2. Theoretisch Kader
5.6 Aanbevelingen voor de onderwijspraktijk en onderwijsbeleid
Uit het onderzoek blijken een aantal praktische implicaties voor basisscholenbestuur ASKO. Gezien de verschillen in betekenisgeving is het zinvol als scholen binnen het bestuur in dialoog gaan over de dimensies om tot gezamenlijke betekenisgeving te komen. Door met elkaar in dialoog te gaan kan de koppeling naar concrete voorbeelden uit de onderwijspraktijk mogelijk gemaakt worden en zorgen voor een meer uniforme betekenisgeving. Het
praktijkinstrument kan daarbij gebruikt worden als leidraad om met elkaar in gesprek te gaan. Een suggestie is om het praktijkinstrument slechts als dialooginstrument te gebruiken, en niet als checklist.
De resultaten van het onderzoek leiden tot een aantal suggesties om het instrument aan te passen. Suggesties zijn om het taalgebruik te vereenvoudigen en de ja-nee-vragen te
vervangen door een schaalindeling. Ook is een suggestie om verschillende instrumenten te maken voor leerkrachten, directeuren en medewerkers van het bestuurskantoor. Tenslotte is een praktische suggestie om het instrument aan te vullen met concrete en praktische
toelichtingen bij de dimensies. Door met elkaar in dialoog te gaan, kunnen voorbeelden van een concrete invulling van de dimensies worden achterhaald.
Voor het basisscholenbestuur ASKO en de overheid is een suggestie om gerichter te sturen op de burgerschapsopdracht. Onderwijsprofessionals dienen immers ondersteund te worden bij de uitdagingen in de superdiverse grootstedelijke Nederlandse onderwijspraktijk. Aangezien uit de resultaten van het huidige onderzoek blijkt dat onderwijsprofessionals de dimensies uit het praktijkinstrument overwegend relevant vinden, kunnen de dimensies van
42
Banks (2016) mogelijk ook in de grootstedelijke Nederlandse context gebruikt worden als richtlijn.
Voorlopig kan de conclusie zijn dat Banks’ kader door onderwijsprofessionals relevant wordt gevonden en dat het zinvol is als onderwijsprofessionals in dialoog gaan over de
dimensies om tot gezamenlijke betekenisgeving te komen. Het praktijkinstrument kan hierbij als leidraad gelden. Op den duur kan dit leiden tot een algemeen geaccepteerd vocabulaire om over diversiteit te praten. Ter ondersteuning is aan te bevelen dat de overheid de
burgerschapsopdracht verduidelijkt. Dit kan bijdragen aan meer eenduidigheid in de
betekenisgeving rond diversiteit. Het streven naar onderwijs waarin recht wordt gedaan aan diversiteit is immers een gezamenlijke opdracht.
43
Literatuurlijst
Abacioglu. C., Altinyelken, H.L., Baan, J., Calor. S., Daas, R., & Geijsel, F.,…Voogt, J. (2017, 28 februari). Wetenschappers: stop met de termen 'zwarte' en 'witte' school. Het probleem met de labels zwart en wit voor scholen is dat het niet 'zomaar woorden' zijn.
De Volkskrant. Geraadpleegd van https://www.volkskrant.nl
Adorno, T. W., Brunswik, E. F., Levinson, D. J., & Sandford, R. N. (1950). The Authoritarian
Personality: Studies in Prejudice. New York: Harper and Row.
Agirdag, O., Merry, M.S., & Van Houtte, M. (2016). Teachers’ understanding of multicultural education and the correlates of multicultural content integration in Flanders. Education
and Urban Society, 48(6), 556 –582. doi:10.1177/0013124514536610
Aman, R. (2015). The double bind of interculturality and the implications for education.
Journal of Intercultural Studies, 36(2), 149-165.
Ardjosemito-Jethoe, S.T. (2013). Een les over vrouwen en beeldvorming. Constructies van nationaliteit, etniciteit, religie en gender. In: B. Prins (Red.), Superdivers! Alledaagse
omgangsvormen in de grootstedelijke samenleving. (pp. 67-88). Utrecht: Eburon.
Baarda, D. B., De Goede, M. P. M., & Teunissen, J. (1995). Basisboek kwalitatief onderzoek.
Praktische handleiding voor het opzetten en uitvoeren van kwalitatief onderzoek.
Groningen: Noordhoff.
Bakker, J. (2012). Cultureel-etnische segregatie in het onderwijs: achtergronden, oorzaken en waarom te bestrijden. Pedagogiek, 32(2), 104-128.
Banks, J.A.(2016). Cultural diversity and education. Foundations, curriculum, and teaching (6th ed.). San Francisco: Jossey-Bass.
Banks, J.A. (2009). Diversity and citizenship education in multicultural nations. Multicultural
Education Review, 1(1), 1 – 28.
Boeije, H. (2005). Analyseren in kwalitatief onderzoek. Amsterdam: Boom Onderwijs Boerhout, L., M. Jung, and P. Marcinkowski (2012) “Zwarte Piet, a Bitter Treat? Racial
Issues in the Netherlands and the U.S.” Humanity in Action. Opgehaald van
http://www.humanityinaction.org/knowledgebase/433-zwartepiet-A-bitter-treat-racial- issues-in-the-netherlands-and-the-u-s
44
Bransford, J., Brown, A., & Cocking, R. (Eds.) (2000). How people Learn - Brain, Mind,
Experience And School: Expanded Edition. Washington, DC: National Academies
Press.
Broekkamp, H. & Van Hout-Wolters, B. (2007) The gap between educational research and practice: a literature review, symposium and questionnaire. Educational Research and
Evaluation, 13, 203–220.
Bron, J. (2015, 27 februari). De burgerschapsopdracht: wet en regelgeving. Geraadpleegd van http://burgerschapindeschool.nl/de-burgerschapsopdracht-wat-moet-en-wat-kan Bruen, J., & Kelly, N. (2016). Language teaching in a globalised world: Harnessing linguistic
super-diversity in the classroom. International Journal of Multilingualism, 13(3), 333- 352. doi:10.1080/14790718.2016.1142548
Catarci, M. (2014). Intercultural education in the European context: key remarks from a comparative study. Intercultural Education, 25(2), 95-104.
doi:10.1080/14675986.2014.886820
CNV Onderwijs. (2013). Onderzoek naar werkdruk en taken. Opgehaald via
https://onderwijs.cnvconnectief.nl/nieuws/onderzoek-cnv-onderwijs-86-leraren- basisscholen-ervaart-hoge-tot-zeer-hoge-werkdruk/
Creswell, J. W. (2014). Educational research: Planning, conducting and evaluating
quantitative and qualitative research. Harlow, England: Pearson Education.
Crul, M. (2016) Super-diversity vs. assimilation: how complex diversity in majority–minority cities challenges the assumptions of assimilation. Journal of Ethnic and Migration
Studies, 42(1), 54-68. doi:10.1080/1369183X.2015.1061425
Crul, M.R.J., Schneider, J., & Lelie, F. (2013). Superdiversiteit. Amsterdam: VU University Press.
Destimone, L.M., & Le Floch, K.C. (2004). Are we asking the right questions? Using cognitive interviews to improve surveys in education research. Education Evaluation
and Policy Analysis, 26(1), 1-22.
De Groot, A.D. (1994). Methodologie. De grondslagen van onderzoek en denken in de
45
De Zwart, F. (2011). Het systeem van etnische categorieën in Nederland. Onbedoelde gevolgen van institutionalisering. Migrantenstudies, 27(1), 2-21.
Dijsselbloem (2008, 13 februari). Tijd voor onderwijs [Kamerstuk]. Geraadpleegd van https://zoek.officielebekendmakingen.nl/kst-31007-6.html
Entzinger, H., & Dourleijn, E. (2008). De lat steeds hoger: De leefwereld van jongeren in een
multi-etnische stad. Assen: Van Gorcum.
Essed, P. & Nimako, K. (2006). Designs and (co)incidents. Cultures of scholarship and public policy on immigrants/minorities in the Netherlands. International Journal of
Comparative Sociology, 47(3–4), 281–312. doi:10.1177/0020715206065784
Fukkink, R. (2015). Van startbekwaam tot stadsbekwaam Over de pedagogische functie van
onderwijs en opvoeding [Oratie]. Geraadpleegd van
https://www.researchgate.net/publication/277657264_Van_startbekwaam_tot_stadsbe kwaam
Fukkink, R., Van Verseveld, M., Soeterik, I., & Van Mulligen, R. (2016). De
Diversiteitswijzer: Handleiding. Amsterdam: Hogeschool/Universitaire PABO van
Amsterdam.
Gaikhorst, L., Beishuizen, J. Roosenboom, B., & Volman, M. (2017). The challenges of beginning teachers in urban primary schools. European Journal of Teacher Education,
40(1), 46-61. doi:10.1080/02619768.2016.1251900
Gabennesch, H. (1972). Authoritarianism as World View. American Journal of Sociology, 77(5), 857-875.
Geldof, D. (2013). Superdiversiteit. Hoe migratie onze samenleving verandert. Leuven: Acco. Ghorashi, H. (2006). Paradoxen van culturele erkenning Management van Diversiteit in
Nieuw Nederland [Oratie]. Geraadpleegd van
https://research.vu.nl/en/publications/paradoxen-van-culturele-erkenning- management-van-diversiteit-in-n
Ghorashi, H. (2009). Polariseren in het Nederland van nu betekent olie op het vuur. In Raad voor Maatschappelijke Ontwikkeling, Polarisatie: bedreigend en verrijkend (pp. 153- 170). Amsterdam: Uitgeverij SWP.
46
Gundara, J.S. (2000). Interculturalism, Education and Inclusion. London: Paul Chapman. Inspectie van Onderwijs. (2012). De staat van het onderwijs. Onderwijsverslag 2010/2011.
Geraadpleegd van
https://www.onderwijsinspectie.nl/documenten/publicaties/2012/04/17/de-staat-van- het-onderwijs-onderwijsverslag-2010-2011-tekstversie
Inspectie van het Onderwijs. (2019). Onderwijsverslag. De staat van het onderwijs. Geraadpleegd van
https://www.onderwijsinspectie.nl/documenten/rapporten/2019/04/10/rapport-de-staat- van-het-onderwijs-2019
Jenissen, R.P.W. (2013). De instroom van buitenlandse arbeiders en de migratiegeschiedenis van Nederland na 1945. Justitiële verkenningen, 39(6), 9-31.
Keengwe, J. (2010). Fostering cross cultural competence in preservice teachers through multicultural education experiences. Early Childhood Education, 38, 197-204. doi:10.1007/s10643-010-0401-5
Kirhart, K.E. (2010). Eyes on the prize: multicultural validity and evaluation theory.
American Journal of Evaluation, 31(3), 400-413. doi:10.1177/1098214010373645
Kleijwegt, M. (2016). Twee Werelden Twee werkelijkheden. Hoe ga je daar als docent mee
om? Den Haag: Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap.
Kleinjan, G.J. (2018, 5 juni). Slob wil greep op burgerschapsles: 'Er is te veel vrijheid'. Geraadpleegd van www.trouw.nl
Kos, D. (2018). Aandacht voor de superdiverse achtergronden van leerlingen in het
onderwijsaanbod (Niet gepubliceerde masterthese). Universiteit van Amsterdam,
Amsterdam, Nederland.
Krist, W. (z.j.). Sociale wenselijkheid. Bestaat er een verband met achtergrondkenmerken van
delinquent jongeren? (Niet gepubliceerde masterthese). Universiteit van Amsterdam,
Amsterdam, Nederland.
Leopold, T. (2015, November 30). 'Blackface': Dutch holiday tradition or racism?. CNN. Retrieved from http://edition.cnn.com
47
Leygraaf, M. (2008) Pluralisme als kritisch antwoord op universalisme en relativisme. Opgehaald van http://moniqueleygraaf.yolasite.com/resources/pluralisme_def.pdf verkregen op 14 oktober 2016.
Newport, F. (2016, 4 februari). New Hampshire Now Least Religious State in U.S. Gallup. Opgehaald van https://news.gallup.com/poll/189038/new-hampshire-least-religious- state.aspx\
Nieto, S. (2017). Re-imagining multicultural education: new visions, new possibilities.
Multicultural Education Review. doi:10.1080/2005615X.2016.1276671
Onderwijsraad. (2012). Verder met burgerschap in het onderwijs. Opgehaald van https://www.onderwijsraad.nl/publicaties/2012/verder-met-burgerschap-in-het- onderwijs/item190
Oswald, D. L. (2005). Understanding Anti-Arab Reactions Post-9/11: The Role of Threats, Social Categories, and Personal Ideologies. Journal of Applied Social Psychology, 35, 1775-1799.
Paulhus, D. L. & John, O. P. (1998). Egoistic and moralistic biases in self-perception: the interplay of self-deceptive styles with basic traits and motives. Journal of Personality,
66, 1025-1060.
Pauw, L.M.J. (2013). Onderwijs en burgerschap: wat vermag de basisschool? Onderzoek
naar De Vreedzame School. (Dissertatie). Opgehaald van
stichtingvreedzaam.nl/onderzoeken/Proefschrift%20Pauw%202013.pdf
Pels, T. (2012). Diversiteit en de pedagogische functie van het onderwijs. Pedagogiek, 32(2), 190-195. doi: https://doi.org/10.5117/PED2012.2.PELS
Prins, B. (2002). The nerve to break taboos: new realism in the Dutch discourse on
multiculturalism. Journal of International Migration and Integration, 3(4), 363-379. Raad voor Maatschappelijke Ontwikkeling. (2009). Polarisatie: bedreigend en verrijkend.
Amsterdam: Uitgeverij SWP.
Rath, J. (1991). Minorisering: de sociale constructie van ‘etnische minderheden’. Amsterdam: Sua.
48
Rattray, J., & Jones, M.C. (2007). Essential elements of questionnaire design and development. Journal of Clinical Nursing, 16, 234–243. doi:10.1111/j.1365- 2702.2006.01573.x
Riitaoja, A., & Dervin, F. (2014). Interreligious dialogue in schools: beyond asymmetry and categorisation? Language and Intercultural Communication, 14(1), 76-90.
Rueb, T. (2016, November 2). Vertrouwelijk onderzoek: eenvijfde wil andere Zwarte Piet.
NRC. Opgehaald van https://www.nrc.nl
Schippers, D., & Wenneker, C. (2014). Religie in Amsterdam. Gelovigen en plaatsen van samenkomst. Gemeente Amsterdam, Bureau Onderzoek en Statistiek. Opgehaald van https://www.ois.amsterdam.nl/pdf/2014_religie_in_amsterdam.pdf
Severiens, S. (2014). Professionele capaciteit in de superdiverse school [Oratie].
Geraadpleegd van https://www.kohnstamminstituut.nl/woa/assets/severiens_2014.pdf Schenke, W., Van Driel, J.H., Geijsel, F.P., Sligte, H.W., & Volman, M.L.L. (2016). Schen
Teachers and teaching, 22(5), 553-569. doi: 10.1080/13540602.2016.1158465
Schmeets, H. (2016). De religieuze kaart van Nederland, 2010-2015. Den Haag: Centraal Bureau voor de Statistiek. Opgehaald van https://www.cbs.nl/nl-
nl/publicatie/2016/51/de-religieuze-kaart-van-nederland-2010-2015
Slavin, R. E., & Cooper, R. (2002). Improving intergroup relations: Lessons learned from cooperative learning programs. Journal of Social Issues, 55(4), 647-663.
Staatsblad. (1848). Grondwet. Staatsblad 1848, nr. 209.
Tharoor, I. (2016, 2 oktober). The Dutch are slowly recognizing that their blackface tradition of Zwarte Piet is racist and weird. The Washington Post. Retrieved from
https://www.washingtonpost.com
Thomas, R., Sargent, L.D., & Hardy, C. (2011). Managing organizational change: negotiating meaning and power-resistance relations. Organization Science, 22(1), 22-41.
doi:10.1287/orsc.1090.0520
Van den Bergen, D., Spiegel, T. (2015). De moeite waard? Acceptatie van seksuele diversiteit op school en de zelfwaardering van lesbische, homoseksuele en biseksuele jongeren.
49
Van der Arend S. (2007). Pleitberzorgers, procesmanagers en participanten. Delft: Eburon. Vanderlinde, R., & Van Braak, J. (2010). The gap between educational research and practice:
views of teachers, school leaders, intermediaries and researchers. British Educational
Research Journal, 36(2), 299-316. doi: 10.1080/01411920902919257
Van de Werfhorst, H. & Mijs, J. (2010). Achievement Inequality and the Institutional Structure of Educational Systems: A Comparative Perspective. Annual Review of
Sociology, 36, 407-228.
Van Dijk, T. A. (1999). Discourse and racism. Discourse and Society, 10, 147-148. Van Dijk, T.A. (2011). Introduction: the study of discourse. In Van Dijk, T.A. (Red.),
Discourse Studies, a multidisciplinary introduction (pp. 1-7). Londen, Verenigd
Koninkrijk: SAGE Publications.
Vasta, E. (2007). From ethnic minorities to ethnic majority policy: changing identities and the shift to assimilationism in the Netherlands. Ethnic and Racial Studies, 30(5), 713- 740. doi:10.1080/01419870701491770
Vedder, P., Horenczyk, G., Liebkind, K., & Nickmans, G. (2006). Ethno-culturally diverse education settings; problems, challenges and solutions. Educationl Research Review,
1, 157-168. doi:10.1016/j.edurev.2006.09.007
Verstraete, B. (2008). Interuniversitaire MaNama-opleiding Jeugdgezondheidszorg. Het sociaal wenselijk antwoorden bij adolescentenenquêtes (dissertatie). Geraadpleegd van https://www.vwvj.be/sites/default/files/manama_jgz/theses_2007_2008/eindwerk_b_v erstraete_2008.pdf
Vertovec, S. (2007). Super-diversity and its implications. Ethnic and racial studies, 30(6), 1024-1054. doi:10.1080/01419870701599465
Vrieling, E., Van den Beemt, A., Besselink, E., & Seinhorst, E. (2018). Sociaal leren van leraren faciliteren met het dimensie interview. OnderwijsInnovatie, 20(3).
Vygotsky, L. S. (1978). Mind in society: The development of higher psychological processes. Cambridge, MA: Harvard University Press.
50
Weiner, M.F. (2014). (E)racing slavery. racial neoliberalism, social forgetting, and scientific colonialism in Dutch primary school history textbooks. Du Bois Review, 11(2), 329- 351. doi:10.1017/S1742058X14000149
Weiner, M. F. (2015) Whitening a diverse Dutch classroom: white cultural discourses in an Amsterdam primary school, Ethnic and Racial Studies, 38(2), 359-376.
Wekker, G. (2017). Witte onschuld: paradoxen van kolonialisme en ras. Amsterdam University Press.
Wekker, G., Slootman, M., Icaza, R., Jansen, H., Vázquez, R. (2016). Diversiteit is een
werkwoord. Rapport van de Commissie Diversiteit van de Universiteit van Amsterdam (UvA). Geraadpleegd van http://www.uva.nl/binaries/content/assets/uva/nl/over-de-
uva/democratisering/commissie-diversiteit/diversity-commission-nl-rapport- final.pdf?2993770100099
Woolfolk, H. A., Hughes, M. & Walkup V. (2013). Culture and diversity. In Woolfolk, H. A., Hughes, M. & Walkup V. Psychology in Education (2nd ed) (pp.180-237). Essex:
Person Education Limited.
Wortelboer, F. Q., Van Oeffelt, T. P., & Ruijters, M. C. (2017). Transformatief leren.
51
Bijlagen
Bijlage B. Interviewleidraad voor de interviews en groepsinterviews. Vragen
Context (per dimensie gesteld):
1. In hoeverre is deze dimensie relevant in uw eigen onderwijspraktijk?
2. Waartoe is de dimensie relevant? (Met welk doel?) Waarop is een antwoord nodig? 3. Kunt u een voorbeeld noemen dat past bij deze dimensie?
Praktijkinstrument als dialooginstrument:
4. Heeft u behoefte aan een dergelijk instrument? Wanneer? Waarvoor? Waartoe? 5. In hoeverre heeft u nieuwe inzichten opgedaan bij het invullen van het instrument en
ons gesprek daarover?
a. In hoeverre leiden de inzichten potentieel tot acties? Ter verbetering van het praktijkinstrument:
6. Welke elementen kunnen nog verhelderd worden?
7. Welke elementen van multicultureel onderwijs missen er, wat u betreft, in de vragenlijst?