Bijlage 5 – Interview met Jan Hoek

J = Jan Hoek (geïnterviewde) D = Danny van Steijn (interviewer)

D: U had meegekregen van uw secretaris waarover dit onderzoek gaat, had ik begrepen?

J: Ja ik had begrepen dat het gaat over grootstedelijke governance op MRA niveau mbt grondstoffenbeheer, de rol van de Amsterdam Economic Board op het gebied van de circulaire economie in Almere.

D: ja, dat klopt wel. Nou had ik een aantal vragen voor u, want u bent wethouder onder andere van duurzaamheid in Almere

J: klopt

D: en wat doet u zoal qua circulaire economie in Almere

J: Nou ik kan niet per se uit mijn hoofd de hele lijst opnoemen, laat ik er een aantal dingen uitvissen. Wij hebben als gemeente het initiatief genomen om bedrijventerrein de Steiger, dat ligt in Almere haven aan de A6, een circulaire hub van te maken. In dat gebied is onze upcycle center gevestigd, dat is een afvalpunt+ om het zo maar te noemen. Almere kunnen daar allerhande grofvuil brengen, dat wordt daar vrij uitgebreid gesorteerd en in dat upcycle center is ook ruimte voor drie startende ondernemers, die alle drie circulair ondernemen. Er is een bedrijf dat Er is een bedrijf dat uit oude cv ketels lampen maakt, maar ook van oud hout diverse meubels. Er is een bedrijf dat van oude kleding gerefurbished kleding maakt, geheel naar de wens van de klant in elkaar zet. En er is een bedrijf dat parfums maakt van verschillende stromen restafval, bijvoorbeeld van sinasappelschillen uit de horeca, maar ook van kerstbomen op de dam in amsterdam. Nou dat is de upcycle center. En in die omgeving zit een aantal andere bedrijven dat actief is in de circulaire economie, je hebt dus voorbeeld ook een bedrijf dat computers refurbished. Dus inneemt, weer helemaal uptodate brengt en dan weer verkoopt. En nou ja ook verspreid over het terrein een meubelmaker, een oud kleding atelier, de ambitie is om van dat terrein een circulaire hub te maken, waar ondernemers zich kunnen vestigen, en daar mee in een omgeving terecht kunnen komen waar circulair wordt ondernomen. Maar waar ook ruimte is voor kennisuitwisseling, et cetera. Eén van onze ambitie is ook om daar een circulair warenhuis mogelijkerwijs te krijgen, een niveau hoger dan een kringloopwinkel. Maar verder hebben we in bedrijventerrein de Vaart naar aanleiding van een prijsvraag een betoncentrale, die oud beton verwerkt, en daar weer nieuw beton van maakt en daar verschillende producten voor in de openbare ruimte voor maakt. We zijn daar bezig om daar een aantal bedrijven, misschien ook een biogascentrale, om die allemaal met elkaar in verbinding te brengen zodat daar partijen ook aan elkaar diensten en producten kunnen leveren. We zijn als gemeente bezig om wat wij noemen, een plasticfabriek te organiseren. Wij hebben vrij grote reststromen mixed plastics, die zijn heel moeilijk verwerkbaar, maar gedachte is om die stromen naar deze plasticfabriek te leiden, en in die fabriek uit dat mixed plastics vervolgens een aantal producten voor openbare ruimte tegen waterbouw te maken. Nou en verder zijn er in almere tal van bedrijven actief op die gebied. D: en wat is dan de rol van de gemeente bij zo'n bedrijventerrein de Stijger, met die ondernerms bijvoorbeeld. Kiezen jullie dan de ondernemers die daar gaan zitten?

64

J: nou de rol van de gemeente is een regiserende en faciliterende rol, we proberen daar die ontwikkeling aan te jagen, contacten te leggen... te maken met tussen verschillende partijen. In dat upcycle center, die bedrijfsruimte stellen wij gratis ter beschikking voor de ondernemers voor een beperkte tijd van het jaar, om ze de gelegenheid te bieden om als startups aan de slag te gaan. En het is gratis, maar het upcycle center is zoals gezegd een afvalpunt plus, dus het heeft ook een informatieruimte, we ontvangen daar scholen, we hebben een onderwijsprogramma daar, en van de ondernemers verwachten we wel dat ze aan bezoekende groepen vertellen wat ze daar doen. Die betoncentrale is een resultaat van een prijsvraag die de gemeente heeft uitgeschreven met middelen van het fonds verstedelijking Almere. Dat is een groot fonds dat bedoeld is om te investeren in de stad, om mooie dingen te doen. Dus dat is ook een rol geweest van de gemeente. En we zijn ook afnemer. Bijvoorbeeld hebben wij op dit moment... De bedoeling, en we doen het ook in de praktijk, wanneer wij speeltuinen vervangen, het ook circulair te doen. Daarmee zijn we natuurlijk een speler die naja, partijen de gelegenheid bieden om producten op de markt te brengen waarbij wij dan voor betalen.

D: Producten uit Almere?

J: Voor die speeltuinen niet per se, het is vooral de gedachte dat we die speeltuinen circulair willen hebben. En we zoeken dan partijen die een mooi aanbod kunnen doen om dat te realiseren. D: en bij deze dingen, zoals dat bedrijventerrein, heeft de Board daar enige rol om dat te promoten of daar bij mee te helpen. Heeft de Amsterdam Economic Board een rol hierbij.

J: nou bij mij weten niet. Het zijn allemaal initiatieven die uit de stad en uit de gemeente zelf zijn gekomen.

D: Want heeft de Amsterdam Economic Board ergens anders in Almere met jullie samenwerken. J: Nou naar mijn weten niet, in de stad zelf. Volgensmij is de Amsterdam Economic Board meer van het oude land. We komen de Amsterdam Economic Board natuurlijk wel tegen wanneer we in het kader van de MRA actief zijn op het gebied van duurzaamheid, want bijvoorbeeld in het portefeuille overleg participeert ook de Amsterdam Economic Board.

D: Ja want Almere is natuurlijk onderdeel van de MRA, en met de gemeentes in de MRA zijn jullie wel bezig om samen mee te werken?

J: Jazeker. Het is altijd een beetje zoeken in de MRA waar precies de toegevoegde waarde zit, wat mij betreft is de toegevoegde waarde tweeledig. Aan de éne kant is het een plek waar gemeente op een efficiënte manier nieuwe dingen kunnen uitproberen. Dat hoeft niet allemaal in Almere verzonnen te worden, en ook niet in Amsterdam en ook niet in de Haarlemmermeer. Dus het is in het kader van de MRA zoeken we naar een nieuwe manier om duurzaamheid te bevorderen. En te verdelen de projecten, en delen de ervaring die we daarbij opdoen. Wat we nog weinig doen, want het staat in de kinderschoenen, dat is gebruik maken van de massa van de MRA. Wat ik een mooi voorbeeld vind waar we dat wel doen, we hebben een convenant circulair inkopen gesloten met als doelstelling zeg ik uit mijn hoofd in 2025 50% alle inkoop circulair te doen, en dat werken we verder uit in een Roadmap. En daar werkt het natuurlijk wel dat je met al

65

die MRA gemeente inzet op circulaire inkoop. Ik geloof daar echt in, dat betekent namelijk dat de markt weet dat er voor nieuwe producten ook daadwerkelijk ook een markt zou zijn. Dat vind ik nou een toegevoegde waarde van de MRA.

D: En jullie hebben dat met alle overheden in de MRA iets ondertekend. En had de Amsterdam Economic Board daar een rol in?

J: Volgensmij niet, maar helemaal scherp heb ik dat niet. Met alle respect voor de Amsterdam Economic Board is in mijn wereld niet een hele actieve speler.

D: En u denkt dat ze wel meer actief kunnen zijn?

J: nou dat weet ik eigenlijk niet goed, ik heb me heel bewust niet voorbereid op deze vragen. Omdat ik dacht dat het waarschijnlijk het beste zou zijn om hier vanuit mijn eigen waarneming als wethouder van Almere die vraag te beantwoorden. Ik weet uit een vorig leven dat het Amsterdam Economic Board op een aantal terreinen wel degelijke activiteiten ontplooien die relevant zijn. Alleen op dit terrein. Ik maak ze dus wel mee als deelnemer aan dat bestuurlijk overleg duurzaamheid. Ik zie ook een rol weggelegd voor de Amsterdam Economic Board. Maar ik heb niet heel scherp wat zij dan doen. Ik zou niet kunnen zeggen dat zij dan meer moeten doen. Alhoewel op gebied van duurzaamheid zou iedereen meer moeten doen, alleen dat is een iets te goed antwoord op je vraag.

D: Nog even terug op wat jullie hadden ondertekend. Jullie ondertekenen dan samen met alle overheden binnen de MRA, en hoe gaat het dan verder? Hoe zorgen jullie ervoor dat jullie die 50% halen?

J: nou we zorgen ervoor... Wat we dan doen is, we spreken met elkaar af dat we in 2025 die 50% willen halen. Vervolgens wordt er ambtelijk een heel... nou die roadmap uitgerold, over hoe kun je dat nou precies organiseren. Daar zijn twee dingen in lastig. Nou aan de éne kant moet je je eigen inkooptraject nou goed in kaart brengen. Je moet vervolgens ook stroomlijnen in de richting van circulair inkopen. Dat is toch ook gewoon... Dat gaat over langlopende contracten, het gaat over welke eisen wil ik dan in mijn aanbesteding meegeven, nou dat zijn we met elkaar aan het uitdokteren, en samen richtlijnen voor al die inkooppartijen aan het zetten. En uiteindelijk gaat het er natuurlijk wel om, dat we de markt ook laten weten dat we dit willen. Want de markt moet natuurlijk ook uitgenodigd worden om die circulaire producten ook daadwerkelijk aan te bieden.

D: en die inkooptrajecten, doet al die gemeente dat dan voor zichzelf samenstellen, of doen jullie dat samen?

J: Nou Almere koopt op eigen kracht in, ik weet niet precies, ik ga zelf niet over de inkoop van de gemeente. Almere koopt op eigen kracht in, ik denk eerlijk gezegd dat grotere gemeenten dat allemaal wel zullen doen. Maar dat verschillende kleinere gemeenten in de MRA hebben samenwerkingsverbanden, waarin ze gezamenlijk inkopen. Volgensmij heeft gemeente Diemen met een aantal gemeentes zo'n samenwerkingsverband. Mij staat ook bij dat gemeente heemstede en bloemendaal verder zo'n samenwerkingsverband hebben, dus vooral kleinere gemeenten, die zoeken elkaar wel op om organisatorisch gezien wat schaalgrootte te krijgen. Dus daar zit die

66

samenwerking in, maar die is niet zo zeer ingegeven door die ambitie om circulair in te kopen, als wel door de ambitie om nou ja eigen inkoopprocessen te stroomlijnen en schaalvoordelen te halen.

D: en die roadmap dat geeft richtlijnen aan dat hele inkooptraject.

J: Ja, volgensmij hebben we het onlangs gepresenteerd. Ik kan wel vragen of het naar jou kan worden toegezonden.

D: Ja ik heb het gelezen. Maar heeft de gemeente almere dan meegeholpen aan die richtlijnen? J: Nou net als veel andere gemeentes, ze zijn de vrucht van openlijk overleg tussen de verschillende gemeenten. En ik ben wel heel blij dat ik daar niet allemaal zelf over moet gaan als bestuurder, op het moment dat we uitspreken dat dit onze doelstelling is, dan is het een kwestie van handen en voeten er aan te geven en in de MRA is het dan vrijwel altijd zo dat er dan vervolgens ambtelijk hetzij door een aantal gemeenten het voortouw wordt genomen, maar dat zal altijd uiteindelijk in overleg gaan met alle gemeenten. Desondanks heeft de MRA geen doorzettingsmacht, dus het gaat er heel erg om om elkaar betrokken te houden. En te streven consensus.

D: Want het zou kunnen dat bepaalde gemeenten niet mee doen met dat doel van 50%.

J: Nou volgensmij hebben al die gemeenten deze ambitie allemaal uitgesproken. Op het moment.. Kijk het duurt lang voordat je zo'n ambitie met elkaar uitspreekt. Maar als die eenmaal is uitgesproken, dan houden gemeenten zich daar in de regel aan. Desalniettemin kan ik me voorstellen dat er af en toe producten of diensten moeten worden ingekocht die op dit moment nog niet circulair worden aangeboden. Nou dan zal een ...verleg uitgelden (15:33). Nou daar kan ik me wel iets bij voorstellen.

D: en hoe ziet u dan de toekomst, denkt u dat de 50% haalbaar is.

J: Nou dat denk ik eigenlijk wel, ik moet heel eerlijk bekennen dat ik niet zo heel streng ben of het nou uiteindelijk 2025 is of 2027. Wat ik veel belangrijker vind, is dat we wel inzetten op die 50%, en bij voorkeur ook meer. Ik denk dat de markt vaak.. Ik krijg met enige regelmaat van marktpartijen terug van 'jullie bestellen producten van twintig jaar geleden.' Met andere woorden, we zijn als marktpartij al in staat om producten en diensten te leveren die voldoen aan circulaire eisen of duurzaamheidseisen. Maar die bestellen ze nog niet. Dat heeft ook te maken met, heb je voldoende inzicht in wat de markt op dit moment te bieden heeft. En ik denk dat daar zo'n heel bewust ingezet traject om circulair te gaan inkopen juist in eigen organisaties ook helpt. Tegelijkertijd is het natuurlijk zo dat er momenten zijn waarop we als overheid eigenlijk voorliggen. En de markt nog niet kan leveren. Maar ik bedoel, volgensmij wijzen alle richtingsaanwijzers naar circulair, dus ik maak me daar eigenlijk op een bepaald level eigenlijk geen zorgen over. Dat gaat gewoon komen. Ondertussen op een ander level, is er wel degelijk inzet nodig om dit te doen. Om inkooptrajecten te veranderen, om ook gewoon medewerkers die uiteindelijk de bestellingen plegen mee te nemen in wat is er eigenlijk in de markt leverbaar? Dus daar hebben we echt nog wel werk aan.

67

D: En bij de bedrijven binnen Almere, zijn die goed op weg naar het circulair inkopen.

J: daar heb ik geen beeld van. Ik zie een aantal bedrijven in Almere die daadwerkelijk bezig zijn met circulariteit, maar ik heb geen beeld van het Almeerse bedrijfsleven en de manier waarop het inkoopt. Dat weet ik gewoon niet.

D: En zou je dat wel als een rol van de overheid zien, om dat af te dwingen, zoals circulaire economie en duurzaamheid.

J: Ik word niet heel enthousiast bij de gedachte. Ik denk dat wij als overheid een belangrijke rol kunnen spelen door zelf ambitieus te zijn en te zeggen wij willen producten alleen maar circulair inkopen. Met andere woorden als jij dat niet aanbied als bedrijf, dan kopen we geen spullen van je. Nou we zijn een redelijk grote inkopende partij. Ik denk dat dat een betere stimulans is voor bedrijven, dus ook voor Almeerse bedrijven, om na te denken over diensten en producten die ze aanbieden. Dan dat de overheid ze daar in zouden dwingen. De lokale overheid zie ik daar eerlijk gezegd sowieso niet in dwingen, die kan alleen maar z'n inkoopkracht in gebruiken. Als het gaat over wat partijen bouwen of activiteiten ondernemen, dan is het meestal... Nou ja als het niet wettelijk gereguleerd is dan hebben we er geen moer over te zeggen. En als het wel wettelijk gereguleerd is dan hebben we onze beperkte toepassen van de wet. Het is iets anders dan bijvoorbeeld wanneer we grond uitgeven, voor partijen voor als ze gaan bouwen. Dan kunnen we natuurlijk aanvullende eisen op het gebied van circulariteit stellen.

D: En de gemeente Almere houdt met het beleid rekening met de agenda van de MRA, m.b.t. de circulaire economie.

J: Ja volgensmij wel, het is natuurlijk ook een wisselwerking. Wij hebben ingestemd met die agenda, we hebben er dingen in gestopt dus het is niet zo dat we elke dag hier checken of we nog helemaal in lijn zijn met die MRA agenda. Maar we zijn er redelijk optimistisch over.

D: en houden jullie ook rekening met het beleid vanuit rijksoverheid. Kijken jullie daar ook naar voor jullie eigen beleid?

J: Heb je het nu specifiek over inkoop. Want natuurlijk voor ons is zowel Europees als landelijk beleid relevant in wat wij aan het doen zijn. Er is natuurlijk wel een onderscheid tussen regelgeving en wensen. Aan regelgeving houden we ons uiteraard, en wensen delen we vaak en dan zijn we er zelf ook mee bezig. Soms passen wensen van rijksoverheid minder goed in Almere. Niet dat ik daar nu een voorbeeld van kan geven, maar als het bijvoorbeeld gaat om de aanpak van oude woonwijken om een voorbeeld te noemen, ja daar hebben we niet zo veel van in Almere, dus dan is dat niet zo relevant. Nou dat is een beetje mijn antwoord.

D: en krijgen jullie iets van steun vanuit de rijksoverheid of Brussel met betrekking op circulaire projecten?

J: Wij kijken eigenlijk permanent naar de mogelijkheden om gebruik te maken van verschillende Europese en rijkssubsidie regelingen. En we proberen daar onze projecten ook naar binnen te brengen. We laten ons denk ik wat minder leiden door de beschikbaarheid van geld, met andere woorden we hebben onze eigen agenda en kijken vervolgens of die met extern geld gefinancierd

68

kan worden. Soms wel, maar.. zeg maar wat er aan geld beschikbaar wordt gesteld, het rijk heeft vorig jaar een aantal gemeentes, of alle gemeentes uitgenodigd om pilots in te dienen. Voor kleine wijken om die gasloos te maken, nou daar hebben wij ook aan deel genomen. We hebben niet gewonnen, maar daar nemen we wel aan deel.

D: En doen jullie dat dan als enkele partij, dat jullie kijken naar die steun bij rijksoverheid of europese unie, of doen jullie dat met de hele regio?

J: dit zijn dingen die een beetje buiten mijn blikveld afspelen. Wat ik langs zie komen is dat... nou eerder soms internationaal of buiten de regio coalitie sluiten, dan dat we het per se als flevoland doen of als MRA. Maar ik weet niet goed waar onze subsidiezoekers de subsidies allemaal zoeken. Vanuit mijn perspectief is het vooral zake om het ambtelijk apparaat aan te moedigen om alert te zijn op een aantal subsidiemogelijkheden. En dan kijk ik als ik vind dat er te weinig uitkomt, dan vraag ik er naar, en als er iets uitkomt, dan neem ik dat voor lief. Zo simpel ben ik nou ook wel weer.

D: heeft u iets van voorbeelden van projecten in Almere die gesubsidieerd door rijksoverheid of door Brussel of provincie.

J: nou die plasticfabriek waar ik het over had, die zijn we nu aan het uitrollen. En daar hebben we ook Europees subsidiegeld voor aangevraagd.

D: en die plastic fabriek... U zei dat mensen van Almere daar hun plastic heen kunnen brengen. J: nou het is niet dat ze het naar de fabriek brengen, we verzamelen het als gemeente in. En vervolgens hebben we dus een aantal gescheiden afvalstromen, waar we vervolgens.. nou ja zoveel mogelijk proberen het niet te verbranden. Dus dat betekent dat je op zoek gaat naar partijen die het willen afnemen. Mixed plastics is een moeilijk product, het is pakje waar het vlees in zit, en daar is dan nog een extra laagje plastic opgebracht. Dan krijg je dus twee