Aanbevelingen

De aanbevelingen zijn opgedeeld in twee adviezen. Allereest wordt advies gegeven over de veranderstrategieën en tot slot volgen nog adviezen vanuit de impact op de organisatie. Het is van belang dat Enduris voorbereid is op de scenario’s, wil zij haar huidige positie als netbeheerder behouden. Vanuit de hoofdvraag is gebleken dat twee verschillende veranderstrategieën passend zijn voor de Enduris organisatie en de scenario’s. Op basis van de impact op de organisatie en de veranderstrategieën zijn de volgende adviezen te geven:

• Voor het internationale scenario wordt een planmatige veranderstrategie aanbevolen. De nadruk van deze strategie ligt op het plannen van het resultaat en de route hiernaartoe. Volgens dit scenario wordt verwacht dat Enduris volgend is aan grotere partijen, deze partijen zullen dus het resultaat van de verandering bepalen. Als Enduris in dit scenario ook een rol krijgt toebedeeld, kan zij de route naar dit resultaat bepalen. Hiervoor kan een model worden ontworpen voor de nieuwe situatie, kunnen vaste procedures en methoden worden gehanteerd en een stappenplan worden gemaakt hoe het doel wordt bereikt.

• Voor het RES-scenario en het generieke scenario wordt een interactieve veranderstrategie aanbevolen. Hierbij komt de innovatie op gang door het uitwisselen van perspectieven op het innoveren. Met deze strategie wordt op een meervoudige manier gekeken naar de vraagstukken en worden interacties gestimuleerd om meerde oplossingsmogelijkheden te krijgen.

De Enduris organisatie beweegt zich meer naar het RES-scenario, waardoor geadviseerd wordt om in dit geval de focus op een interactieve strategie te richten. De keuze waarop deze veranderstrategieën zijn gebaseerd en mogelijke aandachtsgebieden waar Enduris rekening mee dient te houden, zijn ondergebracht in een beroepsproduct. Zo worden deze keuzes en aandachtsgebieden visueel gepresenteerd in bijlage 11. Hieronder volgen de adviezen welke zijn gebaseerd op de impact van de organisatie:

• Zeker in het geval van het RES-scenario en het generieke scenario wordt een innovatie afdeling of -team geadviseerd. Deze afdeling of team kan zich bezighouden met studies, berekeningen, analyses, pilots en experimenten om uit te zoeken wat de juiste plekken in Zeeland zijn voor waterstof.

• Vanuit de impact van de scenario’s wordt geadviseerd om waterstof als aparte discipline aan de structuur toe te voegen of meer gebruik te maken van multidisciplinaire teams. Met een multidisciplinair team wordt bedoeld dat de leden over verschillende disciplines beschikken, dus in dit geval kennis hebben van aardgas en waterstof.

• In de bedrijfswaarden zijn geen waarden opgenomen met betrekking tot samenwerking met de buitenwereld en welke niet intern is gericht op Enduris. Zeker in het geval van het RES-scenario en het generieke scenario, waarbij samen met organen zoals de provincie en gemeente gezocht kunnen worden naar de beste oplossingsrichtingen, zal dit ook in de bedrijfswaarden moeten worden opgenomen.

• De cultuurwaarden zijn sinds begin dit jaar gewijzigd, het advies is om deze zeker in het geval van het RES-scenario en het generiek scenario voort te zetten. De openheid onderling en de flexibiliteit van medewerkers zijn genoemd als belangrijke cultuurwaarden. Hier is een start mee gemaakt, echter zullen deze in de toekomst verder ontwikkeld moeten zijn.

Tot slot zijn de technische specificaties van waterstof buiten de scope van dit onderzoek gebleven. Hierdoor is niet bekend wat de specificaties zijn van waterstof en wat dit zal betekenen voor de bijscholing van het personeel. Hiervoor kan nader onderzoek worden

37 gedaan om te kunnen achterhalen om hoeveel nieuwe kennis het gaat in vergelijking met de kennis over aardgas. Hierbij kan ook onderzoek worden gedaan naar de aanpak. Waarschijnlijk zal dit een gefaseerde aanpak zijn, waarbij de kennisuitbouw begint bij enkele functies en later wordt uitgebreid naar de gehele organisatie. Echter is dan nog de vraag van welke faseringen sprake is en hoe dit ten uitvoering kan worden gebracht.

38

Bibliografie

ACM. (z.d.). Tariefregulering: waarom en hoe. Geraadpleegd op 9 april 2020, van

https://www.acm.nl/nl/onderwerpen/energie/netbeheerders/tariefregulering-waarom-en-hoe

Baarda, B. (2013). Basisboek kwalitatief onderzoek. Groningen/Houten: Noordhoff Uitgevers bv.

Baarda, B. (2014). Dit is onderzoek!. Groningen/Houten: Noordhoff Uitgevers bv. Berenschot. (2020) Klimaatneutrale energiescenario’s. Geraadpleegd op 20 maart, van

file:///C:/Users/d741920/AppData/Local/Microsoft/Windows/INetCache/Content.Outlook/4SM W7L0C/Rapport%20Klimaatneutrale%20energiescenarios%202050.pd

Boonstra, J.J. (2000). Lopen over water. Amsterdam: Amsterdam University Press.

Boonstra, J.J. (2013). Iedereen ziet veranderen vanuit ander perspectief. Geraadpleegd op 5 maart 2020, van https://www.jaapboonstra.nl/wp-content/uploads/2013/01/Iedereen-ziet- veranderen-uit-een-ander-perspectief.pdf

Boonstra, J.J. (2013). Succesvol veranderen van organisaties. Geraadpleegd op 5 maart 2020, van https://www.jaapboonstra.nl/wp-content/uploads/2013/01/1_Introductie_- _Succesvol_veranderen_van_organisaties.pdf

Caluwé de L. & Vermaak H., Leren Veranderen, Een handboek voor de veranderkundige, Kluwer, Deventer 2002.

CE Delft. (2018). Luchtwarmtepomp. Geraadpleegd op 11 februari 2020, van

https://www.ce.nl/assets/upload/file/Rapporten/2018/Factsheets%20warmtetechnieken/04_F actsheet%20Luchtwarmtepomp_DEF.pdf

CE Delft. (2020). Systeemstudie energie-infrastructuur Zeeland. Delft: CE Delft. Enduris. (2020). Organogram Enduris [Illustratie]. Geraadpleegd van

https://www.enduris.nl/over-enduris/het-bedrijf/organogram.htm

Gasunie. (2020). Warmte en warmtenetten. Geraadpleegd op 11 februari 2020, van

https://www.gasunie.nl/energietransitie/warmte-en-warmtenetten

Gasunie. (2020). Waterstof. Geraadpleegd op 11 februari 2020, van

https://www.gasunie.nl/energietransitie/waterstof

Houthoofd, N. (2005). Strategisch management: strijd om voorsprong. Geraadpleegd op 3 maart 2020, van

https://books.google.nl/books?hl=nl&lr=&id=7V18e5vX3BIC&oi=fnd&pg=PA1&dq=vijfkrachte nmodel+porter+en+verandering&ots=mXa2GoIvxM&sig=UbEQh-

j93gBb5LzljciBPRAVNTU#v=onepage&q&f=false

Klimaatbureau HIER. (2017, 8 juni). Klimaatakkoord Parijs: onder de twee graden blijven. Geraadpleegd op 11 november 2019, van

https://www.hier.nu/themas/klimaatwoordenboek/klimaatakkoord-parijs-onder-twee-graden- blijven?gclid=EAIaIQobChMIoJvR2tPG5QIVVuh3Ch10zAXuEAAYASAAEgK2v_D_BwE

Kleijn, H., & Rorink, F. (2009). Verandermanagement: Een plan van aanpak voor integrale

organisatieverandering en innovatie. Geraadpleegd op de 3 maart 2020, van

39

anagement+definitie&ots=P06XlRiI5X&sig=UhurAJ7ZT6HFNU2oLNIuGi1QeEc#v=onepage& q=Verandermanagement%20definitie&f=false

Kleijn, H., & Rorink, F. (2016). Verandermanagement. Amsterdam: Pearson Benelux bv. Kennis van Energie (z.d.). Wie doet wat? In de Energiemarkt. Geraadpleegd op 4 april 2019, van https://kennisvanenergie.nl/?p=64

Korzilius, H. (2000). De kern van survey-onderzoek. Geraadpleegd op 9 maart 2020, van

https://books.google.nl/books?hl=nl&lr=&id=w5T0SsUr2T0C&oi=fnd&pg=PR8&dq=betrouwb aarheid+onderzoek&ots=0HGyqlXHUa&sig=tcYjbc4ujItCUe7dMR-

4oGUEC_Q#v=onepage&q=betrouwbaarheid%20onderzoek&f=false

Medical Research methodology. (2011). The case study approach. Geraadpleegd op 6 maart 2020, van https://bmcmedresmethodol.biomedcentral.com/track/pdf/10.1186/1471-2288-11- 100

Netbeheer Nederland. (z.d.). Brancheorganisatie. Geraadpleegd op 9 april 2020, van

https://www.netbeheernederland.nl/brancheorganisatie

Onderzoekers branchegroep Woningcorporaties van BDO. (2017). Veel veranderd, nog veel

te leren. Geraadpleegd op 28 februari 2020, van

https://www.seminarsopmaat.nl/nieuws/rapport-verandercapaciteit-woningcorporaties.pdf

Provincie Zeeland. (2019). Provinciale bevolkings- en huishoudenprognose. Geraadpleegd op 13 februari 2020, van https://www.zeeland.nl/sites/zl-zeeland/files/provinciale_bevolkings- _en_huishoudenprognose_zeeland_2019.pdf

Ravanfar, M.M. (2015). Analyzing Organizational Structure base on 7s Model of McKinsey. Geraadpleegd op 5 maart 2020, van

https://journalofbusiness.org/index.php/GJMBR/article/view/1792/1694

Rooijers, F. (2017). Net voor de toekomst (Achtergrondrapport). Geraadpleegd op 11 november 2019, van

file:///C:/Users/d741920/Downloads/CE_Delft_3L53_Achtergrondrapport_Bijlagen_Net_voor_ de_Toekomst%20(1).pdf

Stedin Groep. (2018). Onze leefwereld (Jaarverslag 2018). Geraadpleegd op 4 februari 2020 van,

file:///C:/Users/d741920/Downloads/Jaarverslag%20Stedin%20Groep%202018%20(1).pdf

Stuurgroep Regionale Energiestrategie Zeeland. (2019). RES 1.0 (Parijs op zijn Zeeuws). Geraadpleegd op 11 februari 2020, van

file:///C:/Users/d741920/AppData/Local/Microsoft/Windows/INetCache/Content.Outlook/4SM W7L0C/RES%201.0%20definitieve%20versie%2024%20feb%202020.pdf

Ten Have, W.D. (2017). Waardevol organiseren en veranderen. Geraadpleegd op 28 februari 2020, van file:///C:/Users/d741920/OneDrive%20-

%20DNWG/Literatuur/Verandermanagement/Oratie_Have_W.D_ten_31_maart_2017%20Ve randerkrachtenmodel.pdf

TKI Nieuw Gas. (2020). Waterstof voor de energietransitie. Geraadpleegd op 4 februari 2020 van, file:///C:/Users/d741920/OneDrive%20-

%20DNWG/Literatuur/Waterstof%20voor%20de%20energietransitie%20- %20innovatieroadmap%20(jan%202020).pdf

40 VEMW. (z.d.). Landelijk en regionaal gastransport. Geraadpleegd op 9 april 2020, van