De netvliesscan in de optiekzaak en de gezondheidscheck in de drogisterij zijn voorbeelden van het belang dat consumenten hechten aan het zelf preventief kunnen monitoren van de gezondheid, door gebruik te maken van een service die een dienstverlener aanbiedt. Bij deze dienstverlening wordt geen gebruik gemaakt van zorgverleners, maar voeren medewerkers met een commercieel belang de dienst uit. Dit onderzoek heeft het juridisch kader laten zien, waarbinnen er voor aanbieders van dergelijke diensten mogelijkheden zijn om vormen van preventief medisch onderzoek uit te voeren. Daarnaast is duidelijk geworden dat, gezien de huidige trends op het gebied van gezondheidschecks, de Wbo aan actualisering toe is. Dit ziet de wetgever ook in en het voorstel tot wetswijziging ligt inmiddels bij de Tweede Kamer. Het wordt van belang meer waarborgen te creëren voor de consument. Indien de Wbo een duidelijker wettelijk kader schetst voor gezondheidschecks, zorgt dit ervoor dat de huidige gefragmenteerde regelgeving beter in verhouding komt met de extensieve regelgeving binnen de geneeskundige behandelingsovereenkomst. De Wbo dient het juridische uitgangspunt te zijn voor het aanbod gezondheidschecks.
Recente voorbeelden van innovaties die de afgelopen jaren snel zijn gegroeid, zijn Uber, het taxibedrijf zonder ook maar één auto te bezitten en Airbnb, de hotelketen zonder vastgoed in eigendom te hebben. Naar aanleiding van dit onderzoek, in samenhang met het coronavirus, kan redelijkerwijs worden verwacht dat een vergelijkbare innovatiegolf kan optreden binnen de medische wereld, waarvan het bedrijf Ksyos het eerste signaal afgeeft. Er zal een service gericht medisch netwerk ontstaan, waarbij het ‘tastbare’ ziekenhuis niet langer het centrum van de gezondheidszorg is.
De digitalisering van ons zorgsysteem is de afgelopen tijd essentieel gebleken. (Huis)artsen zijn voor het eerst online consulten gaan afnemen en de maatschappij ziet in dat deze digitalisering op de lange termijn wellicht zelfs een duurzame oplossing kan bieden voor overvolle wachtkamers.129 Consumenten hechten steeds meer waarde aan een zorgsysteem als een servicegericht netwerk. Niet langer zal de consument/patiënt pas alarm slaan als hij ergens pijn heeft, maar eens in de zoveel tijd vindt hij het wenselijk om uit eigen overweging preventief te monitoren hoe het met zijn gezondheid gesteld is. Er kan worden betoogd dat de service die de consument ontvangt, essentieel is om de toename van het preventief monitoren met voldoende
veiligheid te laten slagen. Deze service bestaat uit: korte reistijden, vertrouwde medewerkers die de consument tot dienst zijn, een snelle behandeling en een serviceverlening van goede kwaliteit en veiligheid.
Deze serviceverlening komt overeen met de gezondheidscheck bij de drogisterij om de hoek waar de consument vaste klant is, en ligt tevens in het verlengde van de netvliesscan bij de optiekzaak, die de consument al jaren verblijdt met lenzen of een bril. Veel handelingen kunnen steeds meer buiten het ziekenhuis plaatsvinden en de consument kan op afstand gemonitord worden. Patiënten worden steeds meer consumenten, waarbij de overbodige en overbelaste zorg van de artsen wordt weggenomen en wordt uitgevoerd door technologie en commerciële medewerkers van bijvoorbeeld een drogisterij of optiekzaak. Zorgverleners worden vrijgespeeld om de noodzakelijke patientcare en de medisch ingrijpende handelingen uit te voeren. Metingen, zoals van een bloeddruk of netvliesscan, kunnen worden losgekoppeld van de plaats waar de medisch specialist zich bevindt.
Om dit servicegerichte medische netwerk te laten slagen, wordt aanbevolen om de fragmentatie van het wettelijk kader rondom het aanbod gezondheidschecks te verhelpen. Er wordt betoogd dat bij een gedefragmenteerd wettelijk kader, de overige knelpunten ook potentie hebben om te worden verholpen.
Zoals in hoofdstuk 4 is aangegeven, dient een principles based hoofdstuk toe te worden gevoegd aan de Wbo. Aanbevolen wordt om de volgende principes op te nemen in de Wbo, waaraan de aanbieder (hierna: Aanbieder) zich dient te houden:
1. Goed opdrachtnemerschap met de volgende bepalingen:
a. Aanbieder biedt, op grond van art. 7:400 BW, een dienst aan van goede kwaliteit en binnen de grenzen van zijn deskundigheid. Deze dienstverlening dient transparant, veilig, doeltreffend, doelmatig en consumentgericht te zijn, waarbij Aanbieder dient te handelen met inachtneming van de op hem rustende zorgplicht.
b. De dienstverlening mag niet leiden tot schade of een aanmerkelijke kans op schade voor de gezondheid van de consument. Indien er achteraf sprake is van een medisch risico, dient Aanbieder alle zorgvuldigheid en verantwoordelijkheid in acht te nemen die er noodzakelijkerwijs van hem kan worden verwacht, waaronder onder andere valt het doorverwijzen naar een
medisch specialist en het opnemen van een klachtenbepaling in zijn algemene voorwaarden.
2. Transparantieprincipe met de volgende bepalingen:
a. Indien er zorg op afstand wordt geleverd in lijn met principe 3 is Aanbieder, naar analogie van de centrale aansprakelijkheid theorie van art. 7:446 BW, het aanspreekpunt voor de consument bij vragen en/of onvrede over de dienstverlening.
b. Indien er door niet naleving van de zorgplicht van Aanbieder een medisch risico en/of gezondheidsschade ontstaat, kan de aansprakelijkheid van Aanbieder niet worden beperkt of uitgesloten door het opstellen van een disclaimer.
c. Voor de uitvoering van de gezondheidscheck is de toestemming van de consument vereist. Aanbieder dient de consument op duidelijke wijze in te lichten over de werkwijze van zijn dienstverlening en dient de consument alle informatie te verschaffen om een weloverwogen keuze te maken. Voorts dient de aanbieder te benadrukken dat er sprake is ‘preventieve zelf verzamelde gezondheidsinformatie’.130
3. Zorg-op-afstand-principe met de volgende bepalingen:
a. Indien er zorg op afstand wordt geleverd, dient de consument op de hoogte te zijn van het feit dat Aanbieder een overeenkomst is aangegaan met een zorgverlener die zich op afstand van de winkel bevindt.131
b. Aanbieder heeft, bij het leveren van zorg op afstand, een contracteerplicht met de betreffende zorgverlener.
c. Bij het leveren van zorg op afstand dient Aanbieder voldoende veiligheidsmaatregelen te treffen, in lijn met de AVG, om de privacy van de consument te waarborgen.
130 Analoge bepaling van het informed-consent principe
4. Toezicht- en handhavingsprincipe met de volgende bepalingen:
a. De consument kan, met redenen omkleed, melding maken bij de IGJ indien de consument meent dat er sprake is van ondeugdelijke screening.132
b. De IGJ kan handhavend optreden om de principes van deze Wet te toetsen. c. De IGJ kan, indien hij zich daar genoodzaakt toe ziet, een samenwerking met de
Autoriteit Consument en Markt aangaan om de mededinging op de markt van gezondheidschecks te bevorderen en handhavend optreden indien het commerciële doeleind van Aanbieder boven de kwaliteit van de dienstverlening gaat.
Deze aanbeveling bevordert de kwaliteit en validatie van gezondheidschecks. Dit is essentieel om de toename van preventief monitoren met voldoende kwaliteit en veiligheid te laten slagen. De aanbeveling heeft een controlerende werking op de aanbieders van gezondheidschecks (hierna: aanbieders) en zorgt ervoor dat aanbieders, die bovengenoemde principes in mindere mate waarborgen, gaan heroverwegen om een gezondheidscheck aan te bieden. In de toekomst kan dit er bijvoorbeeld toe leiden dat aanbieders die wel hun kwaliteit hebben bewezen, een keurmerk kunnen krijgen inzake compliance met de Wbo. Dit leidt ertoe dat de wetswijziging van de Wbo niet enkel commercieel doeleind dient maar met name de kwaliteit en veiligheid van de gezondheidschecks waarborgt.
Indien ons zorgsysteem daadwerkelijk verandert in een servicegericht medisch netwerk met preventief monitoren en innovatie als uitgangspunten, nodigen de inrichting van de zorgverzekeringswet, de zorgkosten en het curriculum van zorgverleners uit tot vervolgonderzoek. Daarnaast leidt het zorg-op-afstand-principe tot interessante vervolgdiscussies op internationaalrechtelijk gebied: bijvoorbeeld indien een buitenlandse zorgverlener, via een bemiddelend digitaal platform, een Nederlander van gezondheidsadvies gaat voorzien.
Bronvermelding
Literatuur
Centrum voor Ethiek en Gezondheid (CEG) publicatie, 2020
Centrum voor Ethiek en Gezondheid (CEG), ‘Gezondheidsapps en wearables; de ethiek van e-health deel 1’, 2020
Curry-Sumner, 2010
Curry-Sumner et al., onderzoeksvaardigheden/Research Skills, Ars Aequi 2010
Don, Het FD 13 december 2019
C.Don, ‘Waar blijft de e-health revolutie?’, Het FD 13 december 2019.
Drewes en Leferink, in T&C Gezondheidsrecht 2020
Y.M. Drewes, commentaar op aanhef Wet op het bevolkingsonderzoek, in: Y.M. Drewes en B.M. Leferink, Tekst & Commentaar Gezondheidsrecht, Deventer: Wolters Kluwer 2020
Europese Commissie publicatie, 2016
European Commission, ‘Patients Rights in the European Union Mapping eXercise, final report’, Luxemburg: March 2016
Geertsma, 24 april 2017
P. Geertsma, ‘Ontstaan Arbowet’, kennisbank, Online: technischwerken.nl, 24 april 2017
Gezondheidsraad publicatie, 5 maart 2015
Gezondheidsraad, ‘doorlichten doorgelicht gepast gebruik van health checks’, 5 maart 2015
Hooghiemstra, 2018
T.F.M. Hooghiemstra, ‘informationele zelfbeschikking in de zorg’ (doctoraalscriptie Tilburg University), Den Haag: SDU-uitgevers, 2018
Hooghiemstra en Nouwt, 21 oktober 2011
T.F.M. Hooghiemstra en J. Nouwt, ‘eHealth en recht. Inleiding op het thema’, Computerrecht 2011/152, 21 oktober 2011
Hueck, 27 mei 2020
H. Hueck, ‘Zij waagden de sprong en deden het kantoor de deur uit’, Het FD 27 mei 2020
Kolfschooten en Wallage, 31 maart 2020
H. van Kolfschooten en B. Wallage, ‘overheid pas op met gezondheidsdata en massasurveillance’, Het FD 31 maart 2020
Kastelein, 2019
W.R. Kastelein, ‘Beroepsgeheim en verschoningsrecht’, TvGR 2019
KNMG publicatie, 2011
KNMG e.a., ‘eHealth in beeld, praktijkverhalen over digitaal dokteren’, 2011
KNMG publicatie, 2012
KNMG e.a., ‘Handreiking implementatie taakherschikking’, tweede versie 2012
KNMG publicatie, 2017
KNMG, ‘Evaluatie multidisciplinaire richtlijn preventief medisch onderzoek’, 30 maart 2017
Laarman, 2016
B. Laarman e.a, ‘Nulmeting Wkkgz’, 2016
de Lange en Vaessen, Het FD 4 januari 2020
R. de lange en T. Vaessen, ‘Medische lessen van hoogleraren aan het front’, Het FD 4 januari 2020
Leenen en Legemaate, 2017
H.J.J. Leenen, J. Legemaate e.a., ‘Handboek gezondheidsrecht’, Den Haag: Boom Juridisch 2017
van Loghum, 2020
B. Stafleu van Loghum, ‘Markt voor medische apps groeit enorm’, Zorg Financ. 11, 112, 2012.
Lonkhuyzen, Het NRC 1 mei 2020
L. van Lonkhuyzen, ‘Een virtuele dokter is beter dan helemaal geen dokter’, Het NRC 1 mei 2020
Mul, 22 maart 2016
S. Mul, ‘Consumentenbond roept Kruidvat op het matje om actie total body scan’, De Consumentenbond 22 maart 2016
Nyst, 21 april 2020
E. Nyst, ‘Arts start petitie voor preventie en tegen marktwerking’, Medisch Contact 21 april 2020
C. Ploem, NJB 2019/32
C. Ploem e.a., ‘Commercieel aanbod van DNA-tests’, NJB 2019/1994, afl. 32, 24 september 2019
M. Ploem, 2008
M. Ploem, ‘(thuis)Zorg op afstand in juridisch perspectief’, Researchgate mei 2008
Rijen, 2020
A.J.G. van Rijen e.a., ‘Inzicht in e-health’, Raad voor de Volksgezondheid en Zorg, Zoetermeer: 2002
Roelants, 4 januari 2019
J. Roelants, ‘Digitaal dokteren met je smartphone’, Het FD, 4 januari 2019
Vervloet, NIVEL 2015
M. Vervloet e.a., ‘Niet te veel en niet te weinig; de balans tussen nodige en onnodige zorg in de huisartsenpraktijk’, NIVEL publicatie, Utrecht: november 2015
Visser, Trouw 30 januari 2018
M. Visser, ‘de bodyscan: levensreddend of onzinnig?’, Trouw, 30 januari 2018
A. Witkamp, Panteia 12 juni 2014
A. Witkamp, M. Hollander e.a., ‘effecten van zelfonderzoek op zorgkosten’, Panteia research to progress, Zoetermeer: 12 juni 2014
Wolters Kluwer publicatie, 2019
ZonMw publicatie, 2013
Nederlandse organisatie voor gezondheidszorg en zorginnovatie (ZonMw), ‘thematische wetsevaluatie zelfbeschikking in de zorg’, 2013
Wet- en regelgeving
Arbeidsomstandighedenwet, 1999
Wet van 18 maart 1999, houdende bepalingen ter verbetering van de arbeidsomstandigheden (Stb. 1999, 184)
Besluit opleidingseisen en deskundigheidsgebied optometrist, 2000
Besluit van 4 juli 2000, houdende regels inzake de opleiding tot en de deskundigheid van de optometrist, Stb. 477
Besluit Wet op het bevolkingsonderzoek, 1995
Besluit van 1 augustus 1995, houdende vaststelling van algemene maatregel van bestuur als bedoeld in de artikelen 3, derde lid, en 4, tweede lid, van de Wet op het bevolkingsonderzoek
Blom, NHG-Standaard visusklachten 2015
G.H. Blom e.a., NHG-Standaard Visusklachten, tweede herziening, 20 oktober 2015
CBD publicatie, waarborgen gecertificeerde drogisterijen 2019
Centraal Bureau Drogisterijbedrijven (CBD), waarborgen gecertificeerde drogisterijen, juli 2019
CEG-signalement, veilige zorg 2019
CEG-signalement veilige zorg, goede zorg, 2019
Celsus publicatie, ervaringen met health checks, 2017
Celsus Academie voor betaalbare zorg, ervaringen met health checks, Nijmegen, augustus 2017
KNMG, handreiking beroepsgeheim en politie/justitie 2012
Artsenfederatie KNMG, Handreiking Beroepsgeheim en politie/justitie, Utrecht, februari 2012
Kwaliteitsregister paramedici, 2020
Kwaliteitsregister paramedici, zoek: optometrist, Online: kwaliteitsregisterparamedici.nl, 2020
NUVO, contactlensspecialist beroepscompetentieprofiel 2017
Nederlandse Unie van optiekbedrijven (NUVO), ‘Contactlensspecialist beroepscompetentieprofiel’, 2017
OVN, Beroepscompetentieprofiel optometrist 2010
Optometristen Vereniging Nederland, ‘Beroepscompetentieprofiel Optometrist’, 2010
OVN, Gedragscode voor optometristen 2013
Optometristen Vereniging Nederland, ‘Gedragscode voor Optometristen’, 2013
OVN, Optometrisch basisonderzoek 2013
Optometristen Vereniging Nederland, ‘Optometrisch basisonderzoek, 2013
SBA publicatie competentieprofiel drogisterijmedeweker 2009
Stichting Bedrijfsfonds Apotheken (SBA), Competentieprofiel Drogisterijmedewerker, online: sbaweb.nl, 2009
Wet op het Bevolkingsonderzoek (Wbo), 1992
Wet van 29 oktober 1992, houdende regels betreffende bevolkingsonderzoek (Stb. 1992, 611)
Kamerstukken Kamerstukken II 1998/99 (25879), nr. 2, 27 oktober 1998 Kamerstukken II 1997/98, 25879, nr. 3 (MvT), 27 oktober 1998 Kamerstukken II 2011/12, 32793, nr. 19, 2 maart 2012 Kamerstukken II 2015/16, 32 793, nr. 199, 6 oktober 2015 Kamerstukken II 2013/14, 32793, nr. 152, 6 oktober 2015 Kamerstukken II 2019/20, 35384, nr. 2, 5 februari 2020
Kamerstukken II 2019/20, 35384, nr. 4, 5 februari 2020 Kamerstukken II 2019/20, 35384, nr. 5, 27 maart 2020
Jurisprudentie
Rb Amsterdam, ECLI:NL:RBAMS:2017:6400, 1 september 2017
Geschillencommissie Optiek, referentiecode: 111194, 22 november 2017
Websites Bigregister.nl
Ministerie van VWS BIG-register, Wet- en regelgeving
DA.nl Algemene voorwaarden, 2020 DA Gezondheidscheck Disclaimer Etos.nl Algemene voorwaarden, 2020 Disclaimer Persoonlijke Gezondheidscheck
OLA-check.nl, hoe werkt het 2019
Optometric Leisure Association (OLA), ‘hoe werkt het’, 2019
Optiek.startpagina.nl
Optiek.startpagina.nl, ‘preventieve netvliesscreening Specsavers Den Bosch’, optiek.startpagina.nl, 2015
Pearl.nl
Algemene voorwaarden, 2020 Disclaimer, 2019
vandale.nl
Zoek functie
Zeiss.com
General Terms and Conditions of purchase, Zeiss, 2019 General Terms and Conditions of service, Zeiss, 2019 Visuhealth from Zeiss platform
Lezingen
Adema, Avicenna Excellence Program 2020
Wout Adema, Lezing: bekostiging in de zorg, Avicenna Excellence Program i.s.m. Zorgverzekeraars Nederland, 19 februari 2020
de Jong, Avicenna Excellence Program 2020
Hans de Jong, Online lezing: innovatie in de zorg, Avicenna Excellence Program i.s.m. Philips Benelux, 29 april 2020
Legemaate, College UvA 20 november 2019
J. Legemaate, Aantekeningen College UvA Patiëntenrechten theorie & praktijk, Het Klachtrecht, 20 november 2019
Witkamp, Avicenna Excellence Program 2020
Prof. Dr. Witkamp, Online lezing: Communicatie in de zorg, Avicenna Excellence Program i.s.m. Ksyos, 4 maart 2020
Telefoongesprekken
Luitjens Juwelier & Opticien, 28 mei 2020 Pearl klantenservice, 28 mei 2020