10 'De Vader van de Grondwet' van 1848 heeft nog steeds invloed op ons democratisch stelsel.

2

111

SOCIAAL MINI·STELSEL?

9 De problemen bij de uitvoering van ons sociaal verze- keringsstelsel.

THEORBECKEBEELD ONTHULD

10 'De Vader van de Grondwet' van 1848 heeft nog steeds invloed op ons democratisch stelsel.

.[)~CUM ENTATlECENTRUM

NeDERLANDSE POLITiEKE

"'-- PARTIJEN

STRAKS 10% NATUURGEBIED

13

Ed Nijpels wil als voorzit- ter van het Wereld

Natuur Fonds naar

natuurgebied van de Nederlandse grond.

Vluchtelingen in de knel. Een golfvan geweld overspoelt

Duitsland .... Maar ook in andere landen groeit het neo-nazisme. Hoe is de situatie in Nederland? Een redactieteam ging op onderzoek.

JUNI1993 Nr. 1415

ISrJN: 0166-8498

I

MENSENRECHTEN IN DE EG

14 Waarom de Christen- Democraten tegen het rapport De Gucht stem- den.

ACTIVITEITEN

-Onderwijsstudie-

conferentie 4 september -Partijraden 25/9 en

9/10/1993

-Themadag en studiereis Midden- en Oost-Europa

BIJGEVOEGD LOS KATERN .

-Groslijst kandidaten v.d. Tweede Kamer -Groslijst kandidaten

voor het Europees Parlement

-Cursusaanbod van de

Haya van Someren-

stichting

door Ernst van Splunter, Mark Rutte, Miehiel Krom en Johan Hommes

Vluchtelingen in de knel. In de buitenwijken van Parijs, Marseille, in Denemarken, in Rostock en onlangs nog in Solingen... De eigen bevolking keert zich tegen asielzoekers en vluchtelingen.

TV-beelden uit landen om ons heen.

Slagen wij erin om dit geweld

buiten onze grenzen te houden? Wat doen wij om dat te voorkomen?

Of hebben we tot nu toe domweg geluk gehad?

Burgemeester mr. drs. A.J.E. Havermans van Den Haag:

' Ik denk niet dat wij er bang voor hoeven te zijn dat wij taferelen zoals die zich in Rostock hebben voorgedaan ook in Nederland snel zullen tegen komen. Tot op heden blijkt dat dit niet het geval is. Al hebben we hier in Den Haag een tijdlang met de vrees geleefd dat zoiets zich toch zou aandienen. Er heeft een aantal bomaanslagen plaatsge- vonden maar dat was een éénmansactie. Ik denk dat wij Nederlanders altijd gewend zijn geweest met andere cultu- ren, religies en huidskleuren om te gaan. Wij vangen ook al eeuwenlang met een bepaalde mate van tolerantie mensen op en verlenen hen onderdak. Dat is een traditie die zo diep- geworteld is dat wij daarvan niet snel afstand zullen doen.

Wij mogen ons echter wel zorgen maken over de manier waarop velen zich uiten over vreemdelingen die zich hier vestigen.'

Meer onvrede dan discriminatie

'Ik denk zelf dat het aantal mensen dat bewust op CD of CP stemt omdat ze racistisch denken en bewust discrimineren belangrijk lager ligt dan het aantal mensen dat uit onvrede vanuit de situatie waarin ze zelf verkeren, dit afreageren op deze manier. En dat soort problemen kan ook leiden tot een andere vorm van agressie die je niet in geweld ziet ontaar- den zoals bijvoorbeeld in Rostock maar wel in kleinere omvang in buurten.

11

Buitenlanders hebben rechten maar ook plichten

11

'Wij hebben al sinds jaar en dag adviesraden buitenlanders dus wij maken beleid met en via hen. Zowel voor

Surinamers, Antillianen als ook voor andere buitenlanders.

Die worden betrokken bij alles wat wij aan beleid maken op dat gebied. Wat wel een probleem is, is dat wij dat beleid te

lang naar buiten hebben gebracht in het kader van ons minderhedenbeleid: "Kijk eens wat wij allemaal voor de bui- tenlanders doen." En dat werd gezien als een soort positieve actie in de richting van buitenlanders en dus vertaald met voortrekken. Er zijn dus mensen die al jaren op een huis hebben zitten te wachten en die zeggen van: "Ja, als je maar buitenlander bent dan krijg je wel een huis, hoor maar wat de gemeente zegt. Ze doen aan huisvesting, aan werk, aan scholing en aan opstapcursussen, allemaal prachtig, maar wat doen ze voor mij?"

Te lang hebben we met dat beleid naar buiten toe willen uitdragen dat we toch wel ons best deden.'

'Eigenlijk hadden we veel eerder moeten zeggen dat we niet veel meer deden dan de mensen waar het omgaat in een gelijke uitgangspositie brengen met autochtone

Nederlanders die in dezelfde slechte situatie zitten om ze daarna dezelfde kansen te

geven. Verder denk ik dat we onvoldoende hebben bena- drukt dat mensen die zich vanuit het buitenland hier vestig- den niet alleen rechten maar ook plichten hebben. Het merendeel van de CD-CP-kiezers bestaat uit mensen die niet zozeer uit negatieve gevoelens ten opzichte van de ander die keus maken alswel uit het negatieve beleven van de eigen situatie. En dat is het grote verschil.'

Het illegalenbeleid werd door iedereen doodge- zwegen

'Den Haag heeft in het regelmatig overleg met de vier grote steden over minderhedenbeleid een eigen gezicht. Ik verwijs naar twee rapporten van Den Haag over het illegalenbeleid.

In eerste instantie werd dat uitgelegd alsof Den Haag op illegalenjacht ging. Het illegalenbeleid werd eigenlijk door iedereen doodgezwegen. Niemand deed er wat aan. Wij hebben altijd geroepen dat het probleem niet kon worden opgelost door het dood te zwijgen. Dus laten we nou eens proberen er achter te komen hoeveel illegalen er zijn. Waar wonen ze? Wat doen ze? Hoe oud zijn ze? Zijn het mannen, zijn het vrouwen? Waarom komen ze? Daar hebben we dus een beeld van gekregen. En dat beeld was zodanig dat we merkten dat een aantal mensen volstrekt gemarginaliseerd dreigde te worden. Ze leven in omstandigheden die alleen maar leiden tot uitbuiting. Dat hebben we openbaar gemaakt als een punt dat discussie behoeft. Met als gevolg dat degenen die dat kwaad wilden gebruiken riepen: "Ze gaan in Den Haag op illegalenjacht en op basis van globale cijfers gaan ze mensen het land uitzetten."'

'Maar zo lag het niet. Met die cijfers zijn we in het overleg met de drie andere grote steden met ideeën gekomen hoe het verder zou moeten gaan met het illegalen beleid. Dat heeft Den Haag aangezwengeld. We hebben op tafel gelegd wat we met toelating moeten doen, met uitzetting, met mensen die in het criminele circuit zijn terechtgekomen.

80% van die mensen die bij ons in de stad zijn gekomen zijn alleenstaande mannen die economisch worden uitgebuit.

Wat doen we aan de mensen die deze illegalen uitbuiten, aan slecht wonen in vuurgevaarlijke panden, dat kan niet.

Daar moet hoognodig wat aan gebeuren. Maar illegalenbe- leid is een onderdeeltje van de totale groei naar een multi- culturele stad en dan moet je het er niet apart uittillen. Het heeft te maken met alle problemen die we hebben.'

We mogen nog niet roepen: Nederland is vol 'Je moet ook accepteren dat er over wordt gesproken. Dat mensen de vraag stellen of wij eigenlijk al die buitenlanders nog wel aankunnen of niet. Ik vind dat wij op dit moment

nog niet mogen roepen Nederland is vol. Het beleid wat wij nu voeren is zo restrictief dat wij binnen Europa helemaal niet voorop lopen als het gaat om de aantallen mensen die wij bereid zijn op te vangen. Er zijn helaas nog zoveel pro- blemen in de wereld dat er mensen moeten worden opge- vangen. Dat is landelijk beleid maar ik vind dat dit wel open besproken moet kunnen worden. Dat moet niet iets zijn waar niemand iets over mag zeggen om gelijk het ver- wijt te krijgen dat hij discrimineert.'

'Een aantal weken geleden hadden wij in Den Haag op een zondag een evenement waarbij men een zogenaamde wereldreis door eigen stad kon maken. Met bussep gingen we dus langs synagogen, een tempel van de Hindoes, een moskee, een Katholieke kerk een bazaar van de migranten in de Schilderswijk, kortom een aantal in de stad reeds bestaande instituties werd bezocht. De belangstelling was zo enorm dat er extra bussen moesten worden ingezet om de duizenden mensen die deze tocht wilden maken te kunnen opvangen. Er was echte belangstelling!'

'Ik denk dat wij ook na de verkiezingen van volgend jaar er voor moeten zorgen dat iedereen weet op welke manier je met deze problemen moet omgaan. Dat we nogmaals moe- ten wijzen op rechten en plichten en dat het vooral gaat om de humanitaire kant.'

Bezuinigen op stadsvernieuwing kán niet

'Als we daar de mensen van weten te doordringen dan denk ik dat we CD/CP wat wind uit de zeilen kunnen nemen.

Maar dan heb ik wel een aantal voorwaarden genoemd. Of we die kunnen vervullen met een teruggang in de middelen, met meer bezuinigingen, met een steeds bijstellen van de prioriteiten, dat is nog maar de vraag. Het bezuinigingen op stadsvernieuwing dat kan volgens mij niet omdat dat vols- trekt haaks staat op wat wij hier proberen te doen met autochtonen in oude wijken. Als wij tegen hen zeggen wij moeten bezuinigen, wij kunnen nog minder voor jullie doen, dan laat je die mensen nog meer in de steek en dan krijg je dat soort gevoelens van onvrede.'

'Wij vinden dat je geen compromissen kunt sluiten als het gaat om discriminatie en racisme. Wij hebben dat van begin af aan zwaar opgenomen. Wij hebben een meldpunt, een eigen anti-racismebeleid met actieprogramma's. Ik trek dat beleid en ben dan ook niet bang om voorop te lopen.

Burgemeester Ad Havermans (foto VNG)

Ook al geeft dat hier en daar wat negatieve reacties bij hen die vinden dat er te veel tegen discriminatie wordt gevoch- ten. Ik vind echter dat je dat bijna niet genoeg kunt doen.'

11

Charles Huyskens werkte bij de Telegraaf, TROS en de Haagse redactie van het NOS-journaal. Hij is nu public affairs en public relations consul- tant, en verricht veellobby-werk in politiek

Den Haag.

' W e hebben in Nederland nauwelijks politiek geweld, geen aanslagen. De moord op Kerwin Duinmeijer, dat weet iedereen ook meteen. Dat kan iedereen zich ook nog goed herinneren. Wanneer het echt een keer goed fout gaat dan is er een dusdanige golf van afschuw dat het ieder- een bij blijft. In de landen om ons heen gaat het veel vaker en veel erger mis. Ik denk niet dat we het op onze rekening mogen schrijven, dat we het zo goed doen, dat we een goed beleid hebben. Misschien is het wel toeval en kan bij ons ook een keer de vlam in de pan slaan.'

Janmaat heeft geen gedachtengoed

'Politici zijn natuurlijk buitengewoon geroutineerd in kwes- ties aangaande discriminatie en hebben er een soepel ver- haal over. Het zal hun niet gebeuren dat ze ergens in Drenthe een vraag krijgen in de lijn van "Ik kwam gisteren een discotheek niet in, wat vindt u daarvan?" en dan met hun mond vol tanden staan. Je moet dan als politicus heel duidelijk reageren zodat niemand je verkeerd kan begrijpen.

Een politicus denkt dan: "Nu moet ik even rechtop gaan staan, jasje dicht en ik moet 200 o/o duidelijkheid geven". Hij weet dan als hij een onduidelijkheid laat of verkeerd begre- pen wordt dan gaat hij nat. Voor allochtonen zijn bepaalde dingen die in Nederland heel normaal zijn zeer bijzonder.

Zoals stemrecht, vrijheid van meningsuiting, dat kan alle- maal hier. Voor Nederlandse mensen is dat absoluut niks bijzonders. Mensen gaan in grote aantallen niet stemmen.

Terwijl er in grote delen van de wereld wordt gevochten om wel een keer te mogen stemmen. Van die groepen mensen zijn er nu veel in Nederland. Ik denk dat het gevoel bij hen overheerst dat ze kunnen stemmen, hun mening kunnen uiten, vrij kunnen zijn, zonder dat je iets in de weg gelegd wordt. Ze komen vaak uit een thuissituatie die zeer slecht was. Ze zijn uit hun land getrapt of eruit gevlucht. Die men-

Charles Huyskens Foto Theo Meijer

sen krijgen een kick als ze een Kamerlid tegenkomen en tegen hem of haar hun mening kunnen zeggen. Er is in die kringen veel meer respect voor de functie van Kamerlid of minister dan bij autochtone Nederlanders.'

'De zendtijd voor de CD in het joumaal is natuurlijk klein omdat ze maar een zetel hebben. De gemiddelde tijd voor politieke onderwerpen in het joumaal is 2 1/2 minuut, daar gaat de inleiding van de nieuwslezer nog vanaf. Dat bete- kent dat je eigenlijk alleen maar de grote partijen aan het woord laat. Twee of drie politici zie je spreken over het betreffende onderwerp. Janmaat komt bij Prinsjesdag wel aan het woord in de rij van kleine fracties om zijn mening te geven over de troonrede. De afmeting van de CD recht- vaardigt het feit dat je ze een keer per jaar aan het woord laat. Er is dus geen afspraak binnen de redactie om ze te boycotten. Die zendtijd wordt meer als ze vijf of zes zetels halen.

Die Janmaat in de Tweede Kamer, daar is geen touw aan vast te knopen. Hij weet er absoluut niets van te maken. Hij kan geen zin goed formuleren. Hij heeft geen gedachten- goed. Ik zou niet weten wat die man allemaal wil. Zolang het op dit niveau blijft doorpruttelen ben ik er buitenge- woon gelukkig mee. Het zou heel wat ernstiger zijn als er iemand zou staan die de standpunten wel goed ZOl1 kunnen formuleren. Zolang het blijft bij dit gestuntel is het om met Hedy d' Ancona te spreken een grote nikserigheid.'

11

Veel politici hebben geen benul meer van wat zich

buiten afspeelt

11

'Ik geef het je te doen om in die oude verpauperde wijken te leven waar zoveel misstanden zijn. Kamerleden en bewinds- lieden zijn geen afspiegeling uit de samenleving. Ik weet waar ze wonen. Ze wonen niet in oude wijken. Ik heb een keer een Hollands dagboek gelezen in NRC van Arthie Schimmel, Kamerlid van D66, die probeerde omdat ze tijde- lijk zonder woning zat in de Bijlmer te gaan wonen. Na drie dagen was ze vertrokken na een roofoverval. Ze wonen er niet, ze weten het niet. Als ze te lang meedraaien weten ze sowieso niet meer wat er in de maatschappij aan de hand is.'

'Nu ik een tijdje weg ben uit de Tweede Kamer is me opge- vallen dat de wereld werkelijk wat anders voorstelt dan die vierkante kilometer Binnenhof. Een heleboel politici hebben geen benul meer van wat er zich buiten afspeelt.

Bewindslieden verplaatsen zich per dienstauto met chauffeur, van Catshuis naar Trêveszaal naar departement en dan naar hun huis in residentiële wijken, in Wassenaar, Kralingen, Leiderdorp etc. Het zijn niet allemaal villa's of luxe toestanden maar ze wonen niet in crisisbuurten.

Kamerleden ook niet. En ze hebben allemaal fraai onder- bouwde standpunten over het afschuwlijke racisme en de akelige toestanden die in Nederland nooit mogen gebeuren.

Maar, men mist het contact met de alledaagse praktijk in die wijken, op die zwarte scholen.'

Van 'Den Haag' hebben we niets te verwachten 'Zo krijgen de extreem-rechtse kiezers de kans om een sfeer op te bouwen in de trant van: "Van die mensen in Den Haag hebben we absoluut niets te verwachten. Niets hele- maal niets! Daar moeten we het niet van hebben". En dat is ook meteen het grote gevaar. Dat je gevoelens van onvrede

mobiliseert. De politiek die zich vervreemd heeft van bur- gers, een cliché, maar ik geef het je te doen om daar te leven van dag tot dag. Er is niemand die je er op kunt aanspre- ken.'

'Die politicus moet zich concentreren op een paar grote thema's zoals racisme, vreemdelingenhaat. Zorgen dat ze op een of andere manier wortels krijgen daar waar het grote kwaad van het racisme ontkiemt. Het is niet makkelijk want het wantrouwen is daar groot maar ze moeten er bij zijn. Ze zullen worden uitgejouwd en uitgefloten en toch zal het moeten. Dat is de taak van een politicus. Het is geen baan voor mensen die dat niet aandurven. Elke politicus is in een discussie bang voor casuïstiek. Men wil altijd graag over grote brede lijnen praten.'

'Er zijn bepaalde thema's in politiek en journalistiek die niet worden opgepikt. Daar ben ik altijd door gefascineerd geweest. We hebben kennelijk met elkaar afgesproken die te laten rusten. Ondertussen zeggen we dan tegen elkaar: "Er gebeurt ook zo ontzettend weinig, dus het zal wel goed gaan". Men slaat zich op de borst en zegt we doen het zo goed. Volgens mij is dat iets te snel geredeneerd. We moeten het eerder aan het toeval toeschrijven dan dat we nou zo succesvol zijn. Het racisme zie ik net zo als de Bijlmerramp.

Op elk moment kan er iets gebeuren door samenloop van omstandigheden. En dan valt zo'n vliegtuig wel degelijk naar beneden. En dan schrikt iedereen zich helemaal wezenloos. "Hoe kan dit, wat is hier aan de hand?"

Het is een kansberekening. Het is niet door succesvol beleid dat we er nog steeds aan ontsnapt zijn daar ben ik van overtuigd. En nogmaals, de verhalen van de politici zijn per- fect, zijn integer, gelukkig maar! Men valt over elkaar heen van verontwaardiging als er iets gebeurt. Zie het incident met het monument van Wolkers. Maar dat wil niet zeggen dat we geen explosie van racisme en geweld kunnen ver- wachten in Nederland.'

11

Mr. H.K. Fernandes Mendes:

' I

Vooroordelen zorgen voor onderlinge spanningen

Kernprobleem van het minderhedenvraagstuk in Nederland is volgens de directeur de integratie van minderheden als burger in de Nederlandse samenleving, op school, op de werkplek, enz. Deze integratie verloopt niet optimaal door- dat allochtonen anders zijn, maar vooral ook door vooroor- delen van autochtone Nederlanders en allochtonen ten opzichte van elkaar. Dit zorgt voor onderlinge spanningen.

Spanningen die zich onder meer vertalen in de groei van de Centrum Democraten. Fernandes Mendes constateert echter dat de Centrum Democraten tot nu toe nog geen belangrijke stroming zijn geworden. Het betreft hier meer een protest- partij, door middel waarvan de kiezer zijn ongenoegen kan uiten.

11

De problemen moeten niet overdreven worden

11

Het minderhedenprobleem is het grootst in de grote steden, in de oude wijken, waar grote aantallen mensen uit minder- heidsgroepen woonachtig zijn. Deze bevinden zich vaak in een slechte sociaal-economische positie. Hun autochtone medebewoners bevinden zich meestal in een even slechte positie en dit roept spanningen op. Het een en ander moet echter ook niet worden overdreven. Volgens Fernandes Mendes zijn er genoeg voorbeelden te geven, waar autochto- nen en mensen uit minderheidsgroepen in goede harmonie samenleven. Hij waarschuwt voor overdrijving van de pro-

Vreemdelingenhaat bestrijden met beter beleid

door mr. fan Kees Wiebenga, WO Tweede-Kamerlid

Opiniepeilingen bevestigen eerdere vermoedens: geleidelijk stijgt de aan- hang van politiek uiterst rechts. Dat is niet alleen een Nederlands verschijnsel.

In meerdere landen krijgen partijen in die hoek hoge stemmenpercentages. In het ons omringende buitenland zijn ernstige vormen van rassenonlusten en vreemdelingenhaat te zien geweest. Zal ook bij ons het politieke en maatschap- pelijke klimaat vertroebelen?

Ik ben van mening dat het hier niet louter om vreemdelin- genhaat gaat. Misschien zelfs nauwelijks. Wie zijn voelho- rens in de samenleving uitsteekt kan waarnemen dat er zo langzamerhand een wijd verbreid gevoel van onbehagen bestaat. Niet alleen over het langzaam verlopende inburge- ringsproces van migranten, maar vooral over zaken als de dreigende verloedering van onze binnensteden, de stijging van de criminaliteit, de toenemende wetsontduiking (soms door de overheid zelf!), het financieel-economisch beleid van de regering, ... enzovoort. Een aantal mensen uit deze onvrede door bij de verkiezingen thuis te blijven. Anderen overwegen een proteststem uit te brengen.

Ik pleit ervoor dat de politiek deze gevoelens serieus neemt. Het negeren ervan zal ze alleen maar doen toene- men. Met een partij-verbod is de onvrede niet opgelost. Die zal ondergronds voortwoekeren. Uiterst rechts zal met open vizier bestreden moeten worden, net als vroeger uiterst links. Bestrijden is nodig, omdat deze groeperingen geneigd zijn de oplossing van de problemen te vinden in het aanwijzen van de migranten tot zondebok. Waartoe deze benadering uiteindelijk kan leiden heeft Europa in de Tweede Wereldoorlog meegemaakt. In de Balkan is dat nu opnieuw waar te nemen.

Wat de politiek moet doen is eraan werken om de oorza- ken van deze algemene onvrede weg te nerr'-::n. Om te beginnen, door de zorgen van veel mensen ook in het openbaar bespreekbaar te maken. Zoals Frits Bolkestein bij- voorbeeld heeft gedaan met het minderhedenbeleid.

Vervolgens moet de overheid weloverwogen en duidelijk beleid voeren: een krachtiger bestrijding van de criminali- teit, een beter immigratiebeleid. Een beleid ook, waarbij niet bepaalde groepen worden voorgetrokken ten koste van anderen, maar dat zich richt op een ieder die op ach- terstand staat. Een beleid tenslotte dat economische groei bevordert, want juist economische stagnatie -zoals nu het geval is - kan een voedingsbodem voor onvrede vormen.

Als liberalen streven wij naar een verdraagzame samenle- ving. Onverdraagzame politieke tendensen moeten wij bestrijden. Met woorden, maar vooral met beter beleid.

blemen, zoals dat soms in de publieke opinie wel eens kan worden bespeurd.

Volgens hem moeten de problemen niet worden overschat, maar ook niet worden onderschat. 'Het is een kwestie om alles in de juiste proporties te beoordelen'.

Dit betekent niet dat er niets aan de hand is. 'We moeten niet het beeld schetsen dat Nederland rustig kan gaan sla- pen. Er moeten maatregelen worden genomen. Nederland is geen eiland, maar bevindt zich midden in internationale ontwikkelingen, zoals een toenemend nationalisme, een grimmiger sociaal-economische situatie, een groeiende werkloosheid en een toenemend aantal allochtonen dat een plaats probeert te vinden', aldus de directeur minderheden- beleid.

Een joods grafbesmeurt met het hakenkruis

Arbeid is voor de mens van doorslaggevende betekenis

Femandes Mendes noemt een aantal prioriteiten voor de toekomst.

Allereerst is het van groot belang dat de politiek blijft erken- nen dat er een probleem is, maar zich vervolgens niet laat leiden door electoraal gewin op de korte termijn. Tot nu toe is de politiek daarin geslaagd volgens hem.

Vervolgens zal de boodschap ferm uitgedragen moeten wor- den. Het is daarbij een vaststaand feit dat ons land een mul- ticulturele samenleving is en zal blijven. De problemen zijn voldoende in kaart gebracht en men weet wat er moet gebeuren. Nu nog de resultaten. Femandes Mendes acht resultaten het belangrijkst. Resultaten in de vorm van dat ieder mens als volwaardig wordt beschouwd, vooral op het werk. Arbeid is voor mensen van doorslaggevende beteke- nis. Op de werkplek is het voor allochtonen moeilijk, omdat ze veelal een taalachterstand hebben, onvoldoende oplei- ding hebben genoten en moeilijkheden hebben de culturele verschillen te overbruggen. Daar moeten dan ook de speer- punten van het beleid liggen. Er moet worden geïnvesteerd in de eigen capaciteiten van de allochtonen.

Femandes Mendes vindt niet dat Nederland 'dicht' moet. 'Ik ben voorstander van het terughoudende toelatingsbeleid dat wordt gevoerd'. Dat beleid is overigens onomstreden.

Ondanks het terughoudende beleid is er toch een grote instroom. Die wordt veroorzaakt door grote verschillen in rijkdom, door gezinshereniging en huwelijk en doordat Nederland op grond van verdragen gehouden is mensen toe te laten. Volgens de directeur hoeft immigratie niet bedrei- gend te zijn. 'Misschien hebben we de arbeidskrachten wel nodig. De dynamiek van de verschillende culturen kan voor de maatschappij zeer verrijkend zijn. Ik pleit voor een vol- wassen houding ten opzichte van immigratie. Immigratie moet niet worden gebracht in de sfeer van criminaliteit, drugs en politie. Minderheden voelen zich daardoor bedreigd'.

11

Mr. H.K. Femandes Mendes (foto Thurtng)

Waarnemend korpschefvan de gemeentepolitie Zaanstad en chef van het district Zaanstreek, politiere- gio Zaanstreek-Waterland, de heer J.

Siemers:

'Als

wij zwijgen het dood. Maar dat houden wij niet meer vol. Wij zijn begonnen met het in kaart brengen van opkomende racistische groeperingen. Dat is moeilijk want wij weten nu al dat ze zich nooit alleen plaatselijk

Turkse gemeenschap heeft eigen Gouden Gids 'In Zaanstad zijn ongeveer 10.000 van de 130.000 inwoners vreemdeling. Het merendeel is van Turkse afkomst en woont hier vanaf de zestiger jaren. Het gaat met deze gemeen- schap best goed. Je ziet lekker draaiende eigen bedrijfjes. De Turkse gemeenschap heeft zelfs een eigen Gouden Gids. Wat wij zien is dat in bepaalde wijken met een concentratie van vreemdelingen toch problemen ontstaan. Het gaat hier om wat oudere minder goed onderhouden wijken waar vreem- delingen huisvesting hebben gevonden. Nederlanders, die daar nog wonen, hebben soms moeite met het verpauperen van hun woongebied. Dan wordt al snel met een schuin oog richting buitenlanders gekeken. Wij zijn twee jaar geleden, binnen de plannen voor sociale vernieuwing, gestart met een leefbaarheidsplan. Drie onderdelen pakken wij aan.

Allereerst het verbeteren van de veiligheid op straat door het inzetten van wijkagenten. Ook de vervuiling is aangepakt.

Wij controleren of de wijk leefbaar blijft. Verder is begonnen met een versneld onderhoud van de huizen: woningcoöpe- raties knappen de wijken op. Een leefbare woonomgeving is - denken wij - heel belangrijk om eventuele problemen in de toekomst te voorkomen.'

J.Sierr..ers, foto: Luuk Gosewehr

Als deze neerwaartse spiraal zich voortzet houd ik mijn hart vast

'Nederland is nuchter. Het geloof in de democratie is nog sterk aanwezig. Dus ik hoop niet dat wij in ons land escale- rende of 'Duitse' toestanden krijgen. Aan de andere kant maak ik mij wel zorgen. Naarmate het slechter gaat met de economie neemt de onvrede onder de bevolking toe. Het is dan een kleine stap om een bepaalde groep mensen als schuldige aan te wijzen. In deze regio zijn de afgelopen maanden nogal wat mensen ontslagen. Het gaat hard. Bij horden tegelijk zitten mensen plotseling zonder baan. Als deze neerwaartse spiraal zich voortzet houd ik mijn hart vast.

Gevoed door extremisten met populaire en tegen minderhe- den gerichte verhalen, kan de vlam dan best wel eens in de pan slaan.'

'Als politie proberen wij dergelijke problemen voor te zijn. Ik zal hierover niet alle details prijs geven. Maar wij hebben een vrij goed beeld van personen en groeperingen die zich op rechts-extremistische wijze profileren. De politie werkt hiervoor zeer nauw sam~n met de CRI en de BVD.'

'In Zaanstad is het beleid erop gericht dat zodra uitingen van rassenhaat zich voordoen wij dit direct aanpakken. Alle uitingen, bijvoorbeeld teksten op muren, laten wij onmid- dellijk verwijderen. Bovendien stellen wij bij extreme uitin- gen altijd een onderzoek in. Gelukkig komt het bekladden niet veel voor.

Ook de opvang van vreemdelingen in onze asielzoekerscen- tra heeft niet tot escalatie geleid, dat geeft de burger moed.

Ik hoop dan ook dat het gezonde verstand zegeviert.'

Als overheidsinstantie werk je vaak ongewild mee aan discriminatie

'De politie in Zaanstad voert heel bewust een eigen minder- hedenbeleid. Wij hebben een cliënt- vriendelijke vreemde- lingenpolitie. Dat is nodig. Want als overheidsinstantie werk je vaak ongewild mee aan discriminatie. Het is discri- minerend als er 400 mensen voor een politiebureau in de rij staan te wachten. Buitenlanders die zich melden voor een

verblijfsvergunning of die komen voor inlichtin- gen dienen snel en persoonlijk geholpen te wor- den. In het korps zeg ik wel eens: de enige rij waar je lang mag wachten is als je een kaartje wil kopen voor Youp van 't Hek. In Zaanstad hebben wij een snelloket waar urgente gevallen direct terecht kunnen voor bijvoorbeeld het ver- krijgen van een visum. Verder kennen wij een afsprakensysteem zonder lange wachtrij en. In Zaanstad heeft de politie op deze manier onge- veer 5000 afspraken met vreemdelingen per jaar.

In deze gemeente wordt echt veel gedaan aan de opvang en integratie van buitenlanders. Zo heeft Zaanstad ook een bureau voor nieuwko- mers en verzorgt een gemeentelijke instelling cursussen Nederlands.'

11

We moeten meer agenten hebben uit verschillende

culturen

11

'Als politie heb je een oog-en-oor-functie. Je moet gemakke- lijk contact kunnen leggen met iedereen. In deze regio wil- len wij vooral de relatie met de Turkse gemeenschap verbe- teren. Wij hopen dan ook uiteindelijk mensen uit die gemeenschap in ons korps te kunnen opnemen. Op dit moment hebben wij pas vijf mensen van niet Nederlandse komaf in het korps. Op een totaal bezetting VC!n 325 is dat te weinig.

Agenten uit minderheidsgroeperingen hebben last van dis- criminatie. Je maakt dat zelfs mee binnen het korps.

Politieagenten van buitenlandse komaf hebben soms ook last van discriminatie vanuit hun eigen gemeenschap. Dat komt omdat in het buitenland anders tegen de politie wordt aangekeken. Om alle vormen van discriminatie te doorbre- ken moeten wij daarom meer agenten hebben uit verschil- lende culturen.'

'Ik verwacht veel van de discriminatieambtenaren die dit jaar in heel Nederland worden aangesteld. In deze politiere- gio gaat het om twee functionarissen. Bij hen is aandacht en behandeling van iedere vorm van discriminatie mogelijk.

Heel hoog op de hitparade staat het concreet oplossen van problemen. Met eigenaars van disco's waar buitenlanders niet binnen komen, is een open gesprek noodzakelijk. Als praten niet helpt of als discriminatie ernstige vormen aan- neemt moet een proces verbaal volgen.

Wat ook zou kunnen helpen is als op bureaus voor slacht- offerhulp allochtonen werken.

Discriminatieambtenaren, een gericht politiebeleid en vol- doende allochtonen in het korps zijn belangrijk.

Minderheden nemen de drempel richting overheid niet gemakkelijk. Dat zie je aan de lage aangiften bij meldpun- ten voor racisme. Wij zullen zelf alert moeten blijven.'

11

Racisme en nationalisme hebben in Nederland geen toekomst

Door Thanasis Apostolou, PvdA Tweede-Kamerlid

Het is inherent aan perioden waarin de wereld een crisis doormaakt, dat extremisme kansen ziet de kop op te steken. Onzekerheid over de toe- komst, slechte vooruitzichten op werk en inkomen, niet overweg kun- nen met jezelf en je omgeving zijn de ingrediënten die voedingsbodem zijn voor een reactie die vaak het terreiri van het irrationele betreedt.

In Europa zijn de laatste jaren, na de val van het communis- me in het Oostblok, het nationalisme en rechts-extremisme sterk gegroeid. Het is verbazingwekkend hoe volkeren in het voormalig Joegoslavië, na jaren van gemeenschappelijk leven, in zeer korte tijd tegenover elkaar staan en de haat jegens elkaar zulke onmenselijke vormen heeft aangeno- men. Geweld speelt daarbij een beslissende rol.

Het is niet verwonderlijk dat rassenrellen meestal beginnen naar aanleiding van gewelddadige acties of van de politie of van één van de maatschappelijke groeperingen. Geweld en repressieve maatregelen zijn dan ook, naar mijn mening, het eerste dat vermeden moet worden willen we rechts-extremisme geen kans geven.

Rechts-extremisme als reactie op de maatschappelijke reali- teit heeft in de geschiedenis altijd geprobeerd de onvrede te kanaliseren door minderheidsgroepen aan te wijzen als de voornaamste schuldigen. Aanvallen op asielzoekerscen- tra, denigrerend spreken over vreemdelingen, klagen tegen autoriteiten dat er ten aanzien van vreemdelingen sprake is van alle aandacht, voorkeursbehandeling en bevoordeling terwijl zij de vergeten groep zijn, wijzen erop dat rechts- extremisme niet de problemen in onze samenleving wil oplossen, maar plaats wil bieden aan gevoelens van haat en minachting jegens bepaalde maatschappelijke groeperin- gen.

Maakt dit extremisme en nationalisme kans om in Nederland wortel te schieten? Kan geweld ook naar hier overslaan? Waarom is Nederland tot nu toe racistisch geweld bespaard gebleven?

Ik heb op deze vragen geen afgerond antwoord, maar wel een aantal indicaties dat het in Nederland niet gemakkelijk zover kan komen.

Onze politie, daartoe aangespoord door bestuurders en politici, treedt zeer alert op en vermijdt ongerechtvaardigd optreden tegen burgers. De Nederlandse burger overtreedt niet lichtvaardig fatsoensnormen. Dit is wat mij betreft ook datgene wat mij doet hopen dat de afremming en uitein- delijk de totale afwijzing van groeperingen als de Centrum Democraten en de Centrumpartij als resultaat zal hebben.

Men moet zich schamen voor de steun aan een politieke groepering die nooit iets zinnigs heeft ondernomen of gepresteerd. De zovele protesten en anti-racisme demon- straties van jongeren in Nederland zijn bovendien de garantie dat racisme en nationalisme geen toekomst heb- ben in dit land.

Portefeuilleverdeling hoofdbestuur

v.l.n.r. Frans Steenmeijer, Monique de Vries (adviseur), David Luteijn (adviseur), jan Gmelich Meijling, Pieter Ressenaar (wnd. penningmeester) Joon van Dijk, Mark Rutte, Dian van Leeuwen-Schut, Peter van Vugt, Gijs de Vries (adviseur), Fransje Roscam Abbing-Bos, Hans van Baaien, Menno Knip, jolanda Hekman (adviseur).

Op deze foto ontbreekt Ankie Aeyelts Averink-Winsemius

(foto Theo Meijer)

Dian van Leeuwen-Schut, voorzitter:

-algehele leiding

-politieke contacten met fracties -interne en externe communicatie -zorg voor voorlichting vanuit de partij -plaatsvervanger talentmanagement -curator Teldersstichting

-lid van de raad van de Europees Liberaal Democraten (ELD)

Jan Gmelich Meijling, ondervoor- zitter:

-plaatsvervanger van de voorzitter -personeelsbeleid algemeen secretariaat -talentmanagement

Ankie Aeyelts Averink-Winsemius, secretaris voor de organisatie:

-betrekking met de bijzondere groepen Organisatie Vrouwen in de WO, Vereniging van Staten- en Raadsleden en de JOVD -coördinatie van het jongerenbeleid -adviserend bestuurslid van de Vereniging van Staten- en Raadsleden

-adviserend bestuurslid van de organisatie Vrouwen in de WO

-voorzitter van de landelijke commissie jon- gerenbeleid

Hans van Baaien, secretaris voor de organisatie:

-contacten met de Liberale Internationale (LI) en de ELD

-coördinatie van de organisatorische activi- teiten van de partij op internationaal terrein -contacten met besturen van liberale partijen in het buitenland

-betrekking met de bijzondere groep LIGN -lid van de raad van de ELD

-bestuurslid LI

-adviserend bestuurslid van de Groep Nederland van de LI

Joon van Dijk-Sturm, secretaris voor de organisatie:

-toezicht op de voortgang van statuten en reglementen

-ledenwerving en ledenbehoud

-plaatsvervanger propaganda en campagnes

MennoKnip, secretaris voor de organisatie:

-schriftelijke infor- matiestromen bin- nen de partij -oplossen organisa- torische problemen in afdelingen en centrales -voorzitter van de Redactieraad Vrijheid en Democratie

Fransje Roscam Abbing-Bos, secretaris voor de organisatie:

-coördinatie inhou- delijke discussie -curator Teldersstichting

Mark Rutte, secretaris voor de orga- nisatie:

-propaganda en campagnes -interne en externe communicatie -voorzitter van de landelijke propaganda commissie

Frans Steenmeijer, secretaris voor de organisatie:

-vorming en scholing

-voorzitter van de landelijke commissie Vorming en Scholing

Peter van Vugt, secretaris voor de organisatie:

-coördinatie partijcommissies

-oplossen organisatorische problemen in afdelingen en centrales

11

DE LEER·

GANG

GEMEENTE·

RAAD

Een goed gemeenteprogramma, een flitsende ver- kiezingscampagne, aansprekende kandidaten:

belangrijke elementen voor een voorspoedige gemeenteraadsverkiezing. Maar voor een succes- vol functioneren in het gemeentelijk bestel is meer nodig. Gemeenteraadsleden en degenen, die hen ondersteunen, moeten kennis van zaken hebben, moeten in het bezit zijn van de goede instrumenten.

Daarom is enkele jaren geleden binnen de WD - met groot succes - de Leergang Gemeenteraad opgezet: een structureel, inte- graal, praktijkgericht opleidings-, bijscho- lings- en trainingstraject voor nieuwe kandi- daten, maar ook voor zittende gemeente- raadsleden en voor degenen die ondersteu- ning aan gemeenteraadsfracties geven. Met het oog op de gemeenteraadsverkiezingen in 1994 zijn en worden de onderdelen van de Leergang Gemeenteraad geactualiseerd.

Aanpassingen in verband met nieuwe wet- en regelgeving, nieuwe politieke inzichten, maar ook op basis van ervaringen en com- mentaren van cursisten en inleiders bij de Leergang Gemeenteraad 1990 worden door- gevoerd. Hierdoor kunnen de WO-gemeente- raadsleden inhoudelijk optimaal voorbereid aan de raadsperiade 1994-1998 beginnen. En ook gedurende die tijd hebben zij de moge- lijkheid hun kennis en inzicht te vergroten en te verfrissen.

De planning van de cursussen in het gehele land vindt u dit jaar als inlegvel bijgevoegd.

Dit is eenmalig, bewaar het inlegvel daarom zorgvuldig!

11

THEMADAG SOCIALE

ZEKERHEID

door Miehiel Krom, foto: Luuk Gosewehr

Of de analyse nu wel klopt of niet. Rond het thema sociale zekerheid zijn WD en PvdA het nog hartgrondig met elkaar oneens. Dat is de conclusie van de in Hoofddorp georganiseerde themadag over sociale zekerheid en het basisin- komen. SER-lid en Partij van de Arbeid deskundi- ge, professor dr. D.f. Wolfson reageerde luchtig-

jes op de door de WO-werkgroep voorbereide stellingen: 'Ik ben het met de WO-probleemstel- lingen over de sociale zekerheid eens, maar de liberale analyse en oplossing kloppen niet.'

Met de WD is Wolfson van mening dat de Nederlandse sociale zekerheid aan herziening toe is. Maar Wolfson vindt niet dat het bij- standsniveau omlaag moet. Ook is hij het oneens met de stelling dat iemand die onvrij- willig werkloos wordt, nog maar recht heeft op 70 procent van het wettelijk minimum- loon. Eenzelfde opvatting heeft hij over men- sen die arbeidsongeschikt zijn. De WO-werk- groep stelt voor om de WAO en Ziektewet af te schaffen en arbeidsongeschikten na een wachttijd van een half jaar 70 procent van het minimumloon uit te keren. De werkgroep is van mening dat 'de zelfredzaamheid en de financiële zelfstandigheid van de burger anno 1993 zodanig is, dat de overheid zich kan terugtrekken uit de meer dan minimale verzekering.'

W olfson daarover: 'Marktconform doet dat het in WD kringen altijd goed. Maar reali- seert u zich wel wat een janboel het is in de markt. Hoe fnuikend de vervlechting van overheid, bedrijfsleven en sociale partners het marktmechanisme belemmert. Daar moeten liberalen iets aan doen. Dan raakt de WD de kern van de zaak. Als de WD niets aan de uitvoering doet komt het door de WD gewenste ministelsel er ook niet. Het pro- bleem zit niet in de hoogte van de bedragen, maar in de uitvoering.'

Standaardvoorschriften

Hij geeft enige voorbeelden: '42 jaar geleden bestond de maatschappij uit modale man-

nen, met één vrouw, twee kinderen en een kanariepiet. Daar is het huidige systeem nog op gebouwd. Tegenwoordig is het van alles wat. je kunt geen standaardvoorschriften meer maken voor iedere situatie. Een norm voor verplichte reisafstanden bij een bouw- vakker die altijd veel kilometers maakt, werkt heel anders uit dan voor een onderwijzer die dicht bij school wil wonen.'

Koppeling

Inleider mr. R.P.Th. Elshoff, directeur Advisering van de Sociale Verzekeringsraad en projectleider bij het handhavingsbeleid ziet net als Wolfson de grootste problemen in de uitvoering. Hij constateert een hoeveelheid aan onderzoeksrapporten waar niets mee gebeurt. Vele instanties werken langs elkaar heen. En van de benodigde gegevensuitwisse- ling voor bijvoorbeeld fraudebestrijding komt weinig terecht: 'Zelfs over het registreren van de meest simpele gegevens als Naam, adres en woonplaats zijn wij het niet eens.' Wolfson over de gegevensuitwisseling:

'Koppeling van bestanden is nodig. Al die privacy-rakkers dienen heel verkeerde belan- gen.'

Waarborgstaat

Lid van de WD-werkgroep sociale zeker- heid/basisinkomen en directeur van de Teldersstichting dr. K. Groenveld maakte tij- dens de bijeenkomst een vergelijking in crite- ria om alle stelsels van sociale zekerheid met elkaar te kunnen vergelijken. Het gaat om financiering, duurzaamheid en rechtvaardig- heid. Met deze criteria kun je een vergelijking maken tussen het huidige stelsel, een door de werkgroep bepleit ministelsel of een stelsel

v.l.n.r. Dr. K. Groenveld, mr. R.P.Th. Elshoff, dagvoorzitter mr. Frank de Grave en prof. dr. D.j. Wolfson.

met een volledig basisinkomen.

Het probleem van het huidige stelsel, is vol- gens Groen veld, dat het wel rechtvaardig is, maar daardoor sterk fraudegevoelig. Het is ook geen duurzaam stelsel: 'Zeker als het met de economie slechter gaat heb je meer geld nodig voor uitkeringen. En dat is er juist dan niet. Dus moeten de premies omhoog en dat is weer slecht voor de economie. Zo helpt het systeem zichzelf om zeep.'

Mini-stelsel

Het basisinkomen is volgens hem niet luxu- eus, maar kostbaar. Het is niet fraudegevoe- lig: iedereen krijgt evenveel. Of het duurzaam is hangt een beetje af van de hoogte van het basisinkomen. Maar Groenveld vindt het niet rechtvaardig: 'Een miljonair krijgt evenveel als een iemand met een minimaal inkomen.' Het basisinkomen is ook niet activerend, want: 'Huisvrouwen blijven thuis, omdat ze denken dat ze een inkomen krijgen.' Groenveld pleitte voor een waarborgstaat in plaats van een verzorgingsstaat.

Een stelsel met voor iedereen een soort mini- male wettelijke basisvoorziening, het minis- telsel, is volgens Groenveld minder rechtvaar- dig, maar daardoor minder fraudegevoelig.

Het is duurzaam. Zeker als in tijden van voorspoed fondsen worden gevormd.

Het ministelsel houdt in dat mensen zich par- ticulier zullen moeten verzekeren. Mensen met verhoogde risico's lopen de kans hoge polissen te moeten betalen, omdat mensen met lage risico's zich wellicht helemaal niet zullen bijverzekeren. Bovendien zou een werkloosheidsrisico niet te verzekeren zijn.

Groenveld blijft optimistisch. Voor de particu- liere werkloosheidsverzekering heeft hij al

een oplossing: 'Als dit niet per bedrijfstak kan, moet je zo'n verzekering koppelen aan het lidmaatschap van de vakbonden.'

Disfunctioneren sociaal stelsel Zonder het rechtstreeks te zeggen bevestigden de inleiders in Hoofddorp het beeld over het disfunctioneren van ons sociale stelsel, zoals dat ook uit de parlementaire enquête naar voren komt. De bijeenkomst, georganiseerd door de Kamercentrale Haarlem i.s.m. het algemeen secretariaat, was dan ook op een zeer actueel moment gepland. En omdat de staatssecretaris van Sociale Zaken, Elske ter Veld de dag voor deze bijeenkomst aftrad, kreeg de bijeenkomst wel een heel actueel tintje.

Fractieleider F. Bolkestein gaf zijn analyse, maar hield ook een pleidooi voor een krachti- ge sociaal democratische partij: 'Wij hebben een goede PvdA nodig'. En met deze knipoog werd tijdens de lunch nog flink nagepraat over de verschillen en overeenkomsten tussen de socialisten en de liberalen als het gaat om het aanpakken van problemen.

In de middaguren werden de stellingen in groepsverband besproken.

111

VVD· INITIA·

TIEF DOOR KAMER

AANVAARD

Nellie Verbugt houdt maiden-speech

door Ernst van Splunter, foto: Theo Meijer

foto: Dominique v.d. Meer Mohr

Onlangs werd in de Tweede Kamer het initia- tief-wetsvoorstel Wiebenga-Weisglas aange- nomen. Het voorstel behelst het instellen van briefstembureaus op ambassades voor de ver- kiezingen van de Tweede Kamer en het Europees Parlement. Tot op heden konden Nederlanders woonachtig in het buitenland slechts zeer omslachtig stemmen. Daarom was de animo niet groot. Dit voorstel heeft tot doel de drempel te verlagen voor de

Nederlandse kiezers in het buitenland om te gaan stemmen en de vaststelling van de einduitslag te versnellen. In het nieuwe sys- teem wordt de stem per brief opgestuurd naar de Nederlandse ambassade in het land waar- in de kiesgerechtigde Nederlander woonach- tig is.

Weinig initiatief wetsontwerpen Het indienen van een intiatief-wetsontwerp is in de Tweede Kamer geen alledaags gebeu- ren. Het aantal initiatieven per jaar is klein,

het overgrote merendeel van de wetgeving komt van de kant van het kabinet. Ook het beeld tijdens de plenaire behandeling in de vergaderzaal is anders dan anders. Omdat de Kamerleden het voorstel indienden zitten zij tijdens het debat achter de regeringstafel. Jan Kees Wiebenga en Frans Weisglas bleken in het debat vanuit deze positie even slagvaar- dig als vanaf het spreekgestoelte. Bijgestaan door hun adviseur, Melle Bakker, loodsten zij hun geesteskind in veilige haven.

Aardige bijkomstigheid was, dat Nellie Verbugt tijdens dit debat voor de eerste keer tijdens een plenaire vergadering namens de VVD-fractie het woord voerde; zij hield haar maiden-speech. In de tweede termijn van het debat diende zij een motie in waarin zij bij staatssecretaris de Graaff-Nauta van binnen- landse zaken aandrong op uitbreiding van het aantal stembureaus. Deze motie werd door de Kamer verworpen.

11

IN DE GEEST VAN

THORBECKE

door Arno Visser,

foto: Dominique v.d. Meer Mohr

Dinsdag 1 juni bood de VVD aan het parle- ment een bronzen borstbeeld van de liberale staatsman Thorbecke aan. In de

Thorbeckezaal (1 van de 3 grote zalen genoemd naar de grondleggers van de drie belangrijke stromingen in de Nederlandse politiek; naast Thorbecke voor de christen- democraten Groen van Prinstereren Troelstro voor de sociaal-democraten) werden toespra- ken gehouden door de bekende Groningse hoogleraar geschiedenis Kossmann, partij- voorzitter Dian van Leeuwen en

Fractievoorzitter Frits Bolkestein.

Fractiesecretaris Jan Franssen leidde de spre- kers in en verwelkomde ook als gast de bur-

gemeestervan Zwolle: oud-Tweede Kamerlid Loek Hermans. De eerste burger van de geboorteplaats van Thorbecke bood alle aan- wezige gasten een speciale uitgave van een boekje met citaten van de 19e-eeuwse staats- hervormer aan. 'De citaten roepen de geest van Thorbecke op,' stond op de binnenkaft.

'Zij zouden inspirerend kunnen werken op de matte politieke constellatie in het huidige Nederland. Zij zijn hier en daar wellicht ook uitdagend, zoals Thorbecke uitdagend was.'

Zeldzaam scherp inzicht

Vervolgens sprak professor Kossmann over Thorbecke en zijn (Europese) tijdgenoten. 'De Nederlandse grondwet van 1848 is vitaler gebleken dan enig andere Europese grondwet van die tijd. Thorbecke, die zijn autonomie zo sterk beklemtoonde dat hij zich soms leek af te zonderen, had in werkelijkheid dus blijk- baar een zeldzaam scherp inzicht in de eisen en mogelijkheden van zijn tijd,' sprak de his- toricus.

Dian van Leeuwen ging in op de betekenis van Thorbecke voor de VVD, de partij die zetelt in het Thorbeckehuis en die een erepen- ning voor bijzondere leden naar hem heeft genoemd. De VVD heeft haar wortels in de Liberale Unie van 1885, de bundeling van kiesverenigingen, memoreerde de Dian van Leeuwen. Daarmee vond de eerste liberale

v.l.n.r. Melle Bakker, staatssecretaris Dïeuwke de Graaf- Nauta, jan Kees Wiebenga en Frans Weisglas.

partij-vorming pas na Thorbeckes dood plaats.

Maatschappelijke trends

Frits Bolkestein sprak over de huidige politie- ke betekenis van Thorbecke. Bolkestein zei dat de 'vader van de grondwet van 1848' in één klap een verouderd politiek systeem weg- vaagde ten gunste van één die destijds tot de meest moderne constituties behoorde.

Daarmee deed hij wat een staatsman behoort te doen: inspelen op maatschappelijke trends die onder de oppervlakte leven, ze ontdekken en erop inspelen. 'Hebben Thorbeckes denk- beelden betekenis voor de hedendaagse reali- teit? Ik denk van wel, al zullen Thorbeckes antwoorden niet altijd de onze zijn.' Bolkestein noemde zo'n maatschappelijke trend: de verstoorde verhouding tussen kie- zers en gekozenen. Hij deed een voorstel om met behulp van de voorkeurstemmen meer ruimte te geven aan het geluid van de kie- zers. 'Laten partijen zich beperken tot het aanwijzen van een aanvoerder en het samenstellen van een ongenummerde lijst van in beginsel geschikte kandidaten. De volgorde van de lijst kan de partij zelf bepa- len, bijv. alfabetisch of met voorkeursvol gor- de. Op die manier kunnen de kiezers hun eigen fractie samenstellen.

In aanwezigheid van de beeldhouwer Hans Bayens en een kleinzoon van Thorbecke ont- hulde Frits Bolkestein na de toespraken de bronzen buste met de beeltenis van Johan Rudolf Thorbecke. Met deze handeling open- de Bolkestein tegelijkertijd een tentoonstel- ling in de Tweede Kamer over het leven en werk van de grote negentiende eeuwse libe- raal en grondwethervormer. Deze speciale tentoonstelling is tot 30 juli op werkdagen te bezichtigen.

11

Het borstbeeld van Thorbecke. Midden Frits Bolkestein, rechts de beeldhouwer Hans Bayens.