Zaterdag 26 November 1955 - No. I'N

VRIJHEID IN .DEMOCRATIE

Zaterdag 26 November 1955 - No. I'N

Besprekingen tussen Belgische en Neder-

landse liberalen

<Zie pag. 4'

W EEK B L A D V A N D E V 0 l. K S P A R TIJ V 0 0 R V R IJ HE I D E N D E M 0 C R A T IE

- • • -J'! ... <- ' V> r ' - '(" , . . •

- ' -

DE MENS ALS VRIJHEID

Gouverner c'est choisir

Mendès France

Jn "Vrijheid en Democratie" van 22 October 1955, pag.

4 lezen wij: "De heer Oud herinnerde aan de woorden van Mendès France: gouverner c'est choisir. De keuze is (bij het Kabinet) op dit punt (van te kiezen tussen socialisti- sche, collectivistische en een niet-socialistisdte · oplossing van het woningnoodprobleem) achterwege 'gebleven en daardoor het regeren".

Wij wilden in dit artikeltje niet ingaan op de woning- nood, noch op de controverse socialisme en niet-socialisme, doch een mens-visie tonen, welke grondslag kan zijn, ja reeds lang was voor de lezers van dit blad. Bedoeld mens- beeld is te vatten in de titel van dit stukje: D e mens a I s v r ij h e i d. Men behoeft geen christen, noch een gelovige te zijn, om deze anthropologie te onderschrijven. Hoewel zelf vrijzinnig-christen, citeer ik, zelfs met voorliefde en met dankbaarheid op dit moment en in dit blad, een atheïst: J e a n - P a u 1 Sa r t r e, die het niet onder stoe- len of banken steekt - integendeel het van de daken, -van de toneelplank en van het witte doek af getuigt - dat hij "óngodist" is. Welnu, deze "ongelovige" wordt niet moede in theater en in de bioscoop te prediken, dat de mens moet kiezen, een keuze moet doen, stelling· moet ne- men en ook niet anders kàn dan stelling nemen. Een direc- trice zei eens tegen een aankomend verpleegstertje: "Er gaat altijd invloed van u uit, hetzij ten goede, hetzij -ten kwade". Evemo is het in de werkelijkheid ten aamien van het kiezen: men m o et nu eenmaal kiezen, men kan ftiet anders. Zelfs niet-kiezen is een keus doen.

Verschillend zal de fundering en zal de motivering zijn van de keuze. Een rooms-katholiek verantwoordt zijn poli- tieke keuze op andere wijze dan een reformatorisch chris- ten, deze anders dan een humanist. Doch ,,het bestaan (van de mens) is a I tij d een keu z e tussen mogelij~eden,

of zoals het in Heideggerse terminologie heet: t u s s e n w ij z e n v a n e x i s t e r e n (manieren van bestaan); al- dus lees ik in dr R. BeerJing's "Het Existentialisme", 's-Gravenhage, 1947, 16.

,,Ik moet altijd beslissen. Ik moet beslissen of God wil dat ketters verbrand zullen worden of geduld; ik moet beslissen, of God het kapitalisme dan wel het socialisme wil ... zelfs over de goddelijkheid van de stem van God moet ik beslissen, de mens is altijd vrijheid;' zo lees ik bij prof. dr G. C. van Niftrik, "De boodschap vanSartre", Nijkerk, 1953, 91. En om een actueel punt te noemen: ik m o e t, of God bestaat dan wel niet bestaat, b e s l i s s e n of ik vóór of tégen crematie ben, of ik een regering wil, die het orthodoxe deel van ons volk vóórtrekt dan wel gelijkstelt' met het andere, vrijzinnige en humanistische volksdeel.

Homo-centrisch

~

Ons leven wordt hoe langer hoe meer mens-middelpun- tig. Tot in de theologie dringt de anthropologie dVI'ingend op. Het is daar soms of men in plaats van g o cl- geleerdheid enkel me n s-leer ontmoet. Het geo-centrisch, aardmiddelpuntig denken heeft reeds lang afgedaan. Een , opvatting waarbij het heelal. werd voorgesteld als een drie-

étagebouw (S. v. d. Woude): hemel • aarde • hel, heeft af- gedaan. Ook het centraal-stellen van de bóven- of ónder·

verdieping van deze bouw is voorbij: de moderne mens rekent (en grotendeels terecht) met hemel noch met heL Maar gelijk gezegd: de aarde àls. aarde heeft ook haar aan- trekkingskracht verloren. Zij is w"oonplaats van en voor d lt m e n s. Déze staat ià het middelpunt dèr gedachten van politicus en dichter, van priester en phy~s, \'aft dromer en denker.

Deze allen denken en leven ook niet meer c o s m o-cen- trisch. Het tnnderne levensbesef is a-k o s m i s c h. De op 11 November herdachte S·ö ren Kierkegaar d, die als de (negentiende eeuwse) vader van het hedendaagse exis- tentialisme wordt genoemd en geroemd -

deze Deen voelt zich gewoonweg n i e t t h u i s in deze kosmos en in dit leven (Van Niftrik, 34).

Nu is echter · d i t hét merkwaardige en moed gevende, dat, hoewel een theo-, geo-, helio- of kosmos-centrisch den- ken en leven heden ten dage uit de mode is -

de mens zichzelf niet verloor. Integendeel (terug-)vond.

Een merkwaardigerwijze terugvond als k i e ze r.

Het grote gebod voor atheïst èn theïst en voor allen, die · zich hiertussen bevinden, aamgegeven luidt:

Gij zult een keuze doen.

Wij mogen in een tweede artikeltje dan aangeven, hoe wij de vrijheid, dat wij d e m e n s a l s v r ij h e i d kiezen.

Rotterdam JOH. P. v •• MULLEM

P. v.d. A. WIL . STAATSBOUWBEDRI.JF ·

~Ol<M\J\..\'E~

'\100~

"ToE-z•<'f;.;.,é.~-q~~

Met deze machine is 't allemaal zo gepiept

~

-

~

-

~

-- .... -

~

,_ .,._

---~--

:.;.._--...:=....

-~

-

-:::-=~~--...-7- -~

- - - -- - . -

~~~"::-_::-

"'"""":_.

~ Breng de liberalen THUIS in de V. V. 0., bundel de krachten der vrijheid --~

- -

---::-,:;._ __ .,. __ ~--- - - -_ -~-7 - - ____ -:.;...--~----

-

---~~---

-- ^-

---=-~-^{.,.,__ ---~----}>

-=-

^{~-= ~-}

- -- - - -- --

^~~

^-

^-~

.. - -

VRIJHEID EN DEMOCRATIE

Het vraagstuk der pensioenen het hi-andpunt

lll •

Enige reacties op het betoog van prof. van Esveld

(Ingezonden)

Juist toen ik de redactie wilde verzoeken haar standpunt Inzake de onderdoms- verzekering eens kenbaar te willen maken, klaar en helder eventueel van voo~lich­

tlng te dienen, kwa.Dl mij het artikel van prof. Van Esveld onder ogen, als react~e op een geëmotioneerd schrijven van Ir T. N. Hellemans.

Wij kimnen prot. VRA Bsveld daarvoo.- dankbaa.- zijn, althans voor de toelichting, .die "hij 'geeft omtrènt "bedoelingen en aChtergrond" van het ontwe.-p Lc. Ir Helle-

• mans bevindt zich ovèrigens in zijn verontwaardiging in goed gezelschap. Aanpassing van de pensioenen volgens de Pensioenwet 1922 bij de toekomstige ouderdomsver-.

llèkering ·noemt het ARKA-congres-1955 te Nijmegen confiscatie.

Een jurist noemt het art. 60 van het wetsontwe.-p 4009 zuivere g e Ie g a 11 s e el" d e rechtsverkrachting (lid 1 en 2) en hoont de redactie van lid 2 (De Wachtel", No. 11-'55).

Een rekensommetje over ande.-maós ellende wordt dat alles elders genoemd. De Partijraad van de K.V.P. nada in haar programma op: tegengegaan moet worden aantasting van bestaande pensioenuitkeringen en van aanspraken op grond van reeds verrichte arbeid. Doel hiervan: verbetering van het Regeringsvoorstel voor de ouder- domsvoorziening, ten voordele_ van de ambtenaren. De pensioenaanspraken van de weduwen van militairen worden wat verruimd. en die van enkele groepen van slacht- offers van de oórlog verhoogd van ! 1.500.- tot ! 2.500.-, verluidt het heden.

Wijst bovenstaande reeds op felle cri- tiek op het ontwerp en op de wetenschap van enige grove tékortkomi!l-gen in de pensioenbedragen, bij rustige bestudering van talrijke publicaties komt men steeds meer onder de indruk van de ernst van de critiek op het onderhavige ontwerp en atoot ik mij aan het luchthartig betoog van prof. Van Esveld, speciaal vervat in punt 5. Meent hij waarlijk in zijn weder- woord volledig in te lichten?

Zo tnerkt de actuaris dr J. van Hoorn op; afgaande op het overeenkomstige in verschillende geruchten: "Aldus zou men al dadelijk stuiten op strijdigheid" (zie toéliehtfng &l"t. 60). "Want aan het be- drijfsleven zelf wordt overgelaten, in hoe- verre van de wettelijke bevoegdhèid ge- bruik zal worden gemaakt (inz. aà.npiUI- Bing).

. . Zou- het. !lan .·niet ,!toogst bevreemdend zijn, indien - zoals dè geruchten luiden - voor de ambtenaren gedacht zou wor- den aan een principiële korting van een groter of kleiner dèel. van de wettelijke uitkering op het ambtenarenpensioen, terwijl in tegendeel het advies van de Stichting v. d. Arbeid principieel aan s a m e n I o o p van nieuwe met bestaan- d~ uitkeringen denkt en àlleen van kilr- ting spreekt wanneer de samenloop zou voeren tot een te hoog pensioen in ver- houding tot het laatstgenoten salaris."

Ook hierbij denke men er ~. dat de .maatstaf niet behoort te zijn het laatste Inkomen, maar de koopkracht van het laatste inltomen.

thans het oordeel dezer personen zich te vormen. Toch zijn er stemmen verno- men, die aan deze mogelijkheid van der- gelijke advlezen willen voorbijgaan.

Het moet echter onverantwoord heten een regeling van een dergelijke finan- ciële omvang en met zoveel zijdelingse repercussies in te voeren, voordat mèn een helder beeld heeft verkregen van hetgeen men begint. Dit klemt nog. te meer, omdat de bezwaren en gevaren, die de genoemde deskundigen zien, waar- sehuwen tegen de aantasting van het uiteindelijke belang juist van die groep personèn, voor wie de regeling is be- doeld.

Tevoren wordt opgemerkt, dat de be- schouwingen van prof. dr C. Campagne, voorzitter van de Verzekeringskamer, ge- publiceerd in het Verzekeringsarchief va.n Juli j.i. en. in Eeon. Staat. Berichten van 27 Juli en 10 ,Aug. 1955, in zeer bij- zondere mate zijn opgevallen. In Iaatst- genoemd nummer komt prof. Campagne met een oplossing, die de uiteindelijke · bedoeling van de algemene ouderdolDil- voorziening (n.l. het aan iedereen garan- deren van een tninimum-uitkering) intact Iaat, maar tegelijkertijd alle ongewenste en onbedoelde schadelijke nevenwerkin- gen onmogelijk maakt. Amendering van het wetsontwerp wordt daarom ten slotte door de C.H.R.A. gevraagd, gericht op een algemeen systeem van risicoverzeke- ring.

Zo wordt in bet reeds opgenoemde Or- gaan van 9 Juli j.l. vermeld, hoe een le- raar H.B.S. op een eerste klasse stand- plaats met een volledige werkkring, ge- pensionneerd op 1 Januari 1952, een ge- middelde pensioengrondslag had van

I 7.748.-, en een tnaximum-pensioen van

I 5.506.-.

Zijn collega, kreeg onder gelijke om- standigheden op 1 Jan. '55: ! 6.500.- bij een pensioengrondslag van I 10.250.-.

Een collega, die op 1 Jan. 1958 zal wor- den gepensionneerd zal bij een grondslag van ! 12.096.- een pensioen van ! '7.231.- ontvangen. Bij dezelfde arbeid en dezelf- de levensomstandigheden f 1.000.- en

1 1.700.- verschil!

De eerste leraar ontvangt 65,85 % van zijn laatste salaris en 45,52 % van het Iaatst-vastgestelde salaris. Laatstgenoem- de leraar 59,78 % van zijn eindsalaris.

Tegemoetkoming voor ziektekosten en vacantietoesl&g ontvangen alleen de ge- pensionneerden niet. Mogelijk zal de laat- ste pensioengrondslag en dus ook het pensioen nog wat stijgen en menigeen zal bij het huidige of nog wat te verhogen salaris nog iets kunnen sparen voor de oude dag. ·

Prof. Van Esveld echter ziet niet in, waarom leraar-U nà de "aanzienlijke"

verhoging, nog eens 1 1.300.- ruitn zou ontvangen. Immers hij betaalde er geert premie voor en zou nu wéér geen premie daarvoor betaien.

Tegen een dergelijk 8'emis aan inzicht zou ik wHlen aanvoeren, op grond vàn ervaring: Iaat prof. Van Esveld eens trachten één jaar momenteel te leven van

I 6.500.- om van het laagste pensioen maar te zwijgen en zijn fiscale lasten . hierop om.-ekenen .. Zijn ontstelten~s zal . ' groot zijn. E'n hij kàn dlt;t veilig _doen met

zijn grot~ rest in rese.-ve.

Dubbele~ verhoging werantwoorcl

En is die dubbele verhoging . vera~t­

woord, waar bezuiniging dringt?.

Naar mijn oordeel onvoorwaardelijk, al kost dat geld. Armbtenaren konden zich in de na-oorlogsjaren geen bijve-rdiensten verschaffen. Hun salarisverhogingeft kwamen steeds achteraan en hielden verre van gelijke tred met de tnuntont- waarding. Zij konden niet sparen en had-

Een aanvechtbare

!8 NOVEMBER ~ - PAG. t

Het artikel over de komende pensioenregeling van de hand van ir. T. N. Hellemans, opge~

nomen in ons weekblad van 29 October en het antwoord hier~

op door prof. Van Es veld ge~

publiceerd in ons blad van 5 November j.l. heeft in brede kring van onze lezers de aan~

dacht getrokken.

Gezien de belangrijkheid van het onderwerp menen wij er goed aan te doen onze kolom~

men voor deze zaak open te stellen, teneinde te vernemen wat er onder de vele belang~

stellenden ten aanzien van deze materie leeft. Red.

\.. ./

· den vaak nog schulden door OOI"logsnood- zaak.

Milliarden werden aldus bespaard - o.m. ook ten koste van huiseigenaren - ten bate van de arbeidsvrede en de op- bouw van land èn bedrijfsleven. Ambte- naren hadden het toekijken bij de hoog- conjunctuur, maar de toegewijde bard- werkende ouderen hielpen talloze jonge- ren aan een nieuw gedenivelleerd be- etaan, ook hoogleraren. Reeds jarenlang hebben de toenemende Staatsuitgaven de aandacht kunnen trekken, maar een volk heeft de Regering, die het verdient.

Zo acht ik het een dure ereplicht van · liberalen en democratie om op de kortst tnogelijke termijn de vóór 1959 gepension- neerde ambtenaren een pensioen, te ver- schaffen, dat gebaseerd is op het dan geldende salaris, of wel het huidige sa- laris, mits herberekening plaats heeft op basis van het laatst vastgestelde salaris.

Op welke wijze dit het best geschiedt, zal zeker beoordeeld worden aan de hand van het wetsontwe.-p i.c. en de eindvoor- atellen van de commissie-Van Poelje.

Daarbij zal aandacht kunnen worden ge- geven aan de vraag, In hoeverre amen- dering van het ontwerp-ouderdomszorg gewenst is, in de geest van· prof. Cam- pagne'IÎ artikel in de Econ. Stat. Berich- ten _van 10 Augustus_.

Dit ia de zware verantwoordelijkheid van de Kamerleden; want met Argus- ogen zien een paar honderdduizend g~

pensionneerden ·in grote bewogenheid uit naar daden. En steeds luider gaan in deze kringen de stemmen op om een opstand der weerlozen.

Tot het laatste heeft prof. Van Eliveld een belangrijke bijdrage gelèverd. Want de bezuiniging, die daarna kan volgen, regardeert "het ·beleid" van Volksverte-.

genwoordiging en Regering en kan hier

· buiten beschouwing blijven.

Ir D. BLOEMSMA,

· Oud-hoofdingenieur In Rijkldienst.

beschouwingswijze

Letterlijk staat in het bekende advies van voornoemde Stichting: "naartnate een pensioenregeling echter op zichzelf minder volkomen moet worden geacht, is er aanleiding in mindere mate of in het geheel niet met het wettelijke ouderdoms- pensioen rekening te houden." Voorts is het voldoende bekend, dat men daarbij ook gedacht beeft aan de gevallen, waar- In een pensioenregeling niet voorziet in de gevolgen van algetnene stijgingen van )let loon- en prijspeil <loonronden).

Beperk ik mij tot de reeds-gepension- neerd.en uit Overheidsdienst. Moet hun pensioenregeling op zichzelf minder vol- konten worden geacht? OJn de woorden van de Stichting voornoemd te gebrui- ken. De ambtelijke pensioenen zijn de laatste jaren aanzienlijk verhoogd, zon- der dat voor deze suppletie premie · is betaald, zegt prof. Van Esveld; zulks om muntontwaarding gedeeltelijk op te hef- fen. Wat is hiervan waar? En ook van de volgende alinea.

Memorie van Toelichting spreekt een andere taal

Adtteruil'cJCIIICJ en welstanel

Telkenmale zal dit toch een achteruit- . aanc in welstand betekenen. .Derhalve

mag tnen het pensioen nooit vergelijke•

met bet laatstgenoten tractement, maar

met de bezoldiging, die men g e h ad zo u h ebbe n, indien ·de betrokken per-

BOon op het beschouwde ogeftbtik gepen-

sionneerd werd" (Redactie Orgaan Cen- trale Hogere Ambtenaren).

In ditzelfde Orgaan van 1 Oct. j.l. komt het aJschrift ·voor van bet adres, gericht aan de leden van de Staten Generaal, door de C.H.R.A.

Onder punt 12 en 13 wordt gezegd: de opmer_king, dat· er geen enkele reden zou bestaan om de l'6eds gepensionneerden de bodemuitkering volledig boven .het amb- telijk pensioen te geven, indi'en , men Ia- ter-gepensionneerden zou .korten, is te weerleggen door het feit, dat eerder toe- gekende pensioenen zijn vastgesteld in een tijd van lager salarispeil, dus op la- ger pensioengronden. Wèl blijft de op- merking in stand, wanneer men de kor- ting zou willen toepassen niet op de . pensioenen zelf, maar op de toeslag daar- -op.

De overtuiging (13), dat in de ontwor- pen regeling . verborgen moeilijkheden liggen van vèr nikende aard waardoo.- medewerking van speciale deskundigen entontbeerlijk is, wint slechts langzaam -wieL Doordat bet ontwerp nog lilechts 210 kort geleden la ingediend, begint eent

Onwolcloencle ·~ewensbasis Omtrent het tweemaal profiteren van gratis toeslagen is boven reeds heel wat gezegd. En met de "aanzienlijke" stijging van de pensioenen zal vooral bedoeld zijn: de opheffing van de beruchte stop van I 4.800.-, sedert 1 Januari 1954.

Een klein · aànta.l gepensionnèerden heeft hiervan thans, evenals ik, het ge- not. Maar het feit, dat ook deze ·mensen nog een totaal onvoldoende levensbasis hebben, houdt op zichzelf een aanklacht in tegen de bestaande toestanden en maakt het woord· ,.aanzienlijk" tot een aanfluiting voor hen en heeft ook ge- maakt, dat de slechte voorlichting in de beginne algemeen het effect sorteerde, dat men reeds lang ging rekenen op het basispensioen boven het bestaande, ver- kregen pensioen. Want daardoor zou er eindelijk een kans zijn op lîchtelijke op- heffing van het verborgen pauperisme onder !ie gepensionneerden.

Ook van "de reeds aanzienlijk-verhoog- den". Een nauwkeurige boekhouding mij- ner inkomsten en uitgaven, getoetst aan de bekende publicatie van het C.B. voor Statistiek over de best~ing van het in- komen van hogere ambtenaren in 1951, heeft mij afdoende bewezen, dat juist die goede I 1.300.- van het bodempensioen nodig zijn om nog net even in zijn stand te kunnen drijven.

Van luxe is dan nog geen sprake. "Toe- slagen" op de penaioenen kunnen dat ver- · borgen pauperisme niet wegwerken, maar daarvOOI" achijnt nog weinig begrip.

(Ingezonden)

Het wederwoord van Prof van. Esveld in ons weekblad van 5 Novetnber beoog- de enige eoneetles te geven op het be-

¹

toog van ir T. N. Hellemans in het num- mer van de week daarvoor. Het z:ij mij toegestaan op het ·wederwoord weer commentaar te leveren.

1. Prof. Van Esveld atelt, dat "de overheid, dat ziin alle belastingbetalen bij elkaar" de pensioenen gaat betalen van hen, die deze geheel of gedeeltelijk gratis zullen ontvangen. ~

Dit lijkt mij toch bepaaldelijk een aan- vechtbare beschouwingswijze.

Om te beginnen spreekt de regering \n de Mem. van Toel.. waar prof. v. Esveld zelf naar verwlist, al een andere taal. In alle toonaarden poogt men daar juist te bewijzen. dat het b\i dit wetsontwerp nu net niet otn belastingheffing gaat of een staatspensioen.

Trouwens, grondslag van het hele ont..

werp is de omslaggedachte: de werken- den staan een deel (pllllk) van hun loon ( = aanspraak op de te verdelen con- sumptjekoek) af ten behoeve van de ge- pensionneerden. Er wordt geen kapitaal gevormd. Rekeninghoudende met de leeftijdsopbouw v~n de bevolkfngspyra- mide kan bt!ciiferd worden, hoe groot dit deel (premie"'> moet zijn.

· Wanneer men dan tot de conclusie kotnt: plm. 'l " ' dan Dlaakt. het voor de werkers van thans - gepensionneerden in spe - niets uit. dat de nu geind~re~

mies over hen. die nu ouder dan 65 jaar ztln. verdeeld worden.

Straks krijgen ztl hun volle deel.

Hoo~tens zou men •kunnen stellen, dat men met lagere premiepercentages zou kunneiL beginnen en die gedurende de aanloopperiadé (50 jaar!) geleidelijk aan zou kunnen opvoeren tot de vollt> 7 % als men diegenen, die geen of slechts een deel van die eerste 50 jaar omslagpremie -betaalden ·dienovereenkomstig pensioen zou uitbetalen.

Aan zo'n gang van zaken zouden twee nadelen verbonden ziin eft wel een psy- chologisch en een practisch.

Psychologisch is het gevaarlijk, omdat men dan misschien t_e licht zou denken over de last. die wij op ons nemen. (Het · premie-percentage ZOIJ hJ. het begin vrö- wel nihil ztin>. NatuurlUk zljn er tus- senvormen denkbaar. maar veel beter kan men van stonde af aan de betekenis van de voorziening volledig doen door- dringen.

J

Practisch zou men in zo'n geval nog vele (tientallen?) jaren met noodwetten ouderdomsvoorziening door moeten suk- kelen. waarvoor dan. inderdaad de be- lastingbetalers de benodigde bedragP-n zouden moeten opbrengen.

2. Prof. van Esveld schreef verder:

"Als men dus tegen de -regering foetert 'vanwege haar vermeende krenterigheid,.

-dan eritiseert men de zuinigheid van onze overheid. Voorwaar een onliberaal ge- luid."

Dit lökt mij toch onjuist gesteld. Ift-

derdaad verlangen de liberalen een zui-

nige overheid. maar dan zuinigheid r,p

de juiste wijze. Wü menen bljvoorbeelti,

(Vervolg op pag. ii)

VBLJBEID EN DEHOOBA.T.DII

:!6 NOVEMBER 1955 -PAG. I

HET BOTERT NIET ERG MET DE P.B.O ..

De wet zal op de helling moeten worden gezet, teneinde haar te zuiveren

'

.

van de smetten, welke haar uit een oogpflnt van. democratie en ware bedrijfsgemeenschap aankleven

Het pat niet voo:rwpoedlg met de publiekrechtelijke bedrijf!lorga.nleatle. Dat Is voor lecler, die daarbij enigermate betrokken is, wel duideJ.ük.

Nieuwe bedrij:fllöcbamen oti' gro~ ^{van de Wet} op dè Bedrijfs-organisatie komen lilechts moeizaam en l:n traag tempo tot stand, nadat gewoonlijk een strijd achter de

IM!he~ daaraan is voorafgegaaa. Nu eens om de structuur dan weer om de be- -gdheden en bijna steeds om de verdeling der bestuurszetels van het schap.

Niet alleen de betrokken ergmsatles 'VUl ondememen en werknemen, maar - wonderlijk PllOel' I - ook de Organtaatleeomm...". van de Soolaat-Beonomlscbe Baad _ . . aetlef - 4e voorheedepveehten deel. DU de ,aldus onflltaRe ool'log-

~ weinig bevorderlijk is - het scheppen van -,goede sfeer voor -

werldnc en wedenijds begrip, ia wel duidelijk.

DeM JDeèR elementabe voorwaal'de voor een goede bedrijfsorgaalsatle is eigenlijk nog nergellll vervuld, ook niet. In de bedrijfstakken, wu.r reeds scbappen werkzaam aijn, 1ftlllt ... Jaeent JDeelttal eok - eniNJitMglija lt-•lal'.

Men zou geneigd zijn dit allea all on- vermijdelijke kinderziekten te beschou- wen, welke vanzelf weer overgaan, ware , het niet, d~t de ware achtergrond van al deze verontrustende verschijnselen toch een andere is.

Het wordt immers steeds duidelijker, dat zich voor, maar overw!lgend achter de schermen, een verbeten strijd om de macht afspeelt tussen ondernemers en arbeiders, in elk dezer groepen onder- ling, soms ook ten opzichte van de Cen- trale overheid en haar beleid.

Dat is heel begrijpelijk, want elke groep zoekt naar bepaalde voordelen in de P.B.O. ten koste van anderen. De ar- beiders streven naar toenemende mede- zeggenschap op economisch terrein; de socialisten onder hen zien deze als een stlip in de richting van socialisatie,

In ondernemerskringen leefde aanvan- kelijk de hoop, dat de publiekrechtelijke samenwerking de klassenstrijd zou uit- bannen en de arbeidsvrede zou bevorde- ren, 'dat bij' de ~rbeiders,aok betèr begrip voor, bepaalde economische motieven zou ontstaan.

satie dient te worden voorkomen, dat op dit belangrijke punt moeillijkheden zou- den ontstaan."

Tussen het een en het ander bestaat een nauw verband. Immers, bij het tot standbrengen van de Wet op de Bedrijfs- organisatie werd vrij algemeen veronder- steld, dat voorshands juist in de sociale sfeer een taak voor-de schappen zou zijn weggelegd, omdat dit terrein door de voorafgaande toepassing van collectieve arbeidsovereenkomsten al bouwrijp was gemaakt.

Het blijkt echter, dat in de meeste de- zer bedrijfstakken zowel werkgevers- als werknemersorganisaties de. bestaande toestand prefereren boven . een • . regeling bij verordel;ling .. waar Jn deze bedrijf!J~-· . ta~~en c:t.\l .. , o~de1\P,-~,Ill~rs.~.!Peest9J krachtig genoeg ~e!lrgä.~i~~ec;~rd ZÏJQ, OJ:Il ot;~,k de jl~o­

nomische taken in vrij vi!J,"bànéi a.àh te kunnen, ontbreeld de beh'oefte a11.n ee11 publi!lkrechtelijk orgaan ...

In ·mineur

Het gedeelte van de. Memorie van Toe- lichting betreffende de publiekrechtelijke bedrijfsorganisatie is :....: hoe kan het anders - in mineur gestemd. Het blijkt

r1_, ,. · ' ' ':,·-··' :;n' "'' ;•,{

'•'!

~·

·:,, ·

reeds uit de omstandigheid, dat minister De Bruijn zich tot de S.E.R. heeft &'8- wend met het verzoek hem middelen - de hand te doen om de weerstand IR de industriële sector te overwinnen.

Trouwens ook het opleggen van eea Productschap Zuivel, dat onlangs bij de wet (onder tegenstemmen van de V. V.D.- fractie met A.R. en C.H.) ~hiedde, 111 in feite een bewijs van onmacht om de varelate sfeer van samenwerking te IICheppen,

Het Voorlopig Verslag inzake hoofcl- stuk X biedt met betrekking· tot de P.

B.O. evenmin een optimistisch geluid.

Er bestaat - aldus sommige leden - geea v.erscllil van mening over het feit, dat de ontwikkeling van de P.B.O. over het algemeen onstellend is. Bij het n., gaan van de oorzaken van dit verschijn- sel stuit men op een geboortefout, n.L dat de benoeming van de bestuursleden van de bedrijfslichamen in feite aan de invloed van de bedrijfsgenoten onttrok- ken is, waardoor de P.B.O. een min of meer autoritair systeem wordt.

Theoretisch kan men stellen, dat de be- noeming van de bestuursleden geschiedt door de representatieve vrije organisaties en dat haar leden daarop dus een zekere invloed kunnen uitoefenen, In de prak- tijk komt daarvan weinig terecht en wordt de afstand tussen de bestuurders van het bedrijfslichaam en de be!'lrijfsgenoten groter dan in de vrije sector het geval is.

Er wordt reeds openlijk gesproken ovE!r. ee~:~: Qevrin!i y~p.. manager~. e11 het is duÜleiijk dat. ;~:plang deze toestand vo~rtbesiaat, _ d~ P.B.O. n09it een levend organisme, waarin de bediijfsgenoten beláng zullen stellen, kan :worden.

Het is dan ook noodzakelijk, dat de weL~r,Qrdt herzien ~,dier, voege, dat de be111,oeming van ,bestuursleden geschiedt door midden van vrije, rechtstreekse ver- kiezingen, waaraan alle bedrijfsgenoten kun,ne11. dee]Aemen, Dit -systeem is door de, V.V:.D • .J:ractie ,bij de behandeling van

·:·•>' .•

de wet indertijd voorgesteld, doch werd door de Kamer afgewezen.

Een tweede belangrijke factor is, dM met name in de industriêle sector de vrije ondernemersorganisaties over het alremeen sterk genoeg zijn om alle eco.

DOmlsche taken te kunnen verrichten, terwijl iR het sociale vlak de regeling

f t l l lonen en andere arbeidsvoorwaarden op ·bevredigende wtJze door middel van eollectleve arbeld8oVereeilkomsten ce-

achiedt. Er bestaat dus bier geen drin-o gende behoefte aan nieuwe organen.

Acht de minister het juist, dat de or- ganisatiecommissie van de S.E.R. bij de voorbereiding van instellingsbesluiteJt eeri daadwerkelijk aandeel neemt ·in het publiekrechtelijk organiseren van de be- drijfstakken!

Een voorbeeld hiervan levert het Hoofdbedrijfschap Ambachten, waarvoor door de invloed van genoemde commis- sie een project is ontstaan, dat eigenlijk niemand bevredigt en dan ook grote weerstanden heeft opgeroepen.

Wil de P.B.O. de geringe populariteit, wel!ke zij in de bedrijfstakken. waar be- drijfslichamen bestaan, heeft, niet geheel verliezen, dan moet worden gewaakt te·

gen een overdreven opvoering van de begrotingen en de heffingen. De indruk bestaat, dat in verschillende gevallen een veel te royale huishouding wordt opge- zet, waardoor te weinig middelen be- schikbaar komen voor het vervullen vatL de eigenlijke taken."

Men ziet dus wel, dat het met' de pu- bliekrechtelijke bedrijfsorganisatie aller- minst voor de wind gaat en wij menen met , de vorenaangehaalde "sommige leden", dat het noodzakelijk is de wet op de "helling te zetten, teneinde haar ie zuiveren van de smetten, welke haar uit ' , een oogpunt van democratie en ware bè- drijfsgemeenschap aankleven.

F; L, v. d. LEEUW.'- In de agrarische sector verwachtte men

een verdere consolidatie van wat uit eigen initiatief reeds was opgebouwd en de middenstand als zwakste keten in de schakel beoogde een versterking van financiële kracht en invloed, welke door middel van vrijwilligheid niet bèreikbaar bleek.

Algemeen gesteld kan men zeggen, dat de groepsbelangen nog sterk domineren én het ,.halen wat er te halen valt" nog voorrang heeft boven het bevorderen van het algemeen welzijn.

Onze Vlaams-Belg~sche vrienden op bezoek

Daarbij komt, dat de centrale overheid ten aanzien van. lonen en arbeidsvoor- waarden enerzijds en prijzen en bedrijfa- regelingen anderzijds een beleid voert, waarbij zij het heft in handen houdt, ter- wijl men indertijd gehoopt had, dat de zorg voor deze onderwerpe,n geleidelijk aan de publiekrechtelijke organen zou worden overgedragen.

TeleurstelliRil

Het is begrijpelijk, dat er· teleurstelling ia ontstaan over de machteloosheid, waar- toe. de bedrijfsorganen ten aanzien van wat men aanvankelijk als de belangrijk- ste taken beschouwde, gedoemd zijn, Men kan zich ook indenken, dat men in on- dernemerskringen weinig toeschietelijk is, Z9láng de arbeidersvakcentralen met betrekking tot de hoofdzaken ia de so- oiale sector (lonen en arbeidsvoorwaar- den) haar vrijheid wensen voor te beo houden.

Heel duidelijk is dit gezegd in de Me- morie van ToeUchtiDC" tot 'de begroting van Sociale Zaken en Volksgezondheid.

Minister Suurhof heeft zich daarin enkele opmerkin~JtU · veroorloofd over de trage ontwikkeling van de publiekrechte- lijke bedrijfsorganisaties, waarbij hij ener- Zijds de ondernemers (met name in de industriële sector) verwijt, dat zij te wei- nig bereidheid tot medewerking tonen, maar anderzijds de toepassing van de zg.

,.schildercla.usule" wijs beleid acht en daaraan toevoegt (blz. 20 M.v.T.):

"Ook de ondergetekende meent, dat de overgang van het onderhandelen over de lonen en arbeidsvoorwaarden en het neerleggen van de resultaten van. die on- derhandelingen in een collectieve 8.1'-

beidsovereenkomst naar een vaststelling van een en ander 'in een loonverordening

van een bedrijfschap een belangrijke stap is, die slechts na nauwgezette overweging moet worden gedaan. Juist terwille van een goede óntplooUng van de gedachte ... doe pabllekreobteiijke beclrijfsoqraDI

Positie, perspectieven en activ~teiten van het liberalisme I noornationaal contact is nodig en

nuttig, óók van li!beralen onder- ling. Maar wanneer dat een contact geldt met de Vla.a.tn&-Belgische libera- len die ons door de gemeensChappelijke t~ en door culturele en historische banden zo nauw zijn verwant, zijn die woorden ,.nodig en nuttig" we héél erg onvoldoende om de grote waarde van contact tot uitdrukking. te brengen.

In Juni van het vorige jaar hebben onze Belgische geestverwanten een Ne- derlandse delegatie in Antwerpen ont- vangen. Zaterdag en Zondag jJ. zijn onze vrienden van het Liberaal VIaama Verbond nu onze gutJen geweest kl Den Haag en het mag gezegd worden:

het was opnieuw een Vlaams-Neder- landse verbroedering, die de harten verwarmde en de geest verrijkte.

Dr A. ::M'aerten&, ondervoorzitter V84 het Liberaal ·Vla.amlr V1tl'bond en beo- stuurder van het bekende liberale dag- blad .,Het Laatste Nieuws", senator De Stob'beleir, de jeugdige en welspre- kende voloksvertegenwoordiger V84 Antwerpen, de heer F. Grootja.ns, de ondel'voorzitister van de Liberale Vrou- wen, mevrouw Dorilrens, de a.lgemeen secretaris van het Liberaal Vlaa.INI Verbond, de heer P. Lenain. de direc- teur bij het Belgische ministerie van Volksgemndheid, d'e heer Em. Janssens, het lid van de Antwerpse gemeenteraad, de heer D. Raeylm&kers, de advocaat C. Heemuin en nog enkele andere Vlaams-Belgische delegatieleden - het waren vrijwel allen oude vrienden, die we tiha.ns in Den Haag terugzagen en die we op onze wijze hebben ont- vangen.

• _• •

V ^oor schiedde dat aan een maaltijd ^{wat de Zaterdag betreft ge-} eG

Yervolgens later op de avond in een ge- · zellige samenkomst. En des Zondags op bijeenkomsten • aaa de koffie~

WETHOUDER DETTMEIJD ... gastheer ... ,_

in "De Nieuwe Veenmolen .. , een echte, oud-Hollandse molen, waardig pendant van het drijvende hotel op de Antwerpse Schelde, waar onze Vlaamse vrienden ons het vorige jaar hadden onthaald.

Toen, in Antwerpen, was de gedaclb- tenwisseling gewijd aan de Benelux, de culturele betrekkingen en de Europese instellingen; dat waren onderwerpen van algemene aard, waaraan ook Jl88IL' buiten (in de liberale pers) vriJ uitvoe- rige verslagen werden gewijd.

Dit maal was het anders, maar voor bet M!beralis:me, voor de liberale actie, zeker niet minder nuttig. Het ondel\o werp vormden: de positie en àe pers- pectieven ven het liberalisme in Belgil

· • Ja Nederlaad. waa.rbU 'VIOOl"al ~

aan de hand va.n redevoeringen en voordrachten van de heren dr Maer- tens en Grootjans van Belgische en van on7le vice-vool"2litter, mr H. van Riel van Nederlandse zijde, de prop&- gandamiddelen in beschouwing werden genomen.

Vragen van - om in defensietermen te spreken - tactiek en .,politieke krijgswetenschap", die men, krachtens haar aard, nu eenmaal niet aan de grote klok pleegt te hangen.

Laat ons volstaan met te verzeke- ren, dát deze uitwisseling van erv&- ringen ·en gedachten zowel voor de Belgische als voor de Nederlandse de- Iegatieleden (de Iaatsten bestonden uit enige hoofdbestuursleden, de leiding

·van het secretariaat en een aantal

8JI8Ciale genodigden, die bij het pro~a-

. gandawet'!k betrokken zijn) zo verfna- eend en leerzaam bleek te zijn, dat op voorstel van de heer Dettmeijer in be- ginsel werd besloten, deze conta.ct-bij·

eenkomsten voort te zetten en wel af•

wisselend in België en Nederland.

* *

D ergelij:ke bijeenkomsten en b.~spre­

. kingen brengeil ook het blJk~~

stige, maar zeker niet onbelangt'\lke voordeel met zich dat wanneer een.- maa.I ihet Benel~-parlement zal zijn tot stand gekomen en niet alleen ·na.

tionale, maar ook internationale frac- tieVorming naar de partijen zal plaats 'rinden, de grondslag voor het liberale contact reeds is gelegd.

Wat we nog meer willen zeggen?

Slechts dit: dat de heer Dettmeijer zien weer een even charmante en gees- tige als - waar het nodig was - za.- kelijke vergaderingsleider toonde, aan wiens arbeid en die van de secretaresse der V.V.D., mej. mr Va.n Everdin~n,

het organisa.torisc'he welslagen van deze Belgisch-Nederlandse liberale samen..

JllOmst in belangrijke mate is te danken.

A..

VRIJHEID EN DEMOOBATIE

·Besprekingen tussen Belgische _. en Nederlandse liberalen

In het afgelopen weekeinde hebben in Den Haag besprekingen -plaats gehad tussen Belgische en Nederlandse libera- . Jen.

De Belgische afvaardiging, bestaande uit leden van het Liberaal Vlaams Ver- bond, stond onder leiding van de heer A. Maertens, ondervoorzitter ·van het Liberaal Vlaams Verbond; de Nederland- se afvaardiging, bestaande uit leden van de Volkspartij voor Vrijheid en Demo cratie, stond onder leiding van de heer .. D. W. Dettmeijer, honorair algemeen se- cretaris van de V.V.D. en wethouder van Openbare Werken van 's-Gravenhage.

Doel -van de bijeenkomst was van ge- dachten te wisselen over de positie _en de . perspectieven van het liberalisme in

· België en Nederland.

Van de Belgische afvaardiging maak- ten o.m., behalve de heer M:aertens deel . uit: mevrouw. Dorikens, ondervoorzitster van de Liberale Vrouwen, lid van het bestuur der Liberale Partij en bestuurslid van het Liberaal Vlaams Verbond eri de

· heren F. Grootjans, volksvertegenwoordi- . ger voor Antwerpen, G. de Stobbeleir, se- nator voor Aalst-Geraardsbergen, Em.

Janssens, directeur bij het ministerie van Volksgezondheid, privé-secretaris van de minister van Openbare Werken, P. Le- . nain, algemeen secretaris van het Lib.e- raal Vlaams Verbond, C. van Beneden, lid van het bestuur van het Liberaal

·Vlaams Verbond en D. Raeymaekers, lid van de Antwerpse gemeenteraad.

Van de Nederlandse afvaardigbig maakten o.m., behalve· de heer Dett- meijer, deel uit:. mevrouw mr E. A. J.

Scheltema-Conradi, lid van het Dage- lijks Bestuur van de V.V.D., voorzitster . van de "Vrouwen in de V. V.D.", mevrouw

· S. A. Th. Goudswaard~:Knipsch(ler, lid van het Hoofdbestuur van de V.V.D., mej.

· H. Harderrian, lid van de gemeenteraad .. van 's-Gravenhage, mej. mr M. M. F . . van Everdingen, · sec_retaresse van cJe . V.V.D., de heren S. J. van den Bergh, . penningmeester van· de V.V.D., A. W.

· Abspoel, plv. voorzitter van de Redactie- . c~mmissie van "Vrijheid en Democratie",

·mr Th. Bakker, vice-voorzitter van de af- . deling 's-Graven'hage van de v.v.D:, drs

W. J. Bijleveld, voorzitter van de Sociaal- Economische Studiekring van de afdeling 's-Gravènhage van de v,v.D., mej. mr J.

-L. M. Toxopeus Pott, lid van het Hoofd-

·bestuur van de V.V.D. en gemeenteraads- lid van Delfzijl, T. J. Twijristra, lid van het Dagelijks Bestuur van. de V.V.D., ir

·A. Voet, lid van het Hoofdbestuur vàn ·de V.V.D. en lid van de gemee~teraad van Groningen, mr H. van Riel, ondervoorzit- . ter van de V.V.D. en lid van het College

van Gedeputeerde Staten van Zuid-HQil- land, ir A. J. Engel, lid van het Hoofd- bestuur van· de V.V.D., J. c. Manssen, secretaris van de afdeling 's-Gravenhage van de V. V.D., mr D. J. van- Gilse mr C .. M. Seret, penningmeester van d~ af- 'deling 's-Gravenhage van de V. V.D. en de

heer L. van Vlaarditi.gim orgánisàtor~prO­

pagandist Vàn .de V. V.D.

· Van Belgische zijde werden bela~e}Joo aftde redevoeringen gehouden door . .

heren Maertens en Grootjans, terwijl van .Nederlandse zijde mr ~. van Riel een boeiende inleiding hield over "J .. iberale Propaganda". Op alle inleidingen volgde een uitvoerige bespreking.

Besloten werd deze contact-bijeenkom- sten voort te zetten, afwisselend in België en Nederland.

r 1

H NOVEMBER 1955 - PAG. 4

Flitsen van Het Binnenhof (I)

Defensie: moeiliik en gecompliceerd· De burgerman. die geen- kasteelheer kan worden • Het duel Korthals-Staf in 1953 • De knelpunten in het viif-divisiënplan • Luit .-kol. Fens. van de K. V .P ••

dacht er 6ók zo over.

Het is met de defensie een moeilijk en gecompliceerd geval.

Wanneer een "gewone burgerman" op een· gegeven ogenblik een volledig inge- richt kasteel zou. aangeboden krijgen, maar daarbij een behoorlijke kans zou lopen, in de naaste toekomst alle ondér- houd en vernieuwingen van het inte- rieur en alle verdere kosten, aan zulk een bewoning verbonden, zelf te moeten op- brengen, zou hij - misschien met een te- leurgestelde blik op een verloren illussie -- toch voor de functie van kasteelheer moeten bedanken.

Iedere vergelijking gaat altijd 'n beetje mank. To.ch durven we zeggen: zo ligt de zaak ongeveer met onze defensie.

Men zal zich weilicht nog herinneren, hoe bij het debat in December 1953 over

Foto boven:

-Bijeenkomst met het LiL. Vl. Verbond.

Rechts op de voorgrond Mevrouw Dori- kens, lid van de Antwerpse gemeente- raad.

Hieronder:

Bijeenkomst · met het Liberaal Vlaam~

.Verbond. Van links naar rechts: T. f.

Twijnstra, A.- Maertens, ·Mevrouw Mr. E.

A. f. Scheltema-Conradi, D: W. Dett- meijer, F. Grootjans, G. de Stobbeleir.

de begroting van Oorlog tussen de w~rd­

voerdèr van onze Kamerfractie, drs Kort- hals, en minister Staf een nogal ernstige wrijving ontstond over het plotseling op- gedoken nieuwe plan om van de ontwor- pen 3 divisies op 5 divisies (één parate en vier mobilisabele) over te schakelen.

Deze wrijving ontstond trouwens niet alleen met de V.V.D.-fractie, maar ook o.a. tussen de minister en de woordvoer- der van de K.V.P.-fractiél de heer Fens

Ouit.-kol. b.d.).

Tot zijn eenvoudigste proporties terug- gebracht kwam het toen hier op neer, dat de Kamer zei: Beter drie goede divi- sies, waarin wij dus vertrouwen kunnen hebben, dan vijf slechte of minder goe- de, waaraan van allerlei ontbreekt en waaraan· wij allerlei andere noodzakelijk- heden dan nog moeten offeren.

En alhoewel nadien wel enige apais&- ring in de verhouding tussen Kamer en minister is · ingetreden (bij de defensie zijn zo grote landsbelangen betrokken en · er spelen hier zozeer ook de internatio- nale verhoudingen in de N.A.V.O. mee, dat verantwoordelijke Kamerleden als de heren Korthals en Fens zich . wel twee maal bedenken, alvorens het in deze ge- voelige materie tot een parlementair con- flict te laten komen), actueel b 1 even toch voortdurend de ook en vooral door de heer Korthals gestelde twijfelpunten.

Die kern- of twijfelpunten waren:

1 Hoe kunnen we een dergelijk . · groot apparaat, ingericht en opge-

zet met de steun van de Verenigde Staten en Canada, personeel in stand houden en het sterk slijtbare en s·nel ver- ouderde kostbare materieel op den duur vervangèn, ook zonder voortgezette bond- genootschappelijke steun?

2 In hoeverre zal . de ontwikkeling van de atomische oorlog tot de met name door de heer Korthals verwachte ingrijpende wijzigingen in de organisatie van onze krijgsmacht en die van onze bondgenoten moeten leiden?

3 ^{Hebben d~} luchtmacht en de luchtverdediging door de moderne oorlog niet een geheel andere en hogere waarde gekregen en zal deze ont- wikkeling zich niet nog rJteeds verder

voortzetten? A.

(Zie verder:

"Van het Binnenhof" II)

De Landelijke Middenslandscommissie

in vergadering bijeen.

26 NOVEMBER 19M- PAG. 5

Belangrijke onderwijsproblemen die in het vergeetboek dreigen te raken·

Niet alleen het lerarentekort ·en het gebrek aan Sf?hoolruimte spelen 'n dominerende ro!

Het onderwijs in Nederland verkeert in el'll8tig gevaar. Er Is een groot tekort aan onderwijzers en leraren. Er zijn gemeenten, waar men na herbaalde oproepingen

&"een enkele soUicltant heeft.

critiek. lk vr~g begrenzing van het veel te grote veld der afvraagbare _ aardrijkskunde-kennis. Het leek wel, of ik met deze vraag het hele toela- Er zijn SICholen, waar men de zaken alleen op gang kan ·honden, dank zij de mede-

werking van gehuwde onderwijzer~n en A'epensionneerde leerkrachten. Er is een schrijnend tekort aan schoolruimte. In sommige plaa-n zit men met volgepropte schoollokalen. Men hoort van 50 tot 60 leerlingen in lokalen, die slechts berekend , zijn voor hoogsten 48 kinderen.

- tingsexamen wilde afschaffen! Geluk- kig is het na verloop van jaren toch zover gekomen en heeft men 'eindelijk tooh al de voorstellen van destijds _ overgenomen, maar dat dit jaren heeft gekost is het beste bewijs, dat men ~n

onzent zo moellijk d u r f t en kán kiezen.

De toestand Is JU. en daar wanhopig.

Maar er Is de laatste tijd over dit alleiJl al herhaaldelijk geschreven en gesproken.

Zo veel zelfs, dat aan andere belangrijke onderwijsproblemen, de nodige aandacht wordt onthouden. En dat is een nieuw gevaar.

Nu er binnenkort in de belde Kamers en in de gemeenteraden weer gesproken zal worden over onderwijszaken bij de behandeling van de begrotingen, kan het zijn nut hebben, die wat op de achtergrond rakende- problemen naar voren te IJChuiven.

Ontwikkeling vraagt tijd en duur

Daar is om te beginnen het probleem van de overbelasting van het onderwijs.

In de laatste jaren is er een tendens om veel · dingen over te äragen aan de hoede van de school, dat wil zeggen:

van de onderwijskrachtEm. Het kan niet ontkend worden, dat veel van deze za- ken ieder op zielwelf van belang zijn en zelfs. wel grote betekenis hebben voor de vorming van de jonge mens èn voor de samenleving.

Maar er zijn grenzen. De school 'tan zich niet met alles inlaten en kan niet tegelijkertijd haar eigen taak vervullen en die van het gezin. Bovendien: wat gewenst is, is nog niet altijd noodza- kelijk.

Onlangs }leeft dr Drees in een arti- kel in een orgaan van zijn partij uitvc•erig geschreven. over de taak van de rege- ring in _het huidige tijdsgewricht; Hij haalde daarbij de woorden aan van Mendès France: "Regeren is een keuze doen". Aa~ de hand van talrijke voor- beelden verduidelijkte de minister-pre- sident de betekenis van dit gezegde.

· Hij herhaalde toen ook zijn in de Ka- mer gemaakte opmerking, d!!.t bij de algemene beschouwingen dikwijls ge- klaagd wordt over het te hoge peil der Rijksuitgaven, maar dat tegelijkertijd bij de behandeling der afzonderlijke be- grotingen steeds weer wordt aange- drongen op maatregelen, die financiële offers vergen.

Ik laat het gaarne aan de politici

·over deze opmerkingen van dr Drees : ·nader te bespreken. Ik haalde re sleehts -aan, omdat ze in zekere mate passen

"in mijn betoog ten aanzien van. de hui- dige ~tuatie van ons onderwijs. Im- .mers: enerzijds wordt g~.klaagd over .de teleurstellende resultaten. van on- derwijs en opvoeding, anderzijds wordt

·.de. taak van~ ie: Qnderwij~;~:lct~i~oc!ht~P. o~

alle. mogelijke m;mieren . veriWaard,

· .waardoor de gretls van het uiterste kunnen bederikelijk dreigt··te worden

)

overschreden.

_Wanneer -in onze tijd: "Regeren ~

kiezen, telkens weer een kel:lZe doen" • -dan kan men ten aanzien van de school

·zeggen: "Onderwijzen en opv~en iS

:telkens een keuze doen."

Probleem van de keuze

het kunstgevoel ~r bezoeken aan mu- sea en tentoonstellingen, ze zijn van onbetwistbaar nut voor de vorming van de jeugd. Maar dat geldt ook voor de activiteiten, dlie gericht zijn op het. na- der brengen van de jeugd tot onze in- dustrie, op het leren gel;>ruiken van de vrije tijd, op het leren zien van de

Al jaren heb ik me verzet tegen de kennisuitbreiding in ruimtelijke zin, wanneer zij niet de ontwikkeling in de tijd toelaat. Ik bedoel dit te zegg-en: In de loop der jaren heeft men enerzijds fel en voortdurend geklaà.gd over de overlading in het onderwijs en d'e ver- afgoding van de parate kennis, dooh sdhoonheid der natuur en van ons anderzijds langs andere wegen deze landschap, enz. enz. overlading op alle mogelijke manieren Maar een leek kan begiiJperl, dat al ·· ip.. de hand. gewerkt en de parate ken- deze onderwerpen tij(l. Vergen. En _djla.r) p.~ Y:~fl;!leerp~r"" , ... .; ,

nu ligt de. ÇQte 'nl.~ijiiMt(l. · · ' ·• ___ ·· · : • - '~:_;~ tk kán h~t ~g altijd niet begrijpen, De schooi komt tijd tekort! _:(lilt zelfs tiék-ié:,in,e _ OrtderWijs:rrtensen, Het lijkt dikWijls, · of degenen, die . · diè · zien bezighouden met het vraag- telkens weer: .. een nieuw b!!roei. qp ^hel;.? ~Uk .van..~e ·rila~a.~jeugd, en de beang- on~:rwïjs dóin, 2'llch ni~ bewUÎti.~~~· •IJ~de: . t~e:~van·:·het ·legel' der

:van: ^{het fei~ dat :eèn Ulir} nog:Sltijtl .60 '':c~tuu;olozen. • .niet -kiJnnen inzien, dat :minuten teit ^{en·. met} verl~d kan :'dit; ·alles voortdurènd in de hand .wordt worden tot 7.0... __ ._, __ ._· __ -___ · ··· ~- ge'werlrt.iJÓO~ èèli.' kennisuitbreiding, __ Elke Scl\oot .. ~ft-.~-;~~~spr~:-·;.,~~•>;;g~ifekt''-<:wo~dt· <ioo~.,:vè~i-

~gràm, .dàt zo -'èl'ligszins mogeiijk moèt ~iig:~an tijd en duur.

,worden a.fgèwerkt en het gaat niet op, Ontwikkeling vraagt tijd en duur.

,al geschiedt het helaas meer en meer, Elke werkelijke en functionele kennis- de schooltaak . af te wentelen op het ·vermeerdering vereist tijd vari bezin- gezin, nl. door uitbreiding van het ning. De tijd kunnen we niet uitbrei- huiswerk. Want ook dat is een U:iter- den. Als we werkelijk het kind willen

·mate moeilijk vraagstUk geworden! -ontwikkelen, dan zullen we het de tijd Het is o; zo begrijpelijk, dat vooruit- ·voor bezinking en bezinning moeten

·strevende onderwijzers en leraren zo- verschaffen. Hier ligt nu m.i. het grote

·veel mogelijk tegemoet Wlllen komen ·gevaar, dat ons onderwijs in dèze tijd aan de verlangens van de samenleving be<lre~gt: We halen te veel overhoop, en dan maar. in de schooluren allerlei we · stouwen te veel in het ogenblik,

·zaken aan_ de orde stellen, die van we verwaarlozen te veel de onmisbare buiten af zo belangrijk worden geacht.

Maar wanneer dat .streven tot gevolg heeft, dat de leerlingen, omdat nu een- maal het programma afgewerkt m o e t 'worden, thuis meer schoolwerk moeten

maken, wordt de zaak ·er zeker niet beter op.

We kunnen zo_ mogelijk

I. "

,,scurappen _

De oplossing ,lig{ hiër- in liet doen van een keuze.

Of het een of het ander, wanneer beide zaken niet tegelijkertijd kunnen.

En nu is dit typisdh voor ons Neder- lands onderwijs: we kunnen ten onzent zo moeilijk "schrlq)pen".

zelfs voorstellen om tot versobering over te gaan, ondervinden onmiduellijk ernstige critiek en leiden tof eBenlange vertoningen in bijeenkomsten en dag-

voorwaarde voor elke vorming, nl. de tijd vàn bèzinning en bezinking.

Meer en meer klinkt van de kant van de school de roep om r u st. Men gaat inzien, dát het misloopt; al!!! we nog -:langer voortgaan op de ingeslagen weg.

Géen rust meer

.De jeugd, _. en i\et name -~e in de grote .stëdén, cis jl.l j.O ,ve:r, éfa.t. ~ ,rUst niet meer verdrà.àgt. Let hiàar eenà op, .P.ol'lveel kinderen· op. -hun stoel zittea te ,wippen en te draaien, hoe hun benen _geen _ ogenblik rusten •.

Het rhythme heeft .ze volkomen in zijn macht. ·De moderne muziek, met haar. felle rhythme i is zo in net leven van de jongeren van thans ingedron- gen, dat het voor de meesten !;liet meer mogelijk is r~tig te luisteren.

De schOOl komt steeds meer voor het en weekbladen.

: Mediteren · komt er helemaai niet i:neer aan te pas. Beweging, beweging .en nog eens beweging bepaalt hun le- . ven. · Het stils-taande projectiebeeld .Vindt geen belangstelling meer, de problèetn van de keuze te staan. ]k wil Zo herinner ik me, dàt ik in 1945 iR

ln dit verband enkele voorbeelden Den Haag V<?G~"stelde om het program-

geven. ma voor het toelatin~xamen dras-

Het nut van verkeersonderwijs iS tisch te herzien. lk bepleitte toen af·

Uitermate gróot. Niemand Z8il dit. ont- aohaffing va.n grote vormsommen, in- )tennen. S<$oolsparen .lleeft ook een gewikkelde· vra.a.gstukjes en invoering grote betekenis. En wie de kinderen in de plaats daarvan van testsomme- leert hoe naar de radio moet·· worden tjes. Men wi>lde er toen niet van wettm.

geluisterd, doet al evenzeer een goed Ik stelde -mor om bij het examen ge-

werk. schiedenis de -periode--tot-1500 te laten

· ~ootz-Wemmeri. · ontwikkelin~ ' van. . . verv:aJJ.en. .Dat voorstel wekte. h:et>tïje

~~ehoCilwàndplateri schijnen te hebben . afgedaan en het leesboek met het door-

lopende en tot bezinning leidende ver- haal, wordt niet meer gevra8.gd.

· Cineac en bioscoop, beeldromaa en spannende boeken, allemaal zaken, die . beweging veroorzaken, zijn geHefd. En wanneer er thans ia de grote steden bezorgdheid heerst over de pretjes, Qie de jeugd zich veroorlooft en die de ouderen afkeuren, dan zullen we allen moeten bedenken, dat de bewegings- . dra.D.g hier de .Jelangrijkste rol speelt.

Ik geloof ni~ d&t de betreffende jeugd op slechte dingen uit ia. Het. komt mij voor, dat ze bewéging zoekt, ópwinding.

En dan rijst bij mij de vraag, of wij volwassenen, daaraan niet schuldig staan. Wat hebben we in school en In gezin gedaan om de rust te handhaven.

die tot bezinning leiden kanT VAN MOURIK.

Copic vocw deze n&brick ..

zenden nGGr:

Me;uffr. Joh. H. Springft', Alexander•traat liJ, Hurlem.

* * *

V rouwengroep Utrecht

Mevrouw dr. A. J. P. Wibaut-van Gastel, altijd gaarne bereid wanneer men een beroep op haar als spreek- ster doet, heeft te Utrecht op 8 No- vember gesproken over het afstem- men van het Saarstatuut. In de be- trekelijk korte haar toegemeten tijd heeft zij een meesterlijk beeld gege- ven van de geschiederii!!J en de achter- gronden van het Saarprobleem.

Drie oorzaken voor de afstemming van het Statuut kwamen daarbij wel het meest naar voren: de fouten ge- maàktt door het politiek zwakke Frankrijk, de van Duitse zijde aange- wakkerde sentimenten en vooral de onevenwichtigheid van het Duitse volk, die ook aan de dag treedt in hun angst voor Rusland.

Na de verwerping van de ~.D.G.

door het Franse parlement is door de daarna opgerichte Westeuropese Unie een vernieuwd Saarstatuut opgesteld, waaraan bij monde van de Duitse bondskanselier Adenauer de West- duitse regering haar goedkeuring had gehecht.

Van de inhoud van dit statuut had- den de meeste kiezers in de Saar geen duidelijke voorstelling zodat politieke agitatoren gemakkelijk spel hadden om de zaak zo voor te stellen, dat er gekozen moest worden 9f de Saar Frans of Duits zou worden, hetgeen een volkomen foutieve voorstelling 18.

Mail trad op dit ogenblik de Baarbe- volking niet voor de super nationale keuze mogen stellen.

Dat dit toch is gebeurd acht me- vrouw Wibaut een fout, tengevolge waarvan aan de Europese gedachte ten onrechte grote afbreuk is gedaan.

De gehele buitenlandse politiek ver- keert thans in een zodanig overgangs- stadium, dat voorspellingen over de toekomst onmogelijk zijn te doen .

Uitermate nodig achtte mevrouw Wibaut het, dat het Duitse volk mo- rele steun krijgt om het uit zijn on- zekerheid en onevenwichtigheid op te heffen,- opdat het niet opnieuw een gevaar voor West-Europa wordt.

Voor haar bijzonder belangwekken- de beschouwingen, geïllustreerd met recente · ervaringen in Duitsland, oogstte mevrouw Wibaut bij haar ge- hoor grote belangstelling.

In de pauze was een verloting ge- organiseerd om de kas van de vrou- wengroep te sterken. E.V.-G.

~----~---