Dit onderzoek is gestart met de gedachte dat mensen sociale wezens zijn en sociale interactie nodig hebben (Backenroth, 1993) en dat doofheid dit bemoeilijkt omdat het door deze handicap niet altijd even gemakkelijk is om andere te begrijpen of uzelf verstaanbaar te maken. Doof zijn in het huidige tijdperk biedt echter nieuwe perspectieven en de
mogelijkheid een aantal communicatieve drempels voor doven weg te nemen. Door zijn tekstuele eigenschappen lijkt het internet uitermate geschikt voor doven en slechthorenden. Dit is samengevat in de volgende onderzoeksvraag:
Hoe ervaren Nederlandse dove en slechthorende adolescenten het gebruik van internet en sociale netwerksites als het gaat om identiteitsvorming en hoe draagt dit bij aan hun sociaal
kapitaal ?
Het online gedrag van de jongeren is niet vergeleken met horende leeftijdsgenoten maar er zijn in dit geen onderzoek geen aanwijzingen gevonden dat dit aanzienlijk van elkaar afwijkt. Internet en sociale netwerksites zijn toepassingen waar de hele samenleving momenteel veel mee bezig is, daarvoor hoeft u maar om u heen te kijken in de trein, de wachtkamer van de tandarts of op straat. Iedereen is in de ban van het internet, van jong tot oud. Toch bieden internet en sociale netwerksites voor doven en slechthorende wel degelijk meer
mogelijkheden om op de hoogte te blijven van veel meer zaken, variërend van het nieuws tot wat hun vrienden op dat moment aan het doen zijn aan de andere kant van de wereld. Dit zijn zaken waar zij zonder het internet veel meer moeite voor zouden moeten doen en sommige dingen zouden zelfs onmogelijk zijn, zoals het voeren van groepsgesprekken en het op de hoogte blijven van AL hun vrienden. Het online gedrag van de jongeren is er voornamelijk op gericht hun leven iets gemakkelijker te maken door het wegvallen van hun auditieve
beperking. Daarnaast is het internet een ideale ontmoetingsplaats voor gelijkgestemden en is het voor doven een simpele manier om hun geheel aan sociaal kapitaal op te doen, maar met name te onderhouden.
Uit dit onderzoek is gebleken dat de ontdekkingstocht naar identiteit voor doven soms moeilijk gaat, vooral als ze in een grotendeels horende omgeving opgroeien. Ze ontwikkelen op een bepaald moment gevoelens om in contact te komen met lotgenoten. De zoektocht naar lotgenoten gaat vaak via het internet waar zij digitaal samenkomen en ervaringen uitwisselen, zoals op de Facebook pagina van SH-Jong. Eén van de respondenten vatte zijn gevoelens hierover samen op de volgende treffende wijze:
35
Bas, 23: “Hoewel ik met sommige mensen goed kan praten over slechthorendheid, is het moeilijk om te begrijpen wat het echt betekend om slechthorend te zijn voor anderen”.
Internet en sociale netwerksites kunnen in deze behoefte voldoen en zijn daarom heel
belangrijk geworden bij de identiteitsvorming van doven en slechthorenden. Voor de jongeren die al in de dove cultuur leven kunnen zich online verenigen, terwijl jongeren die in de
horende cultuur leven op elk gewenst moment toenadering kunnen zoeken tot lotgenoten om het stukje herkenning en erkenning te vinden die zij soms missen in de horende cultuur. Internet maakt het switchen tussen deze culturen mogelijk en makkelijk. Doordat jongeren online nog vaak hun dove identiteit verbloemen zou kunnen aangeven dat doofheid in de onze samenleving nog altijd wordt gezien als een handicap die genezen dient te worden dan een cultuur die weliswaar anders is dan die van de horende, maar desalniettemin gelijkwaardig is. De nog altijd bestaande vooroordelen jegens doven houden dit mede in stand.
Internet en sociale netwerksites zijn al vrij lang niet meer weg te denken uit onze
samenleving. Dit maakt het moeilijk om de huidige situatie te vergelijken met een situatie waarin we nog nooit van het internet hebben gehoord. Desalniettemin lijkt het onmogelijk om te weerspreken dat het internet en sociale netwerksites niet voor meer sociaal kapitaal hebben gezorgd voor dove en slechthorende jongeren. Deze jongeren wonen verspreid over heel Nederland en zoals eerder besproken is het belangrijk voor hun identiteitsvorming om contact met elkaar te onderhouden. Vooral wanneer de jongeren niet meer dove scholen zitten moeten zij meer ‘op zoek’ naar nieuwe contacten. Internet en sociale netwerksites maken dit
mogelijk, zonder dat dit de jongeren veel energie hoeft te kosten. Net als horende jongeren, blijkt ook voor dove jongeren het sociaal kapitaal eerder aangevuld en versterkt te worden dan dat het direct wordt vergroot. Dit sociale kapitaal, het contact met doven en niet-doven, loopt vervolgens door in de identiteit van de jongeren, zoals weergegeven in model 5.0. Hoewel internet in potentie de mogelijkheid biedt makkelijker contact te leggen met niet-doven, bestond hiervoor weinig behoefte. Ofwel ze hadden al wel op andere wijze contact gelegd met niet-doven of ze hadden er geen behoefte aan omdat ze met andere doven meer gemeen hebben en makkelijker communiceren. en makkelijker communiceren.
Contact met doven en niet-
doven Sociaal kapitaal
Identiteit
horend en/of doof
36
Van mogelijke gevaren van het internet door de internet paradox is geen bewijs gevonden, zonder uitzondering ervoeren alle jongeren het internet en sociale netwerksites als positieve middelen van communicatie die hun leven hebben vergroot en vergemakkelijkt. Daarnaast benadrukten zij allen het belang van menselijk contact.
Het onderzoek is begonnen met het idee dat internet door zijn tekstuele eigenschappen voordelen biedt voor doven. Dit is ook zeker het geval. Toch liggen er nog veel uitdagingen op dit gebied, want ook op tekstueel gebied lopen dove jongeren achter op hun horende leeftijdsgenootjes. Het gevolg hiervan is dat wanneer zij zich op het internet begeven en zich daar in het openbaar begeven, zij nog steeds ‘anders’ zullen worden bestempeld. Wellicht denken anderen dat zij door hun taalgebruik jonger zijn dan ze zeggen of denken ze zij een geestelijke achterstand hebben. Tevens is er nog een minstens even zo grote groep dove jongeren die een meer praktijkgerichte opleiding doet, die door taalachterstand helemaal geen toegang heeft tot deze moderne technieken.
Het internet en sociale netwerksites bieden wel degelijk mogelijkheden voor doven maar nog niet zoveel als theoretisch mogelijk zou zijn. Vooralsnog zijn zij ook op het internet net even anders dan anders.
37