3.1 Inleiding
Dit hoofdstuk bevat een analyse van de manieren waarop het inrichten van de aanvraagprocedure een rol kan spelen in het vergroten van het bereik. De volgende elementen komen hierbij aan bod:
gecombineerde aanvraagprocedure, geautomatiseerde aanvraagprocedure en deelname aan online platforms voor minimaregelingen. Per onderwerp worden enkele opvallende zaken uitgelicht en vergeleken met de situatie in Amsterdam. Het hoofdstuk eindigt met een schematische samenvatting.
3.2 Gecombineerde aanvraagprocedure
Grafiek 5 toont welk deel van de deelnemende gemeenten hun minima de mogelijkheid biedt om twee of meerdere minimaregelingen in één keer aan te vragen.
Grafiek 5. Gemeenten met een gecombineerd aanvraagformulier voor twee of meerdere minimaregelingen
31% van de deelnemende gemeenten hanteert een gecombineerd aanvraagformulier waarmee meerdere regelingen tegelijk kunnen worden aangevraagd. Dit kan een positief effect hebben op het bereik, omdat het gehele aanbod overzichtelijk wordt gepresenteerd en omdat het aantal van de klant vereiste handelingen wordt beperkt.
Twee gemeenten hebben echter aangegeven dat zij een gecombineerde aanvraagprocedure hebben (gehad), maar dat zij hier slechte ervaringen mee hebben. Gebruikers blijken zomaar wat te kruisen, wat veel extra werk oplevert voor de uitvoering en lang niet altijd leidt tot een
toekenning.
7%
31%
7% 7%
59%
Plannen voor combineren Gecombineerd
Gecombineerd geweest, maar bleek niet effectief Andere manier van combineren Niet gecombineerd
Gecombineerde aanvraagprocedure in Amsterdam
De gemeente Amsterdam heeft sinds 2016 een gecombineerd online aanvraagformulier. De klant vult hierop een aantal vragen in over zijn of haar inkomens- en gezinssituatie en aan de hand daarvan worden alle regelingen getoond waar hij of zij met grote waarschijnlijkheid voor in aanmerking komt. Deze regelingen kunnen dan in één keer allemaal worden aangevraagd. De aanvraag wordt vervolgens getoetst door een behandelaar van de gemeente, waar per voorziening een officiële toekenning of afwijzing uit voortvloeit.
Onderlinge koppeling regelingen
De gemeente Den Haag, de gemeente Rotterdam en de gemeente Utrecht maken het voor de burger gemakkelijker om aan te vragen waar hij of zij recht op heeft door het aanbod te
versimpelen. Het vergaren van empirisch bewijs voor het effect hiervan gaat buiten de reikwijdte van dit onderzoek, maar er kan beredeneerd worden dat de burger minder snel het overzicht kwijtraakt wanneer verschillende regelingen aan elkaar gekoppeld zijn en worden gepresenteerd met meer samenhang.
De gemeente Den Haag heeft een uitgebreid pakket aan “Ooievaarsregelingen” die in verband staan met de Ooievaarspas. Voorbeelden van Ooievaarsregelingen zijn kortingen op sport, culturele uitjes en cursussen zijn hier bijvoorbeeld ook een computer voor schoolgaande kinderen, gratis openbaar vervoer voor AOW’ers en korting op warme maaltijden bij zorginstellingen. De Ooievaarspas fungeert in feite als “locomotief” waar de andere regelingen op volgen.
De gemeente Rotterdam heeft twee regelingen gekoppeld aan de Rotterdampas, die veel andere gemeenten aanbieden in de vorm van losse regelingen. Rotterdammers die een laag inkomen hebben en aan de aanvullende eisen voldoen, kunnen in aanmerking komen voor het AOW-tegoed of het Jeugd-tegoed, wat als geldbedrag op de pas wordt gestort en vervolgens kan worden uitgegeven in geselecteerde winkels.
De gemeente Utrecht is in het kader van de vernieuwde aanpak “Utrecht Inclusief” bezig met het ontwikkelen van een nieuw aanbod waarin de U-pas en de Collectieve zorgverzekering als
voorliggende voorzieningen centraal staan. Deze twee voorzieningen vertegenwoordigen de twee grote thema’s participatie en gezondheid. De vergoedingen voor kosten die gemaakt worden voor participatie en gezondheid worden bij deze twee voorzieningen ondergebracht.
Onderlinge koppeling van regelingen in Amsterdam
De Amsterdamse Stadspas is al een “kapstok” voor een aantal andere regelingen.
Zo kan met een geldige Stadspas gratis een ID-kaart wordt gekregen, een gratis een bezoek aan de dierenarts worden gebracht en gebruik worden gemaakt van de Kindbonnen (baby-, kleding- en speelgoedbonnen). In het najaar van 2016 starten bovendien twee pilots met een vergoeding van sportcontributie voor
Stadspashouders tot en met 17 jaar en een vergoeding van de vrijwillige ouderbijdrage op geselecteerde scholen.
Daarnaast bestaan er plannen om de PC-voorziening, de Scholierenvergoeding en de Kindbonnen samen te voegen onder de noemer “participatie minimakinderen”. Zoals hierboven te lezen is, kan Amsterdam mogelijk een voorbeeld nemen aan de andere G4-gemeenten, die hierin ook gevorderd zijn. Dit zou bijvoorbeeld kunnen door de jeugdregelingen om te vormen in tegoeden die op de Stadspas worden gestort en vervolgens in geselecteerde winkels kunnen worden besteed.
3.3 Geautomatiseerde aanvraagprocedure
Grafiek 6 toont welk deel van de deelnemende gemeenten een (gedeeltelijk) geautomatiseerde aanvraagprocedure heeft, of plannen voor het inrichten daarvan. Met geautomatiseerde
aanvraagprocedure wordt bedoeld dat (een gedeelte van) een binnengekomen aanvraag automatisch wordt getoetst tegen in systemen bekende gegevens, zonder dat een medewerker van de gemeente alle stappen van de beoordeling en de beschikking met de hand hoeft te doorlopen.
Grafiek 6. Gemeenten met een (gedeeltelijk) geautomatiseerde aanvraagprocedure voor minimaregelingen
Meer dan de helft van de deelnemende gemeenten heeft de aanvraagprocedure al in meer of mindere mate geautomatiseerd. Naast dat dit de werklast voor de uitvoering vermindert, kan potentieel ook de klant ontzien worden doordat hij of zij minder (vaak) informatie hoeft op te geven. Dit versimpelt de aanvraagprocedure voor de klant en kan daarmee een positief effect hebben op het bereik.
Grafiek 7 toont op welke manieren de deelnemende gemeenten die hebben aangegeven dat zij hun aanvraagprocedure voor minimaregelingen (gedeeltelijk) hebben geautomatiseerd of dat van plan zijn, die automatisering concreet vormgeven. Enkele opvallende zaken worden toegelicht.
17% 62%
24%
(Gedeeltelijk) geautomatiseerd Plannen voor automatisering Niet
geautomatiseerd
Grafiek 7. Specificering van geautomatiseerde aanvraagprocedure voor minimaregelingen (meerdere antwoorden mogelijk)
DigiD
DigiD geeft de mogelijkheid om een aanvraagformulier digitaal te ondertekenen en in te dienen.
Bijna een derde van de deelnemende gemeenten werkt hiermee. Een groot voordeel is dat de gemeente toegang kan krijgen tot een aantal gegevens van de klant wanneer deze inlogt met DigiD, zoals leeftijd en woonplaats. Zo kunnen dan vaak al een aantal minimaregelingen worden weggestreept waar de klant geen recht op heeft.
DigiD in Amsterdam
DigiD kan de aanvraagprocedure voor de burger gebruiksvriendelijker en sneller maken. In het gecombineerde online aanvraagformulier van de gemeente Amsterdam logt de klant in met zijn of haar persoonlijke DigiD wordt automatisch een check gedaan op naam, adres, woonplaats en geboortedatum, op basis waarvan een aantal regelingen al automatisch kunnen worden uitgesloten omdat de klant hier in geen geval voor in aanmerking komt.
Snelbalie
De gemeente Breda, de gemeente Delft en de gemeente Groningen maken gebruik van een zogenoemde Snelbalie van softwareontwikkelaar Centric. De gemeente Zaanstad werkt hieraan.
De Snelbalie van de gemeente Breda is een beslisboom die de aanvrager samen met een
medewerker van de gemeente op afspraak op het gemeenteloket doorloopt, waarbij het voor kan komen dat de medewerker af en toe het backofficesysteem moet raadplegen. De medewerker van de gemeente maakt ter plekke een aanvraagformulier, een rapportage en een beschikking aan. De klant gaat daarna met een beschikking naar huis. De doorlooptijd is gemiddeld 20-30 minuten. De gemeente Breda gebruikt het achterliggende systeem GWS4ALL, wat van dezelfde
softwareontwikkelaar is. Daardoor kon de technische koppeling vrij eenvoudig worden ingericht.
De gemeente Delft gebruikt de Snelbalie-applicatie al een aantal jaar aan de balie. De
burgerversie, waarmee de klant vanuit huis met DigiD kan aanvragen, draait op het moment van schrijven ruim een jaar. Hiermee kunnen een paar kostensoorten worden aangevraagd die zonder
28%
veel verificatie kunnen worden toegekend, zoals in Delft de eigen bijdrage rechtsbijstand, de computerregeling en het babypakket. De individuele inkomenstoeslag kan aan de Snelbalie bij een medewerker van de gemeente worden aangevraagd. Deze medewerker hoeft alleen de gevraagde informatie in te voeren en het systeem genereert dan zelf de beslissing en de benodigde
documenten.
Snelbalie in Amsterdam
Indien gewenst zijn in verdergaande automatisering voor Amsterdam nog vele stappen in te zetten, zoals in Breda, Delft en Groningen, waar de burger een aanvraag kan doen aan een zogenoemde Snelbalie en dan met (zeer) beperkte tussenkomst van een medewerker van de gemeente met een beschikking naar huis gaat.
3.4 Deelname aan online platforms voor minimaregelingen
Grafiek 8 toont de mate waarin de deelnemende gemeenten deelnemen aan online platforms voor minimaregelingen. Deelname aan online platforms kan het bereik van de minimaregelingen op twee manieren vergroten. Ten eerste trekken deze websites mogelijk bezoekers die de website van de gemeente niet zouden bezoeken. Ten tweede kunnen deze websites de
aanvraagprocedure in de ervaring van de klant vergemakkelijken.
Grafiek 8. Deelname aan online platforms voor minimaregelingen (meerdere antwoorden mogelijk)
76%
45%
3%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
GezondVerzekerd Bereken uw recht Plus zonder koppelingBereken uw recht Plus met koppeling
Momenteel zijn twee grote online platforms voor minimaregelingen bekend: Bereken uw recht en GezondVerzekerd.
Bereken uw recht is gemaakt door Stimulansz en het Nibud. Op het moment van schrijven zijn in totaal 111 Nederlandse gemeenten bij Bereken uw recht aangesloten. De gebruiker doorloopt een uitgebreide vragenlijst en aan het einde volgt een rapportage van de minimaregelingen waar hij of zij in zijn of haar gemeente waarschijnlijk recht op heeft. De meeste gemeenten gebruiken de uitkomst van Bereken uw Recht enkel als vrijblijvende indicatie, die gebruikers eventueel kunnen uitprinten en meesturen al ondersteunend stuk met een reguliere aanvraag, maar waar geen rechten aan kunnen worden ontleend. De gemeente Ede heeft echter een koppeling ingeregeld waarmee na het invullen van Bereken uw recht direct kan worden overgegaan tot het indienen van een aanvraag.
GezondVerzekerd is een online platform van Bureau BS&F. Op het moment van schrijven zijn in totaal 334 Nederlandse gemeenten bij GezondVerzekerd aangesloten. De gemeenten kunnen kiezen voor een puur informatieve optie, waarbij een overzicht wordt gegeven van de
verschillende pakketten die worden aangeboden, of voor een aan de backoffice gekoppelde optie, waarbij na het vergelijken meteen kan worden overgegaan tot het indienen van de aanvraag.
Deelname aan online platforms voor minimaregelingen door Amsterdam
De gemeente Amsterdam is aangesloten bij Bereken uw recht Plus en GezondVerzekerd. Dit onderzoek heeft bijgedragen aan het besluit om
samenwerking te zoeken met Bureau BS&F voor de website GezondVerzekerd.nl.
Bij zowel GezondVerzekerd als Breken uw recht Plus is gekozen voor de optie met enkel de informatiefunctie, dus niet voor een directe koppeling met DigiD.
Hoewel er verdergaande mogelijkheden zijn waarbij meteen een aanvraag kan worden ingediend via deze websites, wordt dit in Amsterdam niet geambieerd.
Dit zou namelijk het Amsterdamse project van het gecombineerde online aanvraagformulier doorkruisen; daarop moeten immers ook weer meerdere vragen worden ingevuld over de gezins- en inkomenssituatie.
3.5 Samenvatting van de bevindingen
De gemeente Amsterdam heeft al veel stappen gezet om de aanvraagprocedure voor de
minimaregelingen te verbeteren en zo het bereik potentieel te vergroten. Van de 5 ideeën zijn er 2 al breed geïmplementeerd, is er 1 gedeeltelijk geïmplementeerd, is er 1 al voorbereid met een plan en is er 1 nieuw. Tabel 4 geeft de bevindingen uit dit hoofdstuk nog eens schematisch weer.
Tabel 4. Overzicht bevindingen aanvraagprocedure
Bevinding Status in Amsterdam
Gecombineerde aanvraagprocedure Breed geïmplementeerd
Onderlinge koppeling van regelingen Gedeeltelijk geïmplementeerd
DigiD Breed geïmplementeerd
Snelbalie Idee
Deelname aan online platforms Gedeeltelijk geïmplementeerd