BESLUIT
Besluit van de directeur-generaal van de Nederlandse mededingingsautoriteit als bedoeld in artikel 37, eerste lid, van de Mededingingswet.
Nummer 2579 / 8
Betreft zaak: 2579/ Brouwer - Van Ginneken & Mostaard
I. MELDING
1. Op 9 juli 2001 heeft de directeur-generaal van de Nederlandse mededingingsautoriteit een melding ontvangen van een voorgenomen concentratie in de zin van artikel 34 van de Mededingingswet. Hierin is medegedeeld dat Brouwer Groep B.V. voornemens is zeggenschap te verkrijgen, in de zin van artikel 27, onder b, van de Mededingingswet, over Van Ginneken & Mostaard Holding B.V. Van de melding is mededeling gedaan in Staatscourant 130 van 10 juli 2001. Naar aanleiding van de mededeling in de Staatscourant zijn geen zienswijzen van derden naar voren gebracht. Ambtshalve zijn vragen gesteld aan marktpartijen.
II. PARTIJEN
2. Brouwer Groep B.V. (hierna: Brouwer) is een besloten vennootschap naar Nederlands recht. Zij heeft als belangrijkste aandeelhouders de heer W.G. Vermeulen, de heer A.F. Veldhuyzen van Zanten en Wegener N.V. Brouwer is actief in de grafische sector op het gebied van de heatset-offsetdruktechnieken, vellendruktechnieken,
pre-pressdiensten, afwerking en uitgeefdiensten.
3. Van Ginneken & Mostaard Holding B.V. (hierna: VGM) is een besloten vennootschap naar Nederlands recht. Zij heeft als belangrijkste aandeelhouders Van Ginneken Beheer B.V., Mostaard Beheer B.V., Alpinvest PPM B.V. en Paribas Deelnemingen N.V. Zij is, tezamen met haar 13 dochtervennootschappen1, actief in de grafische sector, met name op het gebied van pre-pressdiensten.
1Van Ginneken & Mostaard Amsterdam B.V., Van Ginneken & Mostaard Eindhoven B.V., Van Ginneken & Mostaard
III. DE GEMELDE OPERATIE
4. De gemelde operatie betreft een overname van alle uitstaande aandelen in VGM door Brouwer en is door partijen neergelegd in een “ Voorovereenkomst verkoop van aandelen” d.d. 19 juni 2001 die de concentratie van Brouwer en VGM behelst.
IV. TOEPASSELIJKHEID VAN HET CONCENTRATIETOEZICHT
5. De gemelde operatie is een concentratie in de zin van artikel 27, onder b, van de Mededingingswet. De hierboven, onder punt 4, omschreven transactie leidt er toe dat Brouwer uitsluitende zeggenschap verkrijgt over VGM.
6. Betrokken ondernemingen zijn Brouwer en VGM.
7. Uit de bij de melding ter beschikking gestelde omzetgegevens blijkt dat de gemelde concentratie binnen de werkingssfeer van het in hoofdstuk 5 van de Mededingingswet geregelde concentratietoezicht valt.
V. BEOORDELING
A. RELEVANTE MARKTEN
Rel evan t e pr oduct mar kt en Standpunt partijen
8. Partijen zijn beide actief in de grafische sector. Brouwer is actief op het gebied van rotatiedruk, vellendruk, afwerking, uitgeefdiensten en pre-pressdiensten. VGM is met name actief op het gebied van de pre-pressdiensten.2
9. Partijen geven aan dat pre-pressdiensten een verzamelbegrip is voor de voorbereidende activiteiten ten behoeve van het vermenigvuldigen van informatie in gedrukte vorm. Pre-pressdiensten kunnen worden onderverdeeld in (i) zetten van teksten, (ii) monteren van pagina’s, (iii) lithografie, (iv) voorbereiden van overige drukvormen en beelddragers, (v) overige zelfvervaardigde producten, (vi) loondiensten en (vii) handelsgoederen.3 Volgens partijen is deze onderverdeling achterhaald, onder meer als gevolg van de voortschrijdende digitalisering en automatisering van de activiteiten. Het zetten van teksten is bijvoorbeeld geïntegreerd in het opmaken hetgeen gebeurt via DTP-technieken. Lithografie is in belangrijke mate achterhaald nu
2VGM heeft aangegeven sporadisch rotatiedruk/ vellendruk door derden te laten uitvoeren maar slechts in ondergeschikte
bestanden vrijwel steeds digitaal worden opgezet en aangeleverd. Deze digitalisering heeft er toe geleid dat de pre-pressactiviteiten steeds eenvoudiger zijn uit te voeren met als gevolg dat zowel de opdrachtgevers als de drukkerijen in toenemende mate deze diensten zelf uitvoeren.
Daarnaast worden de verschillende pre-pressdiensten vrijwel steeds als pakket aangeboden en als pakket afgenomen. Er is derhalve geen aanleiding om deze categorieën apart te bezien, aldus partijen.
Beoordeling
10. De activiteiten van partijen overlappen op het gebied van de zogenaamde pre-pressdiensten.4 Met partijen kan in het onderhavige geval worden aangenomen dat de
verschillende pre-pressdiensten tezamen moeten worden aangemerkt als één samenhangende, economische activiteit die als zodanig op de markt wordt aangeboden. Een belangrijk argument hiervoor is dat de verschillende onderdelen als gevolg van de toegenomen digitalisering zodanig aan zelfstandig belang hebben ingeboet dat het afzonderlijk bezien van de onderdelen geen juist beeld (meer) geeft van de markt. De geschetste ontwikkeling alsmede de conclusie dat de pre-pressdiensten één samenhangend geheel vormen, wordt door marktpartijen bevestigd. Voor de onderhavige beoordeling kan derhalve worden uitgegaan van een markt voor het aanbieden van pre-pressdiensten.
Rel evan t e geogr af isch e mar kt Standpunt partijen
11. Partijen geven aan dat het aanbieden van pre-pressdiensten ten minste een nationale omvang heeft. Zij wijzen erop dat transportkosten geen rol spelen nu de activiteiten met name digitaal worden uitgevoerd. Dit heeft tot gevolg dat de concurrentievoorwaarden in ieder geval in Nederland homogeen zijn. Partijen signaleren een toenemende internationale concurrentiedruk. Partijen bieden hun diensten met name aan nationale afnemers aan, maar bedienen ook wel buitenlandse afnemers. Zij verwachten dat de internationale concurrentie in de toekomst zal toenemen.
Beoordeling
12. Met partijen kan worden aangenomen dat de markt voor het aanbieden van pre-pressdiensten ten minste een nationale omvang heeft. Partijen bieden hun diensten in heel Nederland aan en afnemers zijn in heel Nederland gevestigd. Zoals aangegeven, ondervinden
4 Zoals aangegeven biedt VGM in zeer beperkte mate rotatiedruk- en vellendrukdiensten aan. Zij besteedt deze
partijen ook concurrentiedruk vanuit het buitenland. Met partijen kan worden aangenomen dat de markt zich, onder meer als gevolg van de digitalisering, mogelijk tot een ruimere dan nationale markt ontwikkelt. Voor de beoordeling van de onderhavige concentratie is het evenwel niet nodig om te beoordelen of de markt voor het aanbieden van pre-pressdiensten nationaal dan wel ruimer dan nationaal is, nu dat de materiële beoordeling niet beïnvloedt (zie punt 14).
B. GEVOLGEN VAN DE CONCENTRATIE
13. Op de markt voor pre-pressdiensten behalen partijen volgens eigen opgave een
gezamenlijk nationaal marktaandeel van minder dan 10%. Partijen zijn hierbij uitgegaan van een nationale marktomvang in 2000 van NLG 1,4 miljard. In het besluit 1159/ Brouwer – Neroc5 werd uitgegaan van een totale marktomvang in 1997 van NLG 610 miljoen. Dit verschil is volgens partijen gelegen in het feit dat partijen tevens de pre-pressactiviteiten die door (potentiële) afnemers zelf worden verricht tot de markt rekenen. Veel van de pre-pressactiviteiten worden niet langer uitbesteed maar door de opdrachtgevers zelf uitgevoerd.6 Het genoemde bedrag van NLG 610 miljoen ziet volgens partijen enkel op het uitbestede deel. Volgens partijen moeten echter ook de pre-pressactiviteiten die door de afnemers voor eigen gebruik worden uitgevoerd, worden betrokken bij de marktomvang.
14. Dit standpunt wordt evenwel niet gedeeld. Immers, in beginsel maakt de zogenaamde
captive-productie geen onderdeel uit van het marktvolume.7 Indien wordt uitgegaan van een marktomvang van NLG 610 miljoen behalen partijen op een nationale markt een marktaandeel van minder dan 20%. Indien wordt uitgegaan van een ruimere dan een nationale markt wordt het marktaandeel van partijen kleiner. Zij bedienen immers voor het overgrote deel nationale klanten. Naast partijen zijn er nog vele andere aanbieders, waaronder Edge Premedia B.V. en Nauta-Haagen/ Euroset B.V., actief. Partijen hebben voorts aangegeven dat als gevolg van de ontwikkeling dat zowel de opdrachtgevers als de drukkerijen pre-pressdiensten zijn gaan verrichten, er overcapaciteit is ontstaan waardoor het prijsniveau in belangrijke mate onder druk is komen te staan.8 Zowel de overcapaciteit als gevolg van de digitalisering als de toegenomen prijsdruk wordt door concurrenten van partijen bevestigd. Het is derhalve aannemelijk dat partijen niet alleen worden gedisciplineerd door concurrenten maar ook door de mogelijkheid die afnemers en drukkerijen hebben om de pre-pressdiensten zelf uit te voeren.9
5Reeds aangehaald.
6Partijen noemen als voorbeelden Elsevier en Wolters Kluwer die inmiddels zouden beschikken over een uitgebreide
pre-pressafdeling.
7Vergl. arrest van het Gerecht van Eerste Aanleg van de EG van 28 april 1999, zaak T221/ 95, Endemol/ Commissie, r.o. 106
-112.
8Partijengeven het volgende overzicht weer: Prijsontwikkeling pre-press (index): 1995 (100), 1997 (93), 1998 (88), 1999
(82) en 2000 (81).
9Partijen hebben in dit kader aangegeven dat de investeringen die nodig zijn om pre-pressactiviteiten te verrichten in de
15. Gelet op het bovenstaande is het niet aannemelijk dat partijen als gevolg van de onderhavige concentratie zich onafhankelijk van hun afnemers en concurrenten kunnen gaan gedragen wat betreft hun activiteiten op het gebied van pre-pressdiensten.
16. Zoals aangegeven is Brouwer, naast het aanbieden van pre-pressdiensten actief op het gebied van rotatiedruk, vellendruk en overige multimedia-activiteiten. Deze activiteiten kunnen worden aangemerkt als een schakel volgend op de pre-pressactiviteiten. Alhoewel de afnemers van de pre-pressactiviteiten met name reclamebureaus zijn maar mogelijk ook drukkerijen, is er mogelijk een verticaal verband tussen de activiteiten van partijen. Gelet op het voorgaande is het echter niet aannemelijk dat als gevolg van de onderhavige concentratie marktafsluitende effecten kunnen optreden. Naast Brouwer blijven er immers voldoende aanbieders op het gebied van rotatiedruk, vellendruk en multi-media actief. Voor de afnemers van pre-pressdiensten geldt dat naast VGM er voldoende alternatieven blijven bestaan.
VI. CONCLUSIE
17. Na onderzoek van deze melding is de directeur-generaal van de Nederlandse mededingingsautoriteit tot de conclusie gekomen dat de gemelde operatie binnen de werkingssfeer valt van het in hoofdstuk 5 van de Mededingingswet geregelde
concentratietoezicht. Hij heeft geen reden om aan te nemen dat als gevolg van die concentratie een economische machtspositie kan ontstaan of worden versterkt die tot gevolg heeft dat een daadwerkelijke mededinging op de Nederlandse markt of een deel daarvan op significante wijze wordt belemmerd.
18. Gelet op het bovenstaande deelt de directeur-generaal van de Nederlandse
mededingingsautoriteit mede dat voor het tot stand brengen van de concentratie waarop de melding betrekking heeft geen vergunning is vereist.
Datum: 19 juli 2001
De directeur-generaal van de Nederlandse mededingingsautoriteit, voor deze:
W.g. mr. W.C.J. de Lange
