Samenvatting Aardrijkskunde ak h4 samenvatting hele hoofdstuk (behalve 6 & 7)
Samenvatting door mirte 1e klas havo/vwo
1826 woorden 10 maanden geleden
0
1 keer beoordeeld
Vak Aardrijkskunde
Methode BuiteNLand
Aardrijkskunde hoofdstuk 4 2 aardbevingen
De aardkorst beweegt
In Limburg waren er in mijnen tropische planten gevonden, want Nederland lag ooit bij de evenaar. Dit komt doordat de aardkorst beweegt. Deze aardkorst bestaat uit oceaanbodem en stukken continent of ook wel genoemd
aardkorstplaten. Die verplaatsen zich met de snelheid van je teennagel. Dit bewegen van de platen heet platentektoniek. Dit gebeurt niet zonder risico’s.
Hoe ontstaan aardbevingen
Veel mensen wonen in gebieden waar aardbevingen voorkomen. Maar hoe ontstaan aardbevingen? Het grootste deel van de tijd zit de oceaanbodem klem onder het continent. Wanneer het dan na een lange tijd de druk te groot wordt, schiet de oceaanbodem plotseling met een schok een stukje onder het continent. De plek in de aardkorst waar de aardbeving ontstaat is het hypocentrum. De aardbeving is natuurlijk het sterkst boven het hypocentrum.
Dat heet het epicentrum.
De gevolgen van aardbevingen
Per dag worden er zo’n achtduizend aardbevingen gemeten. Dit doen ze met seismologie, hier mee meet je de aardbevingen. Dat doe je op de Schaal van Richter. Deze schaal loopt van 1 tot 12. Per schaal is de meting 100 keer krachtiger dan zijn vorige staat. Vaak ontstaan er nog branden na de aardbeving, hierdoor kunnen meerdere mensen omkomen die de aardbeving zelf wel hebben overleefd.
Begrippen
Aardkorst à Het buitenste laagje van de aarde dat bestaat uit stukken oceaanboden en continentale platen Platentektoniek à Het bewegen van aardkorstplaten
Hypocentrum à Plek waar de aardbeving ontstaat
Epicentrum à De plek boven op de aardkorst waar de aardbeving het krachtigst is Seismologie à De wetenschap dat aardbevingen bestudeert
Schaal van Richter à Schaal waarmee de zwaarte van een aardbeving wordt gemeten 3 vulkanisme
Waarom bewegen de aardkorstplaten
De aarde is opgebouwd in 3 stukken; de aardkorst, de aardmantel en de aardkern. De dunne aardkorst ligt op de mantel en omdat de aardkern erg heet is smelt de mantel. De aardkorstplaten drijven dan op een stroperig
materiaal. Op plekken waar een plaat de andere plant naar beneden duwt vormt dat een diepe kuil ook wel bekent als een trog.
Hoe ontstaat een vulkaan
Een vulkaan wordt opgebouwd uit lava en as. De lava is gesmolten gesteente en wil omhoog, omdat het heet is en warmte wil omhoog. Hierdoor komt er veel druk te staan en uiteindelijk als de druk te groot word komt er een
vulkaanuitbarsting dit wordt ook wel een eruptie genoemd. Het gene wat onder de aardkorst zit is magma waar het uitkomt is de krater van een vulkaan. Waar een langgerekte vulkaan onder water is heet een midoceanische rug.
Gevolgen van een vulkaanuitbarsting
Bij een vulkaanuitbarsting komt behalve lava ook gas vrij. Na elke uitbarsting hopen het gestolde lava en as zich op, zo ontstaat een vulkaankegel. Bij sommige uitbarstingen vermengen zich hete gassen met fijne as. Als je dan nog moet gaan rennen ben je kansloos, omdat deze hete pyroclastische stromen met grote snelheid langs de helling gaan.
Begrippen
Aardmantel à Het deel van de aarde dat ligt tussen de aardkorst en de aardkern. Het bestaat uit stroperig materiaal dat langzaam stroomt
Aardkern à Het binnenste van de aarde dat erg heet is, maar door de enorme druk toch uit vast gesteente bestaat Trog à Een langwerpige kuil in de zeebodem op plekken waar een oceanische korst onder een continentale korst wordt geduwd.
Vulkaan à Plaats waar lava uit de aardmantel komt Lavaà Vloeibaar gesteente dat uit de aardmantel komt Eruptie à Een uitbarsting van een vulkaan
Magma à Vloeibaar gesteente in de aardmantel
Krater à De plek waardoor het magma uitkomt tijdens een uitbarsting
Vulkaankegel à Een berg die is ontstaan door lagen as en lava
Pyroclastische stromen à Een gloedwolk van hete gassen die onderweg alles verplettert 4 tsunami’s
Wat is een tsunami
Een tsunami is een enorme vloedgolf. Het betekent in het Japans haven golf. Als je hierin komt, knal je met je hoofd vrijwel ergens tegen en raak je onderbewustzijn.
Hoe ontstaan tsunami’s
Een tsunami kan alleen ontstaan in diep water, omdat je anders geen beweging van het water krijgt die tot een grote golflengte leidt. Hoe langer de afstand tussen twee golftoppen is, hoe hoger een vloedgolf kan opbouwen. Zodra de golf de ondiepe kustzone nadert, begint het zogenaamde grondeffect op te treden. Het beklimmen van een golf veroorzaakt zuiging aan de voorkant, waardoor zeewater dat zich tussen de tsunami en de kust bevindt in de golf omhoog wordt getrokken. De kustlijn trekt zich nu in korte tijd tientallen tot honderden meters terug.
De gevolgen van een tsunami
Als een aardbeving een tsunami veroorzaakt heb je maar weinig tijd om te vluchten. Als de tsunami eenmaal op de kust is vernielt het alles op zijn pad.
Begrippen
Tsunami à Grote vloedgolf die ontstaat door een aardbeving in de zeebodem Golflengte à De afstand tussen twee golftoppen
Grondeffect à Het verschijnsel dat in een ondiepe kustzone door de afremming van het water de golfsnelheid wordt omgezet in golfhoogte
Kustlijn à Daar waar het land aan de zee grenst 5 tropische orkanen
Hoe ontstaat een tropische orkaan
Een (Tropische) orkaan bestaat uit een dik pakket van wolken en een harde wind. Orkanen vormen zich alleen boven water dat warmer is dan 26°C. Zeewater verdampt en warm lucht stijgt op, hierdoor is er een groot tekort aan lucht en daardoor wordt er lucht uit de omgeving aangezogen. Door de draaiing van de aarde gaat de lucht draaien rond een middelpunt, en dat noemen we het oog van de orkaan. Orkanen krijgen vaak namen, als de storm veel doden heeft gemaakt mag het niet meer gebruikt worden.
De gevolgen van een tropische orkaan
Orkanen hebben vaak windsnelheden van 200 kilometer per uur. Gecombineerd met veel regen komen grote stukken land onder water te staan en ontstaan er aardverschuivingen en modderstromen.
Tornado’s en windhozen
Een tornado hangt als een staart van een vlieger onderaan een onweerswolk. In de slurf stijgt lucht op, en daaromheen draait de wind met grote snelheden rond. Een kleinere versie van een tornado is een windhoos.
Begrippen
Tropische orkaan à Enorme storm met een windsnelheid van meer dan 200 km p/h Oog van de orkaan à Het windstille onbewolkte punt van een orkaan
Aardverschuivingen à Het plotseling naar beneden komen van een stuk helling door een aardbeving of door overvloedige regenval
Tornado à Smalle luchtkolom met een breedte van enkele tientallen meters waarbinnen de lucht opstijgt en met grote snelheid ronddraait.
Windhoos à Een kleine wervelwind die over het land trekt en flink wat schade kan aanrichten.
8 Overstromingsgevaar: de zee
Overstromingen door de zee
Nederland ligt voor een groot deel onder de zeespiegel. Het hoogte van het water meten wij als NAP. Veel landen hebben later dit van Nederland overgenomen. De zeespiegel is niet altijd even hoog. Twee keer p/d is het eb en vloed. Als het vloed extra hoog is heet dat springvloed. Soms kan de wind in Nederland korte tijd orkaankracht bereiken. Zo’n storm noem je een stormdepressie. Als de wind op de kust gericht staat, wordt het zeewater tegen het land geduwd. Het water staat tegen de kust als het ware op een hoop geblazen. Dit noem je stormvloed.
Begrippen
Zeespiegel à De hoogte van het water ten opzichte van het land NAP à Afkorting voor Normaal Amsterdams Peil
Eb à De lage stand van het zeewater Vloed à De hoge stand van het zeewater
Springvloed à Extra hoge vloed doordat de zon en de maan aan dezelfde kant trekken Stormdepressie à Depressie waarbij de storm heel af en toe orkaankracht bereikt
Stormvloed à Extra hoge vloed, omdat de harde wind het zeewater tegen de kust op een hoop waait Dijken à door de mens aangelegde bescherming tegen het water
Duinenà opgewaaid zand. In ons land een natuurlijke bescherming tegen de zee
Versterkte broeikaseffectà stijging van de temperatuur op aarde doordat de mens broeikasgassen in de
Absolute bodemdaling à Daling van het grondoppervlak ten opzichte van een vast punt
9 Overstromingsgevaar: de rivieren
Overstromingen door rivieren
Een gebied dat al het regen- en smeltwater via een rivier naar zee laat stromen, noem je een stroomgebied. Het begin van de rivier heet de bovenloop. Het laagste deel heet de benedenloop, en daartussen is de middenloop.
Het overstromingsgevaar door de rivieren neemt toe
Het water verwerken om het bij de zee te krijgen heet piekafvoer. We hebben voor snellere afvoer van het water de bochten van onze rivieren afgesneden en de rivieren dus als ware ingekort. Door het indijken van de rivieren kan sedimentatie alleen nog in de bedding plaatsvinden.
Begrippen
Stroomgebied à Gebied waarbinnen al het regen- en smeltwater via een hoofdrivier naar zee stroomt Bovenloop à Het begin van een rivier, het bovenste deel, dat meestal in de bergen stroomt
Benedenloop à Laagste deel van een rivier, net voordat het water de zee instroomt Middenloop à Het middelste deel van een rivier, tussen boven- en benedenloop
Piekafvoer à De enorme hoeveelheid water die een rivier in een korte tijd kan verwerken
Sedimentatie à Materiaal dat blijft liggen als het water of de wind het niet meer kan meenemen. Dit gebeurt als de rivier minder hard gaat stromen of de kracht van de wind afneemt.
10 Overstromingsgevaar: natuurramp of mensenwerk
De zeespiegel stijgt
De zeespiegelstijging ten opzichte van een vast punt noem je de absolute zeespiegelstijging.
We pompen ons naar beneden
Een omdijkt gebied heet een polder. Om polders droog te houden wordt er water uit gepompt. Maar elk druppeltje dat je weg pompt om een veenpolder droog te houden, maakt in de veengrond ruimte vrij voor naar beneden zakkende bodemdeeltjes. Omdat wij hier al eeuwen mee bezig zijn is de bovenkant van de veenbodem al vier tot vijf meter ingezakt. We noemen dit proces inklinking. Als je de effecten van de absolute bodemdaling berekend met die van de absolute zeespiegelstijging krijg je de relatieve zeespiegelstijging.
Alle hens aan dek
Bijna heel NL is omgeven door een dijkring. Dit is een stelsel waterkeringen en hoge gronden die het ingesloten gebied beschermen tegen overstromingen.
Begrippen
Absolute zeespiegelstijging -> Stijging van de zeespiegel ten opzichte van een vast punt Polder à Een gebied waarbinnen mensen de hoogte van de grondwaterstand regelen Veenpolder à Een veengebied dat zo ver is ingeklonken dat het nu onder NAP ligt
Inklinking àDe daling van het maaiveld doordat de slappe ondergrond door ontwatering inzakt
Relatieve zeespiegelstijging à De stijging van de zeespiegel ten opzichte van het land. De uitkomst van de som van de absolute bewegingen van de bodemen de zeespiegel
Rivierbedding à De geul in het landschap waar de rivier in ligt en doorheen stroomt
Dijkring à Een stelsel van waterkeringen en hoge gronden die het ingesloten gebied beschermen tegen overstromingen.
