Ruimtelijk rendement & ruimtelijke kernkwaliteiten23 juni 2020 Pilootproject

(1)

Leiegardens 2014, Your Estate Solution

Pilootproject

Ruimtelijk rendement

& ruimtelijke kernkwaliteiten 23 juni 2020

(2)

Programma

10u00 Opdracht beknopt + plan van aanpak – stap 3 ^(10’)

10u10 Gedeelde ruimte, gedeelde aanpak – Stadsregio Turnhout ^(35’)

10u45 Omslag Ruimtedenken – Vorselaar ^(35’)

11u20 Instrumenten voor het schrappen van

ontwikkelingsmogelijkheden en vermijden van ongewenste verdichting - Departement Omgeving ^(30’)

11u50 Varia

(3)

Website Pilootprojecten

https://www.omgevingvlaanderen.be/pilootprojecten- strategische-visie-beleidsplan-ruimte-vlaanderen

(4)

▪ Hoe voeren we een beleid over waar verdicht kan worden en waar niet?

• Welke instrumenten zetten we in?

• Hoe sturen we het vergunningenbeleid?

Hoe combineer je rendement en kwaliteit en voer je een beleid dat de 10 ruimtelijke kernkwaliteiten structureel inbrengt in je projecten en het vergunningenbeleid?

Opdracht

(5)

Stap 1: Waar liggen de kansrijke locaties in je gemeente en hoe breng je die in beeld opdat ze doorwerken in het vergunningenbeleid? (meer op goed = waar wel)

Stap 2: Hoe ontwikkel je structurele aanpak op kwaliteit (en wat is voor jouw gemeente kwaliteit)? (meer op goed maar wel kwalitatief)

Stap 3: Hoe afremmen van ontwikkeling en verdichting op plekken waar je die niet wilt? (minder op slecht)

Plan van aanpak

(6)

(7)

Pilootproject BRV

“Gedeelde ruimte, gedeelde aanpak”

Marc Boeckx, algemeen coördinator Magali Decloedt, coördinator ruimte en mobiliteit

(8)

STADSREGIO TURNHOUT

(9)

(10)

(11)

(12)

(13)

EVOLUTIE BEBOUWING

REGIONAALSTEDELIJK GEBIED

(14)

Veranderende wereld

Stadsregio

Ferrariskaart

(15)

Stadsregio Tot 1820

(16)

Stadsregio 1820

(17)

Stadsregio 1840

(18)

Stadsregio 1846

(19)

Stadsregio 1850

(20)

Stadsregio 1855

(21)

Stadsregio 1857

(22)

Stadsregio 1866

(23)

Stadsregio 1876

(24)

Stadsregio 1910

(25)

Stadsregio 1918

(26)

Stadsregio 1930

Veranderende wereld Veranderende wereld

(27)

Stadsregio 1940

(28)

Stadsregio 1950

(29)

Stadsregio 1960

(30)

Stadsregio 1970

(31)

Stadsregio 1980

(32)

Stadsregio 1990

(33)

Stadsregio 2000

(34)

Stadsregio 2010

(35)

Stadsregio 2018

(36)

Stadsregio Toekomst

(37)

Stadsregio Toekomst?

(38)

(39)

Uitdagingen

• Fragmentaire stadsregionale ruimtelijke richtlijnen uitwerken tot een integrale visie

– Bepalen van collectieve vervoersknopen + voorzieningen

– Stimuleren van gewenste ruimtelijke ontwikkelingen – Tegengaan van ontwikkelingen op slecht gelegen

gebieden

• Instrumenten?

• Kwaliteitsvolle projecten

(40)

(41)

Processtructuur

Beleidsgroep - Burgemeesters - Schepenen RO - Schepenen MO - Schepenen - Ambtenaren Inhoudelijke uitwerking en voorbereiding

Burgers

Bedrijven

Vervoerregio

Werkpakket 1 Werkpakket 2 Werkpakket x

PSG (vroegere

IGBC)

CONSENSUS

Colleges Gemeenteraden

(42)

(43)

(44)

(45)

(46)

Heizijdse Velden - Turnhout

(47)

5/’19 9/’19 1/’20 6/’20 11/’20 Opstart

Analyse

Uitwerking

Nota beleidskader

Inzet instrumenten

Timing

(48)

Pilootproject BRV Vorselaar

23 juni 2020

(49)

Doel van het project

In het kader van de strategische visie van het BRV de (ruimtelijke) instrumenten rond

kernversterking ontharding

compact bouwen ruimtebeslag

verweving functies groenblauwe aders

updaten en

nieuwe instrumenten ontwikkelen

(50)

Leervragen

Welke instrumenten (verordenende RUP’s, beeldkwaliteitsplannen, woontypetoets, …)

kiezen we best om onze consequente ruimtelijke visie te verankeren voor de toekomst?

Hoe gaan we in de toekomst om met ons RUP kern?

Volstaat een wijziging? Kunnen we het downsizen?

We willen alvast de studie- en andere kosten beperken,

de ontwerpvrijheid behouden door niet te stringente

voorschriften op te stellen en zo pragmatisch mogelijk

omgaan met het instrument.

(51)

Plan van aanpak: 6 bouwstenen

1. overlegstructuur GECORO

2. intergemeentelijke samenwerking 3. handhavingsplan

4. beeldkwaliteitsplan

5. vademecum openbaar domein

6. aanpassing RUP kern

(52)

1. Overlegstructuur GECORO

Nieuwe samenstelling begin 2019

Voorheen 2019-2024

7 leden (= minimum) 9 leden (= maximum) slechts 2 deskundigen 5 deskundigen

voorzitter + advocaat verschillende disciplines in onderling overleg geen

politieke vertegenwoordigers politieke vertegenwoordigers opnieuw aanwezig

(53)

1. Overlegstructuur GECORO…

maar ook ruimer

Opmaak participatiereglement (GR)

→

gewijzigde visie op overlegorganen opdracht: meer transversaal werken flexibel

meer participatie

meer deskundigheid

Inter-GECORO niveau Neteland

niet officieel

jaarlijks

(54)

2. Intergemeentelijke

samenwerking Neteland

Herentals, Herenthout, Grobbendonk, Olen en Vorselaar (politiezone)

verschillende beleidsdomeinen

sport cultuur bib

speelpleinwerking

economie: nota detailhandel

…

handhaving: 3 ambtenaren delen

(55)

2. Intergemeentelijke

samenwerking Neteland

beleidsgroep Omgeving Neteland:

11 maart 2020, 18 juni 2020, … mini-beleidsplan ruimte

pilootproject “Thuis in de toekomst”

samenwerking met provincie geWOONtebreker

zuinig ruimtegebruik veerkracht

nabijheid eigenheid

→ 18/6: focus en verwachtingen scherpstellen

(56)

geWOONtebreker

toekomstige vergrijzing (50-59 jaar) in verspreide bebouwing!

Verspreide bebouwing en bewoning

(57)

ruimte voor vergroening in de dorpskernen!

Waar kan water in de bodem?

geWOONtebreker

(58)

3. Handhavingsplan

2018-2019: draft handhavingsambtenaar

overleg gewestelijk inspecteur gepland

prioriteiten stellen

(59)

4. beeldkwaliteitsplan

19 december 2019:

masterplan GR

met tentakels

(60)

4. beeldkwaliteitsplan

mei 2019: workshops Fris in het Landschap aanstelling landschapsarchitect

Markt – student Nathan Diels

gemeentepark – landschapsarchitect Joren Lathouwers

Lepelstraat – studie Talboom

technisch ontwerp riolering en wegeniswerken uitbreiding project

Markt en Nieuwstraat – studie Antea (aanbesteding)

blauwgroene dooradering

wegen – landschap – riolering – grondverzet openbaar vervoer

participatie

(61)

Markt

(62)

62

gemeentepark

(63)

4. beeldkwaliteitsplan

workshops Fris in het Landschap aanstelling landschapsarchitect

Lepelstraat – studie Talboom

Markt en Nieuwstraat – studie Antea (aanbesteding)

participatie

(64)

Markt

(65)

65

gemeentepark

(66)

4. beeldkwaliteitsplan

workshops Fris in het Landschap aanstelling landschapsarchitect

Lepelstraat – studie Talboom

Markt en Nieuwstraat – studie Antea (aanbesteding)

participatie

(67)

4. Beeldkwaliteitsplan met tentakels…

Oost-west-as (visie zorg en welzijn)

schooldomein

& klooster

markt

gemeentepark

zonnige kempen

schranshoeve

(68)

4. Beeldkwaliteitsplan met tentakels…

Oost-west-as (visie zorg en welzijn)

(69)

4. Beeldkwaliteitsplan met tentakels…

Kinder- en jongerencampus

(70)

4. Beeldkwaliteitsplan met tentakels…

Kasteeldomein: geïntegreerd

beheers-

plan

(71)

5. Vademecum openbaar domein

sinds 2009 consequente lijn in materiaalkeuzes

wegen

openbaar domein paden

straatmeubilair signalisatie verlichting

(72)

5. Vademecum openbaar domein

sinds 2009 consequente lijn in materiaalkeuzes

wegen

openbaar domein paden

straatmeubilair signalisatie verlichting

in overleg met verschillende stakeholders

regelgeving en technische eisen wijzigen snel

→

vademecum zit goed !

→

ad-hoc opstellingen De Lijn

op basis van organische groei document → verankeren in

Vademecum Openbaar Domein (onderdeel RUP kern)

(73)

6. RUP kern

gedeeltelijke herziening – verkort traject – basis zit goed ! procedure gestart

nota omgevingsambtenaar na verschillende overlegmomenten focus op

fouten/tekortkomingen in oorspronkelijk document

bijkomend toetskader bouwtypologie – behoud dorps karakter – dorpsarchitectuur

bijzondere projecten ruimer formuleren?

tiny houses?

parkeren?

toetsing 10 kernkwaliteiten BRV !

→ ruimtelijk rendement verhogen zonder dorpse karakter te verliezen

(74)

Grafisch plan

Art. 1: randwijken Art. 2: woonwijken Art. 3: dorpskern

Art. 4: woonreservegebied Art. 5: landelijk wonen

Art. 6: lokaal bedrijventerrein Art. 7: zone voor gemeenschaps- en nutsvoorzieningen

Art. 8: recreatiegebied

Art. 9: landschappelijk waardevolle dreef Art. 10: landbouwgebied

Art. 11: bosgebied

1

2

3

4 6 5

7

8 9

10 11

(75)

Wonen in RUP kern

Gedifferentieerd dichtheidsbeleid deelruimten:

→ verschillende voorschriften

Art. 1: randwijken Art. 2: woonwijken Art. 3: dorpskern

(76)

RUP kern: 2 soorten aanvragen

bijzondere aanvragen maken deel uit van:

een project waarbij nieuw openbaar domein en/of

erfdienstbaarheid van openbaar nut gecreëerd wordt of een gemengd project met gemeenschapsvoorzieningen, socio-culturele voorzieningen en/of recreatieve

voorzieningen als hoofdfunctie

→ beoordelingscriteria per project

andere zijn gewone aanvragen

→ stedenbouwkundige voorschriften

(77)

Bijzondere aanvragen

woningdichtheden

randwijken: max. 15w/ha

woonwijken: 17,5w/ha – 20w/ha dorpskern: min. 25w/ha

min. 10% openbaar groen

uitbreiding project niet hypothekeren geen maasverkleining wegennet

private buitenruimte

(78)

6. RUP kern

gedeeltelijke herziening – verkort traject – basis zit goed ! procedure gestart

nota omgevingsambtenaar na verschillende overlegmomenten focus op

fouten/tekortkomingen in oorspronkelijk document

bijkomend toetskader bouwtypologie – behoud dorps karakter – dorpsarchitectuur

bijzondere projecten ruimer formuleren?

kleinere woonvormen, tiny houses, mobiele zorgwoningen?

parkeren?

toetsing 10 kernkwaliteiten BRV !

→ ruimtelijk rendement verhogen zonder dorpse karakter te verliezen

(79)

duurzaamheid klimaatrobuustheid

RO

mobiliteit openbaar

domein zorg en welzijn

RUP kern

masterplan dorpskernvernieuwing masterplan Lepelstraat

klimaatplan droogteplan

basishemelwaterplan beeldkwaliteitsplan meerjarenplan

overlegstructuren participatie

…

BESLUIT

→ geïntegreerd beleid

(80)

Leiegardens 2014, Your Estate Solution

Instrumenten voor het schrappen van

ontwikkelingsmogelijkheden en vermijden van

ongewenste verdichting

23 juni 2020

(81)

INHOUD

1.

Context

2.

Gemeentelijk ruimtelijk beleidsplan

3.

Beleidsmatig gewenste ontwikkeling

4.

Verordening

5.

Ruimtelijk uitvoeringsplan

6.

Stedenbouwkundige lasten

7.

Herverkaveling uit kracht van wet met planologische ruil

8.

Regionale projecten met overdracht van ontwikkelingsrechten

9.

Andere pistes

(82)

Kader BRV

optimale benutting van de mogelijkheden binnen het bestaande ruimtebeslag op goede locaties,

uitzonderlijk uitbreiden in goed gelegen juridisch aanbod, neutraliseren van slecht gelegen juridisch aanbod

Wegnemen ontwikkelingsmogelijkheden (schrappen, ruilen, beperken) het wijzigen van een bestemming via een decretale regeling

het voorzien van een decretale maatregel

Neutraliseren gebeurt niet in de fase van vergunnen.

1. Context

(83)

Strategie op bovenlokaal niveau Visie en samenwerking;

vb. nadenken over interbestuurlijk fonds voor uitbetaling vergoedingen

Parallelle inzet van meerdere instrumenten mogelijk – en nodig

visie en instrumentenafweging Begeleid door mechanismen van

Vergoeding voor waardeverlies Recuperatie van meerwaarden

1. Context

(84)

Gemeente als regisseur

Visie op ruimtelijk rendement

Waar rendementskansen: potenties in bestaande ruimtebeslag, welke mate van verdichting wenselijk, …

Waar ontwikkelingen bestendigen, afremmen, uitdoven, … Samenhangend met strategie op functieverweving,

groenblauwe netwerken, kwalitatieve leefomgeving, …

➢ Visie met uitvoeringsgericht beleidskader als basis voor het voeren van ruimtelijk beleid en inzet van instrumenten

2. Gemeentelijk ruimtelijk beleidsplan

(85)

BGO= geen specifiek instrument!

Beoordeling vergunningen - Artikel 4.3.1 VCRO Legaliteit

Opportuniteit (o.m. bestaande toestand)

3. Beleidsmatig gewenste ontwikkeling - BGO

(86)

3. Beleidsmatig gewenste ontwikkeling - BGO

Artikel 4.3.1 VCRO

(87)

➢ Bedoeling BGO

Kunnen afwijken van de bestaande toestand in de omgeving bij de beoordeling van de goede ruimtelijke ordening in het

vergunningenbeleid

vb. verdichtingsprojecten realiseren in een wijk waar tot dan toe alleen vrijstaande eengezinswoningen voorkomen

3. Beleidsmatig gewenste ontwikkeling - BGO

(88)

Beginselen van behoorlijk bestuur Motiveringsbeginsel

bestaan richtlijn ontslaat niet van motivering

Vertrouwensbeginsel

wie zich naar de richtlijn schikt, mag gunstige beslissing verwachten beslist de overheid anders, dan moet ze daar goede redenen voor hebben

Bekendmaking is vereist (RvSt, vermeld in MVT bij VCRO) Niet zonder meer een alternatief voor inzet andere

instrumenten!

vb. RvVb: “structuurschets moet binnen redelijke termijn vertaald worden in een RUP”

vb. ontwerp-RUP is slechts gedurende bepaalde termijn weigeringsgrond (negatieve anticipatie)

3. Beleidsmatig gewenste ontwikkeling - BGO

(89)

Voorbeelden

interne richtlijn

hoogbouwnota’s (vb. Antwerpen), woningtypetoetsen (vb.

Gent, Kortrijk), parkeerrichtlijnen (vb. Gent) Juridisch verankeren in verordening/RUP

➢ Schrappen: niet

➢ Vermijden verdichting: beperkt

3. Beleidsmatig gewenste ontwikkeling - BGO

(90)

Wettelijke basis

Vlaamse Codex Ruimtelijke Ordening (VCRO) onder titel II Planning, hoofdstuk III, art. 2.3.1 tot 2.3.3.

art. 2.2.5 verbrede stedenbouwkundige verordening i.k.v. de opmaak van een RUP

art. 4.2.5 mogelijkheid om meldings- en vergunningsplicht te verstrengen art. 4.4.1 §3 (lijst BPA’s kleine werken)

Artikels 75 tot en met 77 van het decreet van 25 april 2014 bettreffende de omgevingsvergunningen beschrijven de lasten aan omgevingsvergunningen, die conform VCRO art. 2.3.2 §2 tweede lid, per gemeentelijke verordening te regelen zijn.

4. Verordening

(91)

Inhoud

Stedenbouwkundige voorschriften

voor de versterking van de leefbaarheid en de aantrekkingskracht van steden en dorpskernen

Verbod op functiewijzigingen

Wijzigen aantal woongelegenheden regelen

Normen mbt oppervlaktes van functies invoeren kan geen bestemmingsvoorschriften vaststellen

Niet schrappen

4. Verordening

(92)

Territoriale differentiatie mogelijk

vb. zone verbod meergezinswoningen: onderliggende bestemming wijzigt niet, wel wordt een typologie uitgesloten

Bepalen via tekstgedeelte, niet via cartografisch gedeelte

Kader voor opleggen financiële last

(voorlopig enkel gemeentelijk)

vb. financiële last bij perifeer bouwen, op slecht gelegen locaties

➢ Schrappen: niet

➢ Vermijden verdichting: beperkt

4. Verordening

(93)

Ruimtelijk uitvoeringsplan RUP

Verordenend bestemmingen vastleggen

vb. schrappen woonbestemming

Stedenbouwkundige voorschriften mbt inrichting en beheer

vb. verbieden bepaalde typologieën

Overschrijven en vervangen gewestplan, of BPA of RUP

Tenzij contour-RUP

! voorschriften toevoegen aan bestemming, kan realisatie van de bestemming van de grondkleur niet onmogelijk maken

➢ Weinig flexibiliteit

Op specifieke plaatsen

Weinig afwijkingsmogelijkheden

5. Ruimtelijk uitvoeringsplan

(94)

vergoeding?

Schrappen

Onbebouwde percelen: planschade Bebouwde percelen: verwerven

Met voorkooprecht Met onteigening

Met vrijwillige verwerving

Beperken

Geen

(tenzij te beperkend: schadevergoeding op een andere rechtsgrond - GBOL)

➢ Schrappen: mogelijk

➢ Vermijden verdichting: mogelijk

5. Ruimtelijk uitvoeringsplan

(95)

Lasten = tegenprestatie voor voordeel – compensatie voor overheidskosten

in natura/ financieel

vb. gratis grondafstand, sanering, bouw crèche, inrichten pleintje, financiële last per wooneenheid

Opleggen last:

Ad hoc bij omgevingsvergunning Via intern richtkader

Via gemeentelijke stedenbouwkundige verordening

6. Stedenbouwkundige lasten

(96)

criteria

Evenredig: in verhouding met meerwaarde + met bijkomende bestuurstaken

Relatie met het vergunde project: nabijheid

vb. niet ifv spijzen van een fonds voor ontlinting

➢ Schrappen: niet

➢ Vermijden verdichting: beperkt = ontradend

6. Stedenbouwkundige lasten

(97)

Decreet Landinrichting 2014

Instrument gericht op het gelijktijdig omruilen van bestemmingen en eigendoms- en gebruikssituatie (herverkaveling) van betrokken gronden

Planschade-planbaten-systeem buiten werking gesteld Geïntegreerde visie van belang

Niet zomaar moeilijk ontwikkelbare gronden compenseren

Structuurplannen, masterplannen, … als kader voor nieuwe ontwikkelingen Visie op te vrijwaren gebied

7. Herverkaveling uit kracht van wet met

planologische ruil

(98)

+

Inbreng

Toedeling

7. Herverkaveling uit kracht van wet met

planologische ruil

(99)

Vallei gevrijwaard: parkgebied met nevenfunctie waterberging en natuurverbinding A: onderbedeling, krijgt vergoeding voor kleinere tuin

B: overbedeling (minder oppervlakte, maar veel grotere ruilwaarde), betaalt opleg C, D, E, G: inbreng ≈ toedeling (of beperkte opleg)

F: situatie blijft gelijk H en I: inbreng ≈ toedeling

Meerwaarde door creatie van beter ontwikkelbaar woongebied => gemeente

G(emeente): volledige overbedeling, betaalt opleg, maar ontvangt ook meerwaarde die groter is dan opleg natuurgebied.

Extra meerwaarde wordt gebruikt voor mede-financiering inrichting parkgebied, fietspad en ontwikkeling woongebied (uitgeruste weg)

7. Herverkaveling uit kracht van wet gekoppeld aan

een RUP (instrumentendecreet)

(100)

7. Herverkaveling uit kracht van wet gekoppeld aan een RUP

Vrijhouden van landelijk woonlint

(101)

Instrumentendecreet

Verruiming: aanpassen van stedenbouwkundige voorschriften (RUP) gelijktijdig met aanpassing eigendoms- en

gebruikssituatie van betrokken gronden

➢ Schrappen: deels mogelijk

7. Herverkaveling uit kracht van wet gekoppeld aan

een RUP

(102)

Concept

Schrapping van ontwikkelingsmogelijkheden op de ene plaats gaat gepaard met creatie van ontwikkelingsmogelijkheden of met extra ontwikkelingsmogelijkheden op andere plaats

Vergoeding minwaarde en recuperatie meerwaarde gebeurt door verhandeling of overdracht van ontwikkelingsrechten

8. Regionaal project met overdracht van

ontwikkelingsrechten

(103)

VOR in VS:

8. Regionaal project met overdracht van

ontwikkelingsrechten – concept

(104)

Complex systeem

Verdere uitwerking nodig (rechtenbank) Slechts realistisch op regionaal niveau

Visie (ruimtelijk-inhoudelijke doelstellingen) essentieel Niet budget-neutraal voor overheid

➢ Schrappen: mogelijk, maar niet als enige doelstelling

8. Regionaal project met overdracht van

ontwikkelingsrechten - instrumentendecreet

(105)

Decretale ingrepen op juridisch aanbod (buiten RUP of vergunningenbeleid om)

vb. lijst watergevoelige open ruimtegebieden, negatieve lijst woonreservegebieden

Andere

Verwerving

Soorten erfdienstbaarheden…?

9. Andere pistes

(106)

Instrumentengids

Website departement Omgeving Studies: FRIS onderzoeksportaal

• Studie lasten

• Publieke grondregie

Informatie

(107)

Dank

(108)

• Datum en thema’s volgende keer