Steven Delarue & Ayse İşçi Onderwijscentrum Gent
Functioneel meertalig leren in de klaspraktijk
Tips en ideeën voor het secundair onderwijs
In deze sessie:
•
Wat is dat eigenlijk, functioneel meertalig leren? Waarom is het belangrijk, en hoe zorg je ervoor dat het wérkt?
•
Ons traject: samen op pad met een lerend netwerk
•
Samen aan de slag met de kijkwijzer en de checklist
2
Onderwijscentrum Gent ondersteunt, verbindt en inspireert kinderen en jongeren, ouders,
onderwijsprofessionals en hun partners, zodat kinderen en jongeren maximale ontplooiingskansen hebben om
volwaardig deel te nemen aan de samenleving.
(www.onderwijscentrum.gent)
THEMAWERKING
PARTNERSCHAP SCHOOL-GEZIN
ARBEIDSMARKT OPVOEDINGS- ONDERSTEUNING
BREDE LEER- EN LEEFOMGEVING
CULTUUR IN ONDERWIJS
KLEUTERPARTICIPATIE DIVERSITEIT
VROEGTIJDIG SCHOOLVERLATEN
ORIËNTERING &
TRANSITIE WELZIJN
www.meertaligheid.be
Een langdurige, brede en intensieve werking rond meertaligheid en anderstalige nieuwkomers
MEERTALIGHEID ALS REALITEIT – ALS TROEF – ALS KRACHT IN ONDERWIJS
Thuistaalproject
Bron: Infographicmeertaligheid, Fons 4(1), november 2018
Kinderen met een andere thuistaal dan het Nederlands
(cijfers Lokale Inburgerings- en Integratiemonitor 2019)
•In Vlaanderen In Gent
•Kleuteronderwijs: 20,5% Kleuteronderwijs: 35,2%
•Lager onderwijs: 17,7% Lager onderwijs: 33,0%
•Secundair onderwijs: 14,4% Secundair onderwijs: 31,3%
> 1e graad: 15,5% ASO: 10,3% TSO: 10,9% 1e graad: 31,4% ASO: 16,6% TSO: 30,9%
> KSO: 8,3% BSO: 19,9% DBSO: 28,6% KSO: 13,6% BSO: 49,8% DBSO: 50,2%
(Lokale Inburgerings- en Integratiemonitor 2018)
(Kind en Gezin)
6
Leerlingen met een andere thuistaal:
een diverse en kwetsbare groep
•
> grotere kans op schooluitval
•
> grotere kans op schoolse vertraging
•
> sterker ‘watervaleffect’
•
> meer problematische afwezigheden
•
> …
Waarom functioneel meertalig leren?
Optimale ontwikkelingskansen creëren door het meertalige kapitaal van
kinderen en jongeren te erkennen en te integreren in het leerproces, via:
❑ Een constructief talenbeleid op school
❑ Het bewust werken aan een sterker taalbewustzijn (talensensibilisering)
❑ Functioneel meertalig leren
Wat is functioneel meertalig leren?
•
“Het strategisch inzetten van de meertalige repertoires van de leerlingen in het leerproces om de kansen tot het
ontsluiten van kennis te vergroten”
•
(Sierens & Van Avermaet 2014)
Wat is functioneel meertalig leren? (FML)
•talen en
taalvariëteiten van de leerlingen
= didactisch kapitaal
•thuistaal = steiger voor Nederlands + verwerken van nieuwe
leerinhouden
•uitdagendere taken, dieper begrip van de leerstof =>
vergroten van de leerwinst
•systematisch
ingebouwd in het leerproces
•geen
curriculumwijziging
(kleine ingrepen, eenvoudig te integreren in de dagelijkse praktijk)
•je hoeft als leerkracht niet alle talen te kennen
9
10
FML: van kleine tot grote insteken…
Enkele voorbeelden
•
>> Breng via een talenpaspoort of infofiches de talige achtergrond van je leerlingen in kaart
•
>> Ga in gesprek met je leerlingen over meertaligheid en het gebruiken van de thuistaal in de klas
•
>> Werk met taalhomogene groepjes als je groepswerk opzet rond een bepaald thema
•
>> Laat leerlingen opzoekwerk doen in hun thuistaal ter
voorbereiding op een opdracht
11
FML: van kleine tot grote insteken…
Enkele voorbeelden
•
>> Gebruik kaartjes in de thuistaal, vertaalsites of –apps, woordenboeken,… tijdens instructie- of doceermomenten.
Zet leerlingen (en hun ouders) in om die materialen te ontwikkelen.
•
>> Laat leerlingen een lied, gedicht, boek,… in hun thuistaal lezen, met daarna een analyse of verwerking in het
Nederlands
•
>> Ga op zoek naar een systeem of aanpak waarbij
leerlingen zelf kunnen kiezen in hoeverre ze nood hebben
aan ondersteuning in de thuistaal (‘jokerkaarten’).
12
Enkele voorbeelden uit het basisonderwijs, ter inspiratie
•
>> Actualiteitsronde
•
>> Correspondentie
•
>> Didactische bronnen in de thuistaal
•
>> Themawoorden
•
>> Woordportfolio
•
>> Meertalige boeken inzetten
•
>> Bibliotheekbezoek
•
>> Native speakers inzetten
•
>> Betekenisonderhandeling
http://stad.gent/functioneelmeertaligleren
14
•>> Open talenbeleid op school = hoger welbevinden en sterker gevoel van
‘thuishoren’ op school
•>> Meer gemengde vriendengroepen
•>> Nederlands als gemeenschappelijke taal: meer
spreekkansen
•>> Belang van heldere afspraken, samen met leerlingen
Ja, maar…
•
>> Kliekjesvorming
•
>> Te zwakke thuistaal
•
>> Controleverlies
•
>> Te weinig tijd
15
•>> Ook bij een minder sterke thuistaal is het van belang van om die thuistaal een positieve en functionele plek te geven in de klas
•>> Thuistaal kan ook functioneel zijn zonder volledig ontwikkelde competentie in die taal: elkaar kort mondeling iets
uitleggen, een woord vertalen,…
Ja, maar…
•
>> Kliekjesvorming
•
>> Te zwakke thuistaal
•
>> Controleverlies
•
>> Te weinig tijd
16
•>> Pik in op de
conversatie en vraag leerlingen waar ze het over hebben: zo neem je opnieuw de controle en toon je interesse
•>> Zorg steeds voor terugkoppeling in het Nederlands
•>> Maak duidelijke afspraken
•>> Als leerkracht blijf je ontwerper van het leerproces
Ja, maar…
•
>> Kliekjesvorming
•
>> Te zwakke thuistaal
•
>> Controleverlies
•
>> Te weinig tijd
17
•>> Via je moedertaal sla je ook concepten op (‘centraal
kennisreservoir’),
waardoor je zo net je vaardigheden in het Nederlands kunt versterken
Ja, maar…
•
>> Kliekjesvorming
•
>> Te zwakke thuistaal
•
>> Controleverlies
•
>> Te weinig tijd
18
Wat zorgt ervoor dat FML wérkt?
✓Taalgericht vakonderwijs / taalontwikkelend lesgeven
✓Binnenklasdifferentiatie
✓Krachtige taalleeromgeving
✓Ken de talige achtergrond
van je leerlingen ✓Heb inzicht in hoe meertalige taalontwikkeling verloopt
19
•Met dank aan de deelnemende leerkrachten van Het Spectrum Gent, HTI Sint- Antonius en het Provinciaal
Handels- en Taal- instituut (PHTI).
Aan de slag met een lerend netwerk
•
>> Cocreatie: samen
ontwikkelen, evalueren, bijsturen
•
>> Experimenteren, reflecteren en evalueren: wat werkt (niet)?
En hoe komt dat?
•
>> De meerwaarde van
thuistaal in het leerproces
blootleggen en inzetten
20
De leerlingen gingen
inhoudelijk verder dan bij andere opzoek- en
spreekopdrachten.
Enkele reacties uit het lerend netwerk
De leerlingen waren gemotiveerd en nieuwsgierig naar de moedertaal van andere leerlingen.
Het was een verademing om de moedertaal niet steeds te moeten
afblokken.
Ook voor hen [leerlingen] was het een opluchting om eens hun
moedertaal te mogen hanteren tijdens de lessen.
Ze [leerlingen] hadden bovenal veel respect voor elkaar.
Het had zeker succes, de leerlingen kwamen zelf om nieuwe woorden vragen. Normaal moet ik deze aanbrengen.
Leerlingen hadden veel betere resultaten dan toen ze de taak enkel in het Nederlands mochten uitvoeren. Daarbij waren ze veel meer
gemotiveerd om aan de slag te gaan met de taak.
22
FML in de praktijk:
2 concrete instrumenten
•
>> Voor leraren die meteen aan de slag willen: de
kijkwijzer
•
> Voor wie leraren
ondersteunt (als taalcoach,
PBD’er, GOK-coördinator,…) en FML op school wil
binnenbrengen: de checklist
23
Wat is jouw topdrie?
•
