Uitgangsvraag
Wat is de effectiviteit en veiligheid van azelaïnezuur in vergelijking met lokaal metronidazol in de behandeling van rosacea?
Inleiding
Beide middelen zijn geregistreerd voor de behandeling van papels en pustels die gepaard gaan met rosacea en worden tweemaal daags aangebracht.
Methoden (zoeken, selecteren en beoordelen van de literatuur)
Zie hoofdstuk Verantwoording, onderdeel werkwijze.
Samenvatting van de literatuur (wetenschappelijke onderbouwing)
Drie studies met een onduidelijk risico op bias (451 patiënten) vergeleken deze twee lokale behandelingen met elkaar. [Elewski 2003, Maddin 1999, Wolf 2006] Zie voor karakteristieken van de studies en risico op bias beoordelingen bijlage 1, blz. 254-7, 374-7 en blz. 553-6. Zie blz. 614-5 Summary of Findings Table 6 voor samenvatting resultaten en kwaliteit van bewijs.
Uitkomstmaat: Verandering in kwaliteit van leven aan het eind van de studie Deze werd niet onderzocht in de studies.
Uitkomstmaat: Verandering in ernst van rosacea volgens de patiënten aan het eind van de studie
In de studie van Elewski 2003 vonden 97/124 (78,2%) patiënten dat ze met azelaïnezuur 15% gel een goede tot uitstekende verbetering hadden, vergeleken met 81/127 (63,8%) patiënten die metronidazol gel gebruikten (RR 1,23, 95% BI 1,04 tot 1,44; P = 0,01; NNT = 8). In de studie van Wolf 2006 was dit 57/78 (73,1%) versus 60/82 (73,2%) respectievelijk (RR 1.00, 95% BI 0,83 tot 1,21). In verband met te veel inconsistentie werden de studies niet samengenomen (I2 = 62%). [van Zuuren 2019] De studie van Maddin 1999 was een links- rechts vergelijking waarbij ernst gescoord werd op een vijf puntschaal (0-4, hoger is
Rosacea – Richtlijn 2019 62 slechter). Azelaïnezuur leek het beter te doen aan het eind van de studie met een
gemiddelde score van 1,87 (SD 0,76) terwijl de zijde die behandeld was met metronidazol 2,22 (SD 0,95) scoorde. De auteurs rapporteerden P = 0,02 in het voordeel van
azelaïnezuur. Kwaliteit van bewijs is redelijk. Er werd één keer afgewaardeerd voor inconsistentie (in twee studies vonden patiënten azelaïnezuur beter en in één maakte het niet uit). Alle drie studies hadden een onduidelijk risico op bias maar omdat ze wel
dubbelblind waren uitgevoerd besloten we hier niet voor af te waarderen.
Uitkomstmaat: Proportie patiënten die een bijwerking rapporteerde gedurende de studie In de studie van Elewski 2003 was het aantal mensen dat een bijwerking rapporteerde hoger in de groep die behandeld werd met azelaïnezuur, namelijk 31/124 (25%) versus 9/127 (7,1%) met metronidazol (RR 3,64, 95% BI 1,81 tot 7,31; P = 0,0003; NNT = 6). In de studie van Wolf 2006 was er geen verschil tussen de groepen 29/78 (37,2%) versus 41/82 (50%) respectievelijk (RR 0,74, 95% BI 0,52 tot 1,07). Genoemde bijwerkingen waren mild tot matig van ernst en voorbijgaande aard. Droge huid, schilferen, steken en branderigheid werden het meest genoemd. Wederom konden de studies vanwege inconsistentie niet samengenomen worden (I2 = 94%). [van Zuuren 2019] In de studie van Maddin 1999 werd door één patiënt
een bijwerking genoemd aan de zijde behandeld met azelaïnezuur (steken). Kwaliteit van bewijs is redelijk. Er werd één keer afgewaardeerd voor inconsistentie (I2 = 94%). Alle drie
studies hadden een onduidelijk risico op bias maar omdat ze wel dubbelblind waren uitgevoerd besloten we hier niet voor af te waarderen.
Uitkomstmaat: Globale verbetering van ernst van rosacea volgens de behandelaars aan het eind van de studie
In dit geval konden twee studies [Elewski 2003, Wolf 2006] samengenomen worden en werd bij 130/202 (64,4%) patiënten in de azelaïnezuur groep een score van ‘clear’ of ‘nearly clear’ gegeven in vergelijking met 114/209 (54,5%) die behandeld werd met lokaal metronidazol (RR 1,18, 95% BI 1,00 tot 1,40; P = 0,05; NNT = 10). [van Zuuren 2019] Kwaliteit van bewijs was redelijk. Er werd één keer afgewaardeerd voor onnauwkeurigheid omdat het
betrouwbaarheidsinterval zowel ‘geen verschil’ (1) als potentieel meer patiënten die een score ‘clear’ of ‘nearly clear’ behalen met azelaïnezuur (1,25) omvat. In Maddin 1999 werd een score gegeven tussen 1 en 6 (hoger is slechter). Aan de kant behandeld met
azelaïnezuur was aan het eind van de studie de score 2,7 (SD 1) versus 3,1 (SD 1) aan de metronidazolzijde.
Uitkomstmaat: Beoordeling van erytheem en/of teleangiëctasieën aan het eind van de studie Samengenomen data van twee studies [Elewski 2003, Wolf 2006] toonden aan dat 103/202 (51%) patiënten behandeld met azelaïnezuur een vermindering van erytheem lieten zien vergeleken met 88/209 (42,1%) met metronidazol (RR 1,19, 95% BI 0,88 tot 1,61; I2 = 47%). [van Zuuren 2019] Kwaliteit van bewijs was redelijk. Er werd één keer afgewaardeerd voor onnauwkeurigheid omdat het betrouwbaarheidsinterval zowel ‘geen verschil’ (1) als potentieel meer patiënten die een vermindering van erytheem bereiken met azelaïnezuur (1,25) omvat. In Maddin 1999 beoordeelden zowel de patiënten als de behandelaars het erytheem waarbij de behandelaars positiever waren over azelaïnezuur en de patiënten over lokaal metronidazol.
Uitkomstmaat: Reductie in aantal laesies
In de studie van Elewski 2003 werd een reductie van 12,9 inflammatoire laesies met azelaïnezuur gezien versus een reductie van 10,7 laesies met lokaal metronidazol. De standaard deviaties ontbraken, maar een verschil van 2,2 laesies is niet belangrijk. In Maddin 1999 (links-rechts vergelijking) werd aan de kant behandeld met azelaïnezuur een reductie van 78,5% gezien en aan de metronidazol kant van 69,4%. De studie van Wolf 2006
beschreef mediane reducties van 80% in de azelaïnezuur groep en 77% in de metronidazol groep. Kwaliteit van bewijs is redelijk. Er werd één keer afgewaardeerd voor
Rosacea – Richtlijn 2019 63 Uitkomstmaat: Benodigde tijd tot zichtbare verbetering
Deze uitkomstmaat werd in geen van de studies beoordeeld. Echter op basis van interim data (451 patiënten) werd een aantoonbaar verschil gezien bij behandeling na vier tot zes weken. [Elewski 2003, Maddin 1999, Wolf 2006, van Zuuren 2019] Kwaliteit van bewijs is redelijk. Er werd één keer afgewaardeerd voor onnauwkeurigheid.
Uitkomstmaat: Duur van remissie
Deze werd niet onderzocht in de studies.
Conclusies
-
Uitkomstmaat: Verandering in kwaliteit van leven aan het eind van de studie (cruciaal)
We zijn onzeker over het effect van het gebruik azelaïnezuur in vergelijking met lokaal metronidazol op kwaliteit van leven. Er zijn geen data bekend.
Redelijk
Uitkomstmaat: Verandering in ernst van rosacea volgens de patiënten aan het eind van de studie (cruciaal)
Azelaïnezuur resulteert in vergelijking met lokaal metronidazol waarschijnlijk in een klein (positief) effect op ernst van rosacea dat wellicht geen belangrijk verschil is volgens de patiënten. Zowel azelaïnezuur als lokaal metronidazol hebben volgens de patiënten waarschijnlijk een goed effect op rosacea. Elewski 2003, Maddin 1999, Wolf 2006, van Zuuren 2019
Redelijk
Uitkomstmaat: Proportie patiënten die een bijwerking rapporteerde gedurende de studie (cruciaal)
Azelaïnezuur resulteert in vergelijking met lokaal metronidazol waarschijnlijk in een iets groter aantal patiënten dat een bijwerking rapporteert maar dit is mogelijk een onbelangrijk verschil.
Elewski 2003, Maddin 1999, Wolf 2006, van Zuuren 2019
Redelijk
Uitkomstmaat: Globale verbetering van ernst van de rosacea volgens de behandelaars aan het eind van de studie (belangrijk)
Azelaïnezuur resulteert in vergelijking met lokaal metronidazol volgens de behandelaars waarschijnlijk in een klein positief effect op ernst van rosacea dat wellicht geen belangrijk verschil is. Zowel azelaïnezuur als lokaal
metronidazol hebben volgens de behandelaars waarschijnlijk een goed effect op rosacea.
Rosacea – Richtlijn 2019 64 Redelijk
Uitkomstmaat: Beoordeling van erytheem en/of teleangiëctastieën aan het eind van de studie (belangrijk)
Azelaïnezuur heeft in vergelijking met lokaal metronidazol waarschijnlijk niet of nauwelijks (positief) effect op vermindering van erytheem of
teleangiëctasieën. Zowel azelaïnezuur als lokaal metronidazol verminderen erytheem waarschijnlijk.
Elewski 2003, Wolf 2006, van Zuuren 2019
Redelijk
Uitkomstmaat: Reductie in aantal laesies (belangrijk)
Azelaïnezuur heeft in vergelijking met lokaal metronidazol waarschijnlijk niet of nauwelijks (positief) effect op reductie van aantal laesies. Zowel
azelaïnezuur als lokaal metronidazol resulteren waarschijnlijk in belangrijke reducties van het aantal laesies.
Elewski 2003, Maddin 1999, Wolf 2006, van Zuuren 2019
Redelijk
Uitkomstmaat: Benodigde tijd tot zichtbare verbetering (belangrijk)
Het effect van zowel azelaïnezuur als lokaal metronidazol is na vier tot zes weken zichtbaar.
Elewski 2003, Maddin 1999, Wolf 2006, van Zuuren 2019
Redelijk
Uitkomstmaat: Duur van remissie (belangrijk)
We zijn onzeker over het effect van het gebruik van azelaïnezuur en lokaal metronidazol op remissie duur. Er zijn geen data bekend.
Overige overwegingen
Metronidazol en azelaïnezuur zijn beide effectief in de behandeling van rosacea en de verschillen in effectiviteit zijn gering. De ‘overall’ kwaliteit van bewijs is redelijk. Het
voorkomen van bijwerkingen zou niet significant verschillen, echter in de dagelijkse praktijk lijkt azelaïnezuur vaker bijwerkingen te geven. De voorkeur voor azelaïnezuur of
metronidazol verschilt van patiënt tot patiënt.
Aanbevelingen
Overweeg azelaïnezuurcrème tweemaal daags als alternatief voor metronidazolcrème/-gel voor de behandeling van erytheem en papels/pustels bij rosacea.