Welkom bij
informatiebijeenkomst Gevaarlijke stoffen
Start presentatie:
14:00 uur
Gevaarlijke stoffen
‘Spelregels’
• Camera liefst aan
• Microfoon graag uit, tenzij je iets wilt zeggen
• Digitale hand opsteken
• Vragen in de chat
• Deze sessie wordt opgenomen
Agenda
• Welkom
• Wat zijn gevaarlijke stoffen?
• Wat zijn CMR-stoffen?
• Waar vind jij informatie?
• Wetgeving
• RI&E
• Register aanwezige stoffen en activiteiten
• Risico’s beoordelen op de werkplek (blootstellingsbeoordeling)
• Manieren om blootstelling te meten
• Maatregelen gericht op risicobeperking
• Beantwoorden van ingezonden vragen
Even voorstellen
Wat zijn gevaarlijke stoffen?
Stoffen, mengsels of oplossingen zijn gevaarlijk als zij de gezondheid van uw werknemers
kunnen schaden en/of als zij de veiligheid
verminderen bij kortdurige of langdurige
blootstelling.
Hoe herken je gevaarlijke stoffen?
Gevaarlijke stoffen herken je aan:
CMR-stoffen?
De afkorting CMR staat voor:
Carcinogeen: kankerverwekkend.
Mutageen: schadelijk voor het erfelijk materiaal in uw cellen.
Reprotoxisch: schadelijk effect op de vruchtbaarheid.
Wat zijn CMR-stoffen?
• Schadelijk voor de gezondheid;
• Na jaren pas merkbaar;
• Kortdurende blootstelling.
Wanneer CMR-stof?
Twee wettelijke bronnen controleren of een product CMR is:
• De Europese CLP-wetgeving, waarin een tabel is
opgenomen met alle producten die in heel Europa als CMR worden aangemerkt (H340, H350 en H360).
• De ISZW-lijst met CMR-stoffen die tweemaal per jaar door het Nederlandse ministerie van SZW wordt
gepubliceerd op basis van onderzoek door de
Gezondheidsraad (bijvoorbeeld ethanol).
Verplichte registratie
• Geen alternatief
• Registratie:
• welke werknemers;
• maak inzichtelijk welke CMR-stoffen gebruikt (kunnen) worden;
• motiveer waarom een CMR-stof gebruikt wordt;
• maak inzichtelijk in welke mate de medewerkers (kunnen) worden blootgesteld aan de stof;
• onderbouw welke maatregelen zijn genomen.
• 40 jaar bewaren.
Waar vind je informatie?
• Op het etiket;
• Op het veiligheidsinformatieblad;
• 1. Identificatie van de stof of het mengsel en van de vennootschap/onderneming
• 2. Identificatie van de gevaren
• 3. Samenstelling en informatie over de bestanddelen
• 4. Eerstehulpmaatregelen
• 5. Brandbestrijdingsmaatregelen
• 6. Maatregelen bij het accidenteel vrijkomen van de stof of het mengsel
• 7. Hantering en opslag
• 8. Maatregelen ter beheersing van blootstelling/persoonlijke bescherming
• 9. Fysische en chemische eigenschappen
• 10. Stabiliteit en reactiviteit
• 11. Toxicologische informatie
• 12. Ecologische informatie
• 13. Instructies voor verwijdering
• 14. Informatie met betrekking tot het vervoer
• 15. Regelgeving
• 16. Overige informatie
E-SDS
• Blootstellingsscenario’s;
• Werknemers, consumenten en het milieu;
• Eigen gebruik en gebruiksomstandigheden;
• Artikel 37 lid 5 van de REACH.
Deel 2
Wetgeving
✓ Veiligheid en Gezondheid van werknemers Arbeidsomstandighedenwet
✓ Ernstig gevaar voor menselijke gezondheid of milieu Besluit Risico Zware Ongevallen
✓ Nadelige effecten op de Leefomgeving Wabo - Activiteitenbesluit
Besluit externe veiligheid inrichtingen
Werkgever biedt werknemers een veilige werkplek aan en zorgt dat zij veilig werken
Beleid (artikel 3)
Zorg voor zo goed mogelijke omstandigheden op alle met de arbeid verbonden aspecten:
• de arbeid heeft geen nadelige invloed op de veiligheid en de gezondheid
• gevaren en risico’s worden bij de bron voorkomen of beperkt
• inrichting arbeidsplaats, werkmethode, arbeidsmiddelen en arbeidsinhoud worden op de werknemer aangepast
• elke werknemer moet bij ernstig gevaar de nodige passende maatregelen kunnen nemen om de gevolgen te voorkomen
Arbeidsomstandighedenwet
Veiligheid en gezondheid van werknemers
Werkgever biedt werknemers een veilige werkplek aan en zorgt dat zij veilig werken
Risico-inventarisatie & -evaluatie (artikel 5)
• schriftelijk vastleggen welke risico’s de arbeid voor de werknemers meebrengt
• de werknemer heeft toegang tot een deskundige
• welke risicobeperkende maatregelen binnen welke termijn zullen worden genomen
• RI&E wordt actueel gehouden
• RI&E wordt ter beschikking gesteld aan een gecontracteerde werkgever
• iedere werknemer kan kennis nemen van de RI&E
Arbeidsomstandighedenwet
Veiligheid en gezondheid van werknemers
Arbeidsomstandighedenwet
Veiligheid en gezondheid van werknemers
Werkgever biedt werknemers een veilige werkplek aan en zorgt dat zij veilig werken
Voorlichting, Onderricht en Toezicht (artikel 8) Werkgever verplicht tot informeren van werknemers:
• risico’s van de arbeid en maatregelen hoe deze te voorkomen of te beperken
• wijze waarop deskundige bijstand is georganiseerd
• doeltreffend te instrueren op de arbeidsomstandigheden van de taken
• op de hoogte brengen van doel en werking van beveiligingen en persoonlijke beschermingsmiddelen en de wijze waarop deze te gebruiken
• toezien op naleving van de instructies en voorschriften en juist gebruik van
PBM’s
Werkgever biedt werknemers een veilige werkplek aan en zorgt dat zij veilig werken
Voorkomen van zware ongevallen vanwege gevaarlijke stoffen (Arbobesluit afd 2)
• Maatregelen gericht op de veiligheid van werknemers
a) gericht op de veilige werking van een installatie (proces en opslag) b) beperken van de gevolgen van een zwaar ongeval
• Gevaarlijke stof:
i. brandbaar [ ≥ 10.000 kg]
ii. toxisch [LD 50 300kg – 1uur]
iii. extreem Toxisch [ ≥ 1 kg]
iv. ontplofbare stof [energie ≥ 4,6 x 106 kJ]
• Toepasselijkheid:
hoeveelheid x factor ≥ grenswaarde
Arbeidsomstandighedenwet
Veiligheid en gezondheid van werknemers
Werkgever biedt werknemers een veilige werkplek aan en zorgt dat zij veilig werken
Voorkomen van zware ongevallen vanwege gevaarlijke stoffen (Arbobesluit afd 2)
Verplichtingen tot schriftelijk vastleggen
• Beleid
• Veiligheidsbeheerssysteem
• ARI&E a.d.h.v. bedrijfsprocedures t.a.v. normale en abnormale omstandigheden
• Scenario analyse, kans op zwaar ongeval + effect van het ongeval
• Maatregelen, technisch en organisatorisch
• Veilige werking van de installatie garanderen
• Gevolgen van zwaar ongeval zoveel mogelijk te beperken
• Scenario beschrijving, aantoonbaar de risico’s op adequate wijze beheerst
• Intern noodplan
Arbeidsomstandighedenwet
Veiligheid en gezondheid van werknemers
Werkgever biedt werknemers een veilige werkplek aan en zorgt dat zij veilig werken
Zorgplicht van de werkgever (Arbobesluit Hfst 4 afd 1)
Blootstelling aan gevaarlijke stoffen beoordelen (RI&E)
• aard, mate en duur van de blootstelling
• doeltreffende maatregelen zijn getroffen ter voorkoming of beperking van de blootstelling
• preventieve maatregelen zijn getroffen ter voorkoming van ongewilde gebeurtenissen
Beperking van blootstelling
• algemene preventieve maatregelen
• werkpleketikettering
Arbeidsomstandighedenwet
Veiligheid en gezondheid van werknemers
Werkgever biedt werknemers een veilige werkplek aan en zorgt dat zij veilig werken
Explosieve atmosferen (Arbobesluit Hfst 3 afd 2)
Gevaren en bijzondere risico’s in verband met explosieve atmosferen (RI&E)
• schriftelijk vastleggen in een explosieveiligheidsdocument
• voor aanvang van de arbeid
• actueel houden van het explosieveiligheidsdocument
• iedere belangrijke wijziging, uitbreiding of verbouwing van o arbeidsplaats
o arbeidsmiddelen o arbeidsproces
Arbeidsomstandighedenwet
Veiligheid en gezondheid van werknemers
PGS-richtlijn zogenaamde Best Beschreven Techniek
• document over specifieke activiteiten met gevaarlijke stoffen
• beschrijft de risico’s van die activiteiten voor de veiligheid van werknemers
• beschrijft de mogelijke gevolgen van die activiteit voor de rampenbestrijding
• in de PGS wordt de relatie met de wet- en regelgeving benoemd
• doel is de risico’s te beheersen voor de mens
Voorbeeld is PGS 15 “opslag van verpakte gevaarlijke stoffen”
Publicatiereeks Gevaarlijke Stoffen
Veiligheid en gezondheid van werknemers
Hoe een verpakte gevaarlijke stof veilig opslaan?
Algemeen - voorschriften
• Opslagvoorziening brandcompartiment 1000 m
3, 60 min WBDBO
• Gescheiden opslaan van onverenigbare combinaties
• Ordelijk opslaan en schoonhouden van de opslag
• Activiteiten in een opslagvoorziening zijn niet toegestaan
• Opslag afsluiten, onbevoegden geen toegang
• Open vuur en rookverbod 2m rondom opslagvoorziening
• Gevaarsymbolen ADR of CLP van buitenaf zichtbaar
• Registratie en Journaal
• Incidenten voorkomen of bestrijden
• Veiligheidsinformatieblad beschikbaar
• Vakbekwaamheid deskundige medewerker (Aanwezige stoffen + PGS15 + BHV)
Publicatiereeks Gevaarlijke Stoffen
Veiligheid en gezondheid van werknemers
Hoe een verpakte gevaarlijke stof veilig opslaan?
Werkvoorraad
• Moet strikt noodzakelijk zijn
• 1 aangebroken verpakking + 1 onaangebroken (reserve)
• Niet in een rijroute plaatsen van gemotoriseerd verkeer
• Niet in een vluchtroute plaatsen
• Deugdelijke verpakking bestand tegen het gevaar van de stof
• Meer dan 50l dan lekbak verplicht (2 jerrycans)
• Brandbare stof altijd lekbak verplicht (1 jerrycan)
Publicatiereeks Gevaarlijke Stoffen
Veiligheid en gezondheid van werknemers
Actualiteit PGS-Nieuwe Stijl
• alle PGS-richtlijnen zijn gereed gemaakt voor koppeling met de Omgevingswet
• aan deze versies zijn ook de wettelijke grondslagen voor arbeidsveiligheid toegevoegd
• Europese Commissie heeft de wijzigingen goedgekeurd
• PGS Nieuwe Stijl kan worden toegepast
• Ministerie SZW zal arbo-maatregelen aanwijzen in een beleidsregel
• SZW wil de beleidsregel per 1 januari 2021 van kracht laten zijn
• bedrijven moeten vanaf die datum voldoen aan de aangewezen arbo- maatregelen, inclusief de hieraan verbonden implementatietermijnen
Publicatiereeks Gevaarlijke Stoffen
Veiligheid en gezondheid van werknemers
Wet vervoer gevaarlijke stoffen
Transport van gevaarlijke stoffen over de weg
Europees verdrag over het internationaal vervoer van gevaarlijke goederen over de weg
Accord européen relatif au transport international des marchandises Dangereuses par Route
Nederland Wet en Regelgeving
• Wet vervoer gevaarlijke stoffen (WVGS)
• Regeling vervoer over Land Gevaarlijke stoffen (VLG)
• Verwijzing naar de bijlagen uit het ADR
Wet vervoer gevaarlijke stoffen over de weg
Voorwaarden en richtlijnen voor het transport, het laden en lossen
– Classificatie van stoffen – Verpakking
– Etikettering
– Verzenden, laden en lossen – Opslag
– Vrachtdocumenten
– Hoeveelheden per transport
– Opleiding
– Constructie & keuring transport- voertuigen (lucht, water en weg) – Constructie & keuring laadruimte – Labeling van transportvoertuigen – Toegestane routes (VLG)
Wet vervoer gevaarlijke stoffen
Veiligheidsplichten van de betrokkenen Algemeen
• moeten maatregelen treffen om schade te verhinderen en te beperken
• moeten een mogelijk direct gevaar voor de openbare veiligheid onmiddellijk melden
Betrokkenen
• de afzender
• de vervoerder
• de geadresseerde
• de veiligheidsadviseur
• overige rollen:
• belader, verpakker, vuller, losser
Wet vervoer gevaarlijke stoffen
Wet gevaarlijke stoffen over de weg
Veiligheidsadviseur
• Verplicht (mag ook extern worden ingehuurd)
• Opstellen jaarverslag voor de bedrijfsleiding
• Opstellen van een ongevallenrapport voor de bedrijfsleiding
• Bestuderen van:
• controle op naleving
• controle en documenteren van opleidingen
• controle identificatie gevaarlijke goederen
• adviseren
• veiligheidsbeleid
• beoordelen noodprocedures
• procedures t.a.v. aankoop vervoersmiddelen
• beoordelen uitvoeringsprocedures en instructies
Welke informatie bevat een register?
Welke gegevens tenminste in het register opnemen:
- (Artikel) nummer - Productnaam
- Chemische benaming
- CAS-nummer en UN-nummer - ADR-klasse en Verpakkingsgroep
- Verpakking en hoeveelheid per verpakking - Veiligheidsinformatieblad
- Leverancier
- Datum actuele VIB
- H-zinnen, P-zinnen, EUH-zinnen - CLP-klasse
- Totaal aanwezige hoeveelheid - Locatie(s) waar opgeslagen
Register gevaarlijke stoffen
Dynamische stoffenlijst – BMD Advies
Register gevaarlijke stoffen
Hoe borgen dat een register actueel blijft?
Een register kan verouderen door wijzigingen:
- Stof wordt uit gebruik genomen
- Een nieuwe stof wordt in gebruik genomen
- een stof wordt betrokken van een andere leverancier
Management of Change
Spreek binnen jouw bedrijf een werkwijze af waarin het volgende is geregeld:
- HSE wordt altijd in de idee-fase betrokken - HSE brengt een dwingend advies uit
- Besluiten worden aan HSE teruggekoppeld - Leg de werkwijze vast in een ‘werkproces’
- Zorg dat een besluit op papier aan HSE wordt teruggekoppeld
Register gevaarlijke stoffen
Blootstelling in de praktijk
Voorbeelden blootstelling gevaarlijke stoffen:
Oplosmiddelen Dieselmotoren emissie
Lasrook, Chroom VI Stof (inhaleerbaar/respirabel)
Effecten van blootstelling
Gezondheidsproblemen veroorzaakt door het werken met gevaarlijke stoffen, o.a.:
• Irritatie van ogen en huid
• Ziekten aan luchtwegen
• Vergiftiging
• Geboorteafwijkingen
• Kanker
De effecten kunnen acuut zijn (vergiftiging of allergische reactie)
of op lange termijn optreden (kanker (asbest), OPS) en sommige
stoffen hebben een cumulatief effect.
Risicobeoordeling gevaarlijke stoffen
• Bij welke werkzaamheden worden deze stoffen gebruikt
(hoe word je blootgesteld?)
• Blootstellingsduur
(hoeveelheid, hoe lang, hoe vaak)
• Aanwezige beheersmaatregelen
(ventilatie, grootte werkruimte, …..)
Hoe blootstellingen beoordelen?
Beoordeling blootstelling kan middels:
• Risicobeoordeling op basis van inschattings- berekeningen met erkende modellen
• Risicobeoordeling door metingen
Inschattingsmodellen
• Stoffenmanager (gratis/commercieel) (poeders, vloeistoffen, inhaleerbaar stof)
• Chemtrade (commercieel)
(poeders, vaste stoffen, vloeistoffen, inhaleerbaar stof)
• ECETOC-TRA (gratis)
(vaste stoffen en vluchtige vloeistoffen)
• ART (gratis)
(inhaleerbaar stof, dampen, nevel)
Werkwijze inschattingsmodellen
Risico = Blootstelling x Effect x Waarschijnlijkheid
Blootstelling = aan welke hoeveelheid vindt de blootstelling plaats Effect = welke gezondheidseffecten kunnen ontstaan
door de blootstelling
Waarschijnlijkheid= hoe lang vindt de blootstelling plaats en welke beheersmaatregelen zijn genomen om de
blootstelling te reduceren
Blootstellingsmetingen
Persoonlijke meting (PAS) Stationaire meting (SAS)
Blootstellingsmetingen
Grenswaarden
De grenswaarde is een concentratieniveau van een gas, damp, aerosol, vezel of van stof in de lucht op de werkplek. Bij de vaststelling van deze waarde wordt zoveel mogelijk als uitgangspunt gehanteerd dat – voor zover de huidige kennis reikt – de gezondheid van de werknemer en hun nageslacht niet wordt benadeeld, gedurende een langere tot zelfs een arbeidsleven
omvattende periode.
TGG- 8 uur (OEL) / TGG – 15 min (STEL) / TGG-
plafond / H-notatie
Wettelijke en private grenswaarden
Wettelijke of publieke grenswaarde
• Vastgesteld door de overheid
• Bijlage 13 Arbeidsomstandighedenregeling Private grenswaarde
• Niet voorgeschreven
• Bedrijven zelf aan de slag Databases grenswaarden
SER / GESTIS (IFA) / ECHA / DOHSBase (betaald)
Hoe vaak meten?
Resultaat Beoordeling Actie
3 metingen: alle metingen <10% grenswaarde 4 metingen: alle metingen <15% grenswaarde 5 metingen: alle metingen <20% grenswaarde
Beheerst
3 metingen: metingen ≥10% & ≤ 100%
grenswaarde
4 metingen: metingen ≥15% & ≤ 100%
grenswaarde
5 metingen: metingen ≥20% & ≤ 100%
grenswaarde
Geen beoordeling mogelijk Meer meetresultaten nodig en beoordeling middels statistische test
Meting > grenswaarde Niet beheerst
Direct maatregelen nemen
Gecombineerde blootstellingen
Bij stoffen met overeenkomstige toxische werking op dezelfde doelorganen gecombineerde blootstelling bepalen
Blootstellingsindex = C1/GW1 + C2/GW2 + C3/GW3 + …..
C= daggemiddelde component / GW = grenswaarde component Blootstellingsindex < 1 beheerst
Blootstellingsindex > 1 dan maatregelen nemen
Maatregelen nemen
Elimineren van de bron Overdrachtsweg
Aan de bron: pellets, granuleren, nathouden Om de bron: omkasten, plaatselijke ventilatie
Omgeving
Ruimte ventilatie
Organisatorisch
Aantal personen, tijd, taakroulatie
Persoonlijke beschermingsmiddelen
Periodieke beoordelingen
Resultaat Actie
Gemiddelde < 10% grenswaarde 36 maanden
10% Grenswaarde < Gemiddelde < 25% Grenswaarde 24 maanden
25% Grenswaarde < Gemiddelde < 50% Grenswaarde 18 maanden
50% Grenswaarde < Gemiddelde 12 maanden
Borging – Werkinstructiekaart (WIK)
Borging
• Jaarlijks de actualiteit van de VIB’s in uw register controleren;
• Toezicht houden op het veilig werken met gevaarlijke stoffen op de werkvloer;
• Een noodplan opstellen voor ongevallen met
gevaarlijke stoffen
PAGO/PMO
• Arbeidsgezondheidskundig Onderzoek (AGO) aanbieden aan de werknemers.
• Arbeidshygiënist en bedrijfsarts stellen samen PMO/PAGO op.
• Het PMO Gevaarlijke Stoffen geeft een beeld
in hoeverre de beheersing van de blootstelling
aan gevaarlijke stoffen voldoende is.
Ingezonden vragen
Opslag gevaarlijke stoffen
Op het Veiligheidsinformatieblad VIB wordt vermeld “niet samen opslaan met zuren en brandbare stoffen”.
Mag de stof dan wel samen opgeslagen worden in een PGS 15 ruimte? En gelden dan specifieke
opslagcondities?
ADR
Wat moet er in het jaarlijkse ADR verslag staan?
Wat de taken zijn van een ADR veiligheidsadviseur?
Vragen?
Stel ze nu, of later:
Paolo di Stefano p.distefano@bmdadviesoost.nl Joost Troost j.troost@bmdadviesoost.nl
Henri Engeman h.engeman@bmdadviesoost.nl
