In deze paragraaf zal besproken worden wat de ambities zijn van de zorginstellingen met betrekking tot het toepassen van risicomanagement. In deze paragraaf wordt de vijfde deelvraag behandelt:
Wat zijn de ambities van de zorginstellingen met betrekking tot het toepassen van risicomanagement?
Van de drieëntwintig zorginstellingen die op dit moment een formeel beleid hebben voor het toepassen van risicomanagement is gevraagd op welke wijze de zorginstelling risicomanagement toepast. Daarnaast is aan alle geënquêteerden gevraagd wat de ambitie is binnen de zorginstelling voor het toepassen van risicomanagement. Een overzicht van de resultaten kunt u vinden in tabel 2 en tabel 3.
Uit tabel 2 is af te lezen dat op dit moment de grote meerderheid (70%) risico’s bespreekt en documenteert en beheersingsmaatregelen koppelt aan deze risico’s om het gewenste beheersingsniveau te verkrijgen. Een minderheid (17%) voert ook testwerkzaamheden uit op de beheersingsmaatregelen om te testen of de beheersingsmaatregelen ook daadwerkelijk het gewenste resultaat opleveren.
Als er vervolgens gekeken wordt naar wat de ambities zijn van de zorginstellingen voor het toepassen van risicomanagement (tabel 3) dan blijkt dat een krappe meerderheid (51%) de ambitie heeft om risico’s te bespreken en te documenteren, vervolgens beheersingsmaatregelen te koppelen aan deze risico’s en testwerkzaamheden uit te voeren om te testen of de beheersingsmaatregelen ook het gewenste effect hebben. Op dit moment past
Zeer
belangrijk Belangrijk Neutraal Onbelangrijk
Niet relevant Behalen van strategische doelen 20% 53% 20% 2% 4%
Naleven wet- en regelgeving 22% 64% 13% 0% 0%
Marktwerking (concurrentie) 22% 49% 27% 2% 0%
Ethiek en integriteit 16% 44% 33% 7% 0%
Veiligheid van patiënten 60% 29% 9% 2% 0%
Kwaliteit van patiëntenzorg 47% 42% 7% 4% 0%
Voldoende personeel 13% 56% 29% 2% 0%
Arbeidsomstandigheden van het personeel
4% 58% 33% 4% 0%
Tijdig inspelen op verandering in financieringsvorm 40% 53% 7% 0% 0% Betrouwbare financiële informatie 36% 49% 16% 0% 0% Beheersing van de administratieve organisatie rondom het primaire proces
17% van de zorginstellingen deze uitgebreide vorm van risicomanagement toe en de meerderheid van de zorginstellingen heeft dus de ambitie om het op deze manier toe te gaan passen.
Van de zestien zorginstellingen uit tabel 2 die op dit moment risico’s bespreken en documenteren en beheersingsmaatregelen koppelen aan deze risico’s om het gewenste beheersingsniveau te verkrijgen hebben negen zorginstellingen de ambitie om in de toekomst de uitgebreidere vorm van risicomanagement, waarin ook testwerkzaamheden worden uitgevoerd op de beheersingsmaatregelen, in de zorginstelling te organiseren. Zes van de zestien zorginstellingen hebben de ambitie om in de toekomst dezelfde vorm van toepassen van risicomanagement te behouden. Eén zorginstelling heeft de ambitie om een minder uitgebreidere vorm van risicomanagement in de toekomst toe te gaan passen en deze zorginstelling wil graag de risico’s bespreken en documenteren.
De vier zorginstellingen uit tabel 2 die op dit moment de uitgebreide vorm van risicomanagement in zorginstelling hebben, hebben ook de ambitie om deze vorm van toepassen van risicomanagement in de toekomst te behouden.
Van de twee zorginstellingen uit tabel 2 die op dit moment risico’s bespreken en documenteren heeft de ene zorginstelling de ambitie om risico’s te bespreken en documenteren en beheersingsmaatregelen te koppelen aan deze risico’s om het gewenste beheersingsniveau te verkrijgen. De andere zorgsinstelling heeft de ambitie om de uitgebreide vorm van risicomanagement toe te gaan passen.
Tien van de drieëntwintig zorginstellingen hebben de ambitie om de stap te maken naar de uitgebreide vorm voor het toepassen van risicomanagement. Daarnaast hebben de zorginstellingen die op dit moment de uitgebreide vorm voor het toepassen in de zorginstelling hebben ook de ambitie om dit in de toekomst zo te houden.
Tweeëntwintig zorginstellingen hebben op dit moment nog geen formeel beleid voor het toepassen van risicomanagement. Het merendeel van deze zorginstellingen (twaalf zorginstellingen) heeft de ambitie om risico’s te bespreken en te documenteren en beheersingsmaatregelen te koppelen aan deze risico’s om het gewenste beheersingsniveau te verkrijgen. Negen zorginstellingen hebben de ambitie om de uitgebreide vorm voor het toepassen van risicomanagement te verkrijgen. En één zorginstelling heeft de ambitie om risico’s te gaan bespreken.
Aantal Percentage
Bespreken van risico’s 0 0%
Bespreken en documenteren van risico’s 2 9%
Bespreken en documenteren van risico’s en beheersingsmaatregelen koppelen aan deze risico’s om het gewenste beheersingsniveau te verkrijgen
16 70%
Bespreken en documenteren van risico’s en beheersingsmaatregelen koppelen aan deze risico’s om het gewenste beheersingsniveau te verkrijgen en uitvoeren van testwerkzaamheden op de
beheersingsmaatregelen om te testen ze ook daadwerkelijk het resultaat opleveren (inclusief een documentatie van de testwerkzaamheden)
4 17%
Anders, nl: risico’s worden besproken, maar niet structureel en beheersingsmaatregelen hangen daar mee samen
1 4%
Totaal 23 100%
Tabel 2 Huidige wijze van toepassen risicomanagement
Aantal Percentage
Bespreken van risico’s 1 2%
Bespreken en documenteren van risico’s 1 2%
Bespreken en documenteren van risico’s en beheersingsmaatregelen koppelen aan deze risico’s om het gewenste beheersingsniveau te verkrijgen
20 45%
Bespreken en documenteren van risico’s en beheersingsmaatregelen koppelen aan deze risico’s om het gewenste beheersingsniveau te verkrijgen en uitvoeren van testwerkzaamheden op de
beheersingsmaatregelen om te testen ze ook daadwerkelijk het resultaat opleveren (inclusief een documentatie van de testwerkzaamheden)
23 51%
Anders, nl: risico’s worden besproken, maar niet structureel en beheersingsmaatregelen hangen daar mee samen
0 0%
Totaal 45 100%
Tabel 3 Ambitie voor het toepassen van risicomanagement
4.5 Conclusie
Op basis van de resultaten van de enquête kan een antwoord geformuleerd worden op de drie deelvragen die in het begin van dit hoofdstuk genoemd zijn.
Deelvraag 3: Hoe is de stand van zaken ten aanzien van risicomanagement in de branche gezondheidszorg op dit moment?
Met betrekking tot de stand van zaken ten aanzien van risicomanagement in de branche gezondheidszorg op dit moment kan geconcludeerd worden dat net iets meer dan de helft van de geënquêteerde zorginstellingen een formeel beleid voor de toepassing van risicomanagement heeft. Als er per sector wordt gekeken in welke sector procentueel gezien de meeste zorginstellingen een formeel beleid voor het toepassen van risicomanagement hebben dan kan geconcludeerd worden dat de sectoren GGZ en Gemengd het hoogste percentage behalen. Wat opvalt, is dat het hebben van een formeel beleid voor het toepassen
van risicomanagement vooral iets is van de afgelopen drie jaren. Van de zorginstellingen die een formeel beleid hebben voor het toepassen van risicomanagement heeft 73% in de afgelopen drie jaar het formele beleid vormgegeven. Geconcludeerd kan dus worden dat het toepassen van risicomanagement in de branche gezondheidszorg nog redelijk in de kinderschoenen staat.
Van de zorginstellingen die een formeel beleid van risicomanagement hebben in de organisatie past ongeveer éénderde het COSO ERM raamwerk geheel of gedeeltelijk toe om het risicomanagement te organiseren. Daarnaast zijn twaalf van de zevenendertig zorginstellingen die ofwel niet het COSO ERM raamwerk gebruiken ofwel helemaal geen formeel beleid hebben voor het toepassen van risicomanagement van plan om het COSO ERM raamwerk in de toekomst toe te gaan passen. Twee van de twaalf zorginstellingen die het van plan zijn hebben reeds concrete plannen klaar liggen om het COSO ERM raamwerk toe te gaan passen. De andere tien zorginstellingen zijn van plan om het in de toekomst toe te gaan passen, maar hebben nog geen concrete plannen gemaakt.
Beasley et al. (2005) hebben onderzoek gedaan naar hoe ver organisaties waren in het implementeren van het COSO ERM raamwerk. Uit hun onderzoek kwam naar voren dat bij iets minder dan de helft het COSO ERM raamwerk geheel of gedeeltelijk aanwezig was in de zorgorganisatie. Uit de resultaten van mijn onderzoek blijkt dat acht zorginstellingen van in totaal vijfenveertig onderzochte zorginstellingen een geheel of gedeeltelijke COSO ERM raamwerk in de zorginstelling hebben. Dit percentage van 18% ligt een stuk lager dan de uitkomsten van het onderzoek van Beasley et al. Snapper en Swagerman (2007) hebben onderzoek gedaan naar de toepassing van het COSO ERM raamwerk bij negendertig ziekenhuizen in Nederland. Zij concludeerden dat hoewel vrijwel alle ziekhuizen risicomanagement toepassen, slechts enkele ziekenhuizen het COSO ERM raamwerk toepassen voor de organisatie van risicomanagement in de zorginstelling. Uit de resultaten van mijn enquête blijkt dat ongeveer de helft van de zorginstellingen een formeel beleid heeft voor de toepassing van risicomanagement. Snapper en Swagerman (2007) hebben in hun onderzoek alleen ziekenhuizen meegenomen. In dit onderzoek zijn alle verschillende typen zorginstellingen meegenomen in de steekproef. Dit zou een aanleiding kunnen zijn in de gevonden verschillen. Als alleen gekeken wordt naar de ziekenhuizen in dit onderzoek dan blijkt eveneens het aantal lager ligt dan de gevonden resultaten van Snapper en Swagerman (2007). In dit onderzoek hebben in totaal achttien ziekenhuizen (vijf academische ziekenhuizen en dertien algemene ziekenhuizen) meegedaan met de enquête. Van deze achttien ziekenhuizen hebben zeven ziekenhuizen aangegeven in de enquête een formeel beleid voor het toepassen van risicomanagement te hebben. Dit is minder dan de helft en ook minder dan wat Snapper en Swagerman (2007) in hun onderzoek concludeerden.
Deelvraag 4: Wat zijn de belangrijkste risico’s die een zorginstelling zou moeten managen?
Daarnaast is aan de zorginstelling gevraagd wat zij belangrijke thema’s vinden waarop het risicomanagement van toegevoegde waarde zou zijn. Ofwel waar liggen voor de zorginstelling belangrijke risico’s die beheerst zouden moeten worden. Uit de resultaten blijkt dat de meerderheid van de zorginstellingen alle elf genoemde thema’s belangrijk of zeer belangrijk vindt. Hieruit blijkt dat de zorginstellingen organisatiebreed risico’s zouden willen beheersen.
Deelvraag 5: Wat zijn de ambities van de zorginstellingen met betrekking tot het toepassen van risicomanagement?
Binnen de zorginstellingen zijn er ambities voor het toepassen van risicomanagement. Ongeveer de helft van de vijfenveertig zorginstellingen heeft de ambitie om een uitgebreide vorm van risicomanagement toe te gaan passen (bespreken en documenteren van risico’s, beheersingsmaatregelen hieraan koppelen en testwerkzaamheden uitvoeren op de werking van de beheersingsmaatregelen). Op dit moment heeft 17% van de zorginstellingen deze uitgebreide vorm van risicomanagement. Daarnaast heeft 96% van de zorginstellingen de ambitie om de uitgebreide vorm van risicomanagement of de iets minder uitgebreide vorm, waarin geen testwerkzaamheden plaatsvinden op de beheersingsmaatregelen, toe te gaan passen in de zorginstelling. Op dit moment ligt dat percentage op 87%. Dus ook hier valt een stijging te zien.
Op dit moment hebben vier zorginstellingen van de drieëntwintig de uitgebreide vorm van risicomanagement. Veertien van deze drieëntwintig zorginstellingen hebben de ambitie om de uitgebreide vorm van risicomanagement toe te gaan passen. De stap die over het algemeen wordt genomen is van het bespreken en documenteren van risico’s en het koppelen van beheersingsmaatregelen aan deze risico’s naar het voorgaande plus het koppelen van testwerkzaamheden aan de beheersingsmaatregelen om te testen of de beheersingsmaatregelen ook het gewenste resultaat opleveren.
Van de tweeëntwintig zorginstellingen die op dit moment nog geen formeel beleid voor het toepassen van risicomanagement hebben negen zorginstellingen de ambitie om de uitgebreide vorm van risicomanagement toe te passen en twaalf zorginstellingen de vorm van risicomanagement waarin risico’s worden besproken en gedocumenteerd en waar aan de risico’s beheersingsmaatregelen worden gekoppeld. Eén zorginstelling heeft de ambitie om alleen risico’s te bespreken.
Dus de conclusie kan gesteld worden dat de zorginstellingen ambities hebben om een goed beleid voor het toepassen van risicomanagement in de zorginstelling te gaan ontwikkelen.
Wat mij vooral uit de resultaten van de enquête opvalt, is dat ongeveer de helft van de zorginstellingen een formeel beleid voor het toepassen van risicomanagement heeft. Ik had verwacht dat dit aantal groter zou zijn. Ik heb de enquête gehouden onder de honderd grootste zorginstellingen in Nederland en mijn verwachting was dat bijna iedere zorginstelling een formeel beleid voor het toepassen van risicomanagement in de zorginstelling zou hebben, aangezien de zorginstellingen van dien omvang zijn dat zij met veel risico’s te maken zullen hebben en dat beheersing hiervan gewenst zou zijn. Daarnaast komt duidelijk naar voren dat het vormen van een formeel beleid voor het toepassen van risicomanagement vooral in de afgelopen drie jaren heeft vorm gekregen. Wat vervolgens wel uit het onderzoek naar voren komt is dat 96% van de geënquêteerde zorginstellingen de ambitie heeft om de uitgebreide vorm van risicomanagement of de iets minder uitgebreide vorm van risicomanagement in de zorginstelling toe te gaan passen. Het blijkt dus dat risicomanagement nog in de kinderschoenen staat bij de zorginstellingen en ik verwacht dat als dit onderzoek over een vijftal jaren herhaald zal worden dat dan de overgrote meerderheid een formeel beleid voor
het toepassen van risicomanagement in de zorginstelling heeft.
Wat mij daarnaast opvalt, is dat de zorginstellingen organisatiebreed risico’s willen beheersen. Het COSO ERM raamwerk is een wereldwijd geaccepteerd raamwerk voor het toepassen van risicomanagement en het stelt organisaties in staat om risico’s organisatiebreed in kaart te brengen en te beheersen. Ik had verwacht dat de zorginstellingen die een formeel beleid voor het toepassen van risicomanagement hebben, dat zij gebruik zouden maken van het COSO ERM raamwerk. Dit zou tevens ook aansluiten bij dat de resultaten dat de zorginstellingen organisatiebreed risico’s willen beheersen. Toch blijkt dat maar acht zorginstellingen gebruik maken van het COSO ERM raamwerk. Daarnaast zijn twaalf zorginstellingen van plan om het COSO ERM raamwerk in de toekomst toe te gaan passen. Ik had verwacht dat het COSO ERM raamwerk binnen de zorginstellingen het raamwerk zou zijn voor het toepassen van risicomanagement.