Factoren basisschoolkeuze
Wat is uw geslacht?
10.3 Uitgeschreven diepte-interviews
10.3.1 Algemene Vereniging Schoolleiders
Petra van Haren, voorzitter Algemene Vereniging Schoolleiders 06-10, 11u, op de Herenstraat 35, Utrecht
Vorig jaar september heeft staatssecretaris Sander Dekker toestemming gegeven voor het publiceren van de Citotoets-scores per basisschool. RTL heeft toen van 2009 tot en met 2013 de scores openbaar gemaakt.
Zo'n zestig procent van de schoolbestuurders in het basisonderwijs overweegt te stoppen met het afnemen van de Citotoets als de scores openbaar worden gemaakt (NU, 2013). Dat zegt Ton Duif, (oud)-directeur van de Algemene Vereniging Schoolleiders, naar aanleiding van een onderzoek onder de AVS-leden.
Wat is er uit het ledenonderzoek gekomen?
“De AVS besloot naar aanleiding van dat nieuwsbericht de mening van de leden te peilen in maart 2013. Maar liefst 1.692 schoolleiders reageerden, dat is een derde van de AVS-leden. Schoolleiders zijn niet allemaal per definitie tegen de openbaarmaking van de Citoscores, maar ruim negentig procent vindt publicatie misleidend en is bang dat ouders op het verkeerde been worden gezet.
Het onderzoek bevatte vijf vragen. De uitslag:
• De uitslag van de Citotoets geeft een goede onderbouwing voor het advies van de leraar voor de verwijzing van leerlingen naar het vervolgonderwijs.
68% ja, 32% nee
• De Cito-eindtoets meet de capaciteiten van de leerling in een aantal vakken en zegt weinig over de kwaliteit van het onderwijs in de school.
83% ja, 17% nee
• Om de kwaliteit van de school te bepalen, moet je naar het totale onderwijs over een langere periode kijken, en niet slechts naar de score op de Citovakken.
99% ja, 1% nee
• Publicatie van lijstjes met Cito-uitslagen per school zet ouders op het verkeerde been en is dus misleidend.
92% ja, 8% nee
• Als het ministerie van OCW de lijst met de Citoscores publiceert, overweeg ik stellig volgend jaar een andere onderbouwing van het schooladvies dan Cito.
65
Een greep uit zevenhonderd spontane reacties van schoolbesturen op het nieuws:
“Uiteraard is kijken naar alleen de Citoscores niet voldoende om een kwaliteitsoordeel te geven over de hele school.”
“Cito is geen instrument om de kwaliteit van de school te meten. Door publicatie gaan ouders wellicht de verkeerde school kiezen. Je kunt een goede school zijn ondanks de lagere Cito-getallen. Ieder jaar is verschillend. Je mist als school de mogelijkheid om je verhaal achter de getallen te vertellen. Niet doen dus!”
“Het publiceren van Cito-uitslagen komt de algehele kwaliteit van het onderwijs niet ten goede. Dit werkt fraude met Citotoetsen in de hand en bewerkstelligt dat het onderwijs “Cito-gericht” gaat worden.”
“Dat de onderwijsinspectie met de gegeven aan de haal gaat, is nog enigszins te
accepteren. Zij hebben in ieder geval nog verstand van de materie. Maar de rest van het land…..?????”
“In Amsterdam wordt alles al openbaar gemaakt: de gemiddelde Citoscore over drie jaar wordt in de klant gepubliceerd. Nadeel is dat er zo vaak door ouders gekeken wordt naar enkel de ‘output’, zonder te weten hoe de kinderen binnenkwamen en welke ontwikkeling zij hebben doorgemaakt. Je wordt echt afgerekend op kille cijfers. Aan de andere kant dwingt het ons om heel opbrengstgericht te werk te gaan: hoe kunnen we onszelf verbeteren, want we moeten verantwoording afleggen.”
“CITO is niet zaligmakend. Er wordt zoveel druk op gelegd (rondom de toetsdata staat de media er bol van en besteedt ook de tv er veel aandacht aan) dat scholen ermee “op de loop gaan”: er wordt vervolgens gefraudeerd met de uitslagen. Er wordt veel geoefend, er wordt voorgezegd, er wordt… vul maar in. En nu de scores openbaar maken. Komt dit alles ten goede van het kind?”
Waarom reageerden de schoolbesturen zo negatief op dit besluit?
“Die cijfers zijn ongenuanceerd in een ranking gezet, als een kwaliteitskeurmerk voor scholen. Alsof het een kwaliteitskeurmerk is van de school. Wanneer je hoog scoort doe je het goed, en als je laag scoort ben je slecht. Maar de Citotoets is geen één op één vertaling van de school. Er komt zo veel meer bij kijken: schoolvenster gegevens, het inspectierapport, verwijzingspercentages, enzovoorts. Het doel van de publicatie was om de kwaliteit van een school openbaar te stellen. Maar die cijfers die nu zijn
gepubliceerd, zeggen niets. Cito-scores zeggen deels iets over het niveau van het kind, maar niet over het niveau van het onderwijs op die school. En dat begrijpen mensen niet altijd. Er moet gelegenheid zijn om een eigen toevoeging te plaatsen. Ouders willen het beste voor hun kind. Des te hoger het cijfer, des te beter voor het kind, dat is wat het artikel impliceert. Resultaten spelen zo steeds meer een rol. Dat levert veel ongewenste effecten op. Toetsen moeten gebruikt worden in het belang van de leerling, daar zijn ze voor bedoeld. De Cito Eindtoets is een bevestiging van het niveau van de leerling.”
66 Is het aantal afgenomen Cito Eindtoetsen hierdoor gedaald?
“Een eindtoets moet aan een aantal criteria voldoen en Cito is de enige die daar aan voldoet. De Cito is toonaangevend, er is eigenlijk geen vergelijkbare toets. NIO toetst bijvoorbeeld op een heel andere manier de intelligentie van het kind. Cito is hét toets instituut, daarom is de overstap niet zo snel gemaakt, omdat er simpelweg geen
vergelijkbare toets werd aangeboden. Maar daar zal verandering in komen. De eindtoets is nu vanaf 2015 verplicht door de overheid. Er waren scholen die geen eindtoets
afnamen. Niet veel, maar toch een aantal. Per 2015 maken in principe alle leerlingen een eindtoets.”
Is het dan mogelijk voor andere toets instituten om ook een eindtoets aan te bieden? “Daar zijn nu inderdaad wel open deuren voor. Het ministerie bepaalt de richtlijnen wat zo’n toets moet bevatten, als het ministerie deze richtlijnen vrijgeeft, kunnen toets- bureaus daar op ingaan. Ik verwacht dat naast Cito en NIO nog twee toetsen bij komen. Van de 80% van de basisscholen die altijd de Cito Eindtoets afnam, denk ik dat er maar een klein percentage daarvan een andere toets gaat gebruiken. Ik vind het belangrijk dat er meerdere toetsen aangeboden worden en wenselijk dat er nog meer toetsen komen, en daarmee autonomie voor scholen creëert.”
Wat vindt de AVS van de methode die gebruikt is door RTL Nieuws in samenwerking met Jaap Dronkers?
“Dronkers doet vaker zulke schoolvergelijkingen, voor bijvoorbeeld Trouw. Het AVS is niet blij met de methode en ingewikkelde constructie die Dronkers heeft gebruikt, geen juiste aanpak. Als je scores publiceert, moet je deze ook toelichten. Betere voorbeelden van een overzicht van scholen, zijn: www.scholenopdekaart.nl en www.vensterspo.nl. Op deze sites geven basisscholen inzicht in hun resultaten, op basis van onderwerpen die voor elke school hetzelfde zijn. De informatie komt van DUO, de Inspectie van het Onderwijs en van de basisscholen zelf.
Er zijn basisscholen die hun leerlingen die eigenlijk het niveau hebben voor het speciale onderwijs, tóch op hun school houden en hen die eindtoets laten doen. Deze leerlingen halen gemiddeld lagere scores, en hier wordt de school dan op afgerekend. En
daarnaast, allochtone leerlingen hebben vaak een minder goede taalkennis en begrijpen hierdoor soms de vragen niet zo goed, waardoor zij een lagere score halen, terwijl deze scholen vaak juist meer personeel hebben en daardoor kleinere klasjes en meer
begeleiding per persoon. Dus de score heeft dan niets met de kwaliteit van het onderwijs te maken, maar het cijfer wordt niet onderbouwd en gewoon kaal gepubliceerd, dus wekt dat een onrealistisch beeld.”
Ontstaat er niet juist een gezonde ‘concurrentiestrijd’ tussen basisscholen na de publicatie?
“Nee, ik vind er niets positiefs aan. Een school moet kunnen laten zien waar die voor staat en dat is veel breder dan enkel de toets. Er zijn best wat scholen die zelf al de cijfers publiceren, maar zij plaatsen daar een onderbouwing bij. Daar draait het om.
67 Openbaarheid is heel goed, dat zien wij als een voordeel, maar alleen als cijfers en
keuzes onderbouwd (kunnen) worden. En dat is niet gebeurd op deze manier. De publicatie brengt ook een ander negatief gevolg met zich mee: Teaching to the test. Teaching to the test houdt in dat docenten zijn/haar leerlingen traint op het maken van toetsen, waarbij vakken die getoetst worden alle aandacht krijgen om een zo goed mogelijke score te halen op de toets. Daar is de vereniging erg op tegen. De publicatie van de resultaten geeft een prikkel. Er zijn trainingen voor de toets, hele strategieën om een zo hoog mogelijk resultaat te behalen. Het werken aan opbrengsten krijgt de focus van de cognitieve kant.”
Werkt de publicatie fraude in de hand?
“Dat gebeurt al. Dit wordt ook geregeld genoemd door leraren en directeuren bij het ledenonderzoek van de AVS. Het komt niet heel veel voor. En wat is fraude? Het is een menselijk mechanisme om er alles aan te doen om het beste eruit te halen. Ik begrijp de prikkel maar ik vind het zeker niet kunnen. Maar het komt helaas wel gewoon voor.”
Wat zijn de gevolgen van het plaatsen van de scores op de basisschoolkeuze van de ouders, denk u?
“Wat betreft de ouders die een keuze moeten maken op welke basisschool zij hun kind plaatsen: ik denk niet dat veel ouders zich laten ‘misleiden’ door deze cijfers. Ouders kijken zelf al vaak naar hoe de sfeer op de school is en of de school dichtbij is. Daar heb ik zelf ook de keuze op gebaseerd, terwijl ik allerlei cijfers zou kunnen vergelijken. Mond tot mond reclame, dat wat er over je gezegd wordt, dat speelt een krachtige rol.”
68 10.3.2 Inspectie van Onderwijs
Arnold Jonk, Hoofdinspecteur primair onderwijs en expertisecentra 28-10-2014, 10:30u Coffeemania, Ottho Heldringstraat 3
Vorig jaar september heeft staatssecretaris Sander Dekker toestemming gegeven voor het publiceren van de Cito Eindtoetsscores per basisschool. RTL Nieuws heeft toen aan de hand van een methode van Jaap Dronkers een overzicht gemaakt van alle basisscholen in Nederland en de scores van 2009 tot en met 2013 openbaar gemaakt.
Wat vindt u van deze publicatie?
“Dát scores van scholen opgeteld worden en vervolgens openbaar gemaakt worden, vind ik op zich geen probleem. Wat ik ingewikkeld vind is eigenlijk wat RTL er mee doet. Namelijk de scores omzetten in een suggestie van wat zij dan toegevoegde waarden van de school noemen. Dat ze er een ranglijst van maken, ‘deze school is beter dan die school’. Daar zitten zoveel metrologische bezwaren aan. Naast de vraag of het
überhaupt verstandig is, zitten er ook metrologische bezwaren aan. Dus de 1e vraag is: kan het eigenlijk wel? Geeft het een goed beeld? Ten tweede, als je dat dan wilt, moet je het dan op deze manier doen? Niet helemaal dezelfde vraag. Die 1e vraag heb ik ook wat problemen mee hoor. Iedereen snapt wel dat de school meer doet dan alleen die domeinen van de Citotoets. Als je scholen gaat ranken, loop je het risico dat wat scholen verder doen dat het uit beeld raakt, steeds minder belangrijk wordt. “
Dus die focus op de Cito is niet juist?
“Nou daarmee mis je een deel van het onderwijs, een belangrijk deel. Dat deel wordt weggedrukt. Tegelijkertijd snapt iedere ouder ook wel dat het maar een deel is van het onderwijs. Dus daar kun je verschillend naar kijken en verschillend beoordelen. Ik houd er niet zo van. Tweede is eigenlijk een groter probleem. Dat áls je dat doet, dat je dat op een heel zorgvuldige en verstandige manier doet. En in mijn ogen is dat iets dat RTL niet doet. Ze hebben een methode gekozen die ik onverantwoord vind. Ik heb daar over geschreven.”
Over de methode van Jaap Dronkers?
“Ja, op www.stukroodvlees.nl. Daar heb ik een soort dispuut lopen al een hele tijd over die methode. Dat is wel belangrijk want de claim van RTL is… Kijk iedereen snapt dat alleen de absolute scores van de Cito niets zegt. Het maakt nogal uit wie je op de school hebt. Een school in Amsterdam Zuid haalt makkelijker hoge scores en hier om de hoek is dat een stuk lastiger. Als je iets wilt zeggen over schoolkwaliteit moet je dus rekening houden met de populatie. Dronkers claimt dat te doen, maar volgens mij kan dat niet, ik vind die methode gewoon niet goed. De gegevens die je nodig hebt zijn er gewoon niet. Dit kun je praktisch niet vergelijke. op dit moment in Nederland. En dan moet je dat niet doen, dan vind ik dat onverantwoordelijk.”
69 Ik sprak met Petra van Haren over een artikel van oud voorzitter Duif, over teaching to
the test. Hoe denkt u over dat verschijnsel in combinatie met de publicatie?
“Ja, dat heeft met het eerste punt te maken. Op het moment dat je iets publiceert is, één deel van het onderwijs, is het risico dat docenten en scholen zich daar te veel op gaan richten. Ik ben er vrij ontspannen over, maar stel dat ouders daar massaal heel erg op letten. En enorme druk voelen om het goed te doen, dat soort ranglijsten en dat ze dan het onderwijs gaan richten en kinderen gaan trainen daarop. Dat mechanisme zie ik niet zo in Nederland. Zie ik eigenlijk niet zo via die publicatie. Wat wel een rol speelt, die Citoscores zijn niet alleen belangrijk vanwege de publicatie maar omdat het mede bepalend was/is voor de middelbare school. En dat vinden ouders wel belangrijk en dat levert wel druk op bij scholen, dat levert meer een soort van teaching to the test-achtige verschijnsel op. Ze gaan hun kind op Cito-training zetten en bijlessen laten volgen.”
Zijn dit nieuwe methodes?
“Dat neemt toe. Dat is nog steeds in Nederland niet groot dit probleem, is onze waarneming. Sommige mensen maken er een heel ding van, zoals Ton Duif inderdaad, maar dat is onze waarneming niet. Je moet er zeker wel alert op zijn want het is een slecht verschijnsel.”
Hoe kan de inspectie daar alert op zijn?
“Wij komen op die scholen, wij zien dat wel. Het is ingewikkeld om aan de hand van de score te zien hoe die tot stand is gekomen, dat is het probleem van die score. Als je alleen naar die scores kijkt zoals RTL, weet je niet waar je naar zit te kijken. Dat is heel gevaarlijk. Wij gaan daar op een andere manier mee om. Wij houden rekening met populatie op die school. Als de scores juist niet laag zijn, een gek patroon zien, komen we wel toch een keer op die school om te kijken waar het vandaan komt en of het klopt en wat er aan de hand is, want zo goed is het onderwijs ook weer niet. Je hebt ook scholen waar ouders zó achter die middelbare schoolkeuze aan zitten, dat ze die
kinderen trainen, bijlessen, apps op de iPad. Maar het niet zoals in de Verenigde Staten, dat de scholen financieel worden afgerekend op scores van een school. Zij krijgen minder geld als de scores niet goed zijn. Die doen de gekste dingen. Veel relaxter onderwijssysteem. Geen directe financiële prikkels. Wat wij wel zien is die druk op de ouders. Prestatiedruk. Je moet die twee mechanismes niet verwarren, die druk van de overheid op de scores, en de individuele druk van de ouders; kind naar het vwo of de havo, maar in ieder geval niet naar vmbo. Dat speelt. Niet over al in het land, dat is bijna een Amsterdams / grote steden – verhaal.”
De cijfers in Naarden/Bussum zijn enorm hoog vergeleken met mijn stad: Beverwijk. Bijzonder om te zien. Misschien is dat ook door die prestatiedruk van ouders?
“Ja, en de steun die daar omheen zit. Als je naar schoolprestaties kijkt is 1/3 ouders, 1/3 kind en 1/3 school, die dingen uit elkaar houden is razend ingewikkeld. Dus wat je zag gebeuren toen RTL voor het eerst de cijfers publiceerde, dat gaf veel rumoer. Niet zozeer bij ouders, maar bij schoolleiders. Ouders zelf hebben er eigenlijk geen vragen over gesteld. Maar scholen reageerden heel erg heftig. Zij vinden het verschrikkelijk.”
70 Waarom vinden scholen de publicatie zo verschrikkelijk?
“Het voelt alsof zich geen recht wordt gedaan. Dat snap ik ook door die twee mechanismes. Het is maar een deel wat je bereikt, het gebeurt niet op een eerlijke manier. En er wordt veel over gevraagd en dan zeg ik: ja, ik vind het ook niks. En
vervolgens kwam er een paar maanden geleden een tweede versie en vervolgens kwam er nul aandacht. Dus ouders hebben toch genoeg verstand. Of RTL gelooft er zelf ook niet meer zo in, dat weet ik niet. Scholen reageren te fel.”
Ouders die de basisschoolkeuze nog moeten gaan maken voor hun peuter/kleuter laten zich niet beïnvloeden omdat ze zelf beter weten, denkt u?
“Niet zo zeer beter weten maar je hebt een aantal mechanismes rondom schoolkeuze, gaat niet erg over reputatie, maar nabijheid. En wie zit er nog meer op die school? Kwaliteit, dat is ons werk van de inspectie. We zien onszelf ook niet als een soort
Consumentengids, maar we hebben effect op de docenten, schoolleiders en het bestuur zelf. Als wij zeggen dat er iets niet goed is dan moeten en willen ze er iets aan doen. Die cijfers hebben betrekkelijk weinig te maken met schoolkwaliteit. Al denkt Dronkers zelf van wel. Zijn methode slaagt er helemaal niet in. Zoals in het Gooi waar hoge cijfers gehaald worden, waar veel hoger opgeleide ouders wonen die er veel energie in steken, dus hogere scores op die scholen, dat men denkt dat het iets met die school te maken heeft. Dronkers zelf ziet dit verschijnsel zelf ook maar hij gelooft er heilig in dat die school dan gewoon beter is. Volgens mij heb je dan een gaatje in je hoofd. Wij zien dat kwaliteitsverschil namelijk niet.
Maar ik vind het wel interessant wat er uit jouw enquête komt, maar ik denk niet dat dat veel invloed heeft. Wat bij schoolkeuzeproces zo ingewikkeld is, is dat wij als inspectie het moeilijk vinden om iets over de kwaliteit van de school te zeggen, ondanks de expertise en geschiedenis van 214 jaar. Waar moet je als ouders naar kijken en doen? Dat is ook gewoon ingewikkeld. Er zijn 7000 basisscholen in Nederland, heel veel.”
Zijn er op scholen zelf dingen veranderd sinds de publicatie?
“Ik hoop het niet. Moeilijk om te zeggen, maar ik hoop het echt niet. Er is wel steeds meer discussie in Nederland over de Citotoets. Dat is altijd bij maatschappelijke discussies waar iets van ongenoegen in zit, het wordt al heel snel veel groter gemaakt.