Wanneer de en bloc clausule geschrapt wordt, zal de verzekeraar alternatieven moeten aanwenden om op enigerlei wijze te kunnen blijven inspelen op onverwachte omstandigheden die bij de berekening van de premie niet zijn ingecalculeerd. Hieronder bespreek ik de alternatieven en de consequenties van deze alternatieven wanneer de en bloc clausule geschrapt wordt.
7.1 Éénjaarscontractermijnen
In de literatuur wordt als substituut voor de en bloc clausule het aanbieden van kortere verzekeringscontractstermijnen zonder automatische verlenging genoemd.141 Indien verzekeraars gebruik gaan maken van bijvoorbeeld éénjaarscontractermijnen kan de verzekeraar zijn risico’s beter te beheersen. Heeft er gedurende de contractstermijn een gebeurtenis plaatsgevonden waar de verzekeraar niet op heeft kunnen anticiperen, heeft de verzekeraar de mogelijkheid om de premie dan wel voorwaarden ná het betreffende verzekeringsjaar alsnog te wijzigen. De eventuele schade blijft voor de verzekeraar op deze manier beperkt tot maximaal een jaar na het sluiten van de overeenkomst. Daarbij heeft de verzekeringnemer de zekerheid dat zijn premie c.q. voorwaarden in beginsel minstens een jaar ongewijzigd blijven.
Bijkomend voordeel voor de verzekeraar betreft de precontractuele mededelingsplicht waar de verzekeringnemer op grond van art. 7:928 BW vóór het sluiten van de nieuwe verzekeringsovereenkomst aan dient te voldoen. Op basis van de mededelingsplicht kan de verzekeraar na ieder verzekeringsjaar beoordelen in hoeverre de premie dan wel voorwaarden aangepast moeten worden aan de eventuele hernieuwde omstandigheden.142 Het hanteren van korte verzekeringstermijnen, zou wanneer de en bloc clausule geschrapt wordt een gedegen oplossing vormen voor de meeste verzekeringsvormen zoals de schadeverzekering.
De hierboven genoemde oplossing is daarentegen niet voor iedere verzekeringsvorm het ultimum remedium. Voor wat betreft levensverzekeringen zoals de basiszorgverzekering en
141 Hendrikse 2012, p. 5.
42
de particuliere arbeidsongeschiktheidsverzekering stuit het schrappen van de en bloc clausule op enkele bezwaren. Wat betreft de basiszorgverzekering heeft de overheid een monopolie op het vaststellen en wijzigen van de voorwaarden van de verzekering. Wanneer de voorwaarden gewijzigd worden is de optie tot ontbinden op grond van art. 7 lid 3 onder b zorgverzekeringswet voor de verzekeringnemer uitgesloten. Wanneer de overheid de voorwaarden van de basiszorgverzekering wijzigt is de verzekeraar dwingendrechtelijk verplicht de voorgeschreven wijzigingen en bloc door te voeren in de voorwaarden van de verzekeringsovereenkomsten. Indien de en bloc clausule geschrapt wordt zou de wijziging pas na het einde van de contractstermijn ingevoerd kunnen worden. Een éénjaarscontracttermijn is in geval van de basiszorgverzekering dan ook geen optie.
Wat betreft de particuliere arbeidsongeschiktheidsverzekeringen is het aanbieden van éénjaarscontractstermijnen tevens geen optie aangezien de verzekeraar op deze wijze de mogelijkheid wordt geboden om verzekerden na het contractstermijn uit te sluiten vanwege een verhoogd risico.143
Evenals de basiszorgverzekering betreft de natura-zorgverzekering een verzekering die door het schrappen van de en bloc clausule niet meer tussentijds valt te wijzigen.
Naar aanleiding van de uitspraak van 6 juni 2007 van de voorzieningenrechter Utrecht stellen de Kamerleden Omtzigt en De Vries Kamervragen en stuurt de Consumentenbond een brief aan minister Klink. In de brief en de Kamervragen wordt gepleit voor een beperking van de mogelijkheid van tussentijdse polis wijziging, zowel voor de zorgverzekering als voor de aanvullende verzekering.144 De Consumentenbond stelt voor om de wettelijke mogelijkheid tot tussentijdse wijziging van de polisvoorwaarden bij de zorg en aanvullende verzekeringsovereenkomst te wijzigen, opdat het toepassen van de en bloc clausule geen doorgang meer kan vinden bij zorg en aanvullende verzekeringen. De minister ziet geen heil in het wijzigingsvoorstel en stelt dat wanneer de en bloc clausule geschrapt wordt, dit complicaties oplevert bij het aanbieden van bepaalde vormen van zorgverzekeringen zoals de natura verzekering. In geval van een natura-verzekering sluit de zorgverzekeraar contracten af met een geselecteerde groep zorgaanbieders waar de verzekerde enkel de maximale zorg vergoed krijgt wanneer hij zicht wendt tot de zorgaanbieders die onder contract staan bij de zorgverzekeraar. Wanneer de mogelijkheid tot inroepen van een en bloc clausule geschrapt
143 Hendrikse 2012, (zie noot 34), p. 5.
43
wordt, betekent dit dat de lijst van gecontracteerde aanbieders niet tussentijds gewijzigd kan worden.
Niet alleen acht minister Klink de mogelijkheid tot wijziging van de lijst van zorgaanbieders van belang, maar is hij het tevens van mening dat het wenselijk is dat de zorgverzekeraar de mogelijkheid moet hebben tot tussentijdse wijziging van de ‘voor vergoeding in aanmerking komende geneesmiddelen.’145
Minister Klink stelt dat: ‘Gezien de aard van de zorgverzekeringen het onwenselijk zou zijn indien daarin gedurende de contracttermijn geen wijzigingen meer kunnen worden doorgevoerd.’ Niet in het minst vanwege het feit dat: ‘Een beperking van de mogelijkheid van tussentijdse aanpassingen van de zorgverzekering tot gevolg zou hebben dat tussentijdse wijziging in de wettelijk te verzekeren prestaties niet kan doorwerken.’146
7.2 Art. 6:258 BW
Wanneer verzekeraars opteren voor kortere contractstermijnen, wordt art. 6:258 BW als alternatief voor art. 7:940 lid 4 BW aangedragen om de verzekeringsovereenkomst tussentijds te wijzigen. Hendrikse stelt dat op basis van het arrest van het Hof Amsterdam van 29 april 1948 de mogelijkheid tot het inroepen van art. 6:258 BW voor de risicoverzwaring een rol speelt, echter een zeer marginale, gezien de uitzonderlijkheid van de casus.147 In het verlengde hiervan stelt Hendrikse, dat voor art. 6:258 BW op die voet tevens een rol is weggelegd om de verzekeringsvoorwaarden tussentijds te wijzigen. Art. 6:258 BW zou ondanks lid 2 dienst kunnen doen om de verzekeringsvoorwaarden groepsgewijs te wijzigen indien er sprake is van extreme gevallen zoals genoemd in de NHT- terrorismedekkingsbeperkingsclausule.148 Wanneer art. 6:258 BW in plaats van art. 7:940 lid 4 wordt toegepast zou dit, evenals bij het gebruiken van éénjaarscontracten, problemen opleveren in geval van levensverzekeringen en arbeidsongeschiktheidsverzekeringen. Hendrikse stelt dan ook dat om gedurende de contractstermijn van ongunstig ontwikkelende gezondheidsrisico’s af te komen de toepassing van art. 6:258 BW bij bovengenoemde verzekeringsvormen ruimer dient zijn, aangezien art. 6:258 BW niet kan worden ingeroepen.
145 Aanhangsel Handelingen II 2006/2007, 2242 : Brief aan Consumentenbond, ter inzage gelegd bij het Centraal Informatiepunt van de Tweede Kamer onder kenmerk Z/M-2785438, p. 1.
146 Idem.
147 Hof Amsterdam 29 april 1948, NJ 1948, 382 : Hendrikse & Rinkes 2009, p.65.
44
Dit aangezien art. 7:940 lid 5 BW het wijzigen dan wel beëindigen van de overeenkomst vanwege een verzwaring van het gezondheidsrisico verbiedt wanneer dit is gelegen is in der persoon van degeen waar de verzekering betrekking op heeft. Om te bewerkstelligen dat de premies van de levensverzekeringen en arbeidsongeschiktheidsverzekeringen –doordat deze onderwijl niet gewijzigd kunnen worden- alsnog meelopen met het algemeen prijspeil, stelt Hendrikse voor de premie te koppelen aan bijvoorbeeld de CBS-prijsindex.149
Wanneer de en bloc clausule geschrapt wordt zijn er, zoals hierboven blijkt, zeer zeker alternatieven. Consequenties voor de verzekeringnemer zullen zijn dat deze de (schijn)zekerheid heeft dat zijn overeenkomst voor de periode van een jaar niet gewijzigd wordt. De verzekeringsovereenkomst kan echter alsnog gewijzigd worden indien er sprake is van extreme gevallen zodat art. 6:258 BW ingeroepen kan worden. Voor de verzekeringnemer is er weinig verschil tussen de extreme gevallen waar art. 6:258 BW van kracht zou kunnen zijn en de en bloc clausule. Dit aangezien de werkingssfeer van de en bloc clausule dusdanig is ingeperkt dat van de clausule ‘slechts onder zeer bijzondere omstandigheden gebruik kan worden gemaakt.’150
Voor de verzekeraar is het aanbieden van éénjaarscontracten zeer zeker geen slechte optie gezien de mogelijkheid tot het opnieuw kunnen beoordelen van de verzekeringnemer. Wat betreft het inroepen van art. 6:258 BW om de verzekering groepsgewijs te wijzigen ziet Kalkman nog wel enige beren op de weg. Aangezien voor het inroepen van art. 6:258 BW in elk individueel geval de gang naar de rechter gemaakt dient te worden. Zelfs als de rechter het er mee eens is wil nog niet zeggen dat de uitspraak doorwerkt voor gelijke gevallen. Daar komt bij dat er de mogelijkheid bestaat dat er langs drie rechterlijke instanties gegaan moet worden (procedures van 5 tot 10 jaar zijn daarbij geen uitzondering) om te bezien of je het als verzekeraar bij het rechte eind hebt wat betreft het gebruik van art. 6:258 BW.151
149 Hendrikse 2012, p.15.
150 Rb. Amsterdam 30 oktober 2013 (vzr), ECLI:NL:RBAMS:2013:7138, r.o. 4.5 151 Van Velzen 2004, p. 7.
45