De masterproef werd opgesteld op basis van twee onderzoeksvragen:
- “Welke methoden gebruiken tienerpooiers vandaag en wat is de rol van sociale media in deze methodiek?”
- “Welke preventiemaatregelen bestaan er om te vermijden dat minderjarige meisjes slachtoffer worden van tienerpooiers?”
De masterproef maakt gebruik van twee onderzoeksmethoden. Om te beginnen werd er een literatuuronderzoek verricht. Hierbij werd het theoretisch kader van de masterproef ontwikkeld. Vervolgens werden er semigestructureerde interviews afgenomen van zes stakeholders met expertise over de tienerpooiermethodiek en de preventiemaatregelen hieromtrent. Op basis van de verschillende interviews uit hulpverlening, politie en parket werd het hoofdstuk resultaten opgesteld dat een antwoord dient te bieden op beide onderzoeksvragen.
Van kleins af aan worden kinderen geconfronteerd met de wonderen van de online wereld. Ze ontdekken al snel verschillende positieve elementen van de digitalisering. Dit vergemakkelijkt het maken en behouden van contact. Het is ontwikkeld tot hét communicatiekanaal van jongeren, onmisbaar en het bestaan ervan is onomkeerbaar. De socialemediaplatformen beïnvloeden echter op diverse vlakken. Elementen zoals sexting en cyberseks komen tot stand en er vindt een verschuiving plaats van de seksuele experimentfase die nu meer en meer online plaatsvindt. Dit hoeft absoluut geen negatieve ontwikkeling te zijn, al maken tienerpooiers van deze evolutie duidelijk misbruik.
Doorheen de vier fases: ronselen, inpalmen, isoleren en uitbuiten kan er een invloed van de socialemediakanalen worden vastgesteld met betrekking tot de methodiek van tienerpooiers. Over het algemeen kan er worden besloten dat het gebruik van platformen als Facebook, Snapchat en Instagram de werking zeer sterk vergemakkelijkt en er sprake is van een samenspel tussen online en offline methodes. Tienerpooiers schuimen al schuilende achter hun scherm naar kwetsbare meisjes die ten prooi kunnen vallen. Ze gebruiken verschillende online kanalen als informatiebron, die hen kan helpen bij het zoeken van potentiële slachtoffers en aanknopingspunten om de meisjes te ronselen. Een vriendschapsverzoek, een gepaste openingszin en het eerste contact is vaak al gelegd. De populariteit van de platformen en de digitalisering van de maatschappij zorgen ervoor dat iedereen elke seconde van de dag
bereikbaar is. De manipulatie, het geven van aandacht en de controle van tienerpooiers kan met andere woorden 24 uur op 24 uur plaatsvinden. De afhankelijkheidspositie van het slachtoffer wordt ontwikkeld door in te spelen op de noden van het meisje, al komt het repressieve verhaal beetje bij beetje op de voorgrond. Dwang, chantage en druk worden bijvoorbeeld toegepast bij het bezitten van naaktfoto’s of filmpjes die de slachtoffers in vertrouwen doorstuurde en door de afhankelijkheidspositie waar ze zich in bevinden. Het geromantiseerd stereotype beeld, van het overladen met cadeautjes en liefde, verdwijnt stelselmatig van het toneel. De duur van het aanwervingsproces wordt hierdoor enorm versneld ten opzichte van de opbouw van een intentionele band dat gemiddeld tussen de zes à acht weken kan duren. Daarnaast worden socialemediakanalen, maar vooral Redlights en WhatsApp ingezet rond de organisatie van de uitbuiting van de meisjes. Ook het verlaten van het milieu is steeds moeilijker geworden door de online wereld. Tienerpooiers hebben de mogelijkheid om makkelijk terug in contact te komen met slachtoffers: een nieuw profiel, een vriendschapsverzoek en het proces kan weer van start gaan.
Hulpverlening, politie en parket zijn zich bewust van de rol van de socialemediaplatformen, waardoor er verschillende preventiemaatregelen worden afgestemd op de digitalisering van de maatschappij. Lezingen en workshops voor professionals en ouders worden georganiseerd waarbij de nadruk gelegd wordt op de online wereld. Preventieve tools zoals Girls Power Squad worden ontwikkeld waarbij er getracht wordt kwetsbare jongeren kennis te laten maken met de problematiek en risicovolle situaties leren herkennen. Alsook de focus op het creëren van een gezond seksueel beeld bij jongeren wordt geïmplementeerd in preventiemaatregelen.
Een onderzoek omtrent de methodiek van tienerpooiers is allesbehalve evident. De masterproef kende verschillende uitdagingen doorheen het proces, die steeds overwonnen werden. De twee onderzoeksvragen werden door middel van interviews en analyse beantwoord. Er is sprake van een digitale tienerpooier, die misbruik maakt van de socialemediakanalen.
Aanbevelingen
Om de masterproef af te sluiten worden er enkele aanbevelingen geformuleerd die tot stand zijn gekomen op basis van de verschillende interviews die werden afgenomen voor dit onderzoek. Er werd namelijk ook gepeild naar zaken die eventueel beter kunnen volgens de respondenten met betrekking tot de problematiek.
Zet in op sensibilisering
De problematiek is de afgelopen jaren veel in de actualiteit verschenen. Dit zorgt voor het ontstaan van bewustzijn bij mensen, wat zorgt voor een grotere oplettendheid omtrent de problematiek. Al weten vele mensen nog niet echt specifiek wat een mensenhandelaar juist inhoudt. Er moet blijven worden ingezet op de sensibilisering en de kennisvermeerdering van de bevolking omtrent de problematiek. Om zo mensen te informeren over de juiste signalen van een potentiële tienerpooiersituatie.
Daarnaast is het niet enkel belangrijk dat mensenhandelaars of tienerpooiers worden aangekaart, ook de gevaren van sociale media en hoe ouders hier bijvoorbeeld beste afspraken over kunnen maken, moeten worden besproken in campagnes of workshops. Er zijn uiteraard al verschillende sensibiliseringscampagnes en workshops die vandaag de dag bestaan, maar er moet een blijvende inzet zijn om mensen hieromtrent te informeren.
Rol van onderwijs
De rol van onderwijs kan hier een belangrijke factor in spelen op het vlak van seksuele voorlichting en het gebruik van sociale media. Er wordt in de leerplannen van lagere en middelbare scholen een stukje seksuele voorlichting voorzien. Kinderen leren op verschillende manieren over de relationele vaardigheden, omgaan met gevoelens en behoeften, inlevingsvermogen en seksueel bewustzijn (Katholiek Onderwijs Vlaanderen, 2018; Sensoa, 2020). Dit creëert een goede gelegenheid om bij het bespreken van de thema’s, nadruk te leggen op wat gezonde relaties en vriendschappen zijn. Het stilletjes aan binnensijpelen van informatie over elementen die wel en niet oké zijn binnen vriendschap of relaties kan van uitermate belang zijn in de verdere ontwikkeling van het kind. Het specifiek aankaarten van het tienerpooieronderwerp is absoluut niet noodzakelijk om een bepaald bewustzijn te kunnen creëren bij kinderen.
Bovendien is het ook van belang dat scholen meer aandacht besteden aan sociale media, zodat kinderen van kleins af aan hiermee leren omgaan. De GPS-tool van Child Focus werd reeds vermeld en wordt ingezet in verschillende instellingen, al lijkt het ook zeer interessant om dit verplicht door te trekken naar scholen. Zo kan elk kind leren om risicofactoren te herkennen,
hoe een gezonde relatie of vriendschap er uit ziet en vooral ook hoe sociale media op een goede manier gebruikt wordt. Want zoals reeds aangehaald werd, zijn het niet enkel kwetsbare jongeren die potentieel slachtoffer kunnen zijn.
Rol van instellingen
De meeste slachtoffers van tienerpooiers zijn jongeren uit een jeugdinstelling. Opmerkelijk aan de problematiek is het herval in slachtofferschap. Instelling doen alles wat ze kunnen om slachtoffers zo goed mogelijk te helpen. Al werd al snel duidelijk in al de interviews dat er momenteel geen juiste opvang bestaat voor minderjarige slachtoffers van tienerpooiers. De ontwikkeling van dé juiste opvang voor de slachtoffers is een uitermate moeilijke opdracht. Er bestaat niet één beste aanpak voor de slachtoffers. Er zou desondanks gekeken moeten worden naar een verbetering van de opvang die vandaag kan worden aangeboden. Elke respondent had een duidelijk vergelijkbaar idee over hoe de ideale opvang eruit zou moeten zien. Het is belangrijk om samen met experten van het werkveld te kijken hoe die opvang met de mogelijke mensen en middelen kan bereikt worden. Dit vergt ook verandering op het budgettaire en politieke vlak. Het is van belang om te kijken hoe het verwezenlijkt kan worden, rekening houdend met de bevindingen die er kunnen gemaakt worden in de lopende pilootprojecten en de beschikbare mensen en middelen.
Noodzaak wetenschappelijk onderzoek
Ondanks dat deze masterproef onderzoek voerde omtrent de invloed van sociale media op de methodiek van tienerpooiers, is verder en uitgebreider onderzoek rond dit thema genoodzaakt. Om te beginnen is namelijk een belangrijke stakeholder niet kunnen bevraagd worden namelijk de slachtoffers zelf. Om meer inzicht te kunnen creëren met betrekking tot de methodiek, welke
online platformen gebruikt worden en hoe deze specifiek worden ingezet, zouden slachtoffers
hierover bevraagd moeten kunnen worden. Politie, hulpverleners en parket hebben uiteraard hun expertise opgebouwd op basis van hun ervaringen en gesprekken met zowel slachtoffers als tienerpooiers en kunnen daardoor ook antwoord bieden op verschillende vragen. Al zullen slachtoffers, door het zelf te hebben meegemaakt vaak extra kennis of belangrijke details kunnen toevoegen die niet geweten zijn door de verschillende experten. Dit kan een verschil maken. Deze aanbeveling wordt gemaakt met het besef dat het een zeer moeilijke doelgroep is om te bevragen omdat de veiligheid en of gezondheid van de meisjes absoluut niet in gedrang mag komen. Bovendien zal het ontwikkelen van vertrouwen bij de slachtoffers een uitdaging zijn.
Daarnaast moet er ook blijvend onderzoek worden verricht naar de verschillende socialemediakanalen. Er worden continu nieuwe apps ontwikkeld en het is cruciaal om kennis te krijgen over welke kanalen er momenteel vooral gebruikt worden om bijvoorbeeld slachtoffers te ronselen. Het is belangrijk om na te denken over een mogelijke onderzoeksmethode die mee aansluit bij de snelle technologische evoluties en ontwikkelingen die er vandaag de dag plaatsvinden. Om zo bijvoorbeeld te kijken of tienerpooiers mee verschuiven met de populariteit van de platformen of andere zaken die hiermee in verband staan.
Tot slot is uiteraard het bevragen van de tienerpooier zelf ook van belang, om nieuwe inzichten te kunnen ontwikkelen. De kennisvermeerdering en verdere actualisering van de thematiek is noodzakelijk om zowel preventief als repressief te kunnen optreden.