In dit onderzoek is vanuit theoretische inzichten met betrekking tot experimentalisme en het combineren van monitoring, leren en verantwoording ingegaan op de
aansturing van publiek-private samenwerkingen in het beroepsonderwijs. Deze samenwerkingen krijgen vorm via de Centra voor Innovatief Vakmanschap en de Centres of Expertise, die tot doel hebben de onderwijskwaliteit en de instroom in het initiële onderwijs te verhogen, direct bij te dragen aan het innovatief vermogen van het bedrijfsleven, en de mobiliteit en flexibiliteit van zittend personeel bij bedrijven te vergroten. Bekeken werd hoe in de praktijk geprobeerd wordt het streven naar
innovatie en het afleggen van verantwoording door de Centra te combineren, en hoe die praktijk door de betrokken Centra ervaren wordt.
In het theoretisch kader werd ingegaan op de ontstaansgeschiedenis en
belangrijkste kenmerken van experimentalist governance. Ook werd gekeken naar de uitgangspunten en argumenten voor het aangaan van publiek-private samenwerking (PPS) in het onderwijs (met aandacht voor het Triple Helix-concept), de problematiek rondom het combineren van monitoring, leren en verantwoording, en op welke wijze de principes van experimentalist governance een bijdrage kunnen leveren aan het succesvol functioneren van PPS in het beroepsonderwijs. Via een combinatie van documentanalyse, expertinterviews en praktijkinterviews werd geprobeerd een zo volledig mogelijk antwoord te formuleren op de hoofdvraag: ‘In hoeverre worden in de publiek-private samenwerkingen in het beroepsonderwijs monitoring, leren en verantwoording gecombineerd, en hoe wordt dit in de praktijk door de Centra ervaren?’.
In hoofdstuk vier werd uiteengezet hoe de aansturing van de verschillende generaties Centra georganiseerd is, welke ontwikkelingen tot de huidige situatie hebben geleid, en hoe dat zich verhoudt tot de theoretische inzichten met betrekking tot de experimentalistische principes en het combineren van monitoring, leren en verantwoorden. We zagen dat lokale eenheden (steeds meer) ruimte lijken te krijgen om doelen op hun eigen manier na te streven (ook via verschillende ‘archetypes Centra’) en dat er sprake is van voorlopige vaststelling en het gaandeweg bijstellen van doelen en meetmethoden, op basis van ervaringen in de (pilot-)praktijk. In de pilotgeneratie en de tweede generatie CIV’s in het mbo wordt geprobeerd om via het M&A-proces monitoring, leren en verantwoording te combineren. Via de M&A
brengen lokale eenheden regelmatig verslag uit over hun prestaties, en wordt (in combinatie met de overige onderdelen van het gaandeweg ontwikkelde
kennisprogramma) geprobeerd om de uitwisseling van kennis en best practices te bevorderen. Peer-reviews maakten tot voor kort geen deel uit van dit proces: in de tweede generatie CIV’s wordt hier een voorzichtig begin mee gemaakt. De tweede generatie CoE’s in het hbo onderscheidt zich van de andere generaties omdat in deze generatie leren en verantwoorden gescheiden zijn. De formele verantwoording wordt afgelegd aan de RCHO; CoE’s kunnen wel via een opt-in op vrijwillige basis
deelnemen aan de SZA’s van het PBT.
In hoofdstuk vijf werden de resultaten van de praktijkinterviews met de Centradirecteuren uit de verschillende generaties besproken. Er werd ingegaan op de ervaringen met het M&A-proces, de verschillende onderdelen van het
kennisprogramma van het PBT en de uitdagingen en problemen waar Centra op dit moment mee te maken hebben. Hieruit bleek onder meer dat in de generaties waarin monitoring, leren en verantwoording via de M&A gecombineerd worden de ‘dubbele rol’ van het PBT soms als problematisch ervaren wordt. Het voorstel voor het
organiseren van een peer-review ter vervanging van de audit werd in de tweede generatie CIV’s niet onverdeeld enthousiast ontvangen: volgens sommige Centra kan een open en kritische peer-review alleen plaatsvinden op vertrouwelijke basis, los van het verantwoordingsproces.
In de tweede generatie CoE’s in het hbo worden de beoordelingscriteria die door de RCHO gehanteerd worden door sommige Centres als te ruim (onduidelijkheid over hoe te rapporteren) of niet streng genoeg beschouwd, en wordt enkele collega- Centra verweten niet voldoende ambitie of bereidheid om te leren te tonen. De SZA van het PBT wordt in deze generatie als een nuttig instrument ervaren, al wordt de manier waarop de resultaten (vooral de eerste keer) werden gepresenteerd door het PBT soms als belerend en minder prettig ervaren: ‘je stelt je kwetsbaar op (door vrijwillige opt-in aan de SZA), en vervolgens krijg je het aan alle kanten om de oren’.
Uit de interviews met de Centradirecteuren komt een aantal aandachtspunten naar voren met betrekking tot de verschillende onderdelen van het kennisprogramma. Niet alle geïnterviewden hechten evenveel belang aan deelname aan bijvoorbeeld GA’s of leergangen: sommige pilot-Centra ervaren zelfs ‘een overaanbod aan hulp’. Aan de andere kant vindt bij veel Centra regelmatig eigen geïnitieerde en informele kennisuitwisseling met andere Centra plaats. Binnen een steeds heterogener wordende
Centra-gemeenschap ontstaat bij meerdere Centra de behoefte aan onder meer een gedifferentieerder programma tijdens de General Assemblies, met minder plenaire presentaties, en aan kleinschaliger, ‘op maat gemaakte’ kennisuitwisseling. Het PBT lijkt hier onder meer via het opzetten van regiobijeenkomsten op in te spelen: in de praktijk blijkt ook een behoefte te bestaan aan (kleinschalige) inhoudelijke
bijeenkomsten waarbij Centra uit vergelijkbare contexten worden samengebracht. In de praktijkinterviews geven Centra uit alle generaties aan dat het opzetten van een duurzame publiek-private samenwerking een proces is dat tijd nodig heeft. Het opbouwen van relaties met het bedrijfsleven en het in gang zetten van een
cultuuromslag vraagt geduld (soms meer geduld dan men in (de beginfase van) de aansturing ervaren heeft).
Via een combinatie van documentanalyse, expertinterviews en
praktijkinterviews is in dit onderzoek geprobeerd de aansturing van de Centra en de praktijkervaringen hiermee zo volledig mogelijk in beeld te brengen. Het in kaart brengen van de praktijkervaringen is gebeurd aan de hand van interviews met twaalf Centra waarmee via het PBT op relatief korte termijn een interviewafspraak kon worden gemaakt. Het gaat hier om een beperkt gedeelte van het totale aantal Centra, en bovendien om een convenience sample. Desalniettemin is het hopelijk gelukt om een informatief en representatief beeld te schetsen van de aansturing van de Centra en de praktijkervaringen daarmee, en van wat er in de beleving van de Centra goed gaat, en wat er beter, effectiever, of anders zou kunnen.
Literatuur
Bemmel, A. van (2014) Hogescholen in historisch perspectief. Online beschikbaar via http://www.vereniginghogescholen.nl/publicaties-en-verenigingsafspraken
/publicaties-gesorteerd-op-verschijningsjaar-1/2014-1/345-hogescholen-in-historisch- perspectief-versie-2014-1?path=publicaties-gesorteerd-op-verschijningsjaar-1/2014-1 Bevir, M. (2010) Democratic Governance. Princeton, New Jersey: Princeton
University Press
Boer, H. de (2009) Sectorinvesteringsplan HBO 2011-2016. Meer studenten hbo techniek via Centres of Expertise. Breda: Koninklijke Broese & Peereboom
Brouwers, J., Duivenboden, H. van en Thaens, M. (2009) The Triple Helix Triangle: Stimulating ICT-driven Innovation at Regional Level. Online beschikbaar via
https://www.scss.tcd.ie/disciplines/information_systems/egpa/docs/2009/ Brouwers.pdf
Búrca, G. de (2010) New Governance and Experimentalism: an Introduction. In: Wisconsin Law Review (227): 227-238
Búrca, G. de, Keohane, R. en Sabel, C. (2014) Global Experimentalist Governance. In: New York University Public Law and Legal Theory Working Papers (485). Online beschikbaar via http://lsr.nellco.org/nyu_plltwp/485
Draxler, A. (2008) New Partnerships for Education: Building from Experience. Online beschikbaar via http://www.ungei.org/resources/files/Partnerships.pdf Draxler, A. (2012) International PPPs in education: New potential or privatizing public goods? In: Robertson, S., Mundy, K., Verger, A. en Menashy, F. (red.) Public Private Partnerships in Education. New Actors and Modes of Governance in a Globalizing World. Northampton: Edward Elgar Publishing
Ebrahim, A. (2005) Accountability Myopia: Losing Sight of Organizational Learning. In: Nonprofit and Voluntary Sector Quarterly 34(1): 56-87
Etzkowitz (2002) Incubation of incubators: innovation as a triple helix of university- industry-government networks. In: Science and Public Policy 29(2): 115-128 Etzkowitz (2003) Innovation in innovation: the Triple Helix of University-industry- government relations. In: Social Science Information 42(3): 293-337
Heemskerk, E. en Zeitlin, J (2014) Public-private partnerships in Dutch vocational education and training: Learning, monitoring and governance. Online beschikbaar
via http://www.platformbetatechniek.nl/media/files/publicaties/Bijlage3-Public- privatepartnerships-WEB.pdf
Hermans, L. e.a. (2010) Sectorinvesteringsplan MBO 2011-2016. Meer mbo-techniek studenten door door Centra voor Innovatief Vakmanschap. Breda: Koninklijke Broese & Peereboom
Ministerie van Binnenlandse Zaken (2003) Actieprogramma ‘Andere Overheid’. Online beschikbaar via www.minbzk.nl/openbaar_bestuur/programma_
andere/parlementair/programma_andere
Ministerie van OCW (2003) Deltaplan βèta/techniek. Actieplan voor de aanpak van tekorten aan bèta’s en technici. Den Haag: Deltahage
Ministerie van OCW (2014) Kamerbrief midtermreview prestatieafspraken hoger onderwijs. Online beschikbaar via
http://rcho.nl/media/www_rcho_nl/2014%2012%2023%20mocw%20tk%20brief- over-profileringsplannen-universiteiten-en-hogescholen.pdf
Platform Bèta Techniek (2010) Uitvoering sector-investeringsplannen mbo en hbo. Den Haag: Platform Bèta Techniek
Platform Bèta Techniek (2013) Fasemodel publiek-private samenwerking in het beroepsonderwijs. Online beschikbaar via
http://connect1.centresofexpertise.nl/m/magstream/betatechniek/connect1/assets/conn ect1/81aa_4-meer%20weten-sterkte-zwakteanalyse.pdf
Platform Bèta Techniek (2014) Dynamiek onderweg. Midtermreview Centres of expertise en Centra voor innovatief vakmanschap. Online beschikbaar via http://www.platformbetatechniek.nl/media/files/publicaties/PBT-
Auditrapport%20Dynamiek-Onderweg-okt14-WEB.pdf
Platform Bèta Techniek (2015) Kennisprogramma. Online beschikbaar via
http://www.publiekprivaatsamenwerken.nl/media/files/downloads/Flyer%20Centra% 20Kennisprogramma%202014-2015.pdf
Website Platform Bèta Techniek (2015a)
http://www.publiekprivaatsamenwerken.nl/kennisprogramma (laatst geraadpleegd op 15 juni 2015)
Projectbureau Operatie Jong (2004) Operatie Jong: Sterk en Resultaatgericht voor de Jeugd. Online beschikbaar via operatie-jong.nl/nl/publicaties/Publieksversie.pdf Sabel, C (2004) Beyond principal-agent governance: experimentalist organizations, learning and accountability. In: Engelen, E. en Sie Dhian Ho, M. (red.) De staat van de democratie. Democratie voorbij de staat. Amsterdam: Amsterdam University Press
Sabel, C, en Zeitlin, J. (2011). Experimentalist governance. In: Levi-Faur, D. (red.) The Oxford Handbook of Governance. Oxford: Oxford University Press
Touw, A. van der, Rosmalen, K. van en Wintels, A. (2013) Ruimte voor ontwikkeling. Actieplan: Centres of expertise en Centra voor innovatief vakmanschap, dé weg naar succesvolle publiek-private samenwerking in het beroepsonderwijs. Online
beschikbaar via http://www.toptechniekinbedrijf.nl/files/Ruimte%20voor% 20Ontwikkeling%2017-6-2013.pdf
Website NRC Handelsblad (2013) http://www.nrc.nl/nieuws/2013/01/05/enorm- tekort-aan-technisch-personeel-63-000-vacatures/ (laatst geraadpleegd op 19 juni 2015)
Website Reviewcommissie Hoger Onderwijs en Onderzoek (2015)
http://www.rcho.nl/asp/invado.asp?t=show&id=1417 (laatst geraadpleegd op 18 juni 2015)
Website Transitiepraktijk (2015) http://www.transitiepraktijk.nl/nl/programma/ evalueren-en-monitoren/kan-ik-leren-verenigen-met-verantwoorden (laatst geraadpleegd op 7 juni 2015)
Website Topsectoren (2015) http://topsectoren.nl/over-topsectoren (laatst geraadpleegd op 16 juni 2015)