Zwarte sneeuw in het Weichselien

AFZETTINGEN WTKG 30(3),2009 70

Zwartesneeuw in het Weichselien. Een

bijdrage

vanAnton Janse*

Tijdens

het

_uitdiepen

vande

_{grootschalige}

baggerbergings-locatieeenviertalkilometers

_zuidelijker

trofik in het uitko-mende sediment

_nogal

wat

_puimsteen

aan.Ditwasin de

ja-ren

80,

hiervanheb ik helaasgeenmonsterbewaard. Vulkanische activiteit in

_{hetpre-Rijnmondgebied,}

waarkomt dit

_spul

vandaan?

12.000

_{jaar geleden}

was het

_landschap

totaal anders dan

nu.De Noordzee

_{lag grotendeels droog,}

hetwas

mogelijk

te voet

_Engeland

tebereiken. Het

_landschap

hierwaseen

toendra,

in dewarmere

perioden

met_gras-en

kruidenvege-tatie. Toenbarstteer eenvulkaan

_uit,

eenkilometer of20ten noordenvan waar nuKoblenz

_ligt,

dit heetnuhet Laacher

See-complex.

De laatste vulkanischeactiviteit hier

dichtbij

in het

_Eifelgebied,

waar

tijdens

het Pleistoceen veel erup-ties

_{plaatsgevonden}

hebben. De_omvangvandeze

explosieve

centraaleruptie

is

_{vergelijkbaar}

metdievandePina Tuboop de

_{Filippijnen beginjaren}

90. Het

_{omliggende gebied}

werd door_eendikke

_{laag tephra bedekt,}

de verzamelnaam_voor vulkanische

_producten.

Veel_vandit materiaal is hedenten

dage

voor de bouw in-teressant; tras,

gemalen

tuf is_zeer

_geschikt

als

_specie

_voor waterdicht metselwerk.

_{Bims, puimsteenkorrels}

toteen

cen-timeter,

dit wordt

_gebruikt

als

_vulling

_voor

_lichtgewicht

be-tonsteen.Dit materiaal wordt hedenten

dage

opgroteschaal

gewonnenvoorde

bouwnijverheid.

Interessantomte weten dat de Boomse klei in Kruibeke momenteel

gebruikt

wordt

om een

granulaat

temaken dat veel op deze bims

lijkt.

De

_puin-

en lavastromen damden op twee

plaatsen

het stroomdalvande

Rijn af,

hierinwasop datmoment

aardig

wat smeltwaterafvoervanwege dewarmere

interstadiaalpe-riodevanhet Allerod. In korte

tijd

ontstondeenstuwmeer met inhoudvan

bijna

eenkubiekekilometer water,bedekt dooreenmatvan

puimsteen,

dat

_{drijft. Betrekkelijk}

snel is deze blokkade

_doorgebroken

en eenenorme

vloedgolf

is door het

_stroomgebied

vande

Rijn getrokken.

Ditwas niet

alleenwatermaar een dikke

brij

van

sediment,

stenen en

vegetatieresten.

Op

de

_plaats

vande

huidige

Maasvlaktewaseengrote

in-zinking

in de

_bodem,

de

_{zogenaamde Trog}

vanVoome. In

dit vlakke

_gebied

_waarde rivieren ineengrotedelta konden uitwaaieren kon het

_meegevoerde

lichtere sediment

neer-slaan,

het

_puimsteen

aande oevers, de iets zwaardere tufop

de

_{ondiepe bodem,}

_omin de direct

_{daarop volgende}

laatste koude

_periode,

het

_{Jonge Dryas,}

bedektteworden door het

spaarzaam

aangevoerde

sediment.

In de welbekende

boring

vanLeen

Hordijk zijn

tussende 18en20meter

diepte

eveneensenkele

stukjes puimsteen

aangetroffen,

evenals in enkele andere

_boringen

in het wes-tenvanNederland.

In Duitsland is veel onderzoek

_gedaan

naarderesten van

dezetot

nogtoe laatste

vulkaanuitbarsting

in_onze

omge-ving.

Onder de

_{asbedekking zijn}

de

_{geconserveerde}

resten

aangetroflfen

van een

veertigtal gewervelde

dierenen zeer

veel

_{vegetatieresten.}

Het

_landschap

is

_{vergelijkbaar}

met wat nu

taiga

heet.

Tot nogtoe

_zijn

in het

_Rijndal

tot50 kilometer stroomaf-waarts vulkanische sedimenten

waargenomendie door de

Bij

de aanvangvande

aanleg

van Maasvlakte-2 wordt de

Yangtzehaven verruimd,

daar dit de

_hoofdtoegang

totdit ge-bied wordt. Dit

_{toegangskanaal}

wordt

opeen

diepte

van-20 meterNAP

gebracht.

Het uitkomende sediment wordtaande

zeezijde

opgespotenals basisvoorhet nieuwehaventerrein. Het

_{profiel doorsnijdt}

_eenHoloceen

_pakket

met

_kleilagen

_en veel

_verspeeld

veen.

Op

de foto

_{(rechterpagina, boven)}

is de

_vloedlijn

te

_zien,

met tussen de veenbrokken de

lichter-gekleurde

stukken tuf. In de laatste fasevan

uitdieping

ver-scheen

_plotseling

eengrotehoeveelheidtuf in de

_vloedlijn.

Tuf is

_{gecompacteerde}

vulkanischeas.

AFZETTINGEN WTKG 30(3),2009 71

vloedgolf afgezet zijn.

Met deze

opmerkelijke

vondst op de Maasvlakte_{van eengrote}hoeveelheid_vandit materiaal is dit

_uitgebreid

tot375 kilometervanhet

brongebied.

Vergeleken

metvroegere

vulkaanuitbarstingen

is deze

im-posante eruptie eigenlijk

maar een

‘plof,

de maximale

as-bedekking

isnunog 10meter.In het

_Oligoceen

iserin het

centrale deelvanKlein-Azië vulkaanactiviteitgeweestdie honderdenmeterstuf heeft

_afgezet.

In

Cappadocië

(boven-stekleine

_foto)

is dit

nogsteedstebewonderen. Hele

dorpen

zijn terug

tevinden in

_{uitgegraven tufgangen. Nog}

steeds

wonen er mensenin ditsoort

holwoningen.

Tijdens

het Eoceenwaren eractieve vulkanen in het

Skager-rak. De eilanden MorsenFur in de

_{Limfjord getuigen}

hiervan doortientallenmeters

_hoge

kliffenvan

tuf,

die door

_glaciale

stuwing zijn

vervormd

_(zie

middelste kleine fotovan Rod-klint op

Fur,

op de

achtergrond

Arie Janssen als

maatstaf).

Ook nogeen

plaatje

van een

vis, geconserveerd

voorde

eeu-wigheid

in deze

_gloeiende

_as

_(onderste

kleine

_foto).

Met dankaanTom

Meijer

enWim

Hoek,

Mare

_Hijma

enKim

Cohen_vande UniversiteitUtrecht_voorde

_inlichtingen

over

dezevoor eenfossielenman

buitendisciplinare

zaken.

*_Anton

Janse, G.van Voomestraat165,3232 BEBridle, tel. 018 -141 6238, email:

[email protected]

Boven:_Vloedlijnmet veenbrokken entuf. Rechts:Cappadocië.