42 Bijlage 4. Verantwoording narratief
Hieronder worden de keuzes die zijn gemaakt bij het schrijven van de narratief verantwoord. Hoofdpersoon
Eerst stelt de hoofdpersoon zich voor aan de lezer. Het doel hiervan is om de betrokkenheid van de lezer bij het verhaal en het personage te vergroten. De betrokkenheid bij het personage zou moeten worden vergroot door ‘identificatie’, ‘waargenomen gelijkenis’ en ‘aardig vinden’.
Lettergrootte
Omdat de onderzoeksgroep bestaat uit ouderen is ervoor gekozen om grote letters te gebruiken. Hierdoor is de tekst ook goed leesbaar voor mensen met verminderd zicht. Daarnaast is gekozen voor deze lettergrootte en het gebruik van kleur om de tekst aantrekkelijker te maken, en daarmee het risico op uitval te verkleinen.
Foto
De narratief is voorzien van een foto van een verzorgd uitziende bejaarde man of vrouw. De naam en de leeftijd van de hoofdpersoon staan onder de foto, om duidelijk te maken dat dit de schrijver van de tekst voorstelt. Voor een foto is gekozen om de betrokkenheid van de lezer bij het personage te vergroten. Ook heeft het als doel om de tekst aantrekkelijker te maken en daarmee het risico op uitval te verkleinen. Er is gekozen voor een verzorgd uitziende man of vrouw omdat aantrekkelijke bronnen meestal overtuigender zijn (Hoeken, Hornikx & Hustinx, 2012: 157-158). De foto’s zijn verkregen uit de gratis database van Stock.XCHNG (2014a, 2014b).
Afbeelding 1: Foto vrouw.
Naam
De hoofdpersoon heeft de meest voorkomende voornaam in zijn of haar geboortejaar 1939, namelijk Johannes of Maria (Genealogie Online, 2014). De naam Johannes wordt afgekort tot Johan, omdat dit informeler overkomt en de namen van de hoofdpersoon hierdoor een gelijke lengte hebben.
43 Leeftijd
In Nederland is de gemiddelde leeftijd waarop een heup- of knieprothese wordt geplaatst rond de 65 jaar (Kliniek ViaSana, 2014a, 2014b). De levensduur van deze protheses is gemiddeld genomen 15 tot 20 jaar (Stevens, Van den Akker-Scheek, Hamelink e.a., 2011: 16, 22). Deze levensduur kan beperkt worden door loslating of slijtage van de onderdelen van de prothese (Stevens, Van den Akker-Scheek, Hamelink e.a., 2011: 16-17).
Er is gekozen voor een hoofdpersoon van 75 jaar, waarbij op 65-jarige leeftijd een heup- of knieprothese is geplaatst. Hierdoor is het kunstgewricht geplaatst op de gemiddelde leeftijd waarop de ingreep plaatsvindt. Verder is hierdoor de levensduur van de prothese korter dan gemiddeld, maar lang genoeg om het verhaal geloofwaardig te laten zijn.
Beroep
Het beroep van de hoofdpersoon was verkoopmedewerker. Hiervoor is gekozen omdat dit een vrij neutraal beroep is, waarmee de proefpersonen waarschijnlijk geen uitgesproken positieve of negatieve associaties hebben. Het is een van de meest voorkomende beroepen, en er staat een vrij bescheiden salaris tegenover in verhouding tot andere veel voorkomende soorten werk (Loonwijzer, 2014). Het vrij lage inkomen sluit aan op het gemiddelde inkomen in regio Groningen, wat onder het landelijk gemiddelde ligt (CBS, 2013). Daarnaast wordt het beroep veel uitgeoefend door zowel mannen als vrouwen, waardoor het geloofwaardig is bij zowel een mannelijke als een vrouwelijke hoofdpersoon (Loonwijzer, 2014). De hoofdpersoon is met pensioen gegaan op de gebruikelijke leeftijd van 65 jaar.
Bedrijf
De hoofdpersoon was werkzaam bij boekhandel Wolters-Noordhoff. Net als bij het beroep gaat het hier om een vrij neutrale keuze, waarmee de proefpersonen waarschijnlijk geen uitgesproken positieve of negatieve associaties hebben. Daarnaast betreft het een winkel die was gevestigd in Groningen, wat aansluit op de woonplaats van de hoofdpersoon.
Woonplaats
De hoofdpersoon is woonachtig in Groningen. Hiervoor is gekozen om hem of haar zoveel mogelijk overeen te laten komen met de proefpersonen. Aangezien zij patiënt zijn van het UMCG, kan er vanuit worden gegaan dat zij uit de regio Groningen afkomstig zijn.
Voormalige omstandigheden
Voordat de prothese van de hoofdpersoon loszat had hij of zij een fijn leven. Hierdoor kan hij of zij meer verliezen door onvoldoende te bewegen. Er wordt aandacht besteed aan twee belangrijke behoeften van de mens volgens de piramide van Maslow (1943). Aan bod komen veiligheid en zekerheid (een fantastisch huwelijk, een goed pensioen en een mooi huis) en saamhorigheid (veel leuke en trouwe {vrienden/vriendinnen}).
Aandoening
Artrose is de meest voorkomende reden voor het plaatsen van een heup- of knieprothese (Stevens, Van den Akker-Scheek, Hamelink e.a., 2011: 9). Daarom is gekozen voor een hoofdpersoon die aan deze aandoening lijdt.
44 Situatie
In de tweede paragraaf wordt aandacht besteed aan de problemen die de hoofdpersoon ondervindt. Eerst geeft de hoofdpersoon aan wat zijn of haar problemen zijn en vervolgens legt hij of zij uit hoe die problemen hadden kunnen worden voorkomen. Hierdoor is het risico kleiner dat lezers de relevantie van de informatie niet inzien, en afhaken voordat ze de beschrijving van het probleem bereiken (Hoeken, Hornikx & Hustinx, 2012: 100).
Klachten
Wanneer een heupprothese loszit is dat merkbaar aan pijn bij het belasten van het kunstgewricht en een afgenomen beweeglijkheid (Rijnland Orthopaedie, 2014). Dezelfde symptomen doen zich voor bij een loszittende knieprothese (Orthopedium, 2014). Daarom is ervoor gekozen dat de
hoofdpersoon deze klachten ondervindt. Onderzoeken
Als een patiënt mogelijk in aanmerking komt voor een revisieoperatie van de heup of knie kan de orthopedisch chirurg een aantal onderzoeken verrichten. Allereerst luistert hij of zij naar het verhaal van de patiënt. Vervolgens kunnen er een lichamelijk onderzoek, een bloedonderzoek, een
röntgenonderzoek en een botscanonderzoek worden uitgevoerd (Rijnland Orthopaedie, 2014). In de narratief staat daarom dat de hoofdpersoon een orthopeed over zijn of haar klachten heeft verteld en dat er een reeks onderzoeken op dat gesprek volgde.
Probleem
Het probleem van de hoofdpersoon is een loszittende prothese vanwege een lage botdichtheid. De keuze voor dit probleem wordt uitgelegd aan het eind van deze verantwoording, onder het kopje ‘Voordelen’ in het onderdeel ‘Beweegadvies’. Daar worden namelijk de voordelen beschreven van het opvolgen van het advies, wat de basis voor deze keuze vormde.
Ingreep
Loslating van de heupprothese gaat vaak gepaard met verlies van bot rondom de prothese. Om die reden kan het noodzakelijk zijn om niet alleen een nieuwe prothese te plaatsen, maar ook een botreconstructie uit te voeren. Daardoor is een revisieoperatie van de heup vaak een vrij grote operatie (Stevens, Van den Akker-Scheek, Hamelink e.a., 2011: 20). Hetzelfde geldt voor de knie (Stevens, Van den Akker-Scheek, Hamelink e.a., 2011: 23). In het verhaal wordt aangegeven dat een revisieoperatie vaak een zware ingreep is, om lezers te wijzen op deze mogelijke consequentie van het niet opvolgen van het beweegadvies.
45 Huidige omstandigheden
Doordat de prothese van de hoofdpersoon loszit is van een fijn leven geen sprake meer. Er wordt opnieuw aandacht besteed aan de twee behoeften van de mens die aan bod kwamen onder het kopje ‘Voormalige omstandigheden’ in het onderdeel ‘Hoofdpersoon’. Op ‘een fantastisch huwelijk’ wordt teruggegrepen door de slechte sfeer in huis te noemen. De huwelijkspartner van de
hoofdpersoon vindt het namelijk maar niets dat hij of zij de hele dag thuiszit. Ook ‘veel leuke en trouwe {vrienden/vriendinnen}’ komt terug, doordat de hoofdpersoon aangeeft dat hij of zij hen niet meer kan opzoeken doordat het lopen niet meer gaat. Verder begint de hoofdpersoon depressief te worden doordat hij of zij de bank niet meer afkomt. Bijna 20% van de patiënten met artrose heeft depressieve klachten, dus dit lijkt een realistisch beeld te zijn (Rosemann, Laux & Szecsenyi, 2007: 18).
Overtuigingen
In de derde paragraaf wordt aandacht besteed aan de overtuigingen die de hoofdpersoon had over het advies om regelmatig lichamelijk actief te zijn, voordat de problemen zich voordeden. Daarbij wordt benadrukt dat alle problemen voorkomen hadden kunnen worden door dit advies op te volgen.
Advies
Ongeveer drie maanden na de ingreep kunnen mensen met een heupprothese over het algemeen alle bewegingen weer maken (Stevens, Van den Akker-Scheek, Hamelink e.a., 2011: 30). Mensen met een knieprothese kunnen na de operatie over het algemeen weer veel met de knie, maar niet alle activiteiten zijn geschikt (Stevens, Van den Akker-Scheek, Hamelink e.a., 2011: 38). Om die reden is ervoor gekozen dat de hoofdpersoon van een orthopeed het advies heeft gekregen om ongeveer drie maanden na de ingreep weer regelmatig lichamelijk actief te zijn.
Overtuigingen
Er wordt aandacht besteed aan de overtuigingen van de hoofdpersoon, die de indirecte
determinanten waren van zijn of haar intentie om lichamelijk actief te zijn in de periode voordat de problemen zich voordeden. Deze determinanten zijn zo gekozen dat er aandacht wordt besteed aan alle soorten overtuigingen in het Integrative Model of Behavioral Prediction (IMBP) van Fishbein & Yzer (2003). De overtuigingen worden genoemd om aan te geven dat het geen goede argumenten zijn om het gewenste gedrag niet uit te voeren, en om soortgelijke overtuigingen van lezers te veranderen.
Ten eerste dacht de hoofdpersoon dat het onzin was om zoveel te bewegen, omdat hij of zij er nooit nadelen van had ondervonden dat hij of zij dat niet deed (behavioral beliefs & outcome evaluations). Verder leek het de hoofdpersoon niet nodig om zoveel te bewegen, omdat vrijwel niemand in zijn of haar omgeving zich daarmee bezighield (normative beliefs & motivation to comply). Ten slotte leek sporten de hoofdpersoon nog best lastig (efficacy beliefs).
Koppigheid en luiheid
Er wordt aangegeven dat de hoofdpersoon het koppig en lui van zichzelf vond om het advies van de orthopeed niet op te volgen. Hiervoor is gekozen om aan te geven dat de hoofdpersoon de expert gelijk geeft en om te illustreren dat de lezer er goed aan doet om het advies serieus te nemen.
46 Beweegadvies
De narratief bouwde op naar deze paragraaf, waar het verhaal eigenlijk om gaat. Hierin noemt de hoofdpersoon de voordelen van bewegen die vooral voor personen met een heup- of knieprothese van belang zijn. Vervolgens adviseert hij of zij de lezer om minstens 5 keer per week minimaal 30 minuten matig intensief lichamelijk actief te zijn. Daarbij richt de hoofdpersoon zich voor het eerst direct tot de lezer. Hij of zij wordt getutoyeerd, omdat het een leeftijdsgenoot is.
Voordelen
Bewegen heeft een aantal voordelen die vooral voor mensen met een heup- of knieprothese van belang zijn. Deze voordelen worden door de hoofdpersoon genoemd. Zo heeft bewegen een positief effect op coördinatie en spierkracht, waardoor het risico om te vallen vermindert. Een val kan botbreuken veroorzaken, waardoor de prothese kan loslaten. Verder verbetert lichamelijke activiteit de botdichtheid, waardoor de prothese mogelijk beter in het bot blijft vastzitten en minder snel loslaat (Stevens, Van den Akker-Scheek, Hamelink e.a., 2011: 46-47).
In de narratief wordt aandacht besteed aan dit laatste aspect, doordat de hoofdpersoon het beweegadvies niet heeft opgevolgd en daardoor een slechte botdichtheid heeft, met alle gevolgen van dien. Hiervoor is gekozen omdat het een risico is dat met name van belang is voor mensen met een kunstgewricht in de heup of knie. Daarnaast heeft de patiënt hierover minder directe controle dan over het risico om te vallen. Een bijkomende reden voor deze keuze is dat het hierbij gaat om een gevaar waarvan een groot deel van de doelgroep zich naar verwachting nog niet bewust is. Volgens Jansen, Hoeken, Ehlers et al. (2008: 125) kan dit een positieve invloed hebben op de effectiviteit van fear appeals. Op basis van een item in de vragenlijst is vastgesteld dat de meerderheid van de participanten inderdaad weinig voorkennis had over het risico op een loszittende prothese. In de narratief wordt ook een algemeen geldend voordeel van bewegen genoemd, namelijk dat mensen zich er beter door voelen.
Beweegadvies
Het belangrijkste advies voor mensen met een kunstgewricht in de heup of knie is om zich te houden aan de Nederlandse Norm Gezond Bewegen (NNGB). De narratief is daarom geschreven met als doel om patiënten hiervan te overtuigen. Volgens de NNGB dient iedere volwassene tenminste 5 dagen per week minimaal 30 minuten matig intensief lichamelijk actief te zijn (Stevens, Van den Akker-Scheek, Hamelink e.a., 2011: 40). Matig intensief betekent dat het bewegen leidt tot een verhoogde hartslag en een versnelde ademhaling, en dat je het er warmer van krijgt (Stevens, Van den Akker-Scheek, Hamelink e.a., 2011: 41). De hoofdpersoon geeft aan dat sommige mensen dat kunnen bereiken door te sporten, maar dat voor hem of haar wandelen of fietsen al voldoende zou zijn geweest. Hiervoor is gekozen om aan te geven dat het niet erg is als wandelen of fietsen al matig intensieve lichamelijke activiteiten zijn voor de lezer. Aan het eind van het verhaal geeft de hoofdpersoon aan het advies zeker te zullen opvolgen, zodra hij of zij hersteld is van de revisieoperatie.
Er wordt aangegeven dat het heel makkelijk is om het advies op te volgen. Hiermee wordt teruggegrepen op de efficacy belief dat het lastig is om te sporten, die werd genoemd in de tweede paragraaf. De tekst sluit af met een herhaling van het advies, die wordt benadrukt doordat deze is voorzien van een uitroepteken, losstaat van de rest van de tekst en roodgekleurd, cursief en vetgedrukt is.
47 Bijlage 5. Vragenlijst
48