DIE TYDPERK 1910 - 1918 PROVINSIALE BESTUUR I.

113.

H 0 0 F S T UK III.

DIE TYDPERK 1910 - 1918 PROVINSIALE BESTUUR I.

~. INLEIDING.

Gedurende die jere 1910 tJt 1918 het dear in die Trans- vaal op byna elke terrein van die samelewing groot gebeurte- nisse plaasgevind. Op staatkundige gebied het die Transvaal, deur sy toetrede tot die Unie van Suid-Afrika, 'n nuwe tydperk ingetree t.o.v. regering en administrasie, en dit het 'n hele ommekeer met sig meegebring wat betref die verbnuding van die twee tale, Hollands en Engels. Op internasionale gebied was daar die eers~~ w~reldoorlog wat ook in die Transvaal sy reperkussies gehad het, en wat die gewapendo opstand alhier laat plaasvind het. Op maatskaplike gebied was ~aar die griep- epidemie wat teen die einde van die tydp~rk sy verskyning ge- maak het, en soveel verwoesting gesaai ~t.

Al hierdie gebeurtenisoe het die ondorwys e:p. opv?edip.g, hoewel nie cntwrig nie, tog ten seerste hernv~oed. Maar hene- wens hierdie faktore was daar nnk ander van meer Girek npvoed- kundige aard, soos die invoering van Afrikaans as medium en as teal in sk~le in die plek van Hollands, die vereenvoudiging van ~aerskoolleerplanne en aanpasding van die leerstcf ~Y die kind en sy cmgewing, skommelings in die norplasing van leer-- linge van die. leer na die middelbare skonl, verhoging vaA die peil van ondeTI:ys en van verpligte skoolbesoek, iRvoering van vry middelbare cnderwys, die instelling van die Gemeenskaplike Matrikulasieraad met die daarmee gepaard gaande veranQ.e,rif:\,gs in die matrikulasie-eksamen.

Die m1ddelbare sk~olkursus net alh~e~eer van die invloed van die matrikulasie-eksamen weggebreek, en 'n. hele aantal nuwe hoerskole is geopen.

Hoer eise is gestel vir die 0pleiding van onderwysers,

en die kursusse is verleng. Oor die algemee~ ~et die aantal

studente nie tcegeneem pie, en geen greet verbetering in die

kwelifikasies van die onderwysers van die prnvinsie kan ver-

meld word nie.

114.

Lang~amerhand het daar verandering geknm in die beskou- ings van inspekteurs en andere t. 0. v. die e i . ..1tlike werk van die inspekteur en die wese van inspeksie. I .v.m. eksamens, sowel in die laer- as in die hoerskc-,1, kan nog geen noemens- waardige v~rdering waargeneem word nie ₁ hoewel ook hier reeds die kieme van verandering aanwesig was.

Volgens die Unie-grondwet het alle laer en niddelbare on- derwys onder pr~vinsiale jurisdiksie gesorteer, terwyl hoer, d.w.s. na-matrikulasie, ~-~nderwys direk nnder die Uniedeparte- ment van onderwys geval het, 'n Uitsonderirig hier0p was dat die opleiding van onde~vysers, tweede en de~de klao, onder be- heer van die provinsies gelaat is, terwyl die van die eerste klas onde.r Unie-be heer gekom het. Di t VIas ¹ n voorlt"Jpige meat- reel;) ~aar daar het tog geen verandering in gekcm nie, scdat die opleiding van 0nderwysers tans n'Jg onder die pr:Jvinsiale ·':' _ s bestuur val, uitgesonderd die U.O.D. (min nf meer celyk aan

die 0 .1} , we.t r.nder die Unie-onderwysdepartement se l::·eheer val en opleiding waarvr:or geheel aan die universiteite of' univer-

siteit~kolleges geskied.

2 • LAERSKO LE •

(a) Die Taalvraagstuk. Die taalvraegstuk het deurgaans

'n gr~ot deel van die inspeksieverslae in beslag geneem en 'n

g~oot deel van die inspekteurs se werk net daarin bepYaan ^~m toe te sien dat die ~epalings van die wet t.p.v. die tale uit- geveer is. Dit is derhalwe nodig om in besJnderhede t"JP die

ingrypende veranderings in hierdie 0psig in te gaan, en om JP die vo~dering t.o.v. die t~epaR8ing ven hie~d1 veranderings te let. Deur die Unie--gr-·ndwet, artikel l37, is bepaal:

,,De Encelse alsmede de Hnllandse talen zyn r.fficiele talen van de Unie. Zy worden 0p een voet van gelyk-

r ... eid behandeld en bezitten ert genleten ge1.~rke "!rry-

heid, re ohten en v0orre chten·." ·

--- ^----· ·---·----

1) Jaarverslag T.O.D. 1911, bl. 3.

115.

Op grond van hierdie artikel moes :lie r:Pransvaalse onderwyswet no. 25 van 1907 verander word. Dit is ^g~daan ueur die Rissik-

ord~nnansie van 1911. Engels en Hollands het in die sk~le ge- lyke regte geniet sedert.1912, maar reeds spoedig is daar ge- agiteer ^")ffi .Afrikaans in die plek v3.n Hcllands te stel ^RS me- dium, en in 1918 was dit reGds gedeeltulik 'n vcldonge feit.

Die taalvraagstuk kan dus paslik onder twec ~nderho~fde behan- del ^wo~d, (i) die Tiissik-crd~nnansie en die gelykheid van Hal-

lands en Engels, en (ii) die invoering van Afrikaans .

•

(i) Die Rissik-ordonnansie 1 )het op l Januarie 1912 in werking getree. Dit is sn gen")em na diE ~dministrateur, Johcnn Rissik, deur wie dit ingedien is.

Die vernaamste verandering t. o. v .. vnertaal was 2 ) dat:

, , (l} De mo~dertaal, tans gen..,emd de p,uistaal, 'l;)ly:t:'t-:

hot verp1lcht medium voor het aanvangs('lnderwys.

(2) Ecn twe~de medium, Hollands voor Engelso kt~~e­

ron en Engels voor Hollandssprokcndo kir(lAr.oH, kan worden ingevoerd indien do oudA~ ~oL wenst. Er be- staat ··cmtrent b.<~t: +:.·:;,.,...~"" T"'~fli·.nn geen dwang moor; do

v.R..ok w''l·J.t .,~Torgelaten aan do welovorwr)gen kous va:n

<:e ouder. In plaats Va):l. net eindo v~;q d.,· derdn standaard wcrdt net einde vap. do vierde standnar?

het punt van overga~g, indien er enn twaqda ~odium

moet gebruikt w0rden ^{11 ,}

d. w .. s. as die ^~~ue :::' di t gewen3 he t. ^~ f'lar cla.a:-- was go en verp1ig- ting toe nie. Onderrig in die hu~~t~a# was verpligten~, en

~ok in die tweede tpal tensy die ~~e~s agdero ghwens het.

Bnkant st. IV kc..n die ouer die medi';,ui'J4: l·<::ies waardeur sy kind

~nderr~g moes word.

Die verski1le tussen hierdie t>)rrlo'j..;:;ansie se l·:epalings en die van die Smutswe-c ~s inf\.erdaaJ ~r_oi"'·t~~ Vclgen::~ laasgenoem- de moe s e.lle kinde.. rs e.J.be i tale lefr, e:'1l Hollandssprekend.e s was verp1ig om na st. III byna al P,ulle Vakke deur medium van Engelfl te lAe r. Vc·lgens di -a Ri ss i~- ^- rd·)l~/""" ··"' Jrc'h "tt k ;,.-e-1

dwarsc'\eUr die l&er- 6'0'...,.P;l 8.S di_!~ ("!QSrSkCOl gaan SOUder om In wvnrd van die tweede taal te j_eAr 1 iLdien die ouer sulks ver-

kies het.

- - - · - - - · - - - · - - - -

1} Ord. 5 bvan 1911, in Pr~v. K~. ~o. 64 van 24/7/ll, b1s. 73.

pdm. Kennisg. no. 154.

2) jaarverslag T.O.D. 191:::-, rl. 11.

llG.

Een punt wat tot misbruik aanleidjng kon geo sn wa~ in 1934 verander is~) was dat dis ouer knn besluit wat sy huis- taal r.as. Di t het daartoe aanleiding gegee dat talle .-:uers om verskillende redes hulle hutstaal verkeerd opg8gee h~t, en so hulle kinders ¹ n groat onreg aangedoen )?.et.

Ter toepassing van die ordonnansie het die departement aan die ouers van skoolgaande kinders 'n omsendbrief 2 ) gerig waarin hulle gevra is om 'n keuse te doen t.o.v. die voertaal van hulle kinders. Skole moes toe volge~s die antwoorde in- gerig word.

Die uitslag was3) dat daar vir standards tot en met IV

41 skole met uitsluitend ~ngelsmediuh 1 159 skole met uitsluitend Hollandomedium, 437 skrle met beida medi~ was.

Bokant st. IV was die ooreenkcmstige getalle Gl, 48 en 327.

Die aantal skcle weerspiecl nie die aantal leerlinge nie, omdat baie bui te skole we inig en baie d- rp::k le 'n gr-"ot aantal leerlinge gehacl. het. In die lcop va12 jare ~1et uaar grnr:t Yer ....

anderin~s t.o.v. die persentasie leerliu~e wat deur die esn of ander medium ~r deur albei nnderrig sntvang het, plaasgevind.

Die volgende tahel 4 . ) tnon dit aan:

Tabel IV. Persentasie LeerlingG net Verskillende Media ge- durende Jare 1911 - 1934.

Persentasie Skoliere met

Jare Medium Engels ( Jlf~±iHl~ns) ^flt~elc _{It) ~} J_ ~ \ J~ ~ f'J;!, . )

;· Persent Persent Per sent

1911 ± 75 :t 21 ^j;_ 4

1915 45 33 22

1920 41 41 18

1925 l.J-1 51 8

1930 39 55 s

1934 37 ^_t:;8 5

l) Prov. Kt. no. 1311 van 22 A-u.gus+.us 1934, bl_ 146, AC'.m.

kennisg. no. 6 6.

2) Jaarvers1ag T. O.D. 1912, b1. 13.

3} Ibid., b1. lL~ on 15.

4) Ont1een aan Bot, A .K.: Hcnc.erd Jaar Onder':-v-ys in Transvaal,

bl. 101.

117.

Die vernaamste verandering het gekom t.o.v. die skole waar H'lllands die medium geword het, waar daar tevore geheel- en-al nie sulke skole bestaan het nie, Ook die skole met al- bei media

,,het balangrik verskil van diG vroeere dubtel- medium-skclc, omdat die meeste oorwegend Hol- lands geword het, waa~ dit voorheen sorwegend Engals was. Omtrent die helfte van die sk~ol­

bevolking het regtc verkry wat hplle tuvore nie in daardie mate gehad hot nia, •rl}

Die ^t~ename van die aantal enkelmediumsk~·,le r ... a 1916 blyk 'n vervulli~g te gewees hot van die profetiese uitspraak van inspekteur Klooster in 1912f)

mover de twee talen blyven we aan ¹ t praten en vaak aan ¹ t klagen. En oYer gelykwaardigheid en g~~rechtigheid is nog ^v~or0erst et het

laatste wo~rd gesproken. De Rissik--ord~ nn::;:lt;ie hecft ons weer 'n stap verder gebracht iL de goede richting. Myn ov2:-tu~~ging is do.t we lang- seam genaderd zyn tnt de nplossi:ng var.:. de ^~Gal-·

kwest ie. Kc. die eu21:r: s sj_~g li6t i::: de scho•~ Lmet cnkel medium, waa:::- flink ^tyrl_ aan de tvmod.e "caa::'..

wardt besteed." (Ek .::;;1ders-treep) ---·-

Volgens Vissoherl inspekteur v:Lr Hollands ^tf:; J·"'hannesburg, het Hollands tocgencem in popularit~~t in die andertalige

skole~)

, ,Met voldoening mag worden vermc::ld dat het flr-.llands als leervak al meer cn meer zyn natuurJ_ike pleats in onze scholen begint in te nemen. Ik geloof te m'lgen zeggen dat de tyd voor~"Y is, r;aarin :nen het aanleren van de andere officielt: landtaal beschcm'lde als iets gedwnngens, dat tegcn v;il en dank in de school moest v:wrden cndorwezen en geleerd."

Dit wil egter nog nie s€ dat die roil ~evredigend was nie want vier jaar later het J. Lub nag r.)p die RanC. gevindtf.) d.e.t Hol- lands :)Or die algemeen Yer van bcvrecigend ·:ms Engelse skole, soos n.a, geblyk hot uit dic:: le:::...

men. Lees Ties ·caamlik g.~;\ ·.~·-:-lg:::.ns hr:m, en sp0lling tas.mlik, maar die mondelinge en ekriftelike ^stel~erk was in baie geval-

le selfs benede kritiek.

1) Bot, A.K.~ t.a.p.) l l . 101.

2) Jaarvcrslag T.O.D. 1912, bl. 221.

3) Ibid., t l . 21:-7.

4) Ibid., 1916, bl, 126.

118.

In 1913 het die direkteur, op grond van die bevindingi van sommige inspekteurs, veral St0ffberg en Botha, gokonsta- teer J:) dat die mediumkwessie, op onkele alleenstaande geval·le na, opgelos was. Wdl was die peil van die taalkennis nog veel leer as wet wenslik was~) veral in die dorpskole. Op die

platteland het die peil van Engels volgens Bctha, Corbett ert

Hofmey~r gestyg, dog volgens Kerrich, Ligertw~od en van der Lingen was dit nog swak~) Hollands was op die platteland be- ter as Engels, dog ook nog nie wet verlang was nie. Klooster en Visscher het albei vooruitgang in die dorpskole gemeld, terwyl Kerrich met ~Jeinig lof van die skole op die Wes-Rand gepraat het~) Hofmeyr het gevind5) dat taalonderrig op 'n vaster en hegter grJndslag geplaas was as ooit tevore. dear spraakkuns vervang is dour spreekoefeninge, reels deur prak- tyk, taal en redekundige ~ntleding deur sistematiese nefening~

in suiwnr spreek en suiwer skryf.

In 1915, d.w.s. nadat die Rissik-ordonnansie Vi6r jaar in werking was, het meer as 400 ult die 696 skole 6 ) 6f uit- s1uitend 6f hoofsaaklik van Hollands as medium gebruik gemaak, 194 van albei med.:..a min nf' meer in ge1yke mate, en 8) alleen van Engels. Die icopekteurs se bevinding was7) dat die 6r- donnansie toe goed gewerk het, met weinig ~f geen wrywing.

Gedurende die jere 1911 t.')t 1915 hvt H-::llands dus sy reg- matige p1ek in die Trannvaalse skole ver0wer, 'n pl~k wat deur die oint1ike huistaa1 van die oorgrote meurderheid, Afrikaans, nog nie verJwer kon word ~ie, omdat dit as skryftaal nag

weinig of niks presteer het nie en n~g geen vaste gr~ndslag

gehad het nie. Omdat die eEn :Lase van die taalstryd nou ge- wonne was, was die tyd ryp vir die aanknoping van die volgende

1) 2) 4) 3}

g~

7)

Jaarverslag T.O.D. 1913, bl. 30.0ok inspeksieverslag bl.79.

Ib:J.d., 'b~~~- . - J : .J . :

Ibid., .:.i''ll?l'l)~Rti:i3verslae, "bl. 78 - 159.

Ibid. 1 bl. ^{]l2 11 .} Ibia., bl. 10'+.

Ib±d.; 1915, bl. 36.

Ibid., bl.· 38.

119.

fase, nl. die invoering van Afrikaans in die skole.

(ii) Die invoering van Afrikaans .as voertaal in die skole is reods in 1912 op die 15de Algemene Vergadering van die

V.V.O.O.Z,A. deur die vise-voorsitter in sy openingsrede be-

pleit~) Hy (P.M. v.d. Lingen) het o.a. geoe:

,,In do allerlaagste standaarden mecn ^~k dnt het Afrikaans medium moet zyn ₁ orndat deze de taal is die de overgrote meerderheid te huis gebruikt. Om het kind te kunnen ·~;e­

reiken, moet men de taal gebruiken die het kind het ge- makkelikst verstaat - men moet van het bekende tot het onbekende voo rtgaanfl.

Op dieselfde kongres het ook 'n voorstel 2 ) van die

Lichtenburg-tak gedien dat die Afrikaanse taal so hersien en verbeter moes word dat dit Hollands op skool kon vervang.

Daar is besluit3) ,,dat de tyd gekomen is om Afrikaans in onze scholen als medium van ondervvys in de aanvangsklassen toe te laten." Hierop bet die direkteur geantwoord 4 ) dat, aangesien die Rissik-ordonnansle die huistaal as voertaal voorgeskryf het, die besluit. r:nnodig was (m.a.w. Afrikaans k(")n as voertaal gebruik word .• ) .

Gedurende 1914 is uitv~ering hieraan gegce toe die Pro- vinsiale Rade van die Transvaal, O.V.S. en die Kaapprovinsie besluit het5~ om Afrikaans as voertaal toe tc laat :i.p.v.

Hollands om sodcende te vold.oen aan die , , huistaal"-vere:l.ste van die wet.

Dat die invoering van Afrikaans selfs as voertaal voor- lrtpig heelwat moeilikhed.e sou veroorsaak, was te voorsien, aangesien daar die grootste onstabiliteit geheers het en die

taal so dikwels verbrou is deur invoeging van Hollandse en veral Epgelse woorde. Daar het groat verdeeldheid bestaan cor die verdierystP11kb0id 7en ~frik~ans ns tnal, ook onder die inspekteurs soos blyk uit hulle rapporte. In 1915 het Corbett geskryf: 6

)

1) Bet Kristelik Schoolblad, 1 Mei 1912, bl. 4.

2) Ibid., L1. 15.

3) Ibid., 1 Augustus 1912, bl. 1, punt 4.

4) Ibid., bl. 2.

5) Ibid., 1 .Augustt:.s 1914, bl. 11.

6) Jaarvers1ag T.O.D., 1915, rl. 120.

r:

I

120.

,,Ik weet dat vele hollandse inspekteurs om my onbe- grypelyke redenen de voorkeur aan he't Afrikaans geven, doch myn afrikaan~e kollega's zyn verdeeldn.

J. Lub (Hollands, die Rand) het geskryf: 1 )

, , Men wil Afrikaans, dooh men wil ni et inzien dat zulks onmogelik is zonder eerst goed Hollands te leren."

en weer: 2 )

,, ' t Beginsel om ~oor jonge Afrikaanse kinderen Afri- kaans Hollands te spreken, moge goed zyn, doch zal ' t kind wat loren, dan is het nodig dat de on- derwy,eres goed Hollands kent."

Hiervoor was heelwat te se, aangesien woorde eoos slate, pen- cil, holiday, en baie ander in sommige Afrikaanse kringe ge- hcsig is by gebrek aan 'n gcsist8matisoerdc taal.

·Tog kon die beweging nie gekeer word nie. In 1916 het

7.'

Lub gorapportcer~ ¹ dat die Hollandsmediumskole in werklikheid reeds almal Afrikaansmediumskole was, hoewel iiollands nog as _• ... _.f'

vak ondorrig is. Hy het toe selfs a2nbeveel dat Afrikaans as medium gebruik moes word. Moordyk het gemelc4 ) dat; di t die eenparigc gcvoel3ns van sy onderwysers was (a) d.at dis invoe- ring van Afrikaans as voertaal hulle taak aansienlik vergemak- lik .het, daar hulle hul nou kon uitspreek in die taal waarin hullc gedink het en wat hulle tuis gebesig het; ( '-,) da t hulle onderwys baie meer doeltreffend was, daar die voertaal nou die taal Tias Ymt die kinders ui tslui tlik t.uis gehoor het. Ook Botha, Kerrioh en Visscher het soortgelyke uitsprake gegee~}

Teen 1918 kon byna alle inspekteurs konstateer dat Afrikaans in verreweg die meeste skole die voertaaJ. was, en uit die direkteur se verslag 6

) blyk dit dat Afrikaans veel neer as voertaul gebruik is as Hollands, veral in me buiteskole. . Die volgende tabel uit die janrverslng teken die toestnnd die duidclikste:

l) Jaarverslag ~.O.D., 1915, bl. 1:5.

2) Ibid., bl. 146.

3) Ibid., 1916, bl. 134.

4) ~bid., t1. 141.

5) Ibid., b1. 113, 124, 148.

6) Ibid., 1918, r1. 65.

.iC::.i.

Tubel V. Mcdi~m van Onderrig in die Transvnalse Skolc aan die einde van 1918.

F,ngels Afrik.

j Engels Engels

!Holl nd jGedeeltelik[Gedeeltelik : a s; en Afrik. ! en Hollands ' jGedeeltelik!Gedeeltelik

borpskole !32, 825 : .6, 360 5,203 5;367 3,442

~uiteskole ^. 1,075 !15,223 ^~ 6,691 6,658 6,435 kogrskole en f

!r;~ :r Afde.lings! 5,490 71 337 69 703

Kleurli.nge 3,l;t8 331 70

Wotaal aantal

ft-2,508 '21, 654 ~12,231 12,425 10,650

jLeerlinge . ^:

Byna 77% van die lee•rlinge was dus in sui wer enkelme- diumskole.

As leervak is Afrikaans nog e ingevoer nie, behalwe later in die lRagste standerds. In 1916 het die Afrikaanse Taalgenootskap 'n brief~) onderteker1 deur W. M. R. Malher't e en T.H. le Roux, aan die administrateur gerig waarin hy versoek is om Afrikaans ook as taal in te voer in skole waar skoolkom- missies nie juis Hollands verkies het nie, beginnende in 1917 met st. I en vir elke volgende standard een jaar later totdQt dit in 19 ook vir st. VI ingevoer sou word. Die Uitvoerende Komitee het in dier voege resluit en, hoewel niks daarvan in die dirckteur se verslag voorkom Lie, het Corbett gemeld 2

) dat vanaf 1918 alle leerlinge in die substandcrds en in st. I Afrikaans as vnk sou er en geen Hollends meer nie. Bokant st. I sou Afrikaans die voertaal wees menr Hollands sou liOg as ve.~: g~:_;lecr word. Hyself U~'l.C',rdaor cgtcr nie mee

nie: 3}

diend

,,Tenzy men durende dit overgPngstydp~rk steeds op zyn hoedc is, znl ecn gemeon patois, een kievietje taal, op vole scholcn v~nrnindcr gehalte gcbruikt worden. ~en govoelt dat het aannemen vnn hot Afri- kaanse medium voorbar5.g is. De lserboeken hadden eerst in de taal moeten wo~:-den overgozet.!!

- - - - - ..

1) Het Kristelj_k Schoolbl!ld, 1 Augustus 1916, bl. 5 - 6.

2) Jnarvcrslcg T.O.D., 1917~ bl- 127.

3) Ibid.! bl. 128.

122.

Oor die gobrek nc.n le_crbo'!ke het ook 8ndcr inspektcurs gekln,

1) .

bv. Kerrich wat gerapporteer h~t dat dear maar weinig vor- dering met die invoering van Afrikaans as a~ryftaal en as leervak 1?;emo.ak is, vernnamlik omdat die nodige boeke nie ver- krygbaer was nie. In hierdie behoefte sou later voorsien word.

Hoofsaak hier is dnt Afrikaans vir goed inslag en skering ge- kry het.

(b) LeerElnnne. Op 9 en 10 Desember 1910 het daar 'n vergadering van nfgevnardigdes van die V.V.O.O.Z.A. en 4ie T.T.A. plaasgevind ² ) wssrop ds~r op vereenvoudiging vnn die leerp1an n~n~edring is omdnt dit te oorlssi wss. Die depnr- tement het dna.rop 'n kornrnissie, be sto.o.nde ui t verteenwoordigers vo.n die t1iTCe verenigings, versoek3 ) om rlo.nb·eve1ings te doen met die oog hierop. Hierdie nanbevc1ings is deur die inspek-

teurs op 'n verg,~dering oorweeg, en die mceste d~tarvf',n is dour die inspekteurs goedgekeur en dour die Uitvoeronde Komitee ao.nv2nr, wr~t dncrtoe oorgegc:r".n het om die nuwe 1eorplen te publi seer~)

Die vc:r<J.nClerings 111o.s mecstol bedoe1 om die erp1an te vereenvoudiJ; en tc vurmindcr. Dit is gevoe:.. dat dj_e 1eerp1cn te oorh:.ai wc.s en dnt d.ie stof gevolg1ik to he.1soo:r;kop aange- bied moos \Nord. Di t het go i tot oorhc:.c~stige essimi1o.sie vra.t 1nter ondoe1treffend geb1~k het ns die leerstof gcbruik of gereproduse€;r moes word. Die eks:-',menuitslno v:1~ st. VI en VII het dit ook ~ewys~)

In vero~nd met di~ • tale hot die dirakteur so ^{dat daer}

in die ver1ede te vos1 woord- on sins6ntleding was, wat nic in verband met die 1ewende taa1 gestaan hot n:'._E::.

Die ge skiz:;dc;nj sJ eerp l9n he"i.; vroeer 'n kause ge1sat. Met die oog op eksamenvereistes het die r)nderu;,-sors ev;rewel gevoe1 dat hu11e 'n vnste minimum-J..eerp1an wou he. Dit is toe so

1) Jaarvers1ag T.O.D. 1917, b~. 143.

2) Ret Kriste1ik Schoolb1nQ, 1 Januar~e 1911, bl. 3.

3) Jaarvers1ag T.O.D.l 1911, b1. 26.

4) Prov. Kt. no. 47 van 21./ I+i;:::i..l, bL 60. · Adm. kennisg. no. 74.

5) Jaarvers1ag T.O.D., 1911, b1. 27.

gev7ysig. Die :;..eerplan is verminder, manr die eerste opset van die ^silla~us is behou, nl. dat Suid-Afrikaanse en Europese geskiedenis, met soveel algemene geskiedenis o.s nodig was om die eersgenoemde twee verstaanbat:;r te maak, en die geskiede- ni.s van die ontwikkeling van die Britse ryk, geleer moes word~)

Dwarsdeur die leergang het Suid-Afrika~:tnse en wereldgeskiede- nis h::tnd in hand ge an. Tot en met st. III moes die 1:~)han-

deling vernaamlik bicgr~~fies en in die vorm vo.n verhple wees.

In st. IV en V !lloes d.it meer stelselmctig wees, in die vorm vcn 'n aoneenlopende verhnal. In st. VI en Vll moes dQar 'n groot mete van eie studie wees, die verbnnd tussen Suid-

Afrik~nnse en nereldgeskiedenis moes bceef uord, en die begin- sels van vercntvvoordelike bestuur moes behnndel ~;n

Die lee nge vir :11 die l~~erskcnlvskke is in ~~ie Prcrin- siele Koernnt von 21/4/~9 uiteengesit.

Socs hierbo onngetoon, het die direkteur i.v.m. t clonder-

ri~ grant klem op spreekoefeninge 16. Dat dit nodiE ~ss,

blyk ui t die ve rsl~,e v::tn tnlle inspektc;ur.s ·.·;:;t j '1:J.r no .i car klaagtone oor dieselfde saak laat hoor het, b~. in diP 1911- versl het Hofm~yr. (bl. 72), Hoogenhout (bl. 74), Kerrich

(bl. '78), Mansfield, Klooster, e.a. die saak aengeroer. Hof- mPyr sc mening kan hier as voorteeld dion:

, ,Het kind loert door te ~"raten en te b1isteren nanr .tot prat<"n van andercn, Ik..t sc·.J.ry\;;c.·::r vrm er:n1 taal is Per.

zaak van latere en mindere o'lmr-v;e;:;ing. Een taal moet allereerst gesproken worden. Vandaar het grootste b8- lang van iedere dag ger::teen7.~U:J.e f!a.mrcnspl::''t~r•,)l te hebben -met de leerlingen, en vooral met die in de o~nvBngs­

klassen.11

Kerrich h8t ges@ (bl. 78):

, , Onze taib.llessen schynen te 1;o0:kechtig en te ¹ pa:pier- achtig', ••..• te vee1 een ?:.Stak van ged:•':'ukte en ge-

schreven wocrden, e.n niet con zaak van levtJnde en gespr<Jken wcorden. ¹¹

I3ogaande opmerkings sien op albei t

Die togem~lde leerplnn hct ^g88ll cnde~ id tussen do en plassskole ~emaek nie, en hct, wet die plattelnndse skole

bctref~ onvcrc.nderd in werking bly Ggs tot in 1915.

In 1913 het die OndeJ ^r~nd bestnnndo uit J.E. Adamson

---·----· ^·---·

1) J:~'.•r·versl.1;::: T.C.:J. l:ill, bl. •

2)' F1.·ov • Kt.- no. ~n v~u1 21/4/'11,. • 60, Adm. Kt'mnisg. no~ 74.

124.

as voorsitter en . Cullen, F.V.

»n T. Reunert as ledP~) dceglik ondersoek ingestel na dici on- d:3rwys in p telandsc skole on ve rocr ui tgelJ ng.

Die d het tot die besluit die platteland meer by die omgewing

dat die ondel'"'lilys pas moes word~) ^on

dat die lee lanne vir buiteskole vereenvoudig moes word.

dusver was e taestand soos deur y geskilder~)

~There is the standing danger th the material of fo ruction ~iJ.l be more t subject matter cf t ols, isolated from the subject matter of life-e The pcrmane cial interests are l ly o be lost from view.... we reaJh the crdinary r ... c,tic:l cf educnti':::n: . . . the acquisitic:n of literacy."

g i n lees, skryf, re n, gc.sk1ec1cnis en aa

skunde krm die plattc~andso diesolfde as in die do skole wees, rrRar ~er2l n~tuurst11dia en handearbeid mces ty

e In::mers:. flC% van die aas-·

kinders het ni ~erder os 8 VO ~G s·~. 7 gcleer DiG. S~U

clie :r rigG dan nt8 niskicn

c lan nic? Di. d hot geilleen van nee, aa sie:r1 hulle gewnJnlik die intelli e l rlinge was, ~at ::>edig

verl~re terrc~n ingcha~l het

ho8 rJl oorgcpJ.rt·:·,s is; ct.··, .s. 0p die uitcrs-tc

Benewens die v0rc:cnvr:;udi ng •Io.n die lc..::·rplan vir p s- skole is r ock vnorgcstcl t die: k:sssu j_n oope ingcckel

i.p.v. in st

de op cU.c nb.:.vc in hic~dic versl , h0~

diroktcur on inspektcurs

wysi leor:plnn vir b1Ji t ^tecn

e e vnn J..913 cepublist.;<.:-r l S . ^{. 6)}

ns Adnmson, om die

bui tc le t vcrccnvnudig, ve vj_ r cv:1.-- sn ·':Ji~.'C 0ill8D skr·lo.

----·-~--- ··---·--- - - ---·--

l) EGrste Verslag van d Ondc•rwysraad dd. 20/6/13 bl.) Goewts. dr. T.P. 7/

2) id., bl. 10 e.v.

3) Dewey, .J. : Democracy and F'ducat i~n, bl. lO.

4) -fbidq bl. l3.'V4.tsfflj ^Vtll1 O,Jni•FJJrur:/, b/.1.3.

5) Jaarverslas T.O.D. bl. 8.

6) .Kt.no.l98 van l ,tl.23l-26l,Adm. sg.no,l+93.

125.

Die werk is in gr®epe verdeel. Hieraan was sekere voordele ver-

•onde en die euwel van 'n groot aantal standerds voor een nu~

derwyser is daardeur verminder (verwyder kon 'n mens dit nie).

Die lecrgange is baie ~reedvnerig aangegee ten einde die onderwyser tot leidraad te strek, en dit het ve:ral vir die tale gegeld. Besondere nadruk is op natuurkennis gel§. , ,Ret

..

is een vcrplicht vak, en onderwyzers zullen zich biezonder moeten inspannen em het t'.cd; zyn recht te d~en komen. ^r• ~c,:at hier-

,,

die vak b0tref, kon die plattclandse skole werklik tot skole vir die plattoland gemaak word. Sk~oltuihe mo~s waar moont- lik aangel2 w~rd.

Die wyse waarop die nu~e lee~plan ingevocr moes ~or~, moe8 deur die inspekteur bepnal ^wor~.

Verpli~tc VBkkc vir buitcskolc ^~qs Engels, Hollands,

Suid-Afrikaansc souol as alg6m£no gsskiedenis en burgerpligte, aardrykskundc, natuurstudi~, rcken0 8n bybclondcrrig.

IIicrclir.:; diff'erensjering vc.n.lecrplanne. tussen n~rp- r.nJ

plaasskolc ~as 'n goeie stap. Foslkes ^{1 )} mccn dat 'n sskcre minimum K:,·;rnis vir allc mensc no dig is, maar daarbene\7cns mrJet daar 'n ~,·;yc .__n verskeL.::: differ(Omsi0ring \'Jee:s.

Dia invoering van ~atuurstudie het ook in di~ teken van die nuwe ~pvoeq.ing gestaan, nl. nm die kind in aanraking m>:lt sy ~mgewing te bring en intelligente telangstelling in sy om- gewing ;an te wakker, soos Ballard dit ultdruk~)

Uitgebrsid~ sucgesties is aan die einde gegee vir din enderrig van die tale. Spraakkun::; es::;udanig het fei tlik ver- dwyn ~n die metode was die dirokte - csfening in m0ndelinge en skriftelike gebruik van die tual.

Selfs na die vereenv"ludigtng ^'TBU die leerplan, het som- mige inspekteurs neg Gekla dat dit te , ,overladen" _was. 3 \ ¹ _Die

inve-ering van din grnepstelsel hot ool<: moeiltkhe.de ;pgelewcr

---·--- ^·~---·

l) Fowlkes, Tohn Guy: Planning Sc'hools for 'l'ornorrrJw, in Jour- nal of :Educl. Sociolngy, SeptemlJer, 1942, bl. 21.

2) Ballard, P.B.: The Changing ,School, bl. 270 e.v.

3) Jaarverslag T.O.D., 1914, bl. 91.

126.

omdat die ~uers ~ems van mening was dat hulle kinders terug- geplaas is deur die ;nderwyser, daar st. II saam met st. I moes lees, ens.

die l9l4-verslag het alle inspekteurs gemeld dat die nuwe leerplan i.n hulle kringe ingevoer '!las, dog daarby gevoeg dat t te vrceg was ~m die vrug daarcp te sien. In 1915 is daar egter gem5ld dat die leerplan ie vrugte afgewerp het, en·dat die greepstelsel geed gewr het~) hoewel skooltuine

'n seldsaamheid ~cbly het.

E3kool tuine het lank daarna nog 'n soldsaamhe id gcbly.

Hier uas nou die geleentheid om die erlinge van passiewP luisteraars nm te skep in aktie·,e elnemers; 'n verandering YJat so erk beplei t nord deur die nu1;;re opvoedkunde·~) JV~aar

diesel verskynsel het hom openbaar ~at vandag nog dikwels die is, selfs in . aktiviteitskole en wat so raak be- skryf is dcur ~ode~)

, ,Th8 C')ntention of pr0gressive education that t school :must serve, rst of' all,· f\S an· agency ft':>r securing "'ider partie ation by pupil in the l i of the C!')mm.uni ty has much t ^·1 reccmmend it.

Whether progressive education has succeeded in living up to this basic idc;8., ho'<'evcr, is t1pcn t;;

question. It has attompted to realise this.ldea by means p.f ·, :orkshops, laborat o cs, (en ons kan se tuinmnkery)' visit tl.. the docks end the nearby

~acto es, and rhet not, but the rc ts of Rll thi.s are prdbl<::m~,tic Pupils gain ^L; me0sure C~f

understanding of thr.::: nbcut them., but they arc::

not re ored tn the atus of pcrtioipnnts. They tend te' remc~n spact q-rs er r<yst.<mdcrs. ''

(c) Oorgang tusq~n Leer- en hliddclb~rc·Skool. Die onseker- biGde gehcers het t.o.v. ^~nder- rG-ns betcr ::lC"!n die lig nie ·.:18 juis in v.::.. rbnnd mot hie rdic once' r'J''.; rp.

Die re 9Si~s vsn 1909 hut voorsiening gcmaak vir 'n yyf jarig.: kursus in di(; h~l:rsh:ool en die ,.,orgnng m.('!es plsns- vlnd n~ st. V. Die bepnlings v~n

verandcring hi8 gcbring nie.

1) JGcrvcrsleg, T.O.D., 1915, tl. 117, 1 , 128.

2) Dewey, J~hn: Dsmocr~cy and Edu~2tion, bl. 321; en Cootzce, J.C.: Die Modcrne Opv0eding, bl.

3) Bode, Boyd H. in Progress Educ~tion, N~v.1931, bl. 545.

4) Pr~v. Kt. van 6/9/12, bl. 1 121; Adm. sg. no. 212.

12'?.

Vanaf die jaar 1913 tot en met 1917 het die direkteur jaarliks in sy verslae weer die saak besproek en sy· opvattings was van jaar tot jaar dat die oorgang na st. V moes plaasvind, maar praktiesc moei1ikhede het horn genoop ~m st. VI as oor- gang veer te staan.

Teem. die einde vrm 1914 is dBar rcgulasies gepubliseer '· 1' wat neerge1& het ~at tnc1ating tnt 'n midde1b~re skoal a1leen st"Ju plaasvind nt\ st. VI, en dat die middo 1bare kursus daarna nog 5 jaar s~u duur, dus een jaar 1anger as tevore om matriek to bereik vanaf st. I.

In 1915 h:.t J'(!.amson· ' nogmaals ~\ die saak van C"torgang na die rniddelbarc skoal bcspreek, ^~n tnt d s1otscrn rank dat,

in die ^1~crskco1 m8,.s bly, t0mecr omdot onrp1asing ^n~ handc1s- e;n amhagskvln nPT~~ 11/ ;:;t:. VT :)lc:nsgcvind hot, en laorsko

dus met 'n uitgedund~ st. VI sou bly sit hot, ^t0rwyJ h~r~~~nl8

'n dce1 van di l0crlingc sou ^h~d hot. Die vcrdubbc1ing en oorv1euclinc scu vcrkwistond wccs.

In 1916 sc vcrs1~ hct Adamson die vcrhnging van ver- p1i o ondt' r:vys tot st. 1t; n.w.s. m1ns ens twee . 7:,) , . t

janr die lacrsk~olkursus, ni0 vir 'n klein mind0rheid soos t•e die gevel wns nic, maar vir die groat mcorderh8id. As

dcnrt~e o•rgcgaan Sl"tU ~ord, s~u oorplasing nn middelbare sko1e, vo1gr;ns sy insigt., lief's n'{~ ~t. V mocs plr.~::;svind. Hou ken dit e Gr nie, WAnt as die lscrsk~le by st. V sou nfs1uit, SC'U die groC't rrtc::rdcrh6id ni( cers st. VI deur1~~p nic. Ge- dur.:indc :L916 ir die ouderdom en str.,n(l\:,rd van vcrpligte skool-

11-) f • ^I l d

bcsoek vcrh~og ' tot st. VI ~· 16 j~Rr, 1ndicn n sk~e r~e.

vcrkics het 011 dit tee t,_. p::xs.

l l \ ( ' ' -:.~

1) Pr~~. Kt. no. ?c;.2 v--::n 2S/ll/14, bl. 132, Adm. Kenutsg. n"·

2) J a ''..rve rslng '1'. ·~·,I). 191~, b1. 10 - 16. S.Sl •

3) Ibid., 1910, hl. 12. ·

4) Prev. Kt. no. 365 v~n 10/1/17, b1. ~. Ord. 16 von 1916.

~Vnlgens Prov. Kt. V":n 29 Mc-.(1rt 19 , b1. 284, Adm. Kennisg.

ne. 85, WGS dit jaar nf d vo1to~iing vnn st. V.

VolgGns w .. t no. 25 van 1907 wns dit 14 janr ef st. IV.)

In 19!7 ts dle- ^{saak weer 1\ 1} van a1bei kante deur die rekteur bespreek, en toe ^?a~ hy ten sunste van oorp1asing na , st. -v.

~~1

0t~r:. slechts e le ^{lee~cJ~ .~en . .. ar~.r} de midc:elbare kursus

'' .

ten

overgingen, waren er ichtige ~edenen oro kursus van het ze soe j ac-<r o p de age re sGhool te behouden. • . u de

rneesten verder stud~ren . . • . . . • ben ik er overtuigd van dat de over a~g coet ~cschioCcn na afloop van het vyfde

J./oE; Aaam~o':: tot die oortuL.:.

verk1ab.r, w0nt sy

r in 1911 reeds 2486 1eerlinge O;? hoe 1e en ~id6elb8rc cfdPlings w2s, en in

~;. Geduren6e diese1fde tydperk he die aantal laerskool-

lee in:.;e vermeerO.e ) van. _51,73'+ tot e.7,1 , d.~.s. met ruin dit WSS die re tot sy beskikking destyds.

6ie dsrtiende ~l3emene V~~;aderinG vnn die • J.. •. ^r,i

• in

1917 is teen C.ie direkteur

voo ste1, besluit, ., ^Lt) _n

11 this ^Y.JOULi '",ct detrinental to the intere s nJ:' rcucrtion in s,enE: rcl, a!'.( in the intei·e f~t of those '"ho do not intenc.

to take the full ten yearr' course it i2 pre rab1e and ac1vis e to e:c~~e:r:.,:l the Printry ";chool rourse. ::

00 lnsine; nog na ^"'

^... I sou 1Jlaa svi!ld, ^rltV r cJ ·.t die dde1- bE:ce J<::u:-sus da. :rnc sle'.. :s 'J. J CiEil' '~ou tJ.uur.

In ~ie be~in van 1912 het ^~aar aansienlike 1 ) ~ a ^b r'.r e 1~ s 1

l S l 7 , t~ 1 . . e . ^{\r •}

2) ic., bl. s1.

~')lit i(J. ' bl. -~f.

L:-) rL'he ·.rsnsvaal >:,uc -+-.i0nr·l ·:c·~rp, 30 tv/ci 191?, bl.

5) ~:ro·v. Kt. ^{no '-1· 5 j'} ::<~/?/l~ie, 111. 1o;:;,

no. 5?.

,... l - "'

129.

verenderirig-en uitbreiding gekom in die inspekteursrenge. 1 ) J.L. Moerdyk is aangestel in die plek van Jones wat teen die einde van 1911 oorlede is. Eiermee het die gebruik om 'n spesiale inspekteur vif naturelleskole in diens te hou, tot 'n einde gekom. Die noordelike kring, waaraan Jones verbon- de was, is in twee kringe verdeel en elke inspekteur moes, . soos in die res van die provinsie, sowel die nature~l~~- as die blanke skole inspekteer, 'n maatre~l wat uiters ondoel-

tre~fend g3blyk het err in lS20 verander is, soos uit die volgende Hoofstuk sal blyk.

Ofudat die werk op die Rand te veel vir twee distriks- inspekteurs geword het, is D. Linney aangestel om Thompson en Acheson behulpsaam te wees. Acheson is verhoog tot die rang van inspekteur 2 ) en moes die Oos-Rand neem, terwyl die ander twee Rand-Sentraal en nes-Rand moes behartig. Visscher sou Hollandse inspekteur op die Oos-Rand en Rand-Sentraal nees terwyl Stoffberg die Follands op Wes-Rand moes inspek- teer. 1~ansfield. het na tien janr dj_ens in Pretoria sy ont- slag geneem om 'n werkkring in Engeland te aanvaar. Sy ver- trek is deur sy kollegas, deur die onderwysers, deur die publiek, deu~ dje~sk6o~ra?d en deur die departement betreur, daar hy 'n man von deeglike karakter was, wat sy werk grondig en nougeset ^ge~oen 3)

het.

:30U ¹ tl TIU11Jf' resling '.'nil die inspeksiekringe

ingcvoer word, en danrna sou inspekteurs in die re~l elke vyf jaar van kring verwis~Gl, behalwe waar dit in die belang van 'n krins was om die inspekteur daar te laat bly. So bv ..

het Thompson, met sy jarelanze ondervinding van stsdskole, 'd- \

op die Rand gebly tot op sy aftrede in 1922~ ¹

Die nuwe ^re~ling van die inspeksiekririge was ook weer van so'n aard dat 'n inspekteur bevoegd in Engels en een bevoegd in Eollands bure geword het, sodat die Hollandsspre-

IT Jaarvers1ag-"""T:"'0:D. 1912, bl-.-·28.

2) Hy was vroe~r onder-inspekteur op die lland.

3) Jaarverslag ~.c.L.l912, bl. 30

4) Ihid,l922, bl. 9.

kende die ~nge1seprekende in die groter dorp~ko1e behu1psaam kon uees. 1)

In 1913 is 1:. . .1. de ·vos, J. :,ub en P.~-. v.d. Lingen tot . kteur• b. no - ' ~+Db n • t .~1 . ~t 2 )

1nspe · s E.1 en en 1'• . .-)..,e'- e ""o cl ... os-1nspsr. eur.

21, n1. 1G vir 1~erskole, een vir sekon{§~e sko1e en afde1ings een vir tegnic8e ^onde=~ys, en een ^da~e. Uok i2 die eerste

~ediese inspekteur v2n sko1e in 191? ann;G~tel, n1. dr. C.L.

Leipo1dt.

?eis het nou meer per notor ~eskied ss per p~r&e~ en nui1.::, en dit het r1cer tyd vir tesonk E:t8n sko1e . .:;e1aat.-· 7.\ ¹

Eee1 tevrec3e bj_erelee, het irucpd.:::tcur ·-.I:. }~otha ;_~erapporteer ⁴ )

dut Gf' gevo1g ··n-'.n die g9bruikmal.:::in~3 van ,. 'n rytuig 1\'at-:.rr:o.ee ik m.y sne11er kon bc.::~''Fef':en, te '.;it--ten: de sutono~:>ie1," by W<::er tyd 52bad het ,~voor ¹ t dGc; ik eksam.inerinz.. der 1eer1in,;en, en vir bespre!-:in,:;s r.1et onde···wysers. Da.ar rres in 191? geraid- de1d ongeve~r 52 sko1e en 40DL 1eer1inge per insDekteur.

Die inRpekteurP het gereel~ tBee ke~r per jaar in kon- fs rensie oyeer.,;ekor:1, ··· c.' ¹ n1.. in Junie en in De """e!nber. By die tTieede konfsrensie is vars1 die eksamenskriftc van sts. VI en VIl nasesien. Op die konf ren?les hct hu11e met mekaar in

dighede het da~r ook nog sneer vcrsnderings in 1915 ^p12a~ge- 1) J&arvcrs1a~ ~.0.~. 1912, b1. 32.

2) Ibid., 1913, bl. 6.

3) Ibid., 1S13, ~1. 7.

l~ ⁾ l bid . , 1913' b 1 . 8 3-~

5) Ibid., 1914, b1. 2.

6) Ibid., 1Cjl5, b1. J..

vind.

.. ,. t

J.'~ . .s.p . ff.P. I:ills ···:e.P op nktie•7c diGns en die r.d losinsp8k-

tcur, A. 8teph~n, betsy ··ark f:!'(::rJonn. Ook 1·~. ':~hitf:. ""nf:' op ol>:tie":IG dic:c..s in C•os-;._frik•..l, .··ac.r hy le:tcr ;;,c~::::new;cl ^{het. 1 )}

ervare. Die vrrlies vir di~ ~eportGncnt ~as voclit:?;. Phitc

g.ro~:.pstelsel C!:'l tic :dso:1c1crlikt: lc(·rplsn vir buitec-kole ^F:-:

a~ cnigiemand sndPrr. Cl~rke, ins~Gktcur vcn middelbnre on-

der'~Jys, hl"t ciG hoof'~k!::'-, van die~ I'in,'!, :: d':;ard. VII-skoal ^'7CU.i:'- genecm 2) in ::'1;;:; plr:k ^v:.~n Dcvis ,-·~f:t ook 0;1 aktic·-c dic'ns ":ar:.

Inspeksie ·vsn te6niro ~-c onc:~;r·rys i~ ook tydc lik op-stJ skort omdet

·~. J. :::orpc tydr-111-: di:: be Leer V<'n d ic ^{1 ..} mba ~~:skoal tc Pre to ria

nou kon toon or hulle self8 sander inspcksie die dee~likhcid

In 1916 is A~H. ~obt v:n die Johanncsbur8EC Eormaalkol~

lefc aangestcl in die plek v~n ~hite~)

In 1917 ⁴ ) hct ook Cl~ukc.~ {~n E<9rr:c O}] aktie·-.·e diens g6-

Vsnnf 1Sl7 0ou di8 ~ic~r1ksi~spekt~urs n~ diG naald~erk in

~u Loulny stuur. Sy ^{~ou 6~n}

ve~entnoortelik bly vir ^{di~ ve~k} in grot0r skole in ^~crpe en s t e c'ic •

In die begin van 1918 ⁶ ) is 6ie jnspekt(ur~, ingsvolgc die besluit van 191?, ^n~ 5 jaar ~a cnte~ kring~ vGr~la8s. Die dirckteur h.ct G.ie bcginsel v~:n omruiline::; c:.s hcilsaam bcskou;

1) Ja~rv0rslag T.O.D. l91G, bl. 36.

2) Ibid., 1915, bl. 2.

3} Ibid., 1916 bl. 36.

4) Ibid., 1917, bl. 11.

5} Ibid., bl. 12.

6) Ibid., bl. 13.

Afnisseling en dis opdoen van nu~·o ervarings mocs 'n heilseTie ui t'··erking he sm:cl op die inspskteurs self as op die onder-

~ysers en lEerlinge. Ook uas dio klimaat vcrskillend, en sommiGe kringc ^~as makliker om tc bcarb8i. Thompson bet op die nand gebly, en Moerdyk op eie vcrsock in die moeilike dis- trik ~aterberg. Die grenss van allc kringc is opnuut vasge- stel en dear ^~as toe 14 kringe.

{ ii) Ins.ecksic',J"Crk. In vc;rband met hierdic onder;.re:rp is daar

dua~sdeur die periode tncE hoofstrornings sigbnar. In die

eerste plek hct die opvatting steeds meer byval by die inspek- teurs gevind dat hulle eintlike ~crk nic uit hoofdelikc in- spcksie en eksaminering moes bestaan nic. Hoc verder die twet::de c!ekade v.s:n die t'vintigste eeu gevorder bet, hoe harder bet die roepstomme om hervorning in hierdio opsig opgegaan.

Daarteenoor vind 'n mens in die twoedG plek dat daer in die praktyk tog maar min vordering op hicrdie gebied ~as, hoe~el

die inspckteurs die vryheid gehad hLt om not die tradisionele wyse van ^ins~eksie te breek ^~s hulls dit vcrkiee het. Eier- die V('r~-,ydc::ring tussGn teoric en praktyk is 'n. verskynsel vrat sig gcdurig openb8ar in onde~Iyssake, so~el as op andcr ter- reins. Lie praktyk stasn gewoonlik jarc agter by die teorie.

Ecn vernarnL rede hiervoor is dat die publickc mcning in aan- merking geneem. moet word, en dat dit nie so snel hcrvorrn kan 'lord as die insigta van ingeligtes nie. Geeurig vind 'n oens dat hierdie fe.ktor vooropgestel ,··ord in die verslae ven die

inspckt~urs.

Om hierdie t~ee aspekte va~ di~ saek behocrlik toe te lig ( En dit is 'n belangrike deel v~n hierdie verhandcling;

ook is die: tydpe::'k onder beskouing, as oorgs.ngstydperk, 'n bclangrikc), sal di t my VCl'gUE rJ.oet 'mrd om taamlik breed- voerig aan tc heal uit die verslao van die direkteur en die

inspckte:urs.

AdaPlson he t in sy vr:;rslag · oor 1912 ·,,Jeer die k•rmssie VEln hoofdelike inepeksie breedvoerig bcspreek.l)

---·--- _l)

Jaarverslag T.O.D. 1912, bl. 41 - 4'._.

11 Dc zaal;;: komt in 't kart hicrop nccr, of' ic::dcrt:: lccrling van elk~ stnndaord al of nict door ~e inspcktcur in el~

vak van hGt lcerplen moct ~arden gu~ksnninecrO, of t~n

::1instc in d<~ vakkcn die de kern vorrncn van he.t ondcrr'ys in cc ^{l~gcrc school ~lvorens hy naRr} e~n hog~re standaard ov,;r,;.::.plDotst kcm norden.

~ly ''U.S VC,TJ IDGninc; Oat dit 'n totu.al V6rkcE::rdc but;rip ~·ras.

Vc rstnndel ike ont·.-:ikkcl ing, he t hy br. sE'. f, moe s nie mt:. t opgc- dnnt:. kcEnis vc. r'.':Jr · ·ord niG. ^{. .. , t} ·. u. v~J.n vr~cl grot<-r belang ~·as,

~·as die intclL ktuclc on~;e'cinz; "Dorin <'ih kinO, opg,cgroc:i hct,

K· artun1 i?,ClC ^{' ( T '} ~Ft, ricromtrcnt J:;:on die o~-:._dcr·:yscr bctcr oordcc.;l :::.s di ins-ocktGur ·:ant ,,op de dt,l~ vnn ins:pGktie kun.-

en clan nog slcchts or_dcr on 2 ^:;t:~·ono omstandif)1cdcn.''

Uit togcnocmdc vcrkccrde bGgrip hct, volgcns ~6unson, 'n

t -code voortgevloLi, nl. '7at die cintli~:ce "erk van die: inspct:-

moct g~vcstigd zyn op de omptandighudcn naaronder hct gccstc- lik E;n Z(;dclik lcvcn van h:durc lccrling zich ontc·:ikkal'0.. ¹¹

Sicrnn is dAn dif dcportcncnt sc sicns~ysc uitcengesit.

hoevcr hy sy hoofdclikc inspcksic sou stcl bo die rGpport ~ot

die hoof Gil e.ic klnsonC.0ITysurs how kon vcrskaf' vnn clkt::. leer- ling. Die pli~ v~n die inspekt8ur ~as (tl) om toe tc sicn dat die klassifik3sic vur:. lccrlingc in ord.:c '··ns, (b) C'·Tll nr.. tc. gaan

tG sicn ~·;:::rk en ey rnctodcs tc:: bcoordcel, (c) om dE.:!!. cnl!cle ui tg€ sod<:tc leerlin.•;c in clkc vak t(; ondE. rvra, (e) 01~ cwarna die hclc kla~ tc ondervrs en GS 'n ~checl te bcoordeel t.r.v.

vakko soos gcskicd~nis en nnrdrykskundc ;!at klassiknal behan- del is, en (f) om in oorleg met di~ ondcr~yser lecrlinge to be- vorce:r. Gccr_ vo.stc rEels ~Jas ·cnslik nic. Dic departemcnt hct nog nltyd die st. Vl- til Vll-ekscnons gehad orn gebreke te kontrolccr ;:at mil'?kicn onder no'n inspcksh:stclsel kon ingc- sluip hct.

:Jr:.ar ··''-'S dus not:; gccn c;clyktydie_c oorplasing nic. J,s

insp~kt~urs nog non hoofdc1ik8 ~ksomincring vosgbk1cGf hct nn bogaende uitccnscttin& on oar die algcrocon bet hul1G, noes die onus op hullc rus.

Dat ook dio ondc,r-:··ysors die ·,;cnslikheid von oqrplosing mecr in hul handc tc lnat, gcvocl het, blyk uit die ~esprc-

kings op hullc vcrgndcrings.

. 1)

Reeds op 'n vorgadcring van ofgcvnardigdes van die T.T.JL en cl.ic v.v.o.o.Z.A., gchou in Descmber 1910, \,is cr stcrk door de vergsdcring op oangedronscn dat de bcvordcring dcr locrlingcn naar acn hager~ standnard in de hendcn von de on dE r~;yzs rs moE t zyn." Di t is so by dit;"'dcpa-rteme·n·t- ·fHlnbcvce 1.

In 'n toe sprcm.k op L i c ht;::,nburg in 1914 ² } he t G • .J. \';1 ss ing die fGit bckl~rntoon dat di~ ondcr.yscr die beste gcPEGt bet of die leer.ling die volgcndL:. jb.er sc ,-:crk sou kan docn, en dE\arom ~-:::

noes di t aan diE:. ondt:;r·.;yscr oorgc.laat 1;rord om oor bcvordcrings tc bcsluit, sao~ dit dcstyds reeds in ~cdcrland die gcbruik 1-ras ^{Y 7 8.!:!r} die skoolopsicnerf1 llulle nic ^m12. t r~ksamons of met in-

speksic dsr6danig bcmoci het nic.

Op diG 20stG .Jaarvcrgadsrinc van die v.v.o.o.7.A., gchou in 1917, is d.aor 'n nosic ao.ngcnccm 3 ): ;sEGt ovcrplnatscn dcr

·kihdE:r"c.n' g't: schic dc in de tocokomst door dt:: ondG r"•yzcrs on de. r- -r:orpcn nan dt:: gocdkcuring v-:~n de inspc::;ktcurs. ;; Hicrop hct die dircktcur geant1""oord ⁴ ) : ₁₁ Hct val t tE- bE t•>yfclcn of d<:ZG · . gc~ichtigc vcrandcring uitvocrbsar is. Bet besluit znl over- ,;og6n ~ordon op de E6rstvolgende veTgadcring van dG Inspok- teurs van scholcn.'; :.:oc hit=,rdie o.nt--word van 1917 tc rym is met Adamson se uiteensctting Vft!l' 1913 is moeilH:: om tc begryp.

1n 1914 hct die dirEkteur in sy verslag5) verm8ld dat die in~pcktcurs byn~ ~l~nl die_ cen punt bcklcmtoon hct, nl.

da:t hulle tyo so 1n be c--.1£~,; g\:nE em is dcu:!:' j ic ekeaminc ·ing van lcerlingc met diG donl on hullc tc klassifisEcr, dnt hulie min tyd gehad ht:;t vir vormcnd( en opboucndc -::-ork. Ey

1}

2}

3t L~)

5)

TJ"' t ^{T{" •} t ~ 1 ; ¹ r' l- 1' 1 .. 1· ^{T .}

..:.e 1,.r1 s "" lK ,~·,c".oo o a a, ... 311.

Ibid., 1 Okt~,.).IJU.~,bl;. 5;~,

lbid., lJulio 1917, bl. 2, punt Ibid., bl. 4.

~aarvorslag T.O.D. 1914, bl. ~9.

1911, bl. 4 .

19.

135-

~ccs omd~t diG ousrs so hog

in hicrdic rigting mocilik sou teur

;:as son cue idee (hot di'- inspd;:...-.

mous cks~rninccr en oorplaas. Ey hct cgtcr ^bclo~c dat die hclc

aang~-lccnth'-icl van inspcksic en rnp"Jo:::tc binnekort aengopak sou · 'ord.

Ken tscnd va~ die gcvocl ns van die mccstc is die volgcnde uittrckscl uit di~ rapport van U.

insp<:.ktcurs Klooster: 1 ) ,, grote haast is ccn andsr0 V(cl voorkoncnds fout. Fen gel iCclikc htcrHo:-tit-_;sc ont·:ikk·zoling, voorbl~l't~iC::.ing voor

' t lsvcn, ziGls- en lichaonskrscbtsn zo te ont~ikkclen,

dut dtc l~:crlin,s z'n ~-·e.g ':C(:,t do·.r ' t lcvcn; allemanl mooie

tt:rmc~ voor de scl")Oola:;~beiC. Eocic tt:rn-:.cn op ' t papier, in tbeoriL. rn in do praktyk ccn haasten 811 rappen naor de k···artc:-.8l:..:ksaw.ns ~ n~u.::r de inspckt i0- cksamens, naar ¹ t

~:.:;ksaLJ.cn voor La{i:crc-;:-choolc.:..rtifikaut. !-len ,,opdrul{kcnr;

van b ¹ .:.-lang. ' t (}r,volg is dc.m oo}c dat d.co kcnni s Vi:' ,, op"

zit. ~;ns nkln::.rr.:u-=tlccn voor ; t l<.::V'c~n-: is tc vc.·cl cksam(;n- en inspGkticdril.

En onzc oud.:.: ::· s zyn zo op <.::keun~: ns gc. Gtcld. ]~ic t all\': en op de c. ksnmc:!ls, ·, 'elkc zog;;ona'::nnd -- ^~H" rborg moe ten ven voor zckcr• .. bcki!Gf:l.!rlh,;id, of di<; tocgGng vcn tot vc ere stu- dies, caar ook op dt inspcktic-LksamcnP, vasrby de inspok- tcur al de l<:crlingcn stuk veer Ptuk in ,~en half dozyn vskkt:on ondf rzockt sn - "1):-_ust ~: of le,,,', t zakk·:,n. ¹ t ?yn vooral ouders, die •t h~~rlik vindun, ols de inspcktcur hun kind ove~plaatPt. Doet de mcester '~dan is ' t lang niet zo echt. Ik schreef ecn zes onderwyzeEs en verzocht hen zelf de lee ingen over te ~luctqen. Van vyf kreeg ik dringende brievcn toch asjeblicft tc konen, om de ouderp tevreden te stellen.

' t ~ordt tyd fat ook in dit opzicht de publieBe opinie kentert. Coed bcschouwd, is ¹ t toch zo ¹ n dwaasheid, dat e en once r1.'<'YZB r ( ik be c:ioel nu nnn, pie z ¹ n we ,_-k verstaat en er in leeft} Pen heel j~ar met ceqclas werkt en dat er dan acn ' t eind van ' t jaer een inspekteur (ik bedoel weer de man die zyn ~e~k verstsst sn cr in leeft) beslist uie van de leerlingen 1 en wie niet overgaat. Nu pa~ ik er wel oen mouw aan, dcor de asse~ in de hoofdvakken per- sooniik hocfdelik te on6srzoeken, en de Eindbeslissing t'eitelik t:H:m G.e unC:.cr\'-ryzer overtc' laten, maar danrmee is de zc:.ak nict :;czonJ. ' t Eels stclsel van t;eregelde hoof- del H:e inspr;kt ie mr:: t over~)1not sing door de inspekteur moet de wcrcld 1;_it. ' t =I8E1kt van onzc onderwyzers zull<:e kleine knechtjes en van onzc inspekteurs zulke grote kleinc man- nan. I~ a tuurl ik sprE.:ek ik ;::.lleen van de echolen, :vga'l,! ''tt personeel tevocgd, bel;:wnan e11. betrouv;baar iR. ik wil hierr.1ee nict 7..e:ggen dat i!-~ tegcn 3.llc hoofdelike cnc'lerzoek ben. Volstrekt niet. lk acht ce~ individueel ondcrzoek niet lecn £;C:'7't:.:nst, 7nasr Pons b sliRt nodie;;. Fll'i.: o;:sen- blik ken een inspektcur ecn klas in ecn bepasld vak gran- dig onderzoeken; e~ ~aar aanleid v~n dit onderzoek de leerlingen, dt~ ref'ultf,tE'Yl YP.r, '·~ ondery;ys, de methode, cnz., besprek•;n; "H·-"·:::.~ c'ce inspcktenr noet niet de een','Iig- durende eksa~inator z Ry zy de vriend en de rundsman en van onze jonge onde~wyzcr~ de l2idsMan, en niet de in- k',vir.i teur. D8~c oc;r zal ¹ t '.:crk VE,n de in ekteurs zoveol

oangcn~.r:1ror <:::n vrnchthEJ.ardcr ···ordcn; ' t zal onoerv·Jyzer in d.e ::. vcjE de: oud<::r8 verhogcn c:;n b.":m mcer ruinte geven voor z ¹ n indi vidu i tei t; ¹ t zsl, en di t iEl ' t voornaarcwte,

~c lcerlinccn ten goede komcn, o~~st ' t werk kalne~, deeg- 1 il\J.:: r ZLil '.-:orO. en VE' rric;·,t, er: omdnt de tyd voor eksanen:..:;·;:· ·

n-T87"-::--v·~~ n: l ''lf::. r;_' ~--o:-fi:-T9 i 4-.,-·'01:--1 U8 :-· .. --. ---·---"- --- - -

136.

kunetjns n ;~k::::uc~rC:ril kc=.m ~:;E.:.:::,cvcn .ro:rdc;: a£;n cen ruimcl'e olgcccnc ont~ikkclin;. ~lgesenc ksnnis is v~n vesl ucer 1't::;arc.e voor ' t levc~1 Or,;: .sksar1cnkcnnis; en doarby krygt ook de ondcr~yzer nccr ~clegcnhci~ te t'er~~n aon de mo~~lc o~)VooC:in,g v~:1 de J.eerlingon en ' t vormEn VC\n 1-;:r,.rcktcrs.

Soortgclyke ontboesc~ings wus a~ seldss~~~eid in die

· ,_ · " , .. · ~ 1 ) r:· ^{f .,.,, ,__ t l-, 1 ·} t 1 t 2 )

ln~:;Jel\.Slevers..Lac ,11c. .o Pk.1 r _,..(;. 1.com a~ vo g Ul f:e a.s. :

. . . usn de ein~cloze ron~gnns vgn , ₁ insp ktic voor

gc c n on t kor.le~1 ... ,

In 1917 het die

vc ''r.J.es rdc:::: vcr_ 57 tot 79; en die r:.antal lecrlingc var.

4,108 tot 6,29 ¹ ~, d.i. rllet mccr c.1s 2,CJOO - - " g c c n klcinig- hcid voor de ssn die verTiacht wordt elk individuE~l

kind in zyn krinc te ^. .

cKsc .. runeren. ' t Is natuurlik 'n onbo- gonnen werk, die individucle inspektic waarvar_ men 70VGel

hoort.

cnboven onnodi3 al nen b8vocsde en toegesyde onderwyzers

Uit die vocrconnd£ h~t rse~s al geblyk wet in dis prak-

sl~al nic, gGdoe~ is.

orde ven die ^~Pg.

to

'+ \

tour self: ¹

137.

geld ~ord~n. t is 0en zaak van hct h0o~ste belong vocr het ki~d zelf; hot is Ben zeak ~oarin de oudcrs het groot-

cte bslang st~ll~n; ~n bovendien hongt de behoorlike or- g;ani::::::.tie V:Jn \-:'.c school d:::-;•'trVa""l s.f. J)e verant-vroord.f,likh<.dc, veer b vord~ring en klessifikDtia moat Dltyd een voorname plaets in:r:.e1~..:n in rJ,c, 'NCo.'Lzoamh<:l-::en van dE inspe::ktcur. ]r blyft ~venwel no~ 7Gcl op~ouwend ~erk over, dct voor ^~ct onder•.ry:: :.1i"'sch}cn VG.n r:1o8r bGlanc:~ Ls d:;n d.G beiGE eer-st- genoe8dE ~Erk7caN~adc~ Gn niet mindsr bclangrik cmdat hct

i~ zGkcrE o)zic~t r ~iGt omschrcvcn is, en verricht ~ordt

el nas_ de osst~ndi1tedcn hu~ eissn en ~iet op dE blndzydc~

van can officie~l rspport kan 3sngegev0n verden. Zen w~nk h~cr, Aan~o~digin2 d ~r, cen gepa~tc ~crgslykingr het gc- ven van 82ll 1~~ 7 oumcrkingcn over hGt lGzcn, Gn ~og op vcle ecndc~r·c 1~cyz n -,ol ds crvorcn inspFktt:ur trachten op tEO

bou1·rcn. l::.lesr cn.':I2Vncn is tyc, no6L:::;. I:.~t ken ni<.:t g12donn Borden inticn de bcschikbgrc tyd in b~slag wordt genom~~

r.11::. ~ he; t n2? iz: n vun l;c t -~ cc:~ van d2 lEe(~ ::.'1 ing~:n. r:og ^J.nin-

stcns drie ni0uwe in~pckt0urs zoudan t~n valle g~~ettigd

zyn. : ¹

:;dat cr heclcn se.n '-' ⁰ :erl~elik ge',-CJ.&T in het ~isteem van onzc laGers scholen en ~sl dot zo overvoerd worden met

eksa~ens.··· ··. hebben op 't ogentlit een St. lV eksnmen 'Too-:c~ o.rboidpe;f~rtif'ikaten, een St. V ek?anen vocr ·

hoge~e schoolbeurzen, en St. Vl en Vll ekse~en voor school- cs:::"tifil:esat.

Thompson het ·: n verninc.ering a;_:mbe.vecl, do~~ vooroGnog

inste:ll ing van nog mE.e}: c~~~-~terrre C r·· _•

r'·rr=- .-.. ... v· .:. ""· c), 2) \.,._ • , , ... -l ~, ~ Ran die einde vcn s t . l vir oo

lonG oot ^reed~ in lSll sterk

:1) r-:e·~ I~=~!:i.st ~:.il-: ... :.:lc:!~lCO;.t~:: .. ~:.::.":;, 1 Jar.:.. J~91:., bJ .. 2:~.

~)Ibid. 1 }i·st•. 1911:, >l. l; l :·:oi l9ll~-, bl. 7 - ^Ve:~slae;

,f-) Ib:id. l <luJ.ie J.Sl.:~., bL. 1, punt Vlll.

s, blyk p~t die vo1gonde woordc von Hartog qat ty voor 'n s van onderwysers te Portsmouth gebesig hst op 1 p. . 1)

. 1 1 say, although before an audience 1 osed of teachers it needs some courage to say it, that e t1ons may be nseful and even necessary."

is scms gekoester veral van die eindek- samens. Corbett t dit in 1913 as sy mening uit ek ² )

~e.at oit cks2r,Jen unt?.a;~;lil<;: vecl c;oed doet,

rin : ) t . 'Tl f:n ··11, doc h. v.,:::n de ::::ube?tsndac-rc.s gszisn hoof~cn ten valle bcssffen d~t de lee

\'1 of' 'Jll in c3 substc::ccl.:;;c :cc:s. en L~gc~ce st

t chts

c. an- van st.

s vormd

0 f b ::: c"cOl'V G r; \'JO rcl t , ''

deel : ₁ tegen di ·~ s~c noo <1ke like en elle:enutt i;;;ste eksamen~'

teegckom. In t baie lee~linge in Lichte clru en miskien sou neer 191~ ge~nuip het, maar h rdeur is juis, vo ns Co:rbt':tt, be1;;;ys gel.:o~.rer von hoe noodsnel\:lik die ekssmen uas.

Ook r kteurs hot soortgelyke beskou s gehuldii.

ln 1915 hot die itce vir Engels, be uit in~

spekteurs, i. V" .m, G.ie 1<'\c Y'sl~oo1sGrt ifikBatekE::amen rappor:\. "'·

:Z,)

tecr-" t dj_e eksarnenuits1ae aangetoon het d , terwyl daar

'n g:root ncnt le op dis ve~eiGtc peil wee en dus nut

.i

bs.ie ·rraf1 nat nic i l ~srcik bEt Tiie sn vat dus nie die voor- deel Ulv C ^{• 4- '} ~oermee beoog wsc nie.

c:tr iG voordeel in die ^eksc~ens sesien nie.

.0et dit ,., en 1cerlin(2,e ge1:.oop bet on hu1le toe ⁺ v E: ^-. ~

16 op ekscne ril n eksemcnkun2ies, soos Kloo er dit uitge- drulc t, ⁴ ) en so ~Barto~ bygsdr0 het om die lee nn en die on de rr ig to vc ren~!: ₁ he t blyt:bc:.ol· by somnige rk verby-

forced, wh tever tbeir tenpcrament or t to end their

"'o functions -- .,, .

~~rld, Okt. 1911, bl. 361.

T.O.D. 1913, bl. 92.

' bl. 169.

stlpra.

which Rrc ^{~at uur~} intc11:ctu~.l ... J)

die ^~1ko

V ;nd· _{..._ UlC.} · -. . ?)

Uol~ rc.rc-.s die toc%enn ^{·< V<:m} puntc so ·- 1 ~:::> 1Yallig ^8::;_ sub-

. ?< ^{lee rl t en}

in 191!1 te cV,:l

en so verder, moes ^~2Er

81 'vr1, bJ. • l ^/J_,·., ' .. ⁾

:ieself~e vc~skyn~cl doen hon veer i.v.m. ^~io st. 1-

,.:.. • r · . t t - ^{+ - •} t • 1 r l ~ - .-.-.·~.'.,,···.' -:". ; -,. ;: ) •

•;J.e >J e<r o c~r . .., '~~l 1!1 _--;_ ~:;; EI ·~"- ~ ...

het S'l ^r

54·3% in 1913 om dan ^tot 7::::::-::

i-n 1c,

1 LJ.

Oo~ in af~onder1ike v~kke ~ord diesR1fda a trt3f'. Gm dit aa~ te toon, wor~ die ~ ntal druipe inca in Fn~el8 en in

Ho1lsnd~ ook oe,ngetoon. L1 C.ie syf'c-::0 i!" e.a.n Ci3 jP.::~rverslac

van die verski1lenGe jare ontleen.

reke ~en hi~rd.ie ekeame~s ver- bon de:: (a) :~u1lc. is nog t~ \<ec-·l r:eur e k :·te rne ek~ominatore

~fgeneem. Soewel vo1~cns die regu1aFiCF ^{v~n l~OS} die leer-

nee~ kon ^~ord, was die ek8umen assod2~ig tketern, en het die on rwy~ers ~can seg-

nekap g€hsC nie; ^d~~rom het die ^red~kteur van Fet Kriste1ik c in6cksm:wn

t moet 1) The New ~~a, Jan. lS , bl. 2.

2) D8\'SY, ,John: Der:Jocraq' '.·md Fduc., 'bl. 64.

3) Jaervers1aG T.O.D. 1515, bl. 20.

4) t Kri~te1ik ~ohoo1b1a6, 1 ~an. 1918, b1. 3.