JA V AANSCHE DANSEN, door HENRI BOREL

JA V AANSCHE DANSEN, door HENRI BOREL

In een artikel over de str~ng-gestyleerde, karakter- volle Javaansche dansen durf ik dat woord~"dans'en ..

bijna niet te gebruiken, zoo is de beteekenis er van in ae nederlandsche en andere europeesche talen ont- aard. Hetgeen wij de

laatste -jat~n

dansen:·noemen - tango, steppen, fox-trotten enz • ...;. is die benaming niet waard. Zoowel de wee-zlnneJijke bewegingen er van als de brutaal-sensueele muziek zijn voor iemand, die in het Oosten de heilige beteekenis van den dans heeft leeren kennen, in hooge mate degoutant.

De oude geschiedenis van aIle landen leert ons, d~t de oorsprong van allen dans religieus en mystiek is.

Reizigers, die naar Indie gaan zullen weI doen te- , Colombo; in plaats van win-

kels met dubieuze curiosi- teiten en edelsteenen af te loopen eens een kijkje te Kaan nemen in he-t kunst- rijke Museum aldaar. Zij zullen er een van de mooiste br~nzen der wereld kunnen bewonderen. voorstellende een dansende Shiwa als Na- taraja, Heer der Wereld, die den K~ddeliJken dans Tan- dawan uitvoert.

dans van een door de goden gezonden hemelsche nimf haar uit haar schuilplaats lokte en zoo de wereld.

door dans dus. werd gered.

In oude Hindoesche legenden komt men telkens den dans tege·n in verband met de hoogste Godheid.

Zoo worden vol ge n's

o~n

dier ,iegenden de vier hoofden waarmede men Brahma veelal ziet afgebeeld. toege- schreven aan het feit, .dat eens een Apaara. een hemelsche nimE. z06 verrukk~lijk om hem heen danste dat. daar het beneden de waardigheid van een God is zijn hooEd te wenden en om te keeren, hij zich vier hoofden schiep om dien dans voortdurend te kunnen volgen ...

De dana van Shiwa, dien ik zoo even aanhaalde, heet Tandawan in 't sanskriet, en het is waarschijnlijk dat het maleische woord voor dan- sen. tandak. hiervan is afge- leid, hetgeen ook op de Hindoesche afkomst der Ja- vaansche dansen zou wijzen.

Zooals Raden

Mu

Joed- jan a, de Javaansche danser die de laat;te jaren de juiat- heid van den Javaanschen dans in Nederland aan het publiek geopenbaard heeft •. in' zijn causerieen te Amater- dam en den Haag terecht heeft verklaa~d - en ik ont- leen in dit artikel een en ander aan deze causerieen

~ is er een oud-Javaansche legende, die sterk doet den- ken aan dezen Shiwa-dans.

en vol gens welke Batoro- Goeroe (d. i. Shiwa) het Zooals terecht in een ver-

klarend bijschrift in den catalogu8 van dat Museum te lezen staat, symboliseert dit bronzen kunstwerk den dans, die de Keheele 8chep-' pinK eigenlijk is, want is de loop der sterren en planeten niet een kosmische dans, is Alles niet in voortdurende vibratie, moleculen. atomen en -electronen 7 In(le~daad is de gansche kosmos een goddelijke dans door d~

. " Javaansche Dal)~e~es Foto Borullnbr"g3^t1 allereerste Javaansche or-

l.'; ~_ .... _ ~ • I ' _ . . • I . . .

r,uimte. en deze dansende Shi~a symboliseert de vreugde. die de godheid schept in zijn eigen c~eatie, die hij doet verrijzen en weer vernietigt al naar zijn welbehagen. Men ziet in eene hand van Shiwa een schel, symbool van geluids-vibratie, duidende op de trilling van aile atomen, en het is weI zeker dat vele geheimen der mod erne scheikunde langs occulten weg aan de .oude Hindoe Wijzen bekend waren.

In een mijner vorige Kroniek-artikelen besprak ik een oudeJapanscbe legende van de Zonne-Godin die zich verborgen hield ;n een grot, zoodat het heelal in duister was gehuld en niets groeien kon, totdat de

74

K,I.T.L.V \LEIDE N l \

'2 \'L~S '2') ·~-'l.OI'2

kest, de z. g. gamelan, zou hebben geschapen. Vervolgens bouwde hij een tempel.

waar de andere goden en godinnen de allereerste en dus oudste ~ansen uitvoerden. begeleid door de hemelsche gamelan. De goden gaven op hun beurt deze eerste gamelan aan een zekeren prins Praboe Kano, uit het keizerrijk Poerwo-Tjarito (d. i. Begin- Geschiedenis). Dit symboliseert alzoo de Begin- Geschiedenis van de mU2liek met dans op aarde, die dus van goddelijken oorsprong was.

Volgens Javaansche overlevering is het vijftonige (salendro) stelsel terug te brengen tot den ouden Hindoe-tijd op Java. maar wetenschappelijk bewezen is dit nog nie( kunnen worden.

Inlandsche danseressen en primitief begeleidend orkest

" " De Javaansche dans' staat in zeer nauw verband

met het Javaansche tooneel. dat in drieen kan worden verdeeld en well 0 de Wajang (schaduw- of schimmen- apel) 2⁰ Het Marionetten (aoIl~k-spel) en 3⁰ Het spel met levende per;onen (wajang wong)_ Het eerste be.taat uit schaduwen. op een wit doek geworpen door dr profi1 uitge~ned~n lederen p'oppen; en

IS

van zeer ouden datum. De meeste 'dezer wajang-spelen zijn"

. ontleend aan de Hindoesche heldendichten Malia-"

bharata en Ramayana. ma~r daamaast werden "ook oude Javaansche of Maleisch-Polynesische myth en opgevoerd. In de wajanIJ-goIl~k (eigenlijk "is hier 't woord wajang. dat schaduw beteekent. niet op zijn

.plaats) zijn de poppen en face uitgesneden. die drie

afmetingen hebben. en niet de schaduwen daarvan.

maar de poppen zelven voeren. als marionetten. het apel op (goll~k-pop). Eindelijk spelen in de Wajaug- Wong geen" poppen. maar" levende menschen. die echter als' de wajang-fiiuren zijn uitgedoscht. Bij deze

" Wajani-Wong nn speelt de danskunst een

~oot:name

rol. Zij is van den jonlJsten datum der drie. uit de XVlll~ eeuw. voor 't eerat ingevoerd door prins Mang- koenegara I. maar in deze Wajang werden (nu niet mee)) door poppen-schaduwen uitgebeeld maar door menschen) toch de stukken opgovoerd ontleend aan de '''wajang poerwo.. (oude wajang). namelijk eveneens getrokken uit bovengenoemde twee Hin- doesche heldendichten.

De

tooneelspelers in deze wajang traden gegrimeerd OPt om te gelijken op de lederen poppen die zij vervingen. en ~aren even,zoo gecostumeerd; zoo behoorenJoedjana's dansen eigen- lijk tot de wajang-wonll. hij is gegrimeerd en gecos- tumeerd als de oude \Vajangcpoppen. en heeft de- zelfde helmen op. WieJoedjana's dansen nauwkeurig

, "

heeEt gadeaeslagen zal dan oak opgemerkt hebben dat zijn dans-bewegingen en zijn.plastiek sterk iepro fileerd zijn ; dat komt omdat de oude lederen wajani- poppen dat ook zijn. Inderdaad zijn al dezeJavaansche dansen, een uitvloe,isel van het oude wajana- (schadu.

wen. schimmen) speT. waarbij de poppen steeds en profit zijn genomen.

T rouwe~s. zooals Raden Mas Joedjana terecht i zijn causerieen heeft opgemerkt. worden de wajang poppen bbk bewogen op het rythme van de aame)an muziek. zoodat ze altijd min of meer dansbeweiin maken. Steeds is he:t Ja~aansche tooneel onafschei delijk van muziek. niet aIleen de instrumentale va het gam~lan-orkest. maar ook vocale. Wij hebben i hetJavaansche tooneel de harmonische samenwerkin van drama. muziek en plastiek. Ook bij het poppen spel - schaduw of marionet - is dit zoo. want d vertooner (dalang) gaat van tjjd tot tijd er bij zinie en reciteert eenige verzen op het rythme van d

iam~lan-muziek.

De spelers. die tegelijk dansers zijn, van de Wajan Wong zooals die aan het hof vanJogjakarta sedert lwe eeuwen word~ 0Pievoerd zijn geen beroeps-acteurs maar zoiren. kleinzonen en broeders (die pangeran's d. i. prinsen zijn). neven en andere bloed- en aanver w~nten van de~ Sultan. zoodat ze allen meer of mi hooge adellijk~ personen zijn. Tot de opvoeding va die adellijke personen behoort dan ook onvermijdeli~

het leeren van den dans. Deze'voorstellingen aan h~ hof. waar maanden - en somtijds zelfs jarenlang\

voorstudie voor noodii is. en waaraan door den rij dom der costumes en juweelen tienduizenden gulaen kosten verbonden zijn. hebben slechts bij zeldzam plechtige feest-gelegenheden plaats. De speier

7

f

dansers spelen staande, gaande of weI op den grond zittende" de borst gekeerd naar de toeschouwers in de troonzaal en het gezicht naar hun medespelers, zoodat het bovenlijf meer en face gezien wordt maar het ge- laat en profit.

Het is onmogelijk de Wajang Wong geheel te begrij-

':;.

.

zijn dansen bij de werkelijk kunstgevoelige IIchilders en beddhouwers zulk een bewondering hebbengewekt.

Ik heb een onzer meest bekende schilders en teeke- naars eens hooren zeggen : het kan zijn dat het heel mooi is,maarikmoet eerJijk bekennen dat ik, Wester- ling, het mooie er niet vankan voden .. Oit is slechta pen zoncier 'een grondige

kennis van de twee helden- dichten MAhabUrata en Ra~, mayana en het }avaansche publiek kent wei degelijk aile personen, heIden en Koden, die er i'n voorkomen.

Oeze heldendichten hebben beide een uiterlijke, exoteri- sche, en een innerli~ke, eso- terische beteekenis.

Zoo

be- tee kent b. v. de uiterlijke oorlog tusschen de Panda~

wa's en de Kurawa's uit de MAhAbhArata innerlijk de strijd. tusschen de go~de en k'wade machten in de:~e'reld ^r en in de menschelijke zieJ. ' Als in het hoofdstuk Bha-

~ .. Dans i~ de Ka~p?ng , :",

ga vad-GitA, het f-:Jeilands- , .

een bewija van enkel spe- ciaal West~rsche maar van gebrek aan algemeene cul~

tuur. Een waarlijk kunstge- voelige voelt toch even zoo de schooriheid van een eu- ropeesche gothieke kathe- draal ala van de Boro- boedor. evenzoo de statige

pla~tiek

van een Kwan-Yin beeld als van een oud Ma- ria-beeld. evengoeCl de beate chineesche schildering ala de beate europeesche. De atampvolle zaal van het Amaterdamsche Paleis voor VolkavJijt, waar ik kort ge- leden Joedja'.la en zijn mede- dansers Soenario en Soerjo Winoto voor een stilaan- lied, Krishna tegen Ardjoena

z~gt

': S,trijat:

z~o

heeft'

. - - I ' "

men hier uiterlijk te doen met Clen strijd vim Ardjo'ena en zijn broeders te2'e,n de booze Kurawa's:'h~n neven,"

maar innerlijk beteekent . " , , ' , ....' . het de strijd tegen de boo-

ze hartstochten en kW,ade, gedachten. Oe uiterlijke "

sloffelijke strijd is hier .' slechts symbool vo~r 'den 2'eestelijken strijd. Al de wajang-nguren, aan die heldendichten ontleend, zijn symbolen van karak- ters, en daarom zijn de Javaansche dansen,aan de Wajang Wong ontleend, ook karakter-dansen.

Men moet de dansen door Raden MasJoedjana uitgevoerd, dan ook op- vatten .als karakter-dan- sen, en weI streng gesty- leerde. led,ere beweging is gestyieerd, iedere rust

i~chtig

^'pubJiek zag dansen is weI het beste be-

~ijs dat deze Oostersche kunst weI degelijk spreekt

t~t , We8terli~gen

al zijn <Jie nooit in het OosteD ge-

l. . . . ... .. . . 6 •

,~ , weest. Bovendien wordt . ,steeds voor een program-

~: rna gezorgd waarin korte verklaringen zijn inge- lascht van de beteekenia der verachiJlende dan- sen. Overenkele van deze zal ik in een volgend ar- tikel oader uitweiden, en er zal uit blijken dat al deze dansen niet alJeen symbolen zijn van karak- tera ,maar ook aomtijds van cen zielestaat. een hartst9cht, een HeMe.

cen haat. of cen devotie.

in een atrengen atijl ge.

houden die ' dezen Ja- ,vaanschen dans in de

sfeer der hoogste kunst ,is ge styleerde pJastieJc.

Geen wonder dan ook dat Inlandsche dansmeisje$ , houdt.

76

al:, Lcn zeer bekwaam jurist. ook na zijn ministcrschap was Mr, van Raalte nO'g eenige jaren lid der IJ kamer, De overledene was ridder in de Orde van den Ned. Leeuw- en Grootkruis van de Orde van den Verlosser van"- Griekenland.

Te 's Gravenhage stierf de oud-president van den hoo·

~en Raad der Nederlanden Mr A. P. Th. E y,s sell. Na lanvankelijk als advocaat werkzaam te zijn geweest werd Mr Eyssell in 1886 tot lid van den hoogen Raad gekozen

~n in 1908 tot president als opvolger Mr Coninck Liefsting Dit hooge ambt bckleede bij gedurende bijna 6 jaren,

~aarna hem op de meest eervolle wijze ontslag werd 'erleend. De overlevende stond bekend als een der ,.cherpzinnigste juristen van zijnen tijd. Onder groote leelneming uit de kringen der rechterJijke macht had de er aarde bestelling plaats.

Te Canes overleed de oud·burgemeester ~:an Heem- ttede Jbr Hugo G eyers van M arg u ette. De heer 3evers was een zeer gezien groot-grondbezitter, had zit- ing in het college van de Provinciale Staten van Noord- -Jolland en maakte deel, uit van waterschapsbestriren,

'-

van de Boeren leenbank en het Ned. Her\,. KerkbestlJlJr. Zijn dood is een groot verlies voor de streek waar hij woonde.

Het fraaie kasteel Marguette, sinds het begin der 18 eeuw eigendom der familie Reudorp, had Jhr Gevers

ge~rfd van zijne moeder jkvr. Reudorp van Margeutce.

Te 's Gravenhage overleed de deken der Orde van advocaten, Jhr Mr W. M. C. van Duo r n. lid der II 'ka- mer. Hij was een scherpzinnig jurist en een uitnemend staatsburger, die door aile partijen werd geacht.

Na korte ongesteldheid overleed te Maarsbergen JhrMr Karel Antoine Godin de Beaufort, Heer van Maarsbergen, oud minister van financi~n in het kabinet Mackay. Na in Provinciale Staten en den Gemeenteraad van Utrecht zitting te hebben gehad werd Jhr de Beaufort in 1882 tot lid van de II kamer gekozen. Hij bleef dit tot hij als minister optrad in 1888. na 'zijri aftreden als zooda- nig was hij eenige jaren lid van'":'de I kamer, doch trok zich spoedig daarna uit het politieke leven femg. De

'~ overledene was ridder in de Orde van den Ned. Leeuw.

.

;.~.:'~~ ;,.,; .. ", .. , ..

.... - _. .. ^{-~. ~ '"}

...

r A~AAN~CHE DANSEN door Henri BOREL ^(Slot)

Officiee1 heeten de Javanen Mohammedanen en hoe de wanhopige koning de ,hulp inriep van SugawA, leer niet, maar als m,en de Javaansche kunst van -den koning der apen, die hem zijn veldheer Hanoe- )oneel, muziek en dans bestudeerd en doorJeefd man, een'witten aap, met een sterk leger apen ter eeft, is dit moeilijk vol te bouden;lmmers. n'ie't aileen beschikking stelde, en hoe de~~ Hanoeman van hem e god en- en heldenfiguren, maar w.at het,voorn~am-'- ~. een ring 'medekreeg om aan SitA':te toonen.

: . - ",r" . . ' ,L

:e is de geheele wereld- en leverisbeschouwing van .-.:' :.: ;Einde1ijk slaagt Hanoeman er door een list in Sita e groote religieus-filosofische heldendichten MAha-

c:;- t~

bevrijden en bij Rama terilg te'biengen. Hanoeman,

barat~

en Ramayana der Hindoes zijn in die kunst .' de sterke, was eigenlijk

ee~

zoon van den Wind-God ..

tgedrukt, die in de ziel van het gansche volk leeft. , hij kon door de lucht vliegen !Det zijn opgestoken ergens is die kunst zoo populair als in Java. Elke

~wone Javaan uit de dessa weet wie de, hoofdper-' ,nen zijn van tooneel en dans, en de leerstellingen,;.

m Karma en Reincarnatie. telkens in de wajang- ,elen voorkomende, zijn beel natuurlijke dingen voor :m: Hij weet wie Krisna is. de goeroe (geestelijke :raar_ 11 dien populair~ten aller heIden, Ardjoena, incarnatie van Vishnoe, hij kent AtdjCEna's broeder n geweldigen held Bima even goed als wij in tropa Hector kennen of Hercules, en de dewa's 1ge1en) en Raksasa's (demonen) der Hipdoes zijn or hem wat voor ons engelen en duivels zijn. Door t tooneel en den daaraan verbonden dans ligt op . n bod em van iedere Javaansche, zoo genaamd )hammedaansche ziel, iets van de ziel der oude ndoe's.

De bij de Hindoes zoo populaire figuur van den )-held Hanoeman is eveneeus populair over geheel 'a. Welke JavaaI'l kent Hanoeman niet 7 Hij weet I zoo ongeveer den inhoud van de RAmayana, 'hoe booze demon RAvana SitA, de sch'oone vrouw van ling RAma geroofd had en ontvoerd naar Lanka,

staart achter zich aan, als een banier, en zich zoo groot

en -klein maken als hij wilde, en zb6 stoutmoedig was

hij dat hij eens een geweldigen sprong naar den hemel had gedaan om te trachten de zon er van af te plukken.

Op lateren leeftijd, zooals dat meer met Hindoesche heIden het geval is, werd Hanoeman asceet.

Soerjo Wi nota beeldt in een zijner dansnummers dezen Hanoeman uit in de latere periode, als hij zich van het aardsche heeft teruggetrokken en als een kluizenaar leeft in het woud Kendhali Sono, en weI op het oogenblik dat hij op een vroegen' morgen uiting geeft aan zijn groote vreugde bij h~t aanschouwen der schoone natuur.ln dezen dans moeten beide karakters ter uitbeelding worden gebracht : het bezadigde en wijze van den kluizenaar en het bewegelijke aap- achtige. Ik zie er nog iets meer in : het contrast tus- schen de geestelijke en de dierlijke natuur van den mensch. In een oud chineesch sprookje van diepe symbolische beteekenis, getiteld Si Ioe (Westelijk zwerven) komp ook een aap v~~r. Sun Wu K'ung geheeten, die

zoow~1 d~

tMierlijke natuur als het intel- lect van den mensch symboliseert en die den priester

lOS

,

A

.J

S;'n Tsan'g; syrribolise~rend de menschelijke ziel;

ondergeschikt

is

en hem de h'oogste Waarheid moet

helpen vinden. , ,

'Prachtig geeft Soerjo Winoto in zijn Hanoe~~n­

d~~s dat ~ualistische wt;er. het sereene" wijze van den asceet en het dierlijke. soms weI eens bijna pot- sierlijke ,van, denaap, maar ook h.et laatste .teeds gesty}eerd, zoodat het nooit charge :of. zelfs "maar natuur-imitatie ~ordt., Is in ''dezen dans alzoo niet ~en' voortdurenden t~agischen' stri;d van de~ g~estelijken met den dierlijken mensch uitgedrukt 7

E~nig~in~' v~rwant

aan dezen dans "':: 'ik bedoel

~at

de diepe

s;~boliek.. ~r v~n aang~at .~ i" ^e~n

^andere,

door

R.

M. Joedjana en

R: 'M~ Soeit~rio

,gedanst;' en' die PrilI,lg

K~~bang

is

gc:titel~, '

een

f;agme~t " u~t' d~'

Wajang-Wong, hetJavaansc,he muzi,ek-drama.,waar:bir de acteurs dansende optredelit. _

In het, Wajang-Wong ,drama wordt. zO!Jals ik reeds zeide.

de handeling gehee!' gedragen : ..

door het metrum van instru- mentale en vocale muzlek en van proza eri poetische woo'~d~

kunst. maar zbbd~ni'g. dat' het eene vrij' is van het ilndere en

het rustige, nobele. 'W1Jze. sel-eene' dcit den ridder- Ksatrya past en eigen is. in Soenario's dilns 'daare~'"

; ' . . I " : , ; ~

teg~n het brute. geweldige. woe,ste dat het karakter is van den demon. doch

no~it ~ervallend i~ ba~delooze!1;

; ougetontroleerden hartstocht. maar altijd gestyleerd

blijvend. "

, En als wij dezen magnifieken strijd aanzien voeleri '

t . , •

wijhoe de eigenlijke, esoterische symboliek van deze~ , d~ns is. ook hie ... de strijd tus~chen het Goede en het'

~~ade in der,t l'gensch. .

. -Evenals in de grootere wajang-spelen overwint ten slotte het Goede. - - -' " ,

, Een andere dans van

R.

M. Joedjana,is - en het wordt steeds een der meest inslaande nummers omdat het bevattelijker is voor den europeaan - de Kelono.' Koning Kelono i.s

~en

bizonder ijdel en

tr~tsch

vorst

. "", uit de, romantisch-historische

literatuur der Javanen-. Deze dans. waarbij de danser' ook

" zingt. 'duurt op Java langer dan

een uur. maar hier voert R. M.

}oedjana erslechts een fragment van uit. Het stelt den koning voor als hij bezig is aan zijn, , toilet. en achtereenvolgens ziet

men hem zijn "kampoek .. (len- dekleed), zijn polsbanden. zijn armbanden, zijn oor-ornllm~n­

ten en allerlei andere sieraden aandoen. Ook ziet men hem in den ,spiegel kijken. koket zijn

, : snor opstrijken. enz. Men meen'e

ni~t dat 6eSk maar een dezer h~ndelingen ooit imitatief-rea- listisch zou gebeuren. y.ra~t zelfs de minste dezer bewegin- gen blijft streng gestyleer~.

Eensklaps krijgt de koning een vi~ioen en ziet in die verb eel:

er toch een harmonisch geheeI onsta~~. Deze Prang)~:embang stelt uitwendig voo~ een ont- moeting, ,gevolgd d~or een ge~

vecht tusschen ee~ Ks~t~a en een Raksasa. De

oud~' Hindoe~

hadd'en vier z. g. maatschappe- lijke "kaste~". de B;ahmanen (geleerden .. in den zin van Wij- ze) de Ksatryas (krijgslieden) yaisawa's (kooplieden) en 50e- dra's'(werklieden). De Ksatrya's ' wate'~ niet zoo maar krijgslieden' in onzen Westerschen milita- ristischen zin,· maar uitvoerders en

handhaver~'

van de door de

Raden Mas Joedjana ding de zoo geli~fde prinses

Brahmanen ingestelde wetten. en verdedigers van het Recht tegen het onrecht, helpers van zwakken en ver- drukten,' alzoo overeenkomstig met de middeneeuw- ache Ridders van de Tafelronde van Koning Arthur en de Japansche Samoerai. Toen deze Ksatrya's later ontaardden in geweIdenaars en onderdrukkers van het Recht werden zij - belichaamd in de Kurawa' s - verslagen en vernietigd in den veldslag van Kuru

·Ksetra (den beroemden slag uit de Bhagavad"Gita, waarvan Ardjoena een der heIden is), precies zooals het Duitsche ontaarde militairisme thans vernietigd is ge~orderi

.

_, : '

-In den Prang Kembang dans beeldt

R.

M.Joedjana

den

Ksatr~a

uit, in zijn strijd tegen den Raksasa (demon), die hier belichaamd wordt in

R.

M. Soenario.

In den dans van Joedjana wordt daarom uitgedrukt 106

Foto Be ... nbrugge Dewil Ragil 'Koening. Hij spreekt haar toe met liefkoozende woorden en wif haar naderen. maar tel1cens als hij haar wat nader komt ontwijkt zij hem. Dim stapt' hij parmantig rond. zooals men een mannetjes-pauw met opgestoken, trillende staart ziet voortstappen. de incarnatie van

ijdelheid en troK '

Maar plotseling schrikt hij op. VeSor alles is hij vorst en Ksatrya. Het past hem. koning, niet zich zoo onge- bonden aan zijn trots en andere hartstochten over te geven. Hij herstelt zich vorstelijk en neemt na zijn gepassioneerden dans zijn koninklijke houding weN aan .

Deze geheele dans is een wonder van plastiek, mimiek en rythmiek. Onze tooneelspelers moeten hier allen vooral eens naar komen kijken, want hier wordt op hun gebied iets zeer groots gedaan.

..

- I

Inlandsche Dansmeisjes

Hoe ver fttaat deze kunst ~an aile z. g. realisme. hoe prachtig is zij gestyleerd gebleven. waar hier to~h - .

. b. v. in het toiIet-maken ~ de neiging tot natuur-

imitatie zoo licht kan opkomen

r

In iedere h,ouding die

R.

M. Joedjana hierbij

aarin~emt

is' hij

st~tig ' ~ls

een statue van brons. Inderdaa~. men kan dit eigenJijk geen dansen meer noemen als wij eens nagaan wat hier in Europa voor dans moet doorgaan.

. Even magnifiek is de door

R.

M. Joedjana uitge- beelde (ik zeg opzettelijk niet: gedanste) Tjantrik- dans. Een Tjantrik is een jeugdige leerling van e~n ouden asceet, die zich in de eenzaamheid van het woud heeft teruggetrokken. In zulk een jongen leerling werkt nog de uitbundige levensvreugde der jeugd.

waarvan de oudere asceet al volkomen bevrijd is. en deze dans heeft daarom alweer een tweeledig karakter uit te drukken : de devotie voor den letrmeester en zijn sereene wereld-wijshei9 en de jubelende levens- vreugde die tegelijk in den jongeling telkens naar buiten traeht tot uiting te komen. Ook zonder een korte uitlegging. die steeds naast het programma wordt gegeven, zou de kunstgevoelige toeschouwer door Joedjana's meesterlijke' uitbeelding weI voelen. waar

.

. 'het hier om gaat.

De Javaansche danskunst. ons door de Javaansche kunstenaars vertoond de laatste jaren. is een ware

openbaring. niet aileen van de kunst. maar vanzelf ook van de .eeuwenoude. hooge cultuur. waarvan de

.... Javaansche ziel' doordrongen ls. Het past ons. ei

, den' grootsten eerbied en bewondering voor te hebben

en 'niI' 'eens v~o'r goed de bespotteJijke gedachte van ons af te zetten als'zou de blanke. enkel omdat zijn huid-pigment een lichtere kleur heeft, superieur zou zijn aan den bruinen Oosterling. De

cultuu~.

die uit deze kunat spreekt. is niet aHeen een oudere. maar "-r

ook een veel fijnere "dan de hedendaag~che europee- sche. Bovendien kunnen wij er van leeren dat er we) degelijk een synthese mogeJijk is van tooneel. muziek en gesproken of gezongen woord.

In deze artikelen heb ik - ik kan het niet genoeg zeggen - ook vooral de aandacht wenscl.en te vesti- gen op het feit. dat het eigenJijk niet aangeat den Javaan zoo maar een Mahommedaan te noemen. zoo-

als b. v. een Turk o'f een Arabier dat is. Men zegt we) eens: krab den Rus af en ge vindt een Tartaar. Wan- neer men denkt om den ontzachelijken invloed dien thans nog de Hindoesche wereld- en levensbeschou- wing op den Javaan heeft door de kunst is het zeker nie~ voor\:>arig te zeggendat, al moge de Javaan tevens Mohammedaan zijn; '~e 'op den'bodem van de Javaan- sche ziel altijd iet~ van de Hindoe-ziel zult vinden.

. . " . . Henri BOREL.

· 107

,