Bestaande initiatieven

De eerste conclusie toen de inventarisatie startte van alles wat er momenteel loopt aan

programma’s en onderzoeken, waarbij maatschappelijk draagvlak nadrukkelijk wordt meegenomen, is dat dit veel en diverse initiatieven betreft. Tegelijkertijd, lijken resultaten van dit soort

programma’s nauwelijks gedeeld te worden. Dit wordt dan ook uitdrukkelijk als doelstelling meegenomen binnen dit programma. O.a. het Energy Delta Instituut wil zich hier uitdrukkelijk voor inzetten.

 CATO – nationaal onderzoeksprogramma waarin de mogelijkheden van CO2-Afvang, Transport en -Opslag in Nederland worden onderzocht. Bij dit onderzoek zijn bijna veertig bedrijven, onderzoeksinstituten, universiteiten en een milieuorganisatie betrokken. Hierin wordt tevens onderzocht: besluitvormingsprocedures en communicatie rondom CO2-afvang en –opslag.

 STRONG programma (ondergrond) – het rijk werkt aan een nationale structuurvisie voor de ondergrond (af te ronden in 2014). Onderdeel van dit ontwikkeltraject is een participatietraject waarin de belangrijkste stakeholders betrokken moeten worden, waaronder decentrale

overheden, maatschappelijke en intermediaire organisaties, bedrijfsleven, kennisinstellingen en publiek. De ontwikkeling van STRONG wordt getrokken door het Ministerie van IenM in nauwe samenwerking met het ministerie van EL&I

 EDGAR – Het Energy Delta Gas Research (EDGaR) is een groot onderzoekprogramma over gas en duurzaamheid in Europa. EDGaR is een publiek-private partnerschap met tien van de grootste Nederlandse energie/gas bedrijven, kennisinstituten en universiteiten. Binnen dit programma houden twee projecten zich bezig met maatschappelijke acceptatie:

o ‘The next fifty years’, Kas Hemmes (Technische Universiteit Delft, Gasunie, Kema, ECN) o ‘The big picture’, Bert Kiewiet, Gasunie, Rijksuniversiteit Groningen, Hanzehogeschool

Groningen

 MVI Programma van NWO - Het MVI programma dat door NWO is ontwikkeld wordt benut om ethische vragen op energiegebied te onderzoeken. Centraal in de benadering staat een

interdisciplinaire aanpak: MVI onderzoek vereist de combinatie van alfa, gamma en

bètadisciplines. Bij dit onderzoek gaat het niet alleen om empirische vragen maar nadrukkelijk ook om conceptuele en normatieve vragen. Kenmerkend voor de MVI benadering is ook dat maatschappelijke en ethische kwesties parallel aan en in interactie met de technologische ontwikkelingen worden bestudeerd (dus ‘geen end of pipe’ aanpak).

 Energy Transitions Programma van NWO – Elektrische voertuigen, een grensoverschrijdend offshore elektriciteitsnet, de factor macht en het overkomen van traagheid in transities zijn de onderwerpen die de komende jaren binnen het programma Energy Transitions centraal staan. Energy Transitions werd ontwikkeld in samenwerking met het ministerie van Economische Zaken Landbouw en Innovatie en Agentschap NL en richt zich op multidisciplinair onderzoek naar de transitie naar een duurzame energievoorziening in Nederland. Betrokken hoogleraren zijn: Bert van Wee (TUD), Martha Roggenkamp (RUG), Marko Hekkert (UU) en Wil Thissen (TUD).

 NWO algemeen: Stimuleringsonderzoek Energie - van 1999 tot 2009 heeft een

koppeling tussen gamma en bèta-wetenschappers. Deze manier van samenwerken is door betrokkenen (zoals Jan Paul van Soest), getypeerd als bijzonder waardevol. Hier kunnen waardevolle uit geleerd worden. http://www.nwo.nl/nwohome.nsf/pages/NWOP_5T2H6X Inventarisatie en stroomlijning van energieonderwijs gerelateerde initiatieven

Een groot aantal energie en specifiek gasspelers maakt zich al langer druk over de noodzaak om energie een veel duidelijkere plek te geven in het onderwijs in Nederland. Er zijn de afgelopen jaren dan ook allerlei initiatieven gestart door partijen als GasTerra (i.s.m. Quintel Intelligence), Gasunie, Nuon, Shell, Alliander en de NAM. Deze initiatieven zijn tot nu toe maar nauwelijks op elkaar afgestemd, maar bieden wel een uitstekend vertrekpunt voor een veel grotere inspanning op dit vlak.

Ook is in de inventarisatie voor de HCA Gas gebleken dat bij ministeries en decentrale overheden het bewustzijn groeit dat energie een zeer belangrijk onderwerp is, dat onderbelicht is in het onderwijs. Het programma ‘Leren voor duurzame ontwikkeling’, een gezamenlijk initiatief van de ministeries van EL&I, I&M, OCW, AZ en BuZa/OS, de provincies en waterschappen, stimuleert door middel van leerprocessen de kennis en competenties over duurzame ontwikkeling in het onderwijs, bij

overheden en in lokale en regionale samenwerkingsprojecten. In potentie kan energie vanuit dit programma een veel duidelijkere plek krijgen in het onderwijs. Het programma Natuur- en

Milieueducatie biedt hiertoe ook een zeer interessante springplank, aangezien dit programma, een gezamenlijk initiatief van de ministeries EL&I, IenM en OCW, de samenwerking stimuleert tussen bestuurders, NME-organisaties, gebruikers en nieuwe partners voor natuur- en milieueducatie. Sinds kort staan de thema’s groen, water en energie veel meer centraal in dit programma. De

programmaorganisatie geeft zelf aan dat de focus op energie nog veel verder doorgezet kan worden. Onderstaande tabel biedt een overzicht van lopende initiatieven, in willekeurige volgorde, ter

illustratie van de noodzaak om een bredere inventarisatie te starten en te zorgen voor stroomlijning van energieonderwijs in Nederland vanuit een overkoepelende onderwijsagenda (zonder daarbij bestaande initiatieven af te remmen). Energieonderwijs moet daarnaast effectief worden belegd in de juiste (decentrale en centrale) educatieve netwerken; de programma’s ‘leren voor duurzame ontwikkeling’ en het programma ‘natuur & milieu educatie’ kunnen hier een rol bij spelen. Ook lijkt het logisch om een stuurgroep op te richten, zoals geldt voor watereducatie:

www.watereducatie.nl/Stuurgroep

Overzicht lopende initiatieven, in willekeurige volgorde Recente oprichting van de ‘Energy Academy’

 Oprichting van een instituut voor onderwijs, onderzoek en innovatie rond het thema energie. Initiatiefnemers van de Energy Academy Europe (EAE) zijn de Rijksuniversiteit Groningen en de Hanzehogeschool Groningen. Doelstelling van Energy Academy Europe is om nationaal en

internationaal dé kennisautoriteit voor excellent onderwijs, onderzoek en innovatie op het gebied van energie te worden.

RUG, Hanzehogeschool Groningen, support vanuit o.a. GasTerra

Televisieprogramma’s  Green Dream District

 Televisieprogramma ‘Watt Nu’ -

http://greendreamdistrict.nl/

Benutten van televisieformats t.b.v. energieonderwijs Initiatieven van GasTerra, Alliander, Shell, Natuur en Milieu, Quintel Intelligence en Milieu Centraal

Websites

 www.energiegenie.nl - een website opgericht voor kinderen die informatie zoeken over energie met als doel;

o Educatie over energie in de ontwikkeling naar een nieuw energielandschap.

o Interesse kweken onder scholieren voor de (energie)techniek en een opleiding in de techniek.

 Energy Future – www.energyfuture.nl. Het programma wil inspireren en betrekken. Daarnaast wil het meer helderheid scheppen en benadrukken dat alle bestaande en

toekomstige energieoplossingen en -

besparingsmogelijkheden nodig zijn om aan de toenemende vraag naar energie te kunnen voldoen.

Een initiatief van Nuon

Een initiatief van Shell

Atlas

 De Bosatlas van Ondergronds Nederland - Bewustzijn vergroten van het complexe gebruik van de ondergrond in Nederland.

Mede mogelijk gemaakt door o.a. Gasunie

Onderwijsmodules en programma’s

 Ontwikkeling van een minor Energy Resource Management en een Masteropleiding (MSc) Renewable Energy aan de Hanzehogeschool Groningen

 Ontwikkeling en toepassing van het Energietransitiemodel o.a. in het voortgezet onderwijs, basisonderwijs en in het VMBO

 Ontwikkeling van een lesmodule door EPN voor

aardrijkskunde in het voortgezet onderwijs (3 HAVO/VWO) en het examenjaar van het VMBO

 De Jouw Energie van Morgen truck. Een rijdend klaslokaal, een rondreizend laboratorium (uitschuifbare trailer) die bij VWO-scholen langskomt.

 Lespakket “de bliksems” - www.debliksems.nl - een lespakket ontwikkeld in opdracht van Alliander (Liander) voor basisscholen, die zich op kunnen geven. De lessen worden gegeven door professionals van Alliander zelf.

 RenQi - Combinatie van onderzoek en onderwijs i.s.m. KEMA, TNO en Hanzehogeschool om studenten kennis te laten maken met energie en het bedrijfsleven door opdrachten uit te voeren voor de maatschappij (o.m. MKB en overheid).

www.renqi.nl

 Project Duurzame Energie in de Beroepskolom – er worden momenteel vooral trainingen gegeven aan docenten om hen te helpen energie te integreren in onderwijspakketen

Initiatieven van GasTerra en Quintel Intelligence

Een initiatief van de Faculteit Wiskunde en Natuurwetenschappen van de Rijksuniversiteit Groningen en GasTerra

Een initiatief van Alliander (Liander)

Een initiatief van KEMA, TNO, Hanzehogeschool

Een initiatief van het platform Beroepsonderwijs

Prijzen/ Battles

 GasTerra Transitiejaarprijs voor het HBO

 NRG Battle – studententeams strijden een dag om zo goed mogelijk door bedrijven geformuleerde ‘energy challenges’ op te lossen

Een initiatief van GasTerra

Hoofdsponsor: GasTerra, overige sponsoren TU Delft, Provincie Noord-Holland, Friesland en Drenthe, Grontmij, TenneT, E-On, Alliander

Pilots

 Ameland als kraamkamer voor energietransitie

Een initiatief van gem. Ameland, Eneco, NAM en GasTerra

Plannen

 Ontwikkeling van een Masterplan ‘energiekunde’ in de gehele onderwijsketen – pilot in Noordelijke provincies

Momenteel in uitvoering door EnergyValley in opdracht van GasTerra

Campagne

 Energieke scholen, energiebesparing gekoppeld aan onderwijs (basisonderwijs/ voortgezet onderwijs) - een landelijke campagne waarbij basisschoolleerlingen aan de slag gaan met energie en binnenmilieu om hun

schoolgebouw energiezuiniger en gezonder te maken.

http://energiekescholen.nl/

 Zon op school, in Zeeland worden zonnepanelen geplaatst op daken van scholen en gekoppeld aan lesprogramma

www.zonopschool.nl

Partners zijn onder andere: GDO (Vereniging voor Duurzame Ontwikkeling), Vereniging Klimaatverbond Nederland, Agentschap NL (voorheen SenterNovem), Stichting Meer met Minder en het themateam Duurzame Overheid.

Kennisnet

 Een kennisnet voor basisscholen

http://duurzaamheidpo.kennisnet.nl/themazolder/energie

Opgezet door het programma NME

Samenwerken

 Organisatie van de energie-educatie dag (eerste helft 2012) waar bestuurders, beleidsmakers, onderwijs, aanbieders van educatie en het bedrijfsleven samen komen om samen te werken aan energie-onderwijs. Doel is gescheiden werelden samenbrengen om vervolgens te kijken hoe en waar winst te halen valt.

 Community of Practice rondom energie-educatie. Vooral gekoppeld aan beleidsvraagstukken: hoe kunnen gemeenten of regio's hun beleidsdoelen op een goede manier behalen, mede door inzet van educatie en communicatie (gericht op kennisontwikkeling, draagvlak, etc.). Ook samenwerken met het bedrijfsleven komt hier als ontwikkelwens regelmatig aan de orde.

Georganiseerd vanuit het programma NME samen met een aantal partners

Opgezet door het programma NME. Deelnemers zijn afkomstig uit de NME-sector en enkele

beleidsmedewerkers van gemeenten. Ook een partij als Energy Valley is aangesloten.

6.2 Bestaande samenwerkingsverbanden

 Acrres – Een samenwerking tussen Eneco en de Universiteit van Wageningen. Acrres wil samen met bedrijven, belangenorganisaties, overheden en onderwijs duurzame energie op basis van zon, wind en biomassa alsmede toepassingen van groene grondstoffen en kringlopen ontwikkelen, testen en demonstreren en op basis hiervan leermogelijkheden bieden.

 Energie Dialoog Nederland - De stichting Energie Dialoog Nederland (EDN) is opgericht om debat en vooral dialoog over de energietoekomst van Nederland te bevorderen, met open oog voor de plek die Nederland in het internationale energiebeleid inneemt.

http://www.energiedialoog.nl/

 Energy Academy Europe – in oprichting; een instituut voor onderwijs, onderzoek en innovatie rond het thema energie.

 Energy Delta Institute – een internationale energy business school, met een focus op aardgas. Opgericht door N.V. Nederlandse Gasunie, GasTerra B.V., OAO Gazprom and the University of Groningen. Ook Shell, RWE, Dong, Eneco, Taqa en Essent maken er inmiddels onderdeel van uit.

 EnergyValley - een netwerkorganisatie die met publieke en private partners invulling geeft aan de regionale groeikansen van de energiesector (Noord-Nederland). De stichting is intermediair om projecten te versnellen, kennisuitwisseling te bevorderen en de noordelijke energieregio te versterken.

 EnergyValley Topclub - BAM, Gasunie, GasTerra, Groningen Seaports, Imtech en Essent – een consortium van bedrijven in het Noorden van het land dat zich hard maakt voor het

incorporeren van energiekunde in het onderwijs. Ook wordt de koppeling tussen energie en sport gemaakt om daarmee het onderwerp energie bij een breed publiek op een positieve manier onder de aandacht te brengen.

 Groningen Centre of Energy Law - coördineert binnen de rechtenfaculteit van de RUG het rechtswetenschappelijke onderzoek dat betrekking heeft op (onderdelen) van de energiesector. Dit onderzoek strekt zich uit tot de gehele energieketen (van “put” tot “pit”) en omvat onder meer de wet- en regelgeving die samenhangt met de productie, het transport en de levering van energie, de bevordering van duurzame energiebronnen, het veiligstellen van de

voorzieningszekerheid en de bescherming van zowel het klimaat als de consument.

 Kenniscentrum Groengas Nederland (GGNL) – dit centrum biedt ‘eerste hulp’ bij vragen over groen gas door experts uit het veld. Een zeer waardevol vertrekpunt om activiteiten gericht op maatschappelijk draagvlak en energy literacy vandaan te faciliteren en initiëren.

 NeVER - Nederlandse vereniging voor energierecht – www.never.nl

 RenQi - Combinatie van onderzoek en onderwijs i.s.m. KEMA, TNO en Hanzehogeschool om studenten kennis te laten maken met energie en het bedrijfsleven door opdrachten uit te voeren voor de maatschappij (o.m. MKB en overheid).

www.renqi.nl

 Stichting LNG TR&D (LNG Technology, Research & Development) - Met name van belang aangezien deze stichting de drijvende kracht wil zijn richting de overheid omtrent wet- en regelgeving bij het gebruik en vervoer van LNG in de scheepvaart en wegtransport. Ook vanuit kennisoverdracht voor LNG van belang aangezien TR&D zich gaat inzetten voor de realisatie van een unieke Europese LNG kennis- en testfaciliteit in Nederland gebaseerd op wensen vanuit markt en overheid.

 Vereniging Energie Nederland - De vereniging fungeert als spreekbuis voor de energiebranche. Daarnaast is zij aanspreekpunt voor overheid, politiek, maatschappij en bestuur.

http://www.energie-nederland.nl

In document InnovatieContract Gas (pagina 191-195)