5 Social Tagging als web 2.0 instrument
5.2 Aspecten en gebruik
Er zijn meerdere invalshoeken om het gebruik van Social Tagging van betekenis te voorzien of te duiden. Uit onderzoek waarbij Social Tagging als sociaal (cognitief) fenomeen wordt benaderd (wisdom of crowds), blijken taggers het liefst te taggen vanuit een sterke sociale omgeving waarbij ze bekeken worden door anderen en feedback ontvangen op hun acties.72 Onderzoek heeft ook aangetoond dat Social Tagging kan leiden tot (tijdelijke) netwerken van taggers die hetzelfde denken over een bepaald onderwerp, waardoor constant nieuwe relaties in wisselende contexten tussen gebruikers kunnen ontstaan afhankelijk van het onderwerp of thema. Omdat deze netwerken gekenmerkt worden door een grote diversiteit aan meningen en opinies, voorzien de gebruikers van deze netwerken informatieobjecten van tags die vanuit sterk uiteenlopende contexten zijn ontstaan. Het gevolg hiervan is dat via de hyperlink van de tag of tagger, informatieobjecten worden voorzien van nieuwe toegangen vanuit
verschillende, gediversifieerde contexten.73 Zo is met behulp van Flickr door het Victoria and Albert Museum een social tagging project geïnitieerd, dat het publiek uitnodigt om
afbeeldingen uit hun collecties te taggen. Hierdoor zijn de getagte afbeeldingen voorzien van nieuwe ingangen, omdat de termen van de tag hyperlinks vormen die doorlinken naar meer afbeeldingen op Flickr met dezelfde tag. Hierdoor ontstaat voor de gebruiker weer een nieuwe toegang tot een ander collectie. De werking van Social Tagging zorgt voor constant nieuwe relaties tussen informatieobjecten en gebruikers, en dus ook nieuwe ingangen.74 Het sterk sociale karakter van tags wordt ondersteund door resultaten uit onderzoek van Suchanek, Vojnovic en Gunawardena uit 2008 die 65.000 Delicious bookmarks tags onderzocht hebben. Deze waren gekoppeld aan een gebruikersstudie van 4000 taggers die de tags plaatsten. Uit dit onderzoek bleek dat hoe populairder een tag is, hoe betekenisvoller de tag voor de gebruikers wordt. Afgeleid hiervan bleek uit analyses dat het bewezen is dat hoe meer
72
Ying, D. et al. (2009). Perspectives on Social Tagging. In: Journal of the american society for information
science and technology, 60 (12): 2388-2401. P. 2389.
73
Sinha, R. (2005). A social analysis of tagging. Blogpost. Retrieved, 1 november 2013, from: http://rashmisinha.com/2005/09/27/a-cognitive-analysis-of-tagging/
74
Saunders, J. (2008). Flickr as a digital image collection host: A case study of the Alcuin Society. In:
Collection Management, 33 (4).Retrieved, 12 november 2013, from:
gebruikers een object taggen, hoe betekenisvoller deze tags zullen zijn voor de groep gebruikers.75
Gebruikers taggen informatieobjecten met verschillende motivaties, ontstaan vanuit egocentrisme tot altruïsme. Hierdoor ontstaat een sterke variatie in de beweegredenen om te taggen. Zo worden eigen informatieobjecten voorzien van tags voor persoonlijk gebruik of juist getagd om ze te laten gebruiken door derden. Of men plaatst tags die bestemd zijn voor eigen gebruik bij andermans informatieobjecten. Tenslotte wordt er ook andermans
informatieobjecten getagd bedoeld voor gebruik door derden.76 Er zijn ook onderzoeken waarbij gewaarschuwd wordt dat Social Tagging ook gemanipuleerd kan worden met
negatieve sociale consequenties, met name als het tags betreft dat politieke statements bevat.77 Naast de definiëring, de invalshoeken en de motivering waarmee het taggen wordt verricht, kan Social Tagging ook vanuit een historische context van het annoteren van informatie worden benaderd. Mathes beschrijft de ontwikkeling van metadata vanuit de
bibliotheekwereld, waar traditioneel metadata over de informatieobjecten door hoog
gekwalificeerde professionals werd gecreëerd.78 Eveneens beschrijven Koolen, Kamps en de Keijzer, vanuit de discipline van information retrieval, dat sinds collecties van
informatieobjecten tot aanzienlijke grootte gingen groeien, informatieprofessionals deze collecties trachtte te organiseren (en toegankelijk te maken) door het creëren en toevoegen van metadata.79 De metadata dat gecreëerd wordt door informatieprofessionals is verbonden met strikte standaarden en gecontroleerde vocabulaires. MARC (Machine Readable
Cataloging) is een van de bekendste beschrijvingsstandaarden en de LCC (Library of Congress Classification) is een voorbeeld van een schema dat de termen bevat waarmee de metadata gevormd kan worden. De hierboven beschreven standaarden leveren, bij een rigide en consciëntieus gebruik, een zeer hoge kwaliteit aan metadata. Het nadeel is dat het zeer tijdrovende arbeid is en bijgevolg niet meer geschikt is om grote volumes aan
informatieobjecten die op het internet te vinden zijn, van metadata te voorzien aan de hand van professionele standaarden. Momenteel zijn er vele standaarden in omloop die bedacht zijn
75
Suchanek, F.M., Vojnovic, M. & Gunawardena, D. (2008). Social Tags: Meaning and suggestions. In:
Proceedings of the 17th ACM Conference on Information and Knowledge Management. New York: ACM Press.
76
Ying, D. et al. (2009). Perspectives on Social Tagging. In: Journal of the american society for information
science and technology, 60 (12): 2388-2401. P. 2390
77
Idem. P. 2390
78
Mathes, A. (2004). Folksonomies-Cooperative classification and communication through shared metadata. Retrieved, 2 november 2013, from: http://www.adammathes.com/academic/computer-mediated-
communication/folksonomies.html
79
Koolen, M., Kamps, J., Keijzer de, V. (2009). Information Retrieval in Cultural Heritage. In: Interdisciplinary
om digitale informatieobjecten met behulp van HTML te metadateren. Deze worden in de vorm van metatags gecreëerd. Maar de realiteit, zo blijkt uit onderzoek, is dat er vele standaarden zijn, die niet eenduidig worden gebruikt waardoor inadequate en inaccurate metadata van digitale informatieobjecten eerder regel is dan uitzondering.80 Maar het grootste probleem wat uit literatuuronderzoek naar voren komt is de constatering dat formele,
professionele metadata standaarden vaak niet worden opgesteld door de gebruikers, maar door de informatieprofessional met een hoog expert gehalte. Hierdoor kan een discrepantie
ontstaan in het taalgebruik waarmee het informatieobject wordt beschreven vanuit de hoog professionele aanbodkant, en het taalgebruik van de vraagkant, de eindgebruikers van het informatieobject. Deze discrepantie kan negatieve implicaties tot gevolg hebben voor de toegankelijkheid van informatieobjecten. Een groot onderzoek dat is uitgevoerd in een
museale context, genaamd STEVE (Steve Museum Social Tagging Project), ging dieper in op het gebruik van social tagging in een virtuele omgeving van de museum website. Dit
onderzoek toont voorbeelden aan waaruit de discrepantie in het taalgebruik bestaat tussen de conservator en de gebruiker. Social Tagging experimenten leverde binnen de kaders van het STEVE onderzoek, een folksonomy81 op van 40.000 termen uit tags. Uit analyses bleek dat 86% van de geplaatste tags niet voorkwamen in de formele museum documentatie of
metadata, terwijl 88% van de tags door de conservatoren als nuttig werden gekwalificeerd bij het zoeken naar de onderhavige items uit de collectie.82 Trant concludeert dan ook, naar aanleiding van de onderzoeksresultaten die behaald werden in het STEVE project: "Tags offer another layer that supplements and complements the documentation provided by professional museum cataloguers" .83 Deze conclusie impliceert dat er ook andersoortige en nieuwe gebruikers van de getagte objecten gebruik maken.
In het volgende hoofdstuk zullen meer voorbeelden, onderzoeken en experimenten met Social Tagging in een erfgoed omgeving (museum- en bibliotheekwereld) worden
beschreven en worden geanalyseerd vanuit de onderzoeksvraag of Social Tagging van invloed is op de ontsluiting, het beheer en de toegankelijkheid van archieven. Voor nu volstaat de
80
Ying, D. et al. (2009). Perspectives on Social Tagging. In: Journal of the american society for information
science and technology, 60 (12): 2388-2401. P. 2390
81
Term bedacht door Vander Wal in 2007: Folksonomy is the result of personal free tagging of information and objects (anything with a URL) for one's own retrieval. The tagging is done in a social environment. Folksonomy is created from the act of tagging by the person consuming the information. (retrieved, 9 november 2013, from: http://vanderwal.net/folksonomy.html).
82
Zajac, L. (2013). Social Metadata Use in Art Museums: The Case of Social Tagging. In: PNLA Quarterly 77:2 (2013). P. 67
83
Trant, J. (2008). Tagging, folksonomy and art museums: Results of the steve.museum research project. Retrieved, 10 november 2013, from: http://journals.tdl.org/jodi/index.php/jodi/article/view/270/277
notie dat, vanuit een historisch perspectief, metadata is geëvalueerd van een formele, institutionele metadatering naar een combinatie van formele en informele metadata dat toegevoegd wordt aan informatieobjecten, zowel door de makers alsook door de gebruikers ervan via web 2.0 instrumenten.
5.3 Toepassingen
Tags worden toegevoegd door gebruikers om verschillende redenen. Zo kunnen
informatieobjecten getagd worden door gebruikers om ze later beter terug te vinden. Hiermee kan de retrieval effectiveness van informatieobjecten worden verhoogd. Doordat verschillende informatieobjecten worden gecategoriseerd door de gebruiker met een bepaalde tag blijft de relatie tussen de objecten behouden en daarmee makkelijker later terug te vinden. Maar Social Tagging vindt ook plaats om makkelijker en beter een informatieobject te delen met anderen of om een oordeel of waardering te geven over het object bestemd voor anderen. Tags reflecteren de individualiteit en identiteit van de gebruiker. Maar als een groep individuele taggers beschouwd worden als een geheel, reflecteert Social Tagging het collectieve gedrag van die groep gebruikers.84 Social tags kunnen geïnterpreteerd worden als de reflectie van de collectieve intelligentie van een groep gebruikers. De aggregatie van alle tags gegeven binnen een systeem, zoals bijvoorbeeld een social bookmarking systeem, vormen een systeem
folksonomy. Hierin wordt de taal of het vocabulaire van de gebruikers op een inductieve bottom-up wijze gecreëerd en verzameld om informatieobjecten te annoteren.85 Dit staat in schril contrast met de traditionele top-down, door professionals, gecreëerde vocabulaires, waarbij niet perse rekening wordt gehouden met de behoeften van de eindgebruikers. Omdat het internet uit onmetelijke hoeveelheden informatieobjecten bestaat is het voorzien van relevante annotaties of metadata van groot belang voor de gebruiker, om deze in de juiste context te kunnen vinden. Juist dat is momenteel de bottleneck in de ontwikkeling van web 2.0 naar het semantisch web. Op dit moment zijn er grofweg twee benaderingen om
informatieobjecten te annoteren of van metadata te voorzien: geautomatiseerd of handmatig. Voor het laatste geldt dat deze processen zeer tijdrovend zijn en daarmee niet realistisch zijn met de schaal van het internet.86 Het probleem met het geautomatiseerd metadateren van
84
Ying, D. et al. (2009). Upper Tag Ontology for Integrating Social Tagging Data.. In: Journal of the american
society for information science and technology, 61 (3): 505-521. P. 506
85
Guo et al (2009). Longitudinal analysis of tag structure in Delicious. Poster presented at the 4the IConference, Chapel Hill, VS. In: Ying, D. et al. (2009). Upper Tag Ontology for Integrating Social Tagging Data.. In:
Journal of the american society for information science and technology, 61 (3): 505-521. P. 506
86
Gomez-Perez, A. et al. (2003). Ontological Engineering: Advanced information and knowledge processing. New York: Springer.
informatieobjecten is, dat de achterliggende technologie (natural language processing) nog in een experimentele fase is en derhalve niet toepasbaar is in grote collecties
informatieobjecten. Social Tagging biedt een alternatief voor zowel de geautomatiseerde, als de handmatige benadering bij het ontsluiten, het beheren en toegankelijk maken van online informatieobjecten.87 Ook al maakt Social Tagging geen gebruik van gecontroleerde vocabulaires, tags vormen als geheel een 'tagging vocabulaire' van een bepaald sociaal netwerk. Wil een tagger dat zijn getagt informatieobject ook door andere gebruikers in het sociaal netwerk wordt gevonden, zal deze terminologie moeten gebruiken dat uit de gemeenschappelijke 'tagging vocabulaire' afkomstig is.88 Hiermee ontstaat een nieuwe gemeenschappelijke vorm van kennisvergaring waarbij door het gemeenschappelijke taalgebruik, de meest relevante informatieobjecten voor een gebruiker toegankelijk worden gemaakt met behulp van web 2.0 instrumentarium. Social Tagging blijkt een potentiële meerwaarde te bevatten die van betekenis kan zijn bij het organiseren en vinden van
informatieobjecten. dat geldt voor nu in het web 2.0, maar zeker in de virtuele omgeving van het toekomstige semantische web of web 3.0. In het volgende hoofdstuk zullen concrete voorbeelden behandeld worden uit de onderzoeksresultaten, behaald met Social Tagging experimenten. Experimenten die zijn uitgevoerd in de erfgoed wereld, met name in musea en bibliotheken.
87
Ying, D. et al. (2009). Upper Tag Ontology for Integrating Social Tagging Data.. In: Journal of the american
society for information science and technology, 61 (3): 505-521. P. 507.
88