114
NAW 5/1 nr. 2 juni 2000 Pi in de Pieterskerk5 juli 2000 Pi in
In de Leidse Pieterskerk heeft meer dan twee eeuwen een grafsteen gelegen met daarop de eerste 35 decimalen van het getalπ. In de ne- gentiende eeuw is deze grafsteen spoorloos verdwenen. Wilt u weten wat op deze steen heeft gestaan? Kom dan op 5 juli naar de feestelijke onthulling van een nieuwe gedenksteen.
Op woensdag 5 juli 2000 organiseert het Wiskundig Genootschap een uniek evenement in Leiden. Hoogtepunt is de onthulling van een ge- denksteen voor Ludolph van Ceulen in de Pieterskerk door Zijne Ko- ninklijke Hoogheid de Prins van Oranje.
Ludolph van Ceulen
Ludolph van Ceulen (1540–1610) werd vooral bekend door zijn graf- steen. Met enorm veel rekenwerk had hij nauwkeurige onder- en bo- vengrenzen voor het getalπ bepaald, die pas in de 35ste decimaal een eenheid van elkaar verschilden. Dit feit werd op zijn grafsteen in de Leidse Pieterskerk vermeld.
Tijdens zijn leven werden verschillende door hem berekende be- naderingen van het getalπ gepubliceerd. Om die reden wordtπ in het Duits nog steeds wel aangeduid als ‘die Ludolphsche Zahl’. Van Ceulens boek Van den Circkel uit 1596 geeft 20 cijfers achter de kom- ma. In latere geschriften worden nog meer decimalen gegeven, maar de 35 decimalen vanπ werden voor het eerst ‘gepubliceerd’ op zijn grafsteen.
Ja, ik vraag gratis toegangskaarten aan voor de Pi-dag op 5 juli 2000 in Leiden
Naam:
Adres:
Postcode: Woonplaats:
Leeftijd:
Telefoonnummer:
code: NAW-nr. 2
Aantal gewenste kaarten (maximaal 2):
Bezoekt [wel/niet] het middagprogramma
Deze bon kopi¨eren, invullen en opsturen naar:
Wiskundig Genootschap, Postbus 800, 9700 AV Groningen e-mail: pi-dag@math.rug.nl
In 1600 werd Van Ceulen op advies van Simon Stevin door Prins Mau- rits benoemd tot hoogleraar in Leiden, samen met Symon Fransz. van Merwen. In dat jaar voegde Maurits een genieschool toe aan de uni- versiteit, waar deze twee heren ‘in goeder duytsche taele’ les mochten geven in ‘Telconsten ende Landmeten’, om zo ingenieurs op te leiden die nodig waren in de oorlog tegen Spanje.
De verdwenen grafsteen
Op Van Ceulens grafsteen in de Pieterskerk werden nauwkeurige onder- en bovengrenzen voorπvermeld. Voor zover bekend is dit het enige voorbeeld ter wereld van een nieuw wetenschappelijk resultaat dat via een grafsteen wereldkundig werd gemaakt. Ergens tussen 1780 en 1864 is deze grafsteen verdwenen, hetgeen in de internationale literatuur geldt als een blamage voor Nederland.
Een nieuwe steen
Als onderdeel van het avondprogramma zal een gedenksteen met daar- op een reconstructie van de oorspronkelijke tekst van Van Ceulens grafsteen worden onthuld. Voor dit evenement bestaat veel interesse vanuit de landelijke media. De organisatie verwacht op 5 juli 2000 vele belangstellenden, met name vanuit de Nederlandse wiskunde. Voor deelname aan dit evenement dient men zich vooraf in te schrijven.
Programma
Op 5 juli 2000 is er een wetenschappelijk middagprogramma en een feestelijk avondprogramma. Een van de hoofdsprekers die dag is Peter Borwein, bekend van onder meer Pi and the AGM en Pi: a Source Book.
Het middagprogramma vindt plaats in de Gorlaeus Laboratoria van de Universiteit Leiden. Dit is tevens onderdeel van het Algorithmic Number Theory Symposium dat van 2 tot 7 juli in Leiden plaatsvindt. Bestemd voor een enigszins geschoold publiek (VWO wiskunde-niveau).
14:30-15:00 Ontvangst met koffie en thee
15:00-15:50 Frits Beukers (Utrecht), A rational approach to pi 15:50-16:10 Pauze
16:10-17:00 Peter Borwein (Burnaby, Canada), The 40 trillionth binary digit of pi is0
Het avondprogramma vindt plaats in de Pieterskerk te Leiden en is bestemd voor iedereen met belangstelling voor wiskunde.
Pi in de Pieterskerk NAW 5/1 nr. 2 juni 2000
115
de Pieterskerk
19:15-19:45 Ontvangst met koffie en thee. In verband met de aanwezig- heid van Zijne Koninklijke Hoogheid de Prins van Oranje wordt iedereen verzocht tijdig aanwezig te zijn.
20:00 Opening door dr. R.J. van Duinen, voorzitter van het Algemeen Bestuur van NWO
20:05 Peter Borwein, The amazing number pi 20:30 Orgelspel door Jozef Steenbrink (Nijmegen)
20:35 Henk Bos (Utrecht), De cirkel gedeeld, de omtrek becijferd en pi gebeiteld: Ludolph van Ceulen en de uitdaging van de wiskunde 21:00 Onthulling van de gedenksteen voor Ludolph van Ceulen door
Zijne Koninklijke Hoogheid de Prins van Oranje 21:10 Receptie
De sprekers van het avondprogramma worden ingeleid door de voor- zitter van het Wiskundig Genootschap, Jan Karel Lenstra.
Let op! Het evenement vindt plaats op woensdag 5 juli en niet, zoals eerder werd aangekondigd, op donderdag 6 juli.
Beeger-lezing
Borweins voordrachten vormen samen de ‘Beeger-lezing 2000’. Iede- re twee jaar wordt, ter nagedachtenis van N.G.W.H. Beeger, iemand met grote verdiensten op het gebied van de algoritmische getaltheorie uitgenodigd zo’n lezing te geven. Eerdere Beegersprekers waren Carl Pomerance, Hugh Williams, John Conway en Hendrik Lenstra.
MY2K
Pi in de Pieterskerk is een van de Nederlandse activiteiten in het kader van het Wereld Wiskundig Jaar 2000 (MY2K). Op 6 mei 1992 verklaarde de International Mathematical Union in Rio de Janeiro het jaar 2000 tot Wereld Wiskundig Jaar. Andere Nederlandse activiteiten in dit kader zijn
‘Van Dantzig 2000’ (een symposium in september ter nagedachtenis van de mathematisch statisticus David van Dantzig) en ‘De Nationale Doorsnee’ (een grootschalig statistiekproject in oktober).
Organisatie
‘Pi in de Pieterskerk’ wordt georganiseerd door het Wiskundig Genoot- schap. Comit´e van aanbeveling: C. Boonstra, president van Koninklij- ke Philips; A.H.G. Rinnooy Kan, lid raad van bestuur ING; R.S. Rene- man, president Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschap- pen; W.A. Wagenaar, rector magnificus Universiteit Leiden. Organise- rend comit´e: Hendrik Lenstra, Jan Karel Lenstra, Jaap Top en Chris Zaal.
Meer informatie
http://www.math.rug.nl/˜top/pi-dag/5juli.html
Toegang
Het middagprogramma is vrij toegankelijk, het avondprogramma niet.
Speciaal voor de leden van het WG is een beperkt aantal toegangs- kaarten gereserveerd. Gratis toegangskaarten kunnen met de bon op
de pagina hiernaast worden aangevraagd. k
