Impressie minisymposium Vluchtelingen en antibioticagebruik:
Wat weten we en wat kunnen we doen?
door GGD GHOR Nederland en GGD Gelderland-Zuid, 15 november 2016.
1. Impressie van een inspirerend symposium
Aan het eind van een dinsdagmiddag kan je nog even wat mailtjes wegwerken of een telefoontje plegen, maar je kan je ook opmaken voor een kort en krachtig inspirerend symposium. Een boeiend thema, sprekers met een sterk verhaal en geïnteresseerde deelnemers. Dit alles gegoten in een formule die zorgt dat je fris blijft: korte inleiding, drie keer een verhaal van 20 minuten, lekker samen eten, nog een setje van drie verhalen, afsluiting, samen borrelen, klaar.
En wat was het boeiende thema?
Dat was ‘Vluchtelingen en antibioticagebruik. Wat weten we en wat kunnen we doen?’ Aan bod kwamen zowel nieuwe onderzoekresultaten uit binnen- en buitenland als ervaringen in Nederlandse opvanglocaties en huisartsenpraktijken.
Wat was het doel?
Het uitwisselen van deze nieuwe onderzoeksresultaten en ervaringen en het verkennen van mogelijkheden voor het bevorderen van goed antibioticagebruik onder vluchtelingen.
Wie waren die sprekers met een sterk verhaal?
Dat waren een apotheker en een onderzoeker uit Zweden, een Nederlandse huisarts en een onderzoeker en een arts uit Myanmar/Birma die sinds 2010 in Nederland verblijft en een Libanese student uit Maastricht.
Wie waren die geïnteresseerde deelnemers?
Dat waren professionals en beleidsmakers werkzaam op het gebied van
antibioticaresistentie, infectieziektebestrijding en de gezondheid van vluchtelingen.
Viel dit symposium toevallig in de World Antibiotic Awareness Week?
Nee, dit was absoluut geen toeval.
En waarom was de voertaal Engels?
Dat was vanwege de aanwezigheid van de Zweedse gastsprekers.
En wat was nou eigenlijk de boodschap van die verschillende verhalen?
Dat kan je hieronder lezen en terugzien onder hoofdstuk 2 (presentaties) in dit verslag.
2. De presentaties
Opening
Simone Goosen en Anja Schreijer, GGD GHOR Nederland
Zowel de gezondheid van vluchtelingen als gebruik van en resistentie tegen antibiotica zijn belangrijke actuele onderwerpen in de publieke gezondheid. Terwijl Nederland het land is met het laagste antibioticagebruik van Europa, vragen vluchtelingen bij artsen en apotheken regelmatig om antibiotica, onder andere omdat zij gewend zijn dit eenvoudig te krijgen in het land van herkomst. Als zij dit niet krijgen, begrijpen ze dit vaak niet en/of voelen zich niet serieus genomen. Een doelgerichte aanpak is nodig om structurele gedragsverandering te bewerkstelligen. Alleen kennis over antibiotica is niet genoeg. Simone Goosen liet de ontwikkeling van het aantal asielzoekers en
vergunninghouders in gemeenten het afgelopen jaar zien. In Nederland is al langer veel aandacht voor de gezondheid van asielzoekers, maar minder voor de
vergunninghouders die in gemeenten wonen. Belangrijk om in gedachten te blijven houden is dat het hier om een zeer diverse groep gaat.
Health education on the Dutch health care system for refugees and asylum seekers, experiences from Nijmegen.
Rosanne van Deuren, GGD Gelderland-Zuid
Het is zinvol en noodzakelijk om vluchtelingen voorlichting te geven over de
(organisatie van de) Nederlandse gezondheidszorg. De verwachting onder vluchtelingen is vaak dat de Nederlandse gezondheidszorg goed is. Echter dit ervaren ze niet altijd zo door verschillen in organisatie van de zorg en benadering van gezondheid, ziekte en medicijngebruik. De gezondheidszorg in de landen van herkomst verschilt onderling erg, maar een veel voorkomend gedachtenpatroon is dat er geen tijd is om ziek te zijn en dat als je ziek bent, je naar de dokter of apotheek gaat om antibiotica te halen.
Mensen voelen zich daarom vaak niet serieus genomen als ze die antibiotica niet krijgen en/of als ze ‘afgescheept’ worden door een doktersassistent. Kennis over de Nederlandse gezondheidszorg helpt: over het belang van preventie, over
antibioticabeleid en hoe het werkt als je een afspraak wilt maken. Verschillen tussen systemen van gezondheidszorg zijn een belangrijke oorzaak van onbegrip.
Rosanne sloot haar verhaal als volgt af: ‘But one final thing to remember is that explaining the differences without value judgment is important, but some frustration might always persist. In other words: Adjustments take time, if you are used to something your whole life, you cannot just adjust your expectations because someone says so.’
Presentation of literature review on antibiotics use and interventions.
Hla Kyaw, GGD GHOR Nederland
Hla laat zien dat antibiotica miljoenen levens heeft gered, maar dat intensief gebruik antibioticaresistentie veroorzaakt. Antibioticaresistentie leidt tot 25.000 doden per jaar
in de Europese Unie alleen. Volgens het literatuuronderzoek dat Hla presenteerde is de kennis over het gebruik van antibiotica en over antibioticaresistentie in landen met lage of gemiddelde inkomens beduidend lager dan in landen met hoge inkomens. Zo is 86%
van de Nederlanders bekend met antibioticaresistentie terwijl in Syrië, slechts 15% hier van weet. Bovendien toonde literatuurstudie ook aan dat interventiestrategieën zoals onderwijs interventies gericht op kennis en gedrag significante verbetering van de bekendheid van het gebruik van antibiotica opleverden. Hla sloot af met de boodschap dat resistentie tegen antibiotica een groot wereldwijd probleem is en dat we allemaal moeten samenwerken om een mondiale crisis te voorkomen.
Preliminary results of study ‘Access of refugees to pharmacy care in the Netherlands: experiences of refugees and pharmacists’,
Christelle Moussallem, Master Student, Maastricht university
Er is erg weinig informatie beschikbaar voor asielzoekers en vergunninghouders over wat de rol is van de apotheek in Nederland. Ook zijn er weinig richtlijnen/handleidingen voor apothekers beschikbaar over de communicatie met asielzoekers en
vergunninghouders. Apothekers zien vooral de taal als een barrière. Mogelijke oplossingen om deze barrière te omzeilen zijn het inzetten van kennissen of familieleden, het gebruik van pictogrammen, symbolen en Google translate of het inzetten van een professionele telefonische tolk.
Christelle vertelt hoe in Libanon de vraag naar antibiotica niet alleen vanuit de bevolking komt, maar hoe deze ook wordt aangemoedigd door grote farmaceutische bedrijven, ministeries en veel artsen. Een aanwezige tandarts uit Syrië vertelde dat dit ook in zijn land het geval is. Christelle concludeerde in haar onderzoek dat als je als arts of apotheker geen antibiotica wilt voorschrijven, het heel belangrijk is om uit te leggen waarom niet, anders raak je het vertrouwen van de patiënt kwijt.
Experiences of a family practitioner, working with asylum seekers, Nynke Nagtzaam, general practicioner in Nijmegen area
Boodschap van Nynke aan artsen en gezondheidsbevorderaars: kijk goed wie je voor je hebt en wees je bewust van jezelf en je gedrag als Nederlandse arts. Als je dat doet, kan je een goede arts of gezondheidsbevorderaar zijn, ook voor vluchtelingen en vergunninghouders en ook wat betreft antibioticagebruik.
Nynke vraagt de aanwezigen via hun mobieltjes antwoord te geven op de volgende vragen: Ben je wel eens naar een dokter geweest in het buitenland? Vertrouwde je die dokter? Nam je alle voorgeschreven medicijnen in? De meerderheid geeft aan de instructies van de arts niet (helemaal) te hebben opgevolgd. Oftewel: Probeer je een beetje in de ander te verplaatsen en vraag je af wat jij zou doen in een vreemd land.
Nynke heeft een aantal praktische tips voor andere huisartsen: Doe bij een (eerste) consult een medisch onderzoek om te laten zien dat je de patiënt serieus neemt en dat je een echte arts bent, neem bijvoorbeeld de bloeddruk op. Kom meer te weten over de patiënt en bouw een vertrouwensrelatie op, laat zien dat je als arts zelfstandig
werkt, benoem dat je een Nederlandse arts bent en dat je weet dat je dingen soms anders doet dan in het land van herkomst.
How do we reach everybody with information about appropriate use of antibiotics? An example from Sweden (preliminary results),
Ulrica Dohnhammar, pharmacist, PhD, the Public Health Agency of Sweden Belangrijkste boodschap van Ulrica: One size doesn’t fit all! Ze vertelt over een doelgerichte aanpak voor gedragsverandering die ze samen met de WHO ontwikkelt.
Ulrica bevestigt dat dit ook in Zweden noodzakelijk is, vanwege een gebrek aan kennis over antibioticagebruik onder mensen met een niet-Zweedse achtergrond. Doel van de aanpak was kennis te bevorderen, vertrouwen in de Zweedse gezondheidszorg te vergroten en een verandering in gedrag te bevorderen. De focus ligt op mensen uit Irak en Somalië. Bij deze aanpak werken de onderzoekers nauw samen met de doelgroep en brengen ze barrières en motiverende factoren in kaart. V Op basis daarvan ontwikkelen ze een doelgerichte interventie.
Belangrijkste barrières voor een goed gebruik bleken enerzijds te zitten in kennis, houding en gedrag en anderzijds in een gebrek aan toegang tot de juiste informatie.
Advies van Ulrica: benut bestaande structuren, zoals taal-en inburgeringstrainingen, en lokale organisaties voor gezondheidsbevordering. Geef mensen kans op reflectie, dialoog en nieuw begrip. Gebruik plaatjes en filmpjes van bepaalde situaties (in de supermarkt, ziekenhuis, apotheek) om het gesprek te faciliteren. De Zweedse filmpjes worden de komende tijd gemaakt.
Perceptions about antibiotic use and its information among Iraqi immigrants and among Somali speaking communities in Sweden. A qualitative pilot study (preliminary results),
Vanja Berggren, Lund University Sweden
Vanja hoort vandaag veel herkenbare bevindingen: het gevoel niet serieus genomen te worden, de onbekendheid met antibioticaresistentie, het gebrek aan juiste informatie over antibiotica en het dan maar zelf aanschaffen van antibiotica via internet.
In Zweden hebben vluchtelingen vaak veel moeite met het (langzamere) Zweedse tempo, de andere levensomstandigheden en het klimaat. Zij pleit voor een antibiotica- advies op maat. Een advies in verschillende talen (en bedenk dat mensen uit hetzelfde land niet per se de zelfde taal spreken) met aandacht voor het feit dat
moeders/vrouwen hierin vaak belangrijke sleutelpersonen zijn. Gebruik wat je weet over groepen, maar ga er niet vanuit dat mensen binnen de groepen hetzelfde zijn. En wees realistisch: we kunnen vanuit de publieke gezondheid(szorg) materialen
ontwikkelen en overdragen, maar niet alles zelf bewaken en uitvoeren.
Uit de zaal komt het advies om bij het ontwikkelen van materiaal elkaar op te zoeken:
betrek zorgprofessionals uit de landen van herkomst hierbij, werk samen met organisaties als Pharos, OTAV en de Huisartsen Vereniging. Zodra de door Vanja geadviseerde filmpjes klaart zijn, stelt de Public Health Agency of Sweden ze voor iedereen beschikbaar.
3. Tot slot
En tot slot; de organisatie van dit symposium lag in handen van GGD GHOR Nederland en GGD Gelderland-Zuid, voorzitters van het symposium waren Simone Goosen en Anja Schreijer en Joanna Korfage schreef deze impressie.
Weblinks naar informatie voor professionals over antibioticaresistentie op websites van:
RIVM
Wereld Gezondheidsorganisaties WHO
European Centre for Disease Prevention & Control
Weblinks naar informatie voor vluchtelingen over antibiotica en hygiëne:
Filmpjes over antibioticagebruik voor Syriërs van het project Syriërs Gezond
Youtube kanaal (o.a. Antibioticagebruik in Nederland en Antibiotica resistentie)
Informatie over gezondheid voor asielzoekers en vluchtelingen: GoviralGo
Artikelen in het in het Infectieziekten Bulletin over voorlichting over de Nederlandse gezondheidszorg en over het ontwikkelen van informatiematerialen voor vluchtelingen (november 2016)
