BESTUUR
ZELFBESTURENDE LANDSCHAPPEN
GEWESTELIJK EN PLAATSELIJK ZELFBESTUUR RECHTSWEZEN
HOOFDSTUK
11.
BESTUUR.
J. Slaalsrecl1terlijke verhouding van de f( olonie lol hel Moederland.
Nederlandscll-Indië maakt staatkundig cen deel uit van het Koninkrijk der Nederlanden.
De Nederlandsche wetgever kan allc onderwerpen betreffende de ko-loniën regelen, zood ra naar zijn oordeel daaraan behoefte bestaat; bovendien is hem de regeling van sommige zaken uitdrukkelijk opgedragen.
Behalve door den Nederlandsehen wetgever kunnen door de Kroon bij Koninklijk besluit en door den Gouverncur-Generaal bij ordonnantie maa~
regelen van wetgevenden aard worden getroffcn.
Aan de Kroon is het Opperbestuur over de Koloniën toegekend.
De Gouverneur-Generaal oefent in naam des Konings het bestuur uit ovcr Ncderlandsch-Indië.
Zoowel in zijn wetgevende als in zijn uitvocrende taak wordt de Gou-verneur-Generaal bijgestaan door een ambtelijk adviseerend lichaam, den Raad van Nederlandsch-Indië.
In zijn uitvoerende functie wordt de Gouverncur-Generaal bijgestaan door de Hoofden der 9 Departementen van Algen1een Bestuur, die gezamen-lijk een Raad van Departementshoofden vormcn.
Bij de wet van t6 December t9f6 is een vertegenwoordigend lichaam (Volksraad) ingesteld. De eerste zitting is op 18 Mei 1918 geopend.
De vergaderingen zijn al~ regel openbaar.
De Volksraad bestaat uit ten minstc 39 leden. De Voorzitter wordt door
BESTUUR.
den Koning benoemd. Van de overige leden worden er 19 (5 Inlanders. 14 Europeanen en vreemde Oosterlingen) door den Gouverneur-Generaal na raadpleging van den Raad van Nederlandsch-Indië benoemd en de overige leden (10 Inlanders, 9 "Europeanen en vreemde Oosterlingen) worden ge-kozen door de leden der Locale Raden.
De Gouverneur-Generaal raadpleegt den Volksraad over alle zooda-nige onderwerpen als ,:"aarover hij het oordeel van den Volksraad wenscht te vernemen. Hij is tot die raadpleging verp.licht ten aanzien van:
I. de begrooting en eenige daarmede verband houdende voorzieningen. 2. het aangaan van geldleeningen ten laste van en het waarborgen van
geldleeningen door Nederlandsch-Indië, althans wanneer een en ander krachtens besluit van den Gouverneur-Generaal geschiedt (een ge ld-leening kan ook krachtens wet worden aangegaan en dan is raadpleging van den Volksraad niet imperatief voorgeschreven).
3. De ontwerpen van algemeene verordeningen welke aan de ingezetenen persoonlijke militaire lasten opleggen;
4. zoodanige andere onderwerpen, als door den Koning bij algemeene ver-ordening worden aangewezen.
De begrooting wordt door den Gouverneur-Generaal overeenkomstig het gevoelen van den Volksraad voorioopig vastgesteld. Aan den Nederland-sehen wetgever is de definitieve vaststelling opgedragen. Hij kan hierbij van de voorloopig vastgestelde regeling afwijken.
De Volksraad kan zonder eenige beperking de belangen van Nederlandsch-Indië en zijne ingezetenen bij de Nederlandsche en de Indische Regeering als-ook bij de Staten-Generaal voorstaan.
Vragen, door de leden schriftelijk tot de Regeering gericht, worden door haar eveneens schriftelijk beantwoord.
2. Inrichting vall het bestuur en opleiding bestuursambtenaren.
Voor het bestuur in engeren zin is Nederlandsch-Indië thans verdeeld it-tingen, waar men naast de centrale overheid nog inheemsch gezag aantreft.
Treden de residenten in de rechtstreeks bestuurde gebieden als directe bestuurders op, in de zelfbestuursgebieden bepaalt hun taak zich tot het hou-den van toezicht .en het geven van raad en leiding.
Waar zij als bestuurders in de Buitenbeziltingen optreden, is hun
iel!-c: Ol
.n
Ol o -'"
c: en
~
c:
Q)
-0
BESTUUR. 23
standigheid in den regel grooter dan op Java door de meer geïsoleerde lig-ging en de meer primitieve toestanden.
De bestuurstaak van de residenten op Java' en Madoera is sedert de in 1903 in het leyen geroepen bestuursdecentralisatie voor een deel overge-bracht op gewestelijke en gemeenteraden, welke zijn ingesteld ter beharti-ging van locale' belangen.
Oe eertijds aan de residenten toegekende wetgevende bevoegdheid, n.1.
het uitvaardigen van reglementen en keuren van politie, behoort thans tot de werkzaamheden dier locale raden, wier bemoeienis zich verder uitstrekt tot alle onderwerpen van huishoudelijk belang, waarvan de regeling hun bij or-donnantie is opgedragen.
[s de bevoegdheid der residenten dus niet overal meer zoo groot als vóór de invoering der bestuursdecentralisatie, zij is nietlemin nog zeer uitge-breid. Zij omvat o.m. de handhaving der openbare orde en veiligheid, de wrg voor de volksgezondheid en de bestrijding van besmettelijke ziekte, de zorg voor economische belangen als landbouw, veeteelt, irrigatie, grond-ontginning, handel en nijverheid, toezicht op het onderwijs, eeredienst enz.
Oe gewesten zijn onderverdeeld in afdeelingen met assistent-residenten aan het hoofd, terwijl de afdeelingen zijn onderverdeeld in kleinere bestuurs-ressorten.
Oe Europeesche bestuursambtenaren ontvangen aan de Rijksuniversiteit te Leiden hun opleiding, die een 3-jarigen studietijd omvat.
Voor de ' hoogere vorming van bestuursambtenaren is in 1907 te 's-Gravenhage de Nederlandsch-[ndische Bestuursacademie opgericht. Aan ambtenaren, die eenige jaren in functie zijn geweest en die geschikt worden geacht voor de hoogere bestuursrangen, wordt gelegenheid gegeven aan die instelling een 2-jarigen cursus te volgen in de verschillende stelsels van ko-loniaal bestuur, deel en van het Nederlandsch-Indische privaat- en strafrecht, staathuishoudkunde en statistiek, terwijl de moderne talen er opnieuw wor-den beoefend.
Naast het corps bestuursambtenàren, dat te Leiden een opleiding ont-vangt, wordt er nog een categorie van ambtenaren aangetroffen, die in de Buitenbezitfingen bestuursfuncfiën verricht, de gezaghebbers. Voor een deel zijn dat militairen, (officieren), die tevens het burgerlijk gezag uitoefenen, voor een deel burgerlijke ambtenaren. Sedert 1914 is de opleiding voor dat ambt ter hand genomen in een te Batavia opgerichte inrichting voor bestuurs-studiën, de Bestuursschool.
De candidaat-gezaghebbers hebben voor een toelating te voldoen aan zekere examen-eischen. Zij worden voor een deel in Nederland, deels in Ned.-Indië aangewezen voor een 2-jarige studie aan die inrichting, onder genot van bezoldiging. Oe studievakken zijn vrijwel dezelfde als die in Nederland bij de bestuursopleiding worden beoefend, terwijl daarnaast met het oog op de praktijk onderricht wordt gegeven in de eenvoudige constructie van huizen,
24 BESTUUR.
bruggen en irrigatie-werken, den aanleg van wegen, in gezondheidsleer, ver-bandleer en ziekenbehandeling.
Naast Europeesche bestuursambtenaren treffen we over geheel Indië Inlandsche bestuursambtenaren aan. Sedert het optreden der Nederlandsch-Indische regeering heelt het beginsel gegolden, de bevolking te laten onder het bestuur harer eigen hoofden. In het hoogste lnlandsche ambt, dat van regent, volgt, indien hij voldoet aan de gestelde eischen van bekwaamheid en geschiktheid, de zoon of een nabestaande van een overleden of afgetreden regent den voorganger op.
In zijn bestuursressort. regentschap, dat veelal samenvalt met een bestuursafdeeling, is de regent het hoofd der Inlandsche bevolking en de raads-man van het Europeesch bestuurshoofd der afdeeling. De regentschappen zijn weder onderverdeeld in districten met lagere Inlandsche
bestuurs-ambte-naren aan het hoofd. ' ...
Met de toenemende ontwikkeling der bevolking, worden er aan de In-landsche bestul'rders steeds hoogere eischen gesteld ten aanzien van hun ontwikkeling en bekwaamheid. In verband hiermede kan hun ook een meer zelfstandig aandeel in de bestuurstaak worden gegeven. Met deze overdracht van meer zelfstandige bestuursfuncties aan Inlandsche bestuursambtenaren, -de z.g. "ontvoogding van het Inlandsch bestuur", waarover hieronder nader - , is reeds een aanvang gemaakt.
De opleiding der hier bedoelde Inlandsche ambtenaren is met de aan hen te stellen hoogere eischen in overeenstemming. Zij geschiedt ailn de Oplei-dingsscholen voor Inland5che ambtenaren, terwijl aan' de hooger genoemde Bestuursschool te Batavia de gelegenheid is opengesteld 'Voor in dienst zijn-de Inlandsche bestuursambtenaren, die geschikt worden bevonden voor de hOogere rangen, hun studiën voort te zetten met behoud hunner bezoldiging.
In een 2-jarigen cursus wordt hun onderwijs gegeven in de Nederland-sche en Engelsche taal, in onderdeelen van het in Nederlandsch-Indië geldende recht, alsmede in staathuishoudkunde, voor zoover voor Nederlandsch-Indië van belang. Landbouwkunde en de verzorging van den veestapel, de con-structie van eenvoudige gebouwen en waterwerken, wegenaanleg en terrein-opname, hygiëne, verbandleer en ziekenbehandeling, behooren mede. tot de leervakken.
Op de Buitenbezittingen komen onder verschillende benamingen lnland-sche bestuursambtenaren voor, die echter het gezag en de beteekenis van de Regenten op Java missen. De directe bemoeienis van de Europeesche bestuursambtenaren met de bevolking is er in den regel grooter.
. In de bestuursinrichting nemen de dorpsinsteJlingen een bijzondere plaats in, daar zij een zekere mate van autonomie bezitten, die zich uit in de regeling harer huishoudelijke belangen en bij de verkiezing der dorpshoofden, zij het onder toezicht van het Europeesch bestuur.
De dorpsbesturen treden bovendien op als uitvoerders der regelingen en
BESTUUR. af-deelingen en regentschappen verschillende bevoegdheden en bemoeiingen, welke bij ordonnantie of krachtens ordonnantie door den Gouverneur-Gene-raal zijn opgedragen aan Europeesche of hoogere Inlandsche dc overige bestuursgebieden daarna geleidelijk zal volgen.
4. Hel Besluur over CMneezen en Arabieren.
Ook ten aanzien van de Chineesche en Arabische bevolking beschikt het Bestuur over uit die bevolking voortkomende raadslieden, die tevens hunne bemiddeling verleen en bij daarvoor in aanmerking komende aa ngele-genheden, de hier bedoelde bevolkingsgroepen betreffende, t.w. de Majoors-, I(apiteins- en Luitenants-Chinees en de Kapitcins- en Luitenants-Arabier.
Zij worden qoor den Gouverneur-Generaal benoemd en bevorderd.
ZELFBESTURENDE LANDSCHAPPE~
Nederlandsch-Indië is staalkundig Ic verdeelen in rechtslreeks bestuurd gebied en in gebied, waar aan de "Inlandsche vorsten en volken" het genot van zelfbestuur is gelaten.
In het zelfbeslullTsgebied is onder Nederlandsche opperheerschappij he:
26 ZELfBESTURENDE LANDSCHAPP EN.
- - - - --
-inheemsche gezag gevestigd gebleven. De verhouding tusschen de Neder-landscll-Indische regeering en de zelfbesturen berust veelal op historische gronden en wordt beheerscht door politieke overeenkomsten of daarmede overeenkomende verklaringen.
Het streven is de zelfbesturen zooveel mogelijk te handhaven en tot ontwikkeling te brengen; inlijving bij het rechtstreeks bestuurd gebied ge-schiedt alleen op verzoek of wanneer zulks in het belang der bevolking Re-geering zich niet in de binnenlandsche aangelegenheden der landschappen.
De overeenkomsten zijn in den loop der tijden aanmerkelijk gewijzigd teneinde de gewenschte waarborgen te verkrijgen voor eene behoorlijke ontwikkeling van land en volk.
Sedert den aanvang dezer eeuw héeft men er naar gestreefd, de ver-houding tot de meeste zelfbesturen in overeenkomsten van eenvoudiger vorm vast te leggen. De bestaande uitvoerige contracten waren niet altijd op hun plaats in onbeteekenende landschappen en soms belemmerend voor een krachtiger ingrijpen onzerzijds. Men heeft ze derhalve vervangen. door een politieke overeenkomst "Korte Verklaring" genoemd, waarin het zelfbestuur o.a. in het algemeen belooft alle regelingen en bevelen door of vanwege het Oouver,nement ten aanzien van het landschap gegeven ol te geven te zullen nakomen. Nadere regeling van de wederzijdsche rechten, bevoegdheden en verplichtingen, die elders in de contracten omschreven zijn, vond plaats in eene wettelijke regeling, de zellbestuurs-ordonnantie, die in 1914 is uitge-vaardigd, doch nog niet in werking is getreden. Zij staat vervangen te wor-den door eene nieuwe naar de eischen des tijds herziene ordonnantie.
Waar mogelijk, worden kleine onbeteekende landschapjes tot grootere, meer kapitaalkrachtige vereenigd.
In 1919 bedroeg buiten Java het aantal zelfbesturen met "Korte Ver-klarin'g" ol een soortgelijke overeenkomst ongeveer 280, terwijl er 19 uit-voerige contracten bestonden; op Java heeft men de 4 Vorstenlanden in Soe-rakarta en Djokjakaita.
De Ned.-Indische Regeering houdt toezicht op de zelfbesturende land-schappen door middel van hare bestuursambtenaren, die leiding trachten tr: geven aan de zelfbestuurders tot richtige uitvoering van hunne bestuurs-taak en de inheemsche rechtspleging.
Als een der middelen tot verbetering is het toezicht op de opvoeding en opleiding van het opkomende bestuurdersgeslacht aan te merken.
Een regeling, die van 1902 dateert en den bloei der landschappen be-vorderd heeft, is de oprichting van landschapskassen, waar noodig vereenigd
--,
~
i; o
o
c:~
Q) Q)
e' E
Q)
.0
Q) c:
Q)
o
6.0
o E
0::
dJ o c: cu 0::
ZELFBESTURENDE LANDSCHAPPEN. 27
tot onderaldeelings- ol afdeelingskassen, waardoor een scheiding tusschen de financiën van zelfbestuurder en landschap is bewerkstelligd. Was de testuurder eertijds in het genot van alle inkomsten. zeer ten nadeele van de belangen van het landschap zelf, thans vloeien de inkomsten, verkregen uit belastingen, concessies, landschapsbedrijven, boeten enz. in de landschapskas.
De bestuurders ontvangen vaste uitkeeringen en een matig aandeel in de opbrengst van concessiën en derg., terwijl uit de kas uitgav~n worden be-streden voor bestuur, onderwijs, geneeskunde, aanleg van wegen, bruggen,
waterwerken enz. De door het Gouvernement in het rechtstreeksch belang van liet landschap gedane uitgaven worden, waar mogelijk, gerestitueerd. Jaarlijks wordt eene begrooting opgemaakt. die aan de goedkeuring van het Hoold van gewestelijk bestuur is onderworpen.
Algemeene regelingen zijn tot stand gekomen betreflende leiding.
Onderstaande cijfers geven een overzicht van de ontvangsten en uit-gaven der kassen in eenige opvolgende jaren, terwijl de uitgaven voor eenige
28 GEWESTELIJK EN PLAATSELIJK ZELFBESTUUR. plaat-selijke overheidsorganen zooveel mogelijk aansluiten bij de door de natuur-lijke gesteldheid des lands, ·de van ouds bestaande administratieve indeeling, en de in de samenleving gevormde belangen kringen. alge-meen bindende regelen te maken. tegen welker overtreding straffen mogen worden bedreigd. Ze zijn gerechtigd aan de ingezetenen belastingen op te leggen, en om heffingen te doen voor van overheidswege ten behoeve van de ingezetenen verrichte diensten. Zij mogen, onder voorbehoud van be-krachtiging door den rijkswetgever, geldleeningen sluiten. Nauwlettend wordt er op toegezien dat de rente en aflossing dezer leeningen is gewaar-borgd, hetzij door de inkomsten der tot stand te brengen werken, hetzij uit het overschot van geheven belastingen.
Aan de locale organen is voorts een zoo groot mogelijk deel ingeruimd in dat gedeelte der overheidstaak hetwelk zich voor locale verzorging leent.
doch tevoren vanwege de centrale overheid werd verzorgd.
Alle ten publieken dienste liggende werken, als wegen met daarbij behoo-rende werken en beplantingen, plantsoenen, tuinen, markten en marktge-bouwen, slachthuizen, begraafplaatsen, zoom ede werken voor watertoevoer en waterafvoer, zijn in beheer op de locale organen overgedragen. steeds vertegenwoordigers zitting hebben van alle landaarden, waaruit de bevolking van het ressort bestaat. In de stadsgemeenten, welke veelal een indo-europeesch karakter dragen, is aan het europeesche element de meer-derheid der zetels voorbehouden. In de in omvang veel uitgestrekter lande-lijke ressorten is daarentegen eene meerderheid in de raden aan de inheem-sche bevolking gewaarborgd.
In de raden welke worden ingesteld voor gewesten en die veelal meer-dere gemeentelijke of landelijke ressorten omvatten, werd tot nog toe eene ambtelijke en Europeesche meerderheid gehandhaafd.
De aanwijzing van de raadsleden in deze laatstbedoelde (gewestelijke) raden had dientengevolge door benoeming plaats. De aanwijzing van de
GEWESTELIJK EN PLAATSELIJK ZELFBESTUUR. 29
leden der gemeenteraden en de landelijke raden geschiedt echter bijna
ge-Ilee) door verkiezing door de kiesgerechtigde ingezetenen van het ressort, (Ian
wel overeenkomstig bestaande volksgebruiken. Aan het kiesrecht voor deze raden wordt van lieverlede uitbreiding gegeven in liberalen zin.
Voor tien grootere plaatsen op de Buitenbezittingen zijn gemeenleraden ingesteld; verschillende landelijke ressorten werden er gevormd. O.m. werd het zgn. cultuurgebied der Oostkust van Sumatra als afzonderlijk ressort aan-gewezen. recht worden onderworpen als de Europeanen, terwijl overigens hun adat-recht zooverl mogelijk wordt geëerbiedigd.
De toepassing van dit beginsel heeft er toe geleid de Chineezen in het grootste deel van Indië te onderwerpen aan een bijna niet van het Europe-.
anellrecht verschillende regeling inzake burgerlijk- en handelsrecht, welke
regeling spoedig over geheel Indië zal worden uitgebreid.
De overige Vreemde Oosterlingen zijn in de meeste gewesten wel aan het Europeesche vermogensrecht onderworpen, maar hun familierecht wordt nog door hun adat beheerscht; ook deze regeling zal binnen kort voor ge-heel Indië komen te gelden.
•
30 RECHTSWEZEN.
Voor de Inlanders geldt, wat het civiele recht betreft, hun adatrecht nog zoo goed als onverkori.
Overigens bestaat voor de Inlanders en de Vreemde Oosterlingen de ge-legenheid om zich aan het voor de Europeanen geldende burgerlijk en handels-recht te onderwerpen.
Het streven is er op gericht de verschillen in het recht, waar mogelijk, te doen verdwijnen; teneinde zooveel doenlijk eenheid te bereiken is in be-werking een algemeen burgerlijk wetboek dat, wat het vermogensrecht be-treft, een vrij wel uniforme regeling geeft en dat, wat het familierecht en de daarmede verwaate stof aangaat, alleen .die verschillen laat bestaan, welke wegens aflVij~ende godsdienstige en maatschappelijke inzichten niet te ver-mijden zijn.
In gelijken geest zal het handelsrecht worden bewerkt; het strafrecht is als boven gezegd reeds geunificeerd.
Het bovenstaande geldt, voor zoover het de Inlandsche bevolking be-treft, niet volledig in zelfbestuur&gebied en in rechtstreeks bestuurd gebied, waar de bevolking in het genot van hare eigen rechtspleging is gelaten. Het inheemsche recht in die streken staat evenwel sterk onder den invloed der bestuursambtenaren, die- voora·1 op strafrechtelijk gebied - aan onze rechts-regelen grooten ·invloed hebben weten te verschaffen.
Rechtspraak. Ten opzichte der rechtspraak onderscheiden we in deze kolonie in hoofdzaak drie rubrieken:
a. rechtspraak voor Europeanen en met deze gelijkgestelden,
b. Gouvernements rechtspraak voor Inlanders en Vreemde Oosterlingen in rechtstreeks bestuurde gebieden,
c. Inheemsche rechtspraak in de zelfbestuursgebieden, en in sommige stre-ken van het rechtstreeks bestuurd gebied, waar de bevolking hetzij om Neder-landsch-Indië, behalve in meerdere streken voor kleine overtredingen, in hoofdzaak berecht door Europeesche rechtskundigen. De voor de Euro-peanen rechtsprekende rechters berechten tevens de burgerlijke en handels-zaken, ingesteld tegen Inlanders en Vreemde Oosterlingen, indien het een
on-·derwerp betreft waarvoor deze onderworpen zijn aan het Europeesche recht.
[n het rechtstreeks bestuurde gebied ·is Gouvernementsrechtspraak voor de Inlandsche bevolking regel.
Bij de Inheemsche rechtspraak bepaalt de werkzaamheid der Indische Regecring zich tot toezicht. dat de toepassing van wreede en barbaarsche straf-fen tracht te voorkomen, welke verboden zijn.
RECHTSWEZEN. Sl
De inheemsche rechtbanken worden in den regel geleid door een E uro-peeschen bestuursambtenaar, wiens bemoeienis zich niet verder uitstrekt, dan tot het geven van wenken.
De inheemsche rechtspleging in Zelfbesturen blijft beperkt tot de eigen onderdanen van den zelfbestuurder.
Gouvernementsonderdanen vallen onder de Gouvernementeele rechts-pleging.
Eveneens treden in die streken Gouvernements rechters op bij verg rij-pen tegen rechtstreeksche onderdanen of eigendommen van het Gouver-Hement, zoomede bij overtredingen in zake belastingen en in- en uitvoer-rechten en van ordonnanties, waarvan dat bepaald is.
De rechtsmacht van de zelfbesturen is dikwijls zeer beperkt.
Als inheemsche rechtspraak in Gouvernementslanden kan worden be-SCllOuwd de z. g. godsdienstige rechtspraak op Java en Madoera, welke wordt wordt gehouden door den plaatselijken landraadsvoorzitter.
De rechtbank voor de lnlandsche bevolking en de Vreemde Oo~terlin
De rechtbank voor de lnlandsche bevolking en de Vreemde Oo~terlin