VOORSTEL FORMATIEF EVALUEREN
2018/2019
NIFTARLAKE COLLEGE Pauwenkamp 151, 3607 GK Maarssen
1 APRIL 2018
Voorwoord
Toetsing heeft effect op de intrinsieke en extrinsieke motivatie van onze leerlingen. Leren leerlingen alleen voor een toets of kan het ook anders? De relatie tussen toetsing en motivatie is soms ongrijpbaar. Toch denken wij, middels dit voorstel voor een mix van formatief en summatief toetsen, de motivatie van de leerlingen en ook hun eigenaarschap van hun eigen leerproces te kunnen verhogen.
Fanja Hubers Sigrid vd Mersch Harry van Zandvoort Titia Hauptmeijer Paul de Krosse Ineke Feenstra Eelkje de Jong
Inhoudsopgave
Inleiding
1 Verschil formatief en summatief evalueren 2 WHY
3 HOW
4 Tijdlijn formatief evalueren 5 Tools
6 Financiën?
BIJLAGE 1 Voorstel PTO vak Frans
Inleiding
Via een meerjarig dataonderzoek, in samenwerking met de UU, naar de dip in cijfers bij leerlingen in leerjaar 2, hebben we in schooljaar 2016-2017 o.a. onderzoek gedaan naar de hoeveelheid toetsen in leerjaren 1, 2 en 3 van de onderbouw van onze school. Hieruit kwam dat de toetsdruk voor een leerling uit een van deze leerjaren zeer hoog is, met een gemiddelde van 160 summatieve toetsen (welke dan ook). Om iets aan de mindset bij zowel leerlingen als docenten te kunnen veranderen heeft een groep docenten vanuit alle afdelingen opdracht gekregen onderzoek te doen naar formatief toetsen en hoe deze eventueel met onze bestaande summatieve toetsen te combineren. Het onderzoek bestond uit de volgende onderdelen:
1. Presentatie over formatief toetsen door Mw. Anke Swanenburg middels deze prezi:
https://prezi.com/view/JCnngqCeU14VV8Ht3tDR/ ;
2. Bijwonen van 3e Nationale Toetscongres VO in november 2017 door HPT, ZDV en MRS met workshops over formatief evalueren;
3. Informatie halen bij sg. Calvijn te Hardinxveld-Giessendam, zie ShP: Docenten in map formatief evalueren met informatie, vnl. Over Dylan William;
Vooral door de eerste spreker en de informatie van het Calvijn zijn wij enthousiast aan de slag gegaan om dit voorstel voor schooljaar 2018-2019 te schrijven voor alle secties en ondertussen zelf al een pilot met meerdere docenten per klas te gaan draaien, zodat wij onze bevindingen in het plan kunnen opnemen.
1 Verschil formatief en summatief evalueren
Er zijn twee soorten toetsen: summatieve toetsen en formatieve toetsen.
Een summatieve toets is een toets die helpt om beslissingen te nemen over zakken of slagen. De toets is dan een selectiemiddel. Een summatieve toets is bijvoorbeeld een so/proefwerk/po waarvan het resultaat meetelt voor een eindcijfer.
Een summatieve toets is vaak aan een norm gebonden.
Een formatieve toets is een toets die gebruikt wordt als leer- of instructiemiddel. Door de afname van de formatieve toets krijgt de leerkracht helder zicht op de mate van beheersing van de toetsonderdelen. Hierop kan de instructie of de leerstof dan worden afgestemd.
Formatieve toetsing is een doorlopend proces van informatie verzamelen over de leerresultaten.
Om het verschil tussen formatief en summatief toetsen duidelijk te maken, gebruiken we de metafoor van het maken van soep:
Intrinsieke motivatie Extrinsieke motivatie Toetsen kan gericht zijn op:
- de voortgang en ontwikkeling (formatief evalueren): moet er nog iets aan de soep toegevoegd worden?
- het toekennen van punten (summatief evalueren): bestel ik deze soep de volgende keer weer?
De kerngroep denkt dat formatief toetsen kan bijdragen tot meer eigenaarschap bij de leerling en dat het de docent meer feedback geeft in het voorbereiden en differentiëren van de lessen.
Door in het PTO een combinatie van beide soorten toetsen op te nemen, denken wij dat de motivatie van onze leerlingen omhoog zal gaan.
2 WHY
Aansluitend op het schoolplan en het plan voor verlengde lestijden zien wij in formatief evalueren een middel om de leerling nog beter in beeld te krijgen. Zowel voor docenten als leerlingen geeft formatief evalueren op verschillende momenten inzicht in het leerproces. Bij formatief evalueren gebeurt die op een positieve reflectieve manier. Er wordt geen cijfer aan de stand van zaken op dat moment gegeven, maar er wordt aangegeven wat en hoe de leerling zich kan verbeteren. Bij formatief evalueren krijgt de leerling d.m.v. directe feedback inzicht in wat hij nog moet doen om het onderwerp alsnog te beheersen. Voor de leerling betekent dit dat hij weet waarmee hij aan de slag moet; het doel is voor hem duidelijk. De leerling krijgt in dit evaluatie systeem meer eigen verantwoordelijkheid. Wij denken niet alleen de intrinsieke motivatie van de leerling zo te kunnen aanspreken maar ook dat wij alles uit de leerling kunnen halen, doordat de leerling gelijkmatiger gaat leren en niet bijvoorbeeld een dag voor de toets.
Voor de docent is dit een mooie tool om veel meer dan nu het geval is te kunnen differentiëren in de les en te checken of de lesdoelen bereikt zijn. Wij denken dat dit ook een tool is voor thematisch onderwijs dat wij in de toekomst beogen. Formatief evalueren komt nog beter tot zijn recht in verlengde lestijden. De leerling kan zich langer focussen op dat wat nodig is. Omdat bij verlengde lestijden er minder tijd is voor summatief evalueren denken wij dat het formatief evalueren een goed middel is om de voortgang van de leerling in beeld te hebben. Voor zaken als determinatie en overgang denken wij dat het nuttig is om beide typen evaluatie naast elkaar te laten bestaan. Voor een voorstel PTO zie bijlage 1.
3 HOW
Formatief evalueren > de secties gaan aan de slag!
In het proces van het formatief evalueren staan de leerdoelen centraal. De docent werkt samen met de leerlingen naar een doel toe. Formatief evalueren zorgt ervoor dat zowel de docent als de leerlingen begrijpen hoe de leerlingen vorderingen maken en ze hun doelen kunnen bereiken. Formatieve toetsen zijn kleine meetmomenten. Als leerlingen denken dat ze het doel hebben bereikt, kunnen ze een formatieve toets maken. Zo krijgen ze inzicht in hun eigen leerproces. Ze weten waar ze staan, wat ze goed kunnen, waar ze nog stappen kunnen maken en wanneer ze klaar zijn voor de summatieve toets.
De secties kunnen de volgende stappen doorlopen om ervoor te zorgen dat er meer formatief wordt geëvalueerd i.p.v. summatief.
1. Leerdoelen
De secties gaan leerdoelen formuleren in leerlingentaal. Hierbij kunnen ze waar nodig de SLO- doelen gebruiken. De leerdoelen worden per leerjaar en per onderdeel in een overzicht genoteerd zodat leerlingen deze doelen kunnen afvinken als ze denken dat deze doelen bereikt zijn en ze inzicht hebben of ze klaar zijn voor een summatieve toets. De doelen kunnen verwerkt worden in een studiewijzer.
2. Criteria
De sectie zet leerdoelen om in criteria en zet op een rij wat er wordt verwacht van de leerling bij elk leerdoel of een combinatie van leerdoelen. De leerlingen kunnen bij dit proces betrokken worden door samen beoordelingscriteria te ontwerpen (bijvoorbeeld door te bedenken waaraan een goede brief moet voldoen). Vervolgens worden de beoordelingscriteria/rubrics worden opgesteld.
3. Opdrachten
De sectie bedenkt welke theorie en opdrachten bij de leerdoelen en criteria horen vanuit de methode en/of aanvullend materiaal. Je kunt denken aan basisopdrachten en keuzeopdrachten.
4. Feedback
Tijdens het proces wordt er door de docent feedback gegeven op de inhoud, op het leerproces en de inzet. De feedback moet aansluiten bij de leerdoelen.
De sectie kan nadenken over het gebruik van feedbackformulieren (passend bij de leerdoelen).
Leerlingen kunnen elkaar ook feedback geven.
Formatieve toetsen kunnen op verschillende momenten worden ingezet. Aan het begin van het proces om in kaart te brengen of het leerdoel al is behaald of gaandeweg het proces nadat er een aantal opdrachten is gemaakt en de leerling wil weten waar hij staat of aan het eind van het proces om voor de leerling in te kunnen schatten of hij klaar is voor de summatieve toets die wordt beoordeeld met een cijfer.
De leerling kan de doelen afvinken, kleuren of werken met gekleurde smileys om inzichtelijk te maken of het leerdoel is behaald.
4 Tijdlijn formatief evalueren
Februari 2018
- Bijeenkomst werkgroep formatief evalueren.
- Pilot werkgroep met collega van een ander vak, die lesgeeft aan eenzelfde klas Doel:
• Ook buiten de werkgroep draagvlak creëren,
• Ervaren hoe een ‘tool’ werkt,
• Reacties, ervaringen leerlingen opdoen,
• Reacties, ervaringen ouders opdoen.
Maart 2018
- Werkgroep schrijft een plan en advies aan schoolleiding.
- Pilot werkgroep met collega draait.
April 2018
- Voorstel plan en advies presenteren aan schoolleiding in BMO. In BMO: lanceren iBook Formatief toetsen.
- Terugkoppeling schoolleiding op advies van de werkgroep en tijdplan.
- Werkgroep: eventueel tijdplan aanpassen.
- Pilot werkgroep met collega draait.
Mei 2018
- Evalueren pilot door de werkgroep.
- Inspiratiemiddagen voorbereiden.
Juni 2018
- MR inlichten en aan oudergeleding presenteren.
- Inspiratiemiddagen voorbereiden.
September 2018
- Inspiratiemiddagen met terugkomende items voor secties. Deze meerdere keren organiseren ivm. goede voorbereiding op formatief evalueren (why en how uitleggen, verschillende mogelijkheden bieden)
- Kerngroep, en mensen van buitenaf: bijvoorbeeld mevrouw Swanenberg.
Periode 2 2018
- Plan maken met secties: kritisch kijken naar PTO (minder toetsen, formatieve toetsen inplannen).
- Pilot maken in secties voor Periode 3 en 4, verantwoordelijke per leerjaar aanwijzen.
Periode 3 2019 - Pilot secties.
Periode 4 2019
- Pilot evalueren per sectie (gekoppeld aan schoolleider).
- Terugkoppeling naar schoolleiding per sectie.
- PTO en PTA aanpassen voor schooljaar 2019/2020.
September 2019
- Start formatief toetsen in de hele school.
5 Tools
In onze zoektocht naar formatief evalueren zijn we een aantal tools tegengekomen. Hieronder geven wij de tools aan met daarbij de eventuele voor- dan wel nadelen:
1. Goformative: betaalde versie geeft meer opties voor inzicht voor leerling en docent;
onbetaalde versie voldoet ook; men kan binnen een sectie met elkaar de toetsen delen;
2. RTTI: de leerling krijgt inzicht in welk soort vraagstelling hij nog moet oefenen en hoe hij dit dan kan doen; binnen secties kunnen toetsen worden gedeeld;
3. Bookwidgets:
4. LessonUp:
5. Expertmethodes Dylan William: de verschillende methodes zijn zeer goed toepasbaar in de les als kort evaluatie moment. Zij staan gegroepeerd naar start, midden en einde van les.
Op dit moment worden de verschillende tools uitgetest in verschillende onderbouwklassen. De leden van de pilotgroep hebben ieder een docent als buddy genomen om samen een aantal van de bovenstaande tools uit te testen en te kijken welke toetsen voor formatief evalueren in de toekomst in aanmerking kunnen komen. Tevens zijn wij benieuwd naar de reactie van ouders.
Door een presentatie op de Open dag hebben we ervaren dat aankomende ouders positief zijn over deze wijze van toetsing van hun kinderen.
BIJLAGE 1 Voorstel PTO vak Frans
Programma toetsing onderbouw, cursus 2019/2020 Frans MAVO/HAVO/VWO 1
Lesboek: Grandes Lignes 5e editie Mavo/Havo/vwo 1
Periode Tijdsduur Soort werk Stofomschrijving RTTI Weging
rapport
1 40 ‘ Schriftelijk PTO WZG Chap 1 RTTI v 1/3 v eindcijfer
1 40 ‘ Schriftelijk PTO Ecouter RTTI v min V
2 40 ‘ Schriftelijk PTO WZG Chap 2 RTTI v 1/3 v eindcijfer
2 PO Wie ben je: stamboom van jouw familie CH3 min V
3 40 ‘ Schriftelijk PTO Lire RTTI v min V
3 PO Frankrijkkunde: Parijs CH5 min V
4 40 ‘ Schriftelijk PTO WZG Chap 6 RTTI v 1/3 v eindcijfer
4 PO Parler RTTI v min V
