Deel III: Aanbevelingen
3.2 Aanbevelingen organisatie
Om de aanbevelingen op methodisch gebied in praktijk uit te kunnen voeren, worden enkele aandachtspunten benoemd op organisatorisch gebied. Deze aanbevelingen komen zowel voort uit de onderzoeksresultaten als uit eigen ervaringen van de beroepspraktijk binnen Xxx.
Aanbeveling 1
Uit de onderzoeksresultaten is gebleken dat het onder hulpverleners vaak een taboe is om over eigen kwetsbaarheden of problemen te spreken. Ook gaven de ervaringsdeskundigen aan dat zij een afstand voelden tegenover de hulpverleners, omdat de hulpverleners hen het idee gaven dat zij een perfect leven hadden. Met als gevolg dat de begeleiding en vertrouwensrelatie hieronder leden. Hierin kan verbinding worden gelegd met het principe van de prestatiemaatschappij, waarin iemand pas succesvol is als deze persoon zich maatschappelijk kan bewijzen. Het hebben van kwetsbaarheden wordt dan gezien als zwakte.
Om openheid bij cliënten over hun kwetsbaarheid (en dit te durven uiten richting de maatschappij) te kunnen bereiken, dienen hulpverleners zich ook kwetsbaar op te kunnen en durven stellen. Dit blijkt tevens bevorderd te zijn voor de vertrouwensrelatie tussen de cliënt en hulpverlener (Snellen, 2007). Wanneer iemands persoonlijkheid naar boven komt, maakt dit iemand belangstellend, betrokken en zorgzaam. Dit geeft de cliënt een beeld van een meer aantrekkelijke en betrouwbare hulpverlener. Verder ziet Snellen (2007) emotionele betrokkenheid als een belangrijke basisdimensie in het maatschappelijk werk. Op het moment dat óók de hulpverlener zich van deze kant laat zien, kan dit de cliënt motiveren om zelf meer openhartig te durven spreken over zijn krachten en kwetsbaarheden. De aanbeveling luidt als volgt: ‘de maatschappelijk werker dient niet slechts openheid over kwetsbaarheid vanuit de cliënt te verwachten, maar hier ook zelf openhartig in durven te zijn’. Mogelijk kan hier binnen de organisatie meer ruimte en activiteiten voor worden gecreëerd.
Aanbeveling 2
Een andere aanbeveling op het gebied van de organisatiecultuur is: ‘de maatschappelijk werker dient bewust bezig te zijn met zijn eigen ervaringen, kennis en referentiekader als het gaat om zijn cliënten en stigmatiserende gedachten over hen’. In de onderzoeksresultaten was een opvallend gegeven dat alle respondenten (onafhankelijk van elkaar) het onderwerp stigmatisering binnen de hulpverlening aankaartten. Hieruit blijkt dat dit een levendig onderwerp is bij zowel ex-cliënten als experts op het gebied van kwartiermaken. Ook binnen Xxx kan het zo zijn dat maatschappelijk werkers onbewust de cliënten stigmatiseren. Dit hoeft zich niet direct te uiten in handelingen of woorden, maar kunnen ook slechts gedachten zijn. In de beroepspraktijk heb ik hier enkele ervaringen mee; hulpverlener stelt dat cliënten iets toch niet gaat lukken of niet verder komen dan waar zij nu zijn.
Ook de respondenten gaven aan, dat het bij de hulpverlening vaak ging om uitingen dat zij iets nooit meer zouden kunnen doen (bijvoorbeeld werken of een relatie in stand houden). Dit is een invalshoek op het onderwerp die verder onderzocht dient te worden om het in de praktijk reëel aan te kunnen pakken. Er zijn enkele manieren te bedenken om een team zich meer bewust te laten worden van hun denkwijze over cliënten. Bijvoorbeeld door externe collega’s of experts uit te nodigen tijdens vergaderingen. Ook kunnen trainingen en cursussen worden gegeven of door het aanhoren van verhalen van ervaringsdeskundigen kunnen hulpverleners op scherp worden gesteld.
Literatuurlijst
Appelo, M. (2011). Leven met een psychotische stoornis. Psychopraktijk. Jaargang 3 (3): 23-24. Baarda, D.B., Goede, M.P.M. de, & Teunissen, J. (2009). Basisboek Kwalitatief Onderzoek. Handleiding voor het opzetten en uitvoeren van kwalitatief onderzoek. Groningen/ Houten: Noordhoff Uitgevers.
Becker, D.R., & Drake, R.E. (1993). A working life: The individual placement and support program. Concord, New Hampshire: New Hampshire-Dartmouth Psychiatric Research Center.
Ben-Zeev, D., Young, M.A. & Corrigan, P.W. (2010). DSM-V and the stigma of mental illness. Journal of Mental Health. Jaargang 19 (4): 27-318.
Beschermd wonen in de wijk moet meer gevarieerd. (maart 2015). De Volkskrant: Brein, p. 20. Boekel, L. van. (2012). Wat te doen tegen stigmatisering van psychiatrische patiënten? TSG, het Tijdschrift voor Gezondheidswetenschappen. Jaargang 90 (2), 84.
Bredewold, F., Trappenburg, M. & Tonkens, E. (2013, 23 september). Zorg en hulp in de buurt ontstaan niet vanzelf. Volkskrant, p. 21.
Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). (2012) Veranderingen in waardeoriëntaties.
Doorn, L. van, Huber, M.A., Kemmeren, C., Linde, M. van der, Räkers, M. & Uden, T. van (2013). Outreachend werkt! Utrecht: Movisie.
Dröes, J.T.P.M. & Weeghel, J. van (1994). Perspectieven van psychiatrische rehabilitatie. Maandblad Geestelijke volksgezondheid, jaargang 49: 795-810.
Egas, C. (2005). De Wmo. Cliënten aan zet. Utrecht: Sociale Alliantie.
Extramuralisering. (2007). In Nederlandse Encyclopedie. Geraadpleegd op 3 november 2015.
http://www.encyclo.nl/begrip/individualisering
Froyen, B. (2014). Kortsluiting in mijn hoofd. Over het beest dat psychose heet. Amsterdam: Uitgeverij Manteau.
Gemeente Xxx (2013). Integraal Beleidsplan Sociaal Domein. Xxx: Gemeente Xxx.
Gijzel, S. van, Wilken, J.P. & Brink, C. (2013). Methodebeschrijving Systematisch Rehabilitatiegericht Handelen. Databank Effectieve sociale interventies. Utrecht: Movisie.
Goei, L., de, Plooy, A.D., Weeghel, J., van. (2006) Ben ik goed in beeld: handreiking voor de bestrijding van stigma en discriminatie wegens een psychische handicap. Utrecht: Trimbos Instituut.
Gruijter, M. de & Oudenampsen, D. (2005). Maatschappelijke participatie van mensen met een psychische handicap. Utrecht: Verwey-Jonker Instituut.
Hijden, E. van der, Buijt, I., Wierdsma, A. & Smits, A. (1998). Beschermd wonen; tevreden wonen? Resultaten van een tevredenheidsonderzoek onder bewoners van drie organisaties. Maandblad Geestelijke Volksgezondheid, Jaargang 53: 265-276.
Hollander, D. den (2013). Cliënt die centraal staat, dat is niet vanzelfsprekend. Geraadpleegd op 4 november 2015, van http://www.socialevraagstukken.nl/site/2013/08/26/goede-zorg-draait-om- client-en-niet-andersom/
Jehoel-Gijsbers, G. (2004). Sociale uitsluiting in Nederland. Den Haag: Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP).
Kal, D. & Post, R. & Scholtens, G. (2012). Meedoen gaat niet vanzelf. Kwartiermaken in theorie en praktijk. Amsterdam: Uitgeverij Tobi Vroegh.
Kluft, M. & Haterd, J. van de (2011). GGZ-agoog. Profiel van de GGZ-agoog op HBO niveau. Utrecht: Movisie.
Koops, H. en Kwekkeboom, M. (2005). Vermaatschappelijking in de zorg: Ervaringen en verwachtingen van aanbieders en gebruikers in vijf gemeenten. Den Haag: Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP).
Kwekkeboom, M.H., Boer, A.H. de, Campen, C. van & Dorrestein, A.E.G. (2006). Een eigen huis. Den Haag: Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP).
Kwekkeboom, M.H. (2006). Eerste Cordaanlezing: Sociaal isolement. Te keren of accepteren?
www.cordaan.nl, december 2006.
Kwekkeboom, M.H. (2001). Zo gewoon mogelijk. Onderzoek naar draagvlak en draagkracht voor de vermaatschappelijking in de geestelijke gezondheidszorg. Den Haag: Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP).
Xxx academie (2011). Reader Begeleiden doe je zo! xxx: Xxx.
Xxx. (2015). Informatie. Geraadpleegd op 29 oktober 2015. http://www.xxx.nl/informatie Xxx (2013). Vrijwilligerswerk als opstap voor mensen met een bijstandsuitkering. Xxx: Xxx. Xxx. (2014). Veranderingen in de zorg. Xxx Magazine. Jaargang 3: 7-10.
Landelijk platform GGZ (2014). Aandacht voor iedereen. Geraadpleegd op 3 november 2015.
http://www.platformggz.nl/lpggz/project_avi
Landelijk Platform GGZ (2013). Samen Sterk tegen Stigma lanceert website. Geraadpleegd op 25 xxxuari 2016. http://www.platformggz.nl/lpggz/newsitems/ni002174
Lauveng, A. (2007) Morgen ben ik een leeuw. Hoe ik mijn schizofrenie overwon. Amsterdam: Uitgeverij Archipel.
Lindenberg, H.J. van. (2008). Individualisering in Nederland en West-Europa. Utrecht: Universiteit van Utrecht.
Link, B. & Phelan, J.C. (2001). Conceptualizing stigma. Annual Review of Sociology. Jaargang 27: 85- 363.
Migchelbrink, F. (2014). Handboek praktijkgericht onderzoek. Zorg, welzijn, wonen en werken. Amsterdam: Uitgeverij SWP.
Milders, C.F.A. (2009). Psychiatrische stoornis en stigma. Tijdschrift voor psychiatrie, jaargang 51: 3. Movisie (2015). De voordelen van de participatiesamenleving. Geraadpleegd op 22 december 2015.
https://www.movisie.nl/artikel/voordelen-participatiesamenleving
Movisie (2013). Vrijwilligerswerk door mensen met een beperking. Geraadpleegd op 4 november 2015. https://www.movisie.nl/artikel/vrijwilligerswerk-door-mensen-beperking
Movisie (2015). Wmo 2015: Wat is er veranderd? Geraadpleegd op 4 november 2015.
https://www.movisie.nl/artikel/wmo-2015-wat-er-veranderd
Nederlandse Vereniging van Maatschappelijk Werkers (NVMW). (2010). Beroepscode voor de maatschappelijk werker. Collectieve beroepsnormen van het beroep maatschappelijk werker. Nieuwegein: Anraad.
Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie (1995). Beknopte handleiding bij de Diagnostische criteria van de DSM-IV. Lisse: Swets & Zeitlinger.
Muis, M. (2011). Beter in beeld. Wat te doen tegen stigmatisering van psychiatrische patiënten? Tilburg: Universiteit van Tilburg.
Nevid, J.S., Rathus, S.A. & Greene, B. (2008). Psychiatrie. Een inleiding. Amsterdam: Pearson Education Benelux.
Participatiesamenleving. (2007). In Nederlandse Encyclopedie. Geraadpleegd op 3 november 2015.
http://www.encyclo.nl/begrip/individualisering
Petersen, A. van, Vonk, M. & Bouwmeester, J. (2004). Onbekend maakt onbemind. Attitude onderzoek naar de positie van arbeidsgehandicapten op de arbeidsmarkt. Leiden: Research voor Beleid.
Punch-Venneman, C. & Punch, M. (2013) Een hoopvolle toekomst. De Windroos, een werkwijze voor herstel en maatschappelijke integratie voor jongvolwassenen met psychoseproblematiek. Delft: Uitgeverij Eburon.
Rijksoverheid (2014). Hervorming langdurige zorg. Geraadpleegd op 25 oktober 2015.
http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/hervorming-langdurige-zorg/wet-maatschappelijke- ondersteuning-wmo-2015.
Ruijter, B. de (2009) Keerpunt. Van psychose naar herstel. Assen: Plan-Support. Samen Sterk zonder Stigma (2016). Wat is stigma?. Geraadpleegd op 25 xxxuari 2016.
http://www.samensterkzonderstigma.nl/stigma-en-de-ggz/voor-professionals/
Schnabel, P. (1995). De weerbarstige Geestesziekte. Naar een nieuwe sociologie van de geestelijke gezondheidszorg. Nijmegen: SUN.
Scholtens, G. (2007). Acht keer kwartiermaken. Een verkennend onderzoek naar de methodische aspecten van kwartiermaken. Amsterdam: Uitgeverij SWP.
Snellen, A. (2007). Basismodel voor methodisch hulpverlenen in het maatschappelijk werk. Bussum: Uitgeverij Couthino.
Span, K. (2008). Symposiumverslag: Vermaatschappelijking: aandacht voor de kwetsbare groepen. TSG, het Tijdschrift voor Gezondheidswetenschappen. Jaargang 86: 5.
Steyaert, J. & Kwekkeboom, R. (2012). De zorgkracht van sociale netwerken. Utrecht: Libertas. Tellegen, E., Mous, H. & Muntjewerf, D. (2011) Tegen de tijdgeest. Terugzien op een psychose. Amsterdam: Candide.
Time to Change (2016). Our inpact. Geraadpleegd op 2 maart 2016, http://www.time-to-
change.org.uk/about-us/our-impact
Time to Change (2016). About stigma and discrimination. Geraadpleegd op 2 maart 2016,
http://www.time-to-change.org.uk/about-us/our-impact
Transitiebureau Wmo (z.j.) Prestatievelden. Geraadpleegd op 30 oktober 2015.
http://www.invoeringwmo.nl/content/prestatievelden
Verhaeghe, M., Pattyn, E. & Bracke, P. (2010). Belgen over psychische problemen en psychische hulpverlening. Stigma in a global contextbelgian mental health survey enkele eerste resultaten. Psyche, Jaargang 4: 8-16.
Verhaeghe, M. (2008). Stigma, een wereld van verschil? Een sociologische studie naar stigma- ervaringen in de geestelijke gezondheidszorg. Gent: Faculteit politieke en sociale wetenschap. Vreugdenhil, M. (2012), Nederland participatieland? De ambitie van de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) en de praktijk in buurten, mantelzorgrelaties en kerken. Universiteit Amsterdam: Proefschrift.
Weeghel, J van. (1995). Herstelwerkzaamheden. Arbeidsrehabilitatie van psychiatrische patiënten, proefschrift. Utrecht: SWP.
Weeghel van, J. (2005). Maatschappelijke acceptatie van mensen met psychische beperkingen. Wat zijn goede anti-stigma-strategieën? Maandblad voor de Geestelijke Volksgezondheid, jaargang 50: 378-394.
Weeghel, J. van. (2011). Beter in beeld. Wat te doen tegen stigmatisering van psychiatrische patiënten? Tilburg: Universiteit van Tilburg.
Weeghel, J. van & Zeelen, J. (1990) Arbeidsrehabilitatie in een vernieuwde geestelijke gezondheidszorg. Utrecht.
Weeghel, J. van, Giesen, F., Erp, N. van, Michon, H. & Kroon, H. (2007). De implementatie van
Individual Placement and Support in Nederland. Tijdschrift voor Psychiatrie. Jaargang 49 (9): 611-621. Wennink, H.J. (1998). De ongelukkige relatie tussen maatschappij en geestelijke gezondheidszorg. Maarssen: Elsevier.
Wennink, H.J. & Zuilhof, J.J. (1984). Kleinschaligheid werkt. Tijdschrift voor Psychiatrie. Jaargang 26 (4): 262 – 274.
Wmo Advies Raad Xxx. (2015). Prestatievelden/ maatschappelijke ondersteuning. Geraadpleegd op 30 oktober 2015. http://www.wmoadviesraadxxx.nl/index.php/prestatievelden/
Wong, C., Davidson, L., Anglin, D. & Link, B. (2009). Stigma in families of individuals in early stages of psychotic illness. Family stigma and early psychosis. Early Intervention in Psychiatry. Jaargang 3(2): 108-115.