Sessie Q – Gevaarlijke stoffen en veilige werkwijzen: Halen we de nulblootstelling?

Sessie Q – Gevaarlijke stoffen en veilige werkwijzen:

Halen we de nulblootstelling?

Werken in een lab: extreem gevaarlijk!

Maar toon maar eens aan dat het risico desondanks heel beheersbaar is

Ontwikkeling Veilige Werkwijze gevaarlijke stoffen labs

Wim Grisnich

Inhoud

Ontwikkeling Veilige Werkwijze gevaarlijke stoffen in laboratoria

 Waarom?

 Modelberekeningen – theoretisch onderzoek

 Metingen

 Conclusie en vervolg

Risicobeoordeling gevaarlijke stoffen lab

Waarom / Wat ?

Vanuit wet- en regelgeving gevaren en risico’s in kaart brengen

 Welke gevaarlijke stoffen?

 Hoe gevaarlijk?

 Welke situaties?

 Welke wijze?

 Tijdsduur?

 Blootstellingsnivo?

Indien nodig: maatregelen nemen!

Hoe?

 Schatten: Control banding: COSHH Essentials, EMKG- Expo, ECETOC-TRA en Stoffenmanager - erkend door REACH

 Meten: volgens NEN-EN 482 en NEN-EN 689

DSM Zwolle:

- 3000 stoffen

- 3 – 4 handelingen per stof

Hoe?

 Schatten: Control banding: COSHH Essentials, EMKG- Expo, ECETOC-TRA en Stoffenmanager - erkend door REACH

 Meten: volgens NEN-EN 482 en NEN-EN 689

 Veilige werkwijze

Veilige Werkwijze

Veilige werkwijze - gepromoot door de Inspectie SZW:

 Goed gedefinieerde werkwijze

 Nauw gedefinieerde omstandigheden

 Specifieke groep stoffen

 Blootstelling is aantoonbaar onder grenswaarde

Veilige Werkwijze voor labs

 Goed gedefinieerde werkwijze

‘normaal’ lab werk en juiste labhygiëne

 Nauw gedefinieerde omstandigheden zuurkast / puntafzuiging

 Specifieke groep stoffen vloeistoffen

 Blootstelling is aantoonbaar onder grenswaarde

aantoonbaar = modelberekeningen en metingen

Inhoud

Ontwikkeling Veilige Werkwijze gevaarlijke stoffen in laboratoria

 Waarom / Wat ?

 Theoretisch onderzoek - Modelberekeningen

 Metingen

 Conclusie en vervolg

2 ‘VW’s’ voor labs bekend

 Arbocatalogus Fenelab

= Voer beoordeling uit mbv Stoffenmanager

 Veilige Werkwijze VSNU

Gebruikers niet tevreden: nog steeds een papieren tijger

Theoretisch onderzoek

 Vuistregel: iedere mbar dampspanning geeft een

concentratie in de ademzone van 1 ppm – zonder LEV

Modelberekeningen –

Stoffenmanager

B = (Cnf + Cff + Cds) · ƞ_imm · ƞ_pbm· th · fh (5)

waarin:

B = blootstellingsscore

Cnf = concentratie (score) als gevolg van “near field” bronnen Cff = concentratie (score) als gevolg van “far field” bronnen

Cds = achtergrondconcentratie (score) als gevolg van diffuse bronnen

ƞimm = immissie multiplier die mate van reductie beschrijft als gevolg van afscherming van de werker

ƞpbm = immissie multiplier die mate van reductie beschrijft als gevolg van gebruik van PBM th = multiplier voor duur van de handeling

fh = multiplier voor frequentie van de handeling

Cnf = E · H · ƞ_{lc_nf} · ƞ_{gv_nf} (6)

Cff = E · H · ƞ_{lc_ff} · ƞ_{gv_ff} (7)

Cds = E · a (8)

waarin:

E = intrinsieke emissie score = dampspanning in Pa / 30.000^[17]

H = handeling (of taak) score

ƞlc_nf = multiplier die effect beschrijft van lokale beheersmaatregelen bij near field bronnen

ƞgv_nf = multiplier die effect beschrijft van algemene ventilatie en volume van de ruimte op near field blootstelling ƞlc_ff = multiplier die het effect beschrijft van lokale beheersmaatregelen bij far field

bronnen; er wordt aangenomen dat deze identiek is aan ƞ

Stoffenmanager

Blootstellingsklasse

B = {[E · H · ƞ_{lc_nf} · ƞ_{gv_nf}] + [E · H · ƞ_{lc_ff} · ƞ_{gv_ff}] + [E · a]} · ƞ_imm · ƞ_pbm· t_h · f_h

B = {[1 · 1 · 0,3 · 1] + [1 · 1 · 0 · 0] + [1 · 0]} · 0,3 · 1 · 0,06 · 1 = 0,0054

Blootstellingsklasse Score min. Score max.

1 0 0,001

2 0,001 0,1

3 0,1 10

4 10 1000

Klasse 2

COSHH essentials indeling

Werken in de zuurkast

0,03

Blootstellingsklasse - zuurkast

B = {[E · H · ƞ_{lc_nf} · ƞ_{gv_nf}] + [E · H · ƞ_{lc_ff} · ƞ_{gv_ff}] + [E · a]} · ƞ_imm · ƞ_pbm· t_h · f_h

B = {[2 · 1 · 0,3 0,03· 1] + [2 · 1 · 0,3 0,03 · 0,3] + [2 · 0]} · 1 · 1 · 0,06 · 1 = 0,0468 0,00054

Blootstellingsklasse Score min. Score max.

1 0 0,001

2 0,001 0,1

3 0,1 10

4 10 1000

Klasse 1

Wanneer blootstellingsklasse 1 onder puntafzuiging?

…..en dus de laagst prioriteit voor COSHH klasse A, B en C?

Blootstellingsklasse Score min. Score max.

1 0 0,001

2 0,001 0,1

3 0,1 10

4 10 1000

Wanneer blootstellingsklasse 1 onder puntafzuiging?

B = {[E · H · ƞ_{lc_nf} · ƞ_{gv_nf}] + [E · H · ƞ_{lc_ff} · ƞ_{gv_ff}] + [E · a]} · ƞ_imm · ƞ_pbm· t_h · f_h

0,001 = {[E · 1 · 0,3· 1] + [E · 1 · 0 · 0] + [E · 0]} · 0.3 · 1 · 0,06 · 1

 E = 0,185

E = intrinsieke emissie score = dampspanning in Pa / 30.000

Conclusie modelberekeningen Stoffenmanager

Zuurkast: Laagste prioriteit voor:

 alle stoffen uit COSHH klasse A, B en C

Puntafzuiging: Laagste prioriteit voor:

 alle stoffen uit COSHH klasse A en B en

 stoffen uit klasse C met dampspanning < 55 mbar

Modelberekeningen – ECETOC/TRA

B = Bini x RfLEV x RfDV x RfCon x RfDur x RfRPE

waarin:

B = blootstelling in mg/m³ of ppm

B_ini = initiële blootstellingsschatting in mg/m³ of ppm

Rf_LEV = reductiefactor voor locale afzuiging (Local Exhaust Ventilation) RfDV = reductiefactor voor algemene ventilatie (Dilution Ventilation) Rf_Con = reductiefactor voor de concentratie

Rf_Dur = reductiefactor voor de taakduur (Duration)

Rf_RPE = reductiefactor voor adembescherming (Respiratory Protection Equipment)

De initiële blootstellingsschatting (B_ini) wordt bepaald door:

 Type activiteit of Process category (PROC’s), bijvoorbeeld:

PROC 15 Use of laboratory reagents in small scale laboratories

 Type gebruik of Sector of Use (SU) Industrial/professional use

Theoretisch onderzoek – ECETOC/TRA

Appendix A van ECETOC-TRA Technical report No. 114

Theoretisch onderzoek – ECETOC/TRA

 Rf_LEV = 0,1 (90% reductie) voor lab

 Rf_DV = 0,7 (30% reductie) - versterkte algemene ventilatie

verversingsgraad van de ruimte minimaal vijfmaal per uur

 Rf_Con = 1,0 (0% reductie) reductiefactor voor de concentratie

 Rf_Dur = 1,0 (0% reductie) taakduur > 4 uur

 Rf_RPE = 1,0 (0% reductie) reductiefactor voor adembescherming

B = B_ini x Rf_LEV x Rf_DV x Rf_Con x Rf_Dur x Rf_RPE

B = 50 ppm x 0,10 x 0,3 x 1,0 x 1,0 x 1,0 = 1,5 ppm

 Conclusie: Zelfs voor de meest vluchtige stoffen zal de blootstelling op een lab bij gebruik van puntafzuiging of zuurkast (ECETOC-TRA maakt hier geen

Inhoud

Ontwikkeling Veilige Werkwijze gevaarlijke stoffen in laboratoria

 Waarom / Wat ?

 Modelberekeningen – theoretisch onderzoek

 Metingen

 Conclusie en vervolg

Metingen

ECETOC/TRA berekeningen aan:

 ± 100 Worst case stoffen

 ± 100 SVHC (REACH) stoffen

ECETOC/TRA: alles met RR ≥ 0.1  blootstellingsmetingen

RR = Relatief Risico = thoretische blootstelling / grenswaarde

Metingen naar thema gegroepeerd:

- Metingen uitgevoerd in de zuurkast

- Metingen uitgevoerd onder puntafzuiging

- Stationaire metingen in de ruimte – alleen algemene ruimteventilatie

Metingen in de zuurkast

Metingen onder puntafzuiging

Stationaire metingen - ruimteventilatie

Diethylether

ECETOC-TRA theorie versus praktijk

Theorie: blootstelling nooit hoger dan 1,5 ppm (bij 15 min zelfs niet hoger dan 0,3 ppm (80% reductie)

Praktijk: blootstelling tot 20,4 ppm met diethylether

Zeker voor stoffen met hoge dampspanning is initiële bloot- stellingsschatting van 50 ppm veel te laag.

Beter uitgaan van vuistregel:

iedere mbar dampspanning geeft 1 ppm blootstelling

ECETOC-TRA theorie versus praktijk

B

(in ppm) uit formule ECOTOC-TRA wordt dan:

de dampspanning in mbar Vb diethylether:

B = B

x Rf

x Rf

x Rf

x Rf

x Rf

B = 586 ppm x 0,10 x 0,3 x 1,0 x 1,0 x 1,0 = 17,6 ppm

(praktijk was 20,4 ppm)

Hieruit volgt formule voor snelle screening van blootstelling:

ECETOC-TRA theorie versus praktijk

LEF = (dampspanning (in mbar) x Rf) / (grenswaarde (in ppm) x 0,10)

waarin:

LEF = Lab Expositie Factor

Rf = reductiefactoren ECETOC–TRA (B = B_ini x Rf_LEV x Rf_DV x Rf_Con x Rf_Dur x Rf_RPE)

als:

LEF ≤ 1  gebruik is veilig (theoretische blootstelling ≤ 10% van de grenswaarde)

LEF > 1  voer metingen uit

Omdat onder labcondities Rf vrijwel altijd < 0,1 is kan formule versimpeld

worden:

ECETOC-TRA theorie versus praktijk

LEF_ART = dampspanning (in mbar) / (grenswaarde (in ppm) waarin:

LEF_ART = Lab Expositie Factor As Rule of Thumb

als:

LEF_ART ≤ 1  gebruik is veilig

LEF_ART > 1  voer een nieuwe toetsing uit m.b.v. de niet-vereenvoudigde formule:

LEF = (dampspanning (in mbar) x Rf) / (grenswaarde (in ppm) x 0,10)

Dus:

Voorgestelde Veilige Werkwijze

 Zuurkast:

• juiste labhygiëne  altijd veilig

 Puntafzuiging:

• COSHH klasse A en B  altijd veilig

• COSHH klasse C: < 55 mbar  altijd veilig

• Overig:

 De situatie is veilig als de dampspanning in mbar kleiner is dan de grenswaarde in ppm:

LEF_ART = dampspanning (in mbar) / (grenswaarde (in ppm)

Indien niet:

 LEF = (dampspanning (in mbar) x Rf) / (grenswaarde (in ppm) x 0,10) Als:

LEF ≤ 1  gebruik is veilig (theor. blootstelling ≤ 10% v. grenswaarde)

Inhoud

Ontwikkeling Veilige Werkwijze gevaarlijke stoffen in laboratoria

 Waarom / Wat ?

 Modelberekeningen – theoretisch onderzoek

 Metingen

 Conclusie en vervolg

Conclusie

 Geen papieren tijger

 Energie gebruiken voor:

• Technische maatregelen

• Training / instructie

• Handhaving

• Borging

 Zeer eenvoudige risicobeoordeling

Status

I-SZW:

 Gedegen onderzoek – geen fundamentele hiaten

 Validatie middels meetplan samen met andere partijen

 Is bereid tussentijds te toetsen

Hoe verder?

 Meetplan validatie gereed

 In gesprek met partijen om meetplan te begeleiden

 Partijen gezocht die willen participeren

Meetplan validatie VW

 5 worst case stoffen

uit iedere COSHH essentials gevaarsklasse 1 stof met hoge dampspanning en lage grenswaarde

 1 categorie C stof met een dampspanning ± 55 mbar

om te bewijzen dat onder puntafzuiging met deze stoffen veilig gewerkt kan worden

 1 categorie D en 1 categorie E stof met een dampspanning in mbar die ≤ grenswaarde in ppm om te bewijzen dat onder puntafzuiging met deze stoffen veilig gewerkt kan worden

 Toetsing aan grenswaarde volgens NEN-689:2016 (concept) daarom voor iedere taak tenminste 3 metingen uitvoeren

 Meetduur: 15 minuten

de meeste werkzaamheden met gevaarlijke stoffen in een lab duren kort

 Type werkzaamheden: inwegen, overschenken, roeren en/of schoonmaken is worst case voor wat betreft de hoeveelheid geëmitteerde damp

 Soort metingen: Personal Air Sampling (PAS) metingen

Meetplan validatie Veilige Werkwijze

Veilige Werkwijze met gevaarlijke stoffen voor universitaire organisaties

 Voor COSHH klasse 4 (grofweg CMR, acuut toxische en sensibiliserende stoffen): blootstellingsscore berekenen:

 NIOSH methode:

 Voorbeeld: CMR vloeistof met extreem lage dampspanning van < 0,13 mbar max. 30 min. en 2- tot 4-maal/dag in de zuurkast

B = 1 x 0,3 x 0,33 x 0,3 x 0,5 x 3 = 0,044 = niet de laagste score 

B = E.H.(RNF + RNF).CT.F (4)

waarin:

B = blootstellingsscore

E = score voor de verspreidingskans (op grond van dampspanning / stoffigheid) H = score voor de verspreidingskans als gevolg van een handeling

R = score voor de ruimtebeheersing voor Near Field (ventilatie) en Far Field (compartimentering) C = score voor de imissiekans

T = score voor de duur van de handeling F = score voor de frequentie van de handeling

Meetprogramma