24 July 10 uur naar de Protestantsche Kerk. De H.rMirofio preekte over...
1).
Ernstig en stichtelijk; misschien wat te veel in eigene kracht, vermanend zonder
genoeg op dien Geest te wijzen, die ons de lust tot het goede schenkt, en die het
voorwerp van ons gebed moet zijn. Visite van den bibliothecaris Weiss. Hij bragt
mij in de boekerij, toonde mij, hetgeen voor mij het meest belangwekkend was, de
M.SS. van den Cardinaal de Granvelle; voorts de ruime, fraaye zaal, waarin het
publiek driemaal 's weeks, 12-5 uur, toegelaten wordt, en verscheidene Oudheden,
gedeeltelijk in de omstreken, vooral ook bij Montbéliard, gevonden. Hij bragt mij
bij den, H.rDuvernoy, een vriendelijk man van in de 60 jaren
2)die het werkzaamste
aandeel heeft in den arbeid welke hier, op last van het Gouv.t, geschiedt om de uitgave
van gewigtige stukken uit de verzameling Granvelle voor te bereiden
3).
25-30 July. Gewoonlijk van 8 tot 5 uur (met eene tusschenpoozing van 11 tot 12
uur voor het dejeuner dinatoire) op de Bibliotheek, waar ik in eene afzonderlijke zaal
geplaatst werd, en vrije inzage in alle verlangde papieren kreeg. Na den eten dikwijls
een wandeling in en bij de stad. Besançon is vrij groot, heeft 30.000 inwoners, de
Doubs verdeelt haar; de straten zijn niet zeer mooi, verscheidene oude Kerken. Het
Paleis van Granvelle bestaat nog geheel als een gebouw van de 16eeeuw, met zwarte
kleur en niet zeer fraaye architektuur; ook de tuin is nog in wezen. Aan den kant
waar wij ingekomen zijn, is eene wandeling met eenig hoog geboomte, maar weinig
uitzigt. Langs de rivier gaande heeft men beelderige uitzigten op de met
wijn-1) In het handschrift niet ingevuld.
2) Georges Louis Duvernoy, geb. 6 Aug. 1777, overl. 1 Maart 1855,
3) Beider welwillendheid en hulp herdacht Groen dankbaar op pag. 14 zijner Mededeeling.
Weiss gaf in de Collection des documents inédits sur l'histoire de France de papieren van
Granvelle uit.
gaarden bedekte bergen. Hier en daar vrij hooge rotsen. De Citadel schijnt uitgestrekt,
en er zijn nog een paar forten in de nabijheid. Men ontmoet hier vele R.C. Geestelijken
en vele soldaten; want er is een Aartsbisdom en eene Artillerie-School; een talrijk
Seminarium en een talrijk garnizoen. - Ik sprak op de Bibliotheek den H.rPérenez,
President van de Academie van Besançon. Den 26ebragt de H.rWeiss mij bij den
Prefect, die onlangs van de baden teruggekeerd is. Een man van even 40 jaren, die
door de July-revolutie op het kussen gebragt, thans, naar mij voorkwam, zeer gaarne
zou zien dat alle politieke geschillen een einde hadden en dat hij c.s. nu gerust en
ongestoord het volk door materieele verbeteringen en inrichtingen van allerlei soort
gelukkig maken en... van hun tractement en hoogen rang genot konden hebben.
Hij is, naar mij de H.rW. verzekerde, algemeen bemind, en heeft, tijdens de onlusten
te Lyon, toen de stad, van garnizoen beroofd, in gevaarlijken toestand verkeerde,
veel moed en beradenheid ontwikkeld. In ons logement werd mij verhaald dat,
niettegenstaande alle zijne pogingen en beleefde avances, de voornaame familieën,
geenerlei omgang met hem verkiezen te hebben. Hij is geboortig uit le Berry; eene
Provincie die nog veel oorspronkelijks heeft behouden; en bijzonder ook wat de taal
betreft, hebbende de landlieden aldaar nog vele van die woorden en zegswijzen
behouden, waardoor het Fransch der 16eeeuw eene kracht en naiviteit had welke
later, toen de taal misschien wat te veel beschaafd is geworden, grootendeels zijn
verloren gegaan. Er was in Fr. nog veel te verbeteren; depuis 50 ans on s'est
constamment rué sur la politique. De correctioneele gevangenen worden nog
doorgaans, ofschoon stellig tegen de wet, in een gesticht met de misdadigers bewaard.
Voor kunsten en wetenschappen heeft men veel genegenheid, mits het maar geen
geld koste. De H.rWeiss is een groot vijand der tegenwoordige centralisatie. Hij
heeft veel Provinciale Vaderlandsliefde. Van hem schijnt de gedachte uitgegegaan
om in eene reeks van penningen het aandenken aan vermaarde Francs-Comtois
levendig te houden; twee zijn reeds geslagen; de eene voor Gilbert
Cousin
1), geleerden vriend van Erasmus, die om het geloof in de gevangenis stierf;
de andere voor Courvoisier
2), den Minister van Karel X, die weinige weken voor de
beruchte Ordonnantieën zijn demissie heeft gevraagd. Bij de vorming van het
Ministerie Polignac, en gedurende de eerste maanden van zijn aanwezen was er geen
de minste quaestie van eenig dusdanig plan geweest. Men wilde slechts wetten
voorstellen die blijkbaar goed zouden zijn, en dus meende men, niet vatbaar waren,
om verworpen te worden. Eerst toen de Kamer eene stelselmatig vijandige houding
aangenomen had, ontstond uit overmaat van vrees overmaat van roekeloosheid. De
ordonnantien werden in den Raad bediscussieerd; Courv. verzette er zich telkens
tegen; kwam dagelijks bij den Koning, gedurig beloofde deze niets van dien aard te
zullen doen; geen voorwendsel te zullen geven; maar gedurig werd deze stemming
par l'influence de quelqu'un(?) veranderd. Bespeurende dat het plan vastberaamd
was, vroeg Courv. zijn ontslag; de Koning liet hem met leedwezen gaan. Bij de
uitvoering was alles even dwaas en onkundig. De Prefekt van Policie inplaats van
de Journalen die niet gehoorzaamd hadden, voor de regtbank te dagvaarden, liet
overal de drukpersen breken, ontnam alzoo aan honderden hun brood en het uitzigt
op eenig bestaan, en vormde inderdaad zelf de kern van het revolutionaire geweld.
Bezoek bij en contra visite van den H.rMirofio. Er zijn hier 4000 Protestanten.
Weinig Evangelisch leven. De nabijheid der grenzen doet veel kwaad; vele
gelukzoekers uit Zwitserland, dikwijls van bedorven zeden, komen herwaarts om
eenig bestaan te zoeken. - De Scholen der Protestanten en der R. Catholyken zijn
afgezonderd; maar allen zijn onderworpen aan dezelfde Commissie, waarin de
Predikant zitting heeft naast den Pastoor.
1) Geb. in 1506 en in 1567 te Besançon overleden, meer bekend als Cognatius.
2) Jean Joseph Antoine Courvoisier, geb. 30 Nov. 1775, overl. 10 Sept. 1835, minister van
Justitie.
Duvernoy, uit Montbéliard zijnde, verstaat Duitsch; anders bijna niemand hier.
Duitsche boeken zijn over 't algemeen onbekend. Niets weet men van de schriften
van v. Rommel, Ranke
1)
In document
Bijdragen en Mededeelingen van het Historisch Genootschap. Deel 42 · dbnl
(pagina 111-114)