Natuur & Milieu. Natuur- & Milieueducatie. Programma Dit is een product van Stichting Vogelpark Avifauna 1

(1)

educatie educatie

Natuur & Milieu

Natuur- & Milieueducatie

Programma 2020-2021

(2)

(3)

Inhoudsopgave

Inleiding Nieuws

Convenanten, regelingen

& afspraken

Aanvragen & toekenning

NME-vertegenwoordiging onderwijsinstellingen NME Programma 2020-2021

•

Excursies en gastlessen

•

Excursieaanbod 2020-2021

•

^Leskisten

•

Leskistenaanbod 2020-2021

•

Materiaalpakketten

•

Materiaalpakkettenaanbod 2020-2021

•

Project Groene Schoolpleinen

•

Thema ‘Insecten’

•

Thema ‘Eetbaar groen’

•

Thema ‘Vogels & kleine zoogdieren’

Projecten

Tips & interessante websites

Inleiding

Hoe het begon Meer dan een halve eeuw geleden werd in Alphen aan den Rijn een uniek project gerealiseerd: Vogelpark Avifauna. Sinds die dag heeft de tijd er niet stil gestaan. Van

een uitgebreide verzameling exotische vogels werd het een modern themapark dat is ondergebracht in een stichting.

Waarom NME?

Een moderne dierentuin wil verder gaan dan alleen het aantrekken en vermaken van bezoekers. Wij zetten ons in voor natuurbescherming, soortenbehoud en wetenschappelijk onderzoek, maar ook educatie neemt een hele belangrijke plaats in bij de stichting. Uit onderzoek is gebleken dat NME belangrijk is en aanzet tot een duurzame en natuur- en milieubewuste levensstijl.

NME aanbod 2020-2021

In deze brochure staat het aanbod beschreven voor schooljaar 2020- 2021. Hierbij is er naast nieuwe producten, ook een geheel nieuw project toegevoegd (project ‘Groene schoolpleinen’). Per product wordt er ook beschrijving getoond die verdere uitleg geeft over de les of beschikbare materialen. Naast alle excursies, leskisten en materiaalpakketten zijn er ook weer projecten voor de scholen uit de gemeente Alphen aan den Rijn.

Natuurlijk kunnen wij niet alles vertellen in deze brochure.

Wilt u meer weten?

Kijk dan op onze website: www.educatie.avifauna.nl of neem contact met ons op via onderstaande adresgegevens.

Arnout de Vries & Carla van Hunen NME/Educatieafdeling

Stichting Vogelpark Avifauna

Contactgegevens:

Adres kantoor: Stuyvesantlaan 23, 2404 XN Alphen aan den Rijn Adres Vogelpark: Hoorn 59, 2404 HG Alphen aan den Rijn

Postadres: Stuyvesantlaan 23, 2404 XN Alphen aan den Rijn Tel: 0172-256220

Email: educatie@avifauna.nl

(4)

Nieuws

Een bijzonder jaar

Gelet op de impact die de Covid-19 maatregelen op ons allen hebben gehad, kan het haast niet anders dan dat wij het bericht hier ook mee openen.

Met groot enthousiasme waren wij het schooljaar 2019-2020 begonnen en gelukkig hebben er een hoop lessen plaatst kunnen vinden en zijn er veel materiaalpakketten en leskisten naar de scholen gegaan.

Maar wat eerst nog ‘ver van ons bed’ leek te zijn, bleek ons ook te gaan treffen. Vanaf medio maart werd Nederland getroffen met maatregelen die niet te voorzien waren. Hierdoor kwam ook de NME grotendeels stil te liggen.

Wij hebben hier op ingespeeld door online lessen aan te bieden die ook voor thuisscholing gebruikt konden worden, maar daarnaast werden ook de leskisten en materiaalkisten ter beschikking gesteld aan de ouders/

leerlingen om thuis mee bezig te gaan. Hier werd goed gebruik van gemaakt, maar we hopen bovenal dat we spoedig de reguliere NME kunnen hervatten.

In de tussentijd hebben wij echter niet stil gezeten…

Project Groene Schoolpleinen

In samenwerking met de gemeente is er gewerkt aan een educatief programma ter ondersteuning van het vergroenen van de schoolpleinen. Hét NME-thema voor 2020-2021. Dit aanbod vinden jullie ook terug in deze folder. Het educatief aanbod is onderverdeeld in drie thema’s (‘Insecten’, ‘Eetbaar groen’ en ‘Vogels & kleine zoogdieren’) en biedt excursies, materiaalpakketten en leskisten die ontworpen zijn voor alle leerjaren. Het is daarbij mogelijk om met de hele school met dit thema bezig te gaan. En ja, dat zijn ook de leerkrachten.

Kiest jouw school voor een thema uit het programma

‘Groene schoolpleinen’, dan bieden wij kosteloos een les voor de leerkrachten om het project toe te lichten zodat het optimale eruit gehaald kan worden en een groen schoolplein niet alleen een leuke ervaring wordt, maar bovenal een blijvend succes.

Biodiversiteit

Een steeds belangrijker onderwerp wordt de ‘biodiversiteit’. Deze gaat wereldwijd al jaren achteruit en dat moet gestopt worden. Wij zijn er namelijk enorm van afhankelijk. Wij zijn als mens van de natuur afhankelijk en een gezonde natuur is biodivers. Voor onze basis- behoeften, maar ook vanuit sociale en economische aspecten hebben wij de natuur hard nodig. Om de biodiversiteit te herstellen, is de Europese Unie en langdurig project gestart met als doel om de biodiversiteit in Europa voor 2030 te herstellen.

Om kinderen het belang van biodiversiteit te laten begrijpen, hebben wij speciaal op dit onderwerp een aantal nieuwe lessen ontwikkeld.

(5)

Spreekbeurtkisten

Daarnaast hebben wij negen verschillende spreekbeurtkisten ontwikkeld. De onderwerpen variëren van vogels, zoogdieren, insecten tot landen met een bijzondere biodiversiteit. Deze spreekbeurtkisten zijn zowel door de leerlingen te gebruiken, als door de leerkracht voor invulling van een bijpassend thema. De kisten bevatten, naast informatie, ook tastbare voorwerpen. Deze spreekbeurtkisten kunnen kosteloos geleend worden voor een periode van 10 dagen. Reserveren kan via onze website: https://www.avifauna.nl/spreekbeurten NME-aanbod wordt vernieuwd!

Denk jij ook met ons mee?

Met onze producten streven wij na om aan te sluiten op het onderwijs. Ook de nieuwe ontwikkelingen binnen het onderwijs blijven we volgen en daar spelen we graag op in. Wij staan dan ook graag in verbinding met de besturen, NME werkgroep, NME-coördinatoren en de gemeente over hoe en in welke vorm de NME er uit ziet en gaat zien.

Graag horen wij van de scholen wat de ervaringen zijn.

Dit hadden wij graag in persoon willen bespreken, zoals wij in 2020 ook gestart waren met de NME- werkgroep, maar zullen hier een digitaal vervolg aan geven in de vorm van een enquête. Deze ontvangt iedere school in de loop van het schooljaar. Wanneer mogelijk, zullen wij ook weer een periodiek overleg hervatten voor een overkoepelende evaluatie.

Groep 1-2 Alles voor een pannenkoek

educatie

Natuur & Milieu

Groep 1 - 4 Dierenvriendjespad

educatie

Natuur & Milieu

Groep 7 Braakballen

educatie

Natuur & Milieu

Dit is een product van Stichting Vogelpark Avifauna

Ook dit jaar geen keuzebeperking

In 2018 is besloten om op proef de keuzebeperking te laten vallen. Ook dit jaar zal er geen keuzebeperking zijn en mag men kiezen wat beschikbaar is. Scholen die onder het convenant van Alphen vallen mogen nog steeds één product aanvragen per groep, maar er zijn geen beperkingen meer in welke producten dat mogen zijn. Wanneer de school bestaat uit 8 groepen mogen er 8 producten worden aangevraagd. Dat mogen nu dus ook 8 excursies zijn, of 8 leskisten, et cetera.

Voor deelname aan het project ‘Groene Schoolpleinen’

is het benodigd om minimaal 6 producten uit het verkozen thema te kiezen. Op die manier participeert onder-, midden- en bovenbouw in het thema en zijn er ook het hele schooljaar lessen die aan het thema verbonden zijn.

(6)

Convenanten, regelingen & afspraken

NME Avifauna heeft met drie gemeenten afspraken gemaakt en convenanten gesloten met betrekking tot de NME. Dit houdt in dat de regels en afspraken kunnen verschillen per gemeente. Hier staat een korte uitleg per gemeente. Meer informatie hierover is terug te vinden op onze website.

Alphen aan den Rijn

De gemeente Alphen aan den Rijn heeft een convenant gesloten met de schoolbesturen in Alphen aan den Rijn en Stichting Vogelpark Avifauna. Volgens het huidige convenant hebben scholen per locatie recht op minimaal acht producten, waarvan vier materiaalpakketten, twee leskisten en twee excursies. Heeft een school/

locatie meer dan acht groepen mogen ze volgens een ABAC-constructie ook meer producten aanvragen.

Echter, ook dit jaar laten we de keuzebeperking los en mag een school zelf voor elke groep de keuze maken welke product men wil afnemen.

Wanneer men nog een extra aanvraag wil doen is dit mogelijk tegen betaling. Materiaalpakketten, leskisten en excursies kosten dan € 50,- incl. BTW. Het vervoer van de pakketten wordt verzorgd en materiaalpakketten en leskisten worden op school afgeleverd en weer

opgehaald. Het vervoer voor excursies dient de school wel zelf te organiseren.

Nieuwkoop & Kaag en Braassem

Ook voor de scholen uit gemeente Nieuwkoop & Kaag en Braassem is het mogelijk om NME producten af te nemen. Hier loopt momenteel geen convenant, maar de scholen kunnen tegen een vergoeding wel gebruik maken van het NME aanbod.

Deze scholen zijn vrij om zelf te bepalen of zij wel of geen aanvraag doen. De rekening wordt op basis van onderstaande bedragen, begin van ieder kalenderjaar, naar de school of het schoolbestuur gestuurd. Het in- stapbedrag uit voorgaande jaren is komen te vervallen.

Per aanvraag (school) wordt er éénmalig €10,- adminis- tratiekosten gerekend. De kosten per product worden hieronder weergegeven.

Kosten per product:

•

Materiaalpakket: € 45,- incl. vervoer

•

^Leskist: € 50,- incl. vervoer

•

Excursie: € 75,- excl. vervoer (Alle genoemde prijzen zijn exclusief BTW)

(7)

Breed programma

Er is voor dit schooljaar (2020-2021) een nieuw programma opgesteld voor de NME. De producten uit het aanbod worden beschreven in deze folder.

Het aanbod bestaat uit drie onderdelen: excursies, leskisten en materiaalpakketten. Deze gaan over uiteenlopende onderwerpen. Zo kun je bijvoorbeeld kiezen voor vlinders in de klas, zijn er leskisten over waterleven, maar is het ook mogelijk om op excursie te gaan naar een boerderij of naar het heemgebied in Alphen aan den Rijn.

De verschillende producten bieden de leerkrachten de mogelijkheid om zich gemakkelijk in de reguliere lesstof te verdiepen of deze zelfs te vervangen met goede en leuke lessen over natuur, milieu en duurzaamheid. Het aanbod is voor schooljaar 2020- 2021 uitgebreid ten opzicht van vorig schooljaar.

Aanvraagperiode en de verwerking

Coördinatoren van scholen uit Alphen aan den Rijn, Nieuwkoop en Kaag en Braassem kunnen een aanvraag indienen in de eerste 3 weken ná de zomervakantie.

Dit wijkt af van de reguliere aanvraagperiode vóór de zomervakantie. De inschrijfperiode start hierdoor op maandag 24 augustus en loopt tot vrijdag 11 september.

Dit kan digitaal via het aanvraagformulier op onze website. Denk bij het aanvragen goed aan de vakanties die zijn gepland voor de school.

Wijzigingen en extra aanvragen kunnen in de maand na de inschrijfperiode nog doorgegeven worden (tot 9 oktober).

Wanneer men in de loop van het jaar nog een extra aanvraag wil doen, dan is dit mogelijk tegen betaling.

Aan het begin van het schooljaar (eind september) ontvangen de coördinatoren het definitieve NME rooster. Kijk bij ontvangst van de roosters alles nog eens goed na.

Aanvragen en toekenning

(8)

Coördinator

De coördinator draagt zorg voor coördinatie van de natuur- en milieueducatie op school en verzorgt de communicatie tussen de afdeling Educatie van Vogelpark Avifauna en de onderwijslocatie. Per onderwijslocatie is er één coördinator aanwezig.

Is er tijdelijk geen coördinator, dan neemt de locatiemanager of directeur de taken waar.

Aan het einde van het schooljaar is er voor alle coördinatoren van de basisscholen een informatieve bijeenkomst. Hier bespreken we het nieuwe

programma, de ervaringen van het afgelopen jaar en wat er verder speelt.

Door de preventieve maatregelen omtrent het Corona-virus heeft deze bijeenkomst aan het eind van schooljaar 2019-2020 niet plaatsgevonden. Het streven is om de bijeenkomst dit schooljaar weer op te pakken. Een datum hiervoor wordt tijdig afgestemd met de coördinatoren.

NME-vertegenwoordiging onderwijsinstellingen

Werkgroep

Er is een NME werkgroep ingesteld die de taak heeft te adviseren bij de uitvoering en de evaluatie van het NME programma. Daarnaast heeft deze groep ook een rol bij de beleidsvorming rondom de NME. De werkgroep is samengesteld uit vertegenwoordigers van de schoolbesturen uit Alphen aan den Rijn, Nieuwkoop en Kaag en Braassem en de betrokken ambtenaren uit deze gemeenten.

Deze werkgroep is in schooljaar 2018-2019 niet bij elkaar gekomen. In het afgelopen schooljaar is de werkgroep wel bijeen gekomen om geïnformeerd te worden over het project ‘Groene Schoolpleinen’. Voor verdere input in het veranderen vernieuwingsproces van het NME-aanbod, zal getracht worden om de werkgroep in schooljaar 2020-2021 bijeen te brengen.

(9)

(10)

Titel Thema:

Dieren van de Kinderboerderij Mens & dier Lopen, zwemmen & vliegen Biodiversiteit Ik wil een huisdier! (Gastles) Mens & dier Kruipen, vliegen & kriebelen Biodiversiteit Leerjaar 1-2

Excursies

Excursies & gastlessen

Excursies en demonstraties zijn activiteitenpro- gramma’s rond een bepaald thema. Op de website zijn handleidingen te downloaden om de excursie te kunnen voorbereiden en te verwerken in de klas. Een (vrijwillige) medewerker van de afdeling Educatie van Avifauna zal de excursie of demonstratie geven. Enkele excursies worden ingekocht en dus ook gegeven door mensen van de betreffende organisatie. De leerkracht blijft natuurlijk altijd verantwoordelijk voor de eigen groep.

Excursie

Een excursie is het bezoek van de school aan een speci- fieke locatie, buiten de directe schoolomgeving. Op de afgesproken excursieplaats en -tijd zijn de werkbladen en alle andere benodigde materialen aanwezig. De leerkrachten zorgen ervoor dat de leerlingen samen met de begeleidende ouders op tijd aanwezig zijn en de benodigde voorbereiding hebben geregen.

Gastles

Het concept gastles is een vernieuwd onderdeel bin- nen de NME. Tijdens een gastles wordt een begeleid practicum op school/in de klas gegeven. Voor een gast- les brengt een (vrijwillige) medewerker van Avifauna alle benodigde materialen op school. De leerkrachten zorgen ervoor dat de leerlingen de benodigde voorbereiding hebben gekregen. In onderstaand overzicht van excursies en gastlessen staat aangegeven of de les een gastles betreft.

Handleidingen, werkboekjes & werkbladen

In de handleidingen staan de onderwijsdoelstellingen, achtergrondinformatie over het materiaal, werkbladen en -boekjes, maar ook lessuggesties.

De handleiding voor de leerkrachten, de werkboekjes en de werkbladen zijn te downloaden via:

www.educatie.avifauna.nl

Overzicht excursies en gastlessen 2020-2021

(11)

Schapenscheerdersfeest Grondstoffen, voeding en Mens & dier Dieren van de Kinderboerderij Mens & dier

Lopen, zwemmen & vliegen Biodiversiteit Ik wil een huisdier! (Gastles) Mens & dier Kruipen, vliegen & kriebelen Biodiversiteit

Natuurlijk zuivel! Voeding & grondstoffen / Mens & dier Leerjaar 3

Herfst op de kinderboerderij Biodiversiteit

Natuurlijk zuivel! Voeding & grondstoffen / Mens & dier Schapenscheerdersfeest Grondstoffen, voeding en Mens & dier

Boomkwekerijmuseum Mens & Biodiversiteit

Ik wil een huisdier! (Gastles) Mens & dier

Dierendag! (Gastles) Mens & dier

Leerjaar 4

Met Eiber op stap Biodiversiteit

Planten die we eten Voeding

De rovers van Avifauna Biodiversiteit

Wat (w)eet je?! Voeding

Natuurlijk Zuivel! Voeding & grondstoffen / Mens & dier

Dierendag! (Gastles) Mens & dier

Leerjaar 5

(12)

De rovers van Avifauna Biodiversiteit

Wat (w)eet je?! Voeding

Eén ei is geen ei! Biodiversiteit & Voeding

Ontdek de geheimen van de bijen Biodiversiteit

Sa Pilipinas lamang Biodiversiteit

Natuurlijk zuivel! Voeding & grondstoffen / Mens & dier

Plastic soep Afval & grondstoffen

De boer op met koeien enzo… Voeding & grondstoffen Kaasmaken (Gastles) Voeding & grondstoffen

Natuurlijk zuivel! Voeding & grondstoffen / Mens & dier

Eén ei is geen ei! Voeding & grondstoffen

Bio-diversie-wat? (Gastles + excursie) Biodiversiteit

Plastic soep Afval & grondstoffen

Het Vogelmysterie Biodiversiteit

Leerjaar 7

Excursie Thema:

Kinderboerderij Mestles Biodiversiteit & grondstoffen

Natuurlijk zuivel! Voeding & grondstoffen / Mens & dier Bio-diversie-wat? (Gastles + excursie) Biodiversiteit

Het Vogelmysterie Biodiversiteit

Leerjaar 8

(13)

Excursieaanbod 2020-2021

Leerjaar 1-4

Lopen, zwemmen & vliegen

Alle vogels kunnen vliegen... Is dat wel zo? Kunnen eigenlijk alle vogels vliegen? Pinguïns hebben wel vleugels, maar vliegen kunnen ze er niet mee. Ze kunnen er wel heel goed mee zwemmen! Struisvogels zijn loopvogels, met hele sterke poten. Daar kunnen ze wel 70 km per uur mee rennen. In Avifauna kun je veel zien en beleven met vogels. Tijdens deze excursie ontdek je de gereedschapskoffer van vogels en leer je meer over de bijzondere aanpas- singen en eigenschappen van vogels.

Thema: Biodiversiteit

Locatie: Vogelpark Avifauna te Alphen

aan den Rijn

Duur: 1 uur en 30 minuten Leerjaar 1 t/m 4

Leerjaar 1-3

Dieren van de Kinderboerderij

Hoe heet een mannetjes kip? Heeft een schaap haren of veren? Wat voor geluid maakt een koe? In de excursie- periode zijn er veel jonge dieren op de kinderboerderij.

Naast het knuffelen en het aaien van de dieren zijn er opdrachten over boerderijgeluiden en andere doe- en speelactiviteiten. De kinderen oriënteren zich op het erf en bespreken wat ze gezien hebben. Aan het eind van de les worden de dieren gevoerd met wat de kinderen zelf meenemen.

Locatie: Kinderboerderij ‘Zegersloot’ te Alphen aan den rijn

Duur: 1 uur en 15 minuten Leerjaar: 1 t/m 3

(14)

Ik wil een huisdier!

“Ik wil een huisdier!” Veel kinderen zullen deze zin ooit eens hebben uitgesproken tegen hun ouders of gaan dat op een dag vast doen. Maar wat komt er allemaal bij kijken om een huisdier in huis te hebben? Hoe moet je hem verzorgen? Wie kan dat beter vertellen dan een huisdierbezitter zelf.

Hoe is het om een huisdier te hebben? Waarom is het leuk en wat is minder leuk?

Bij deze gastles staat het huisdier centraal. Een

vrijwilliger toont in klassikaal verband een huisdier aan de leerlingen en vertellen over het huisdier.

Thema: Mens & dier Locatie: School

Duur: 1 uur

Leerjaar: 1 t/m 4

Leerjaar 1-3

Kruipen, vliegen, kriebelen

Met deze lessen zullen de allerjongste kinderen in contact komen met insecten. Welke insecten zijn er allemaal en waar vind je ze? De kinderen ontdekken de verscheidenheid aan insecten in de lucht, op de grond en tussen de bladeren. Wat doen al die kleine beestjes daar en waarom is het belangrijk dat ze er zijn? Zouden ze de kleine beestjes ook op het schoolplein kunnen vinden?

Locatie: Vogelpark Avifauna te Alphen aan

den Rijn

Duur: 1 uur

Leerjaar: 1 t/m 3

Leerjaar 3-4

Schapenscheerdersfeest

In de winter is de warme wollen vacht voor een schaap belangrijk, maar in de lente is het al snel te warm. Wat zullen de schapen blij zijn als zij eindelijk uit hun warme jas van wol worden gehaald.

De schapen worden geschoren en ook het spinnen wordt gedemonstreerd. Natuurlijk mogen de kinderen dat laatste ook zelf proberen. Verder wordt er voorge- lezen, naar haren en veren gekeken en proeven we van het schaap. Althans van de kaas die van hun melk wordt gemaakt. Een zak wol gaat mee terug naar school. Op en rond de kinderboerderij zijn dus kijken doe-plekken ingericht om in klassenverband verschillende dingen rond het schaap en het schapenscheren te ontdekken.

Thema: Grondstoffen, voeding en Mens & dier

Duur: 1 uur en 15 minuten Leerjaar: 3-4

(15)

Herfst op de kinderboerderij

In de herfst valt het blad van de bomen, wordt het lang- zaamaan kouder en maken een hoop dieren zich klaar voor de winter. Sommige dieren gaan in winterslaap, anderen vliegen naar warmere landen, maar een hele hoop diersoorten blijven hier om de winter te trotseren.

De leerlingen ontdekken op de kinderboerderij door middel van kleine doe-opdrachten hoe de verschillende dieren zich klaarmaken voor de winter.

Ook ontvangt u een aantal leuke ideeën om de dieren te helpen op het schoolplein zich voor te bereiden op de winter, maar ook leuke activiteiten voor op school om buiten te spelen met objecten die je op en rond het schoolplein kunt vinden!

Thema: Grondstoffen, voeding en Mens & dier

Locatie: Kinderboerderij ‘Zegersloot’

te Alphen aan den rijn Duur: 1 uur en 15 minuten Leerjaar: 3-4

Leerjaar 3-8 Natuurlijk Zuivel!

Nederland is een echt zuivelland. De meeste mensen nemen elke dag wel een hap zuivel, een slok melk, yoghurt of kaas. Maar hoe komt die melk eigenlijk in dat pak dat in jouw koelkast staat? Welke weg heeft die melk afgelegd vanaf de uier van de koe? Of daarvoor: hoe worden die kilo’s gras die koeien eten eigenlijk omgezet in melk? Met deze excursie gaan de kinderen op excursie naar een echte zuivelboerderij en krijgen zij antwoord op al hun zuivel vragen, ze ontmoeten de koeien en bekijken en onderzoeken de melkmachines van dichtbij.

Thema: Voeding & grondstoffen / Mens & dier

Locatie: Boerderij ‘De Vooruitgang’ in

Aarlanderveen

Boerderij ‘De Vosseburch’ in Ter Aar Duur: 1 uur en 15 minuten

Leerjaar: 3-8

Boomkwekerijmuseum

De historie van de kwekers in Boskoop gaat al genera- ties lang terug en vormt het centrum van de sierteelt in Nederland. Terecht is men trots op deze rijke geschie- denis en daarom wordt al bijna honderd jaar materiaal verzameld. In 1974 werd het Boomkwekerijmuseum geopend en sindsdien kan iedereen zich onderdompe- len in deze kleurrijke bedrijfstak.

Kom van alles te weten hoe de boomkwekers leefden en hoe er werd gewerkt rond 1900, maar leer ook alles over hoe het er aan toe gaat bij de moderne kwekers van nu. De leerlingen krijgen een leuke rondleiding door het museum. Ze bekijken een boeiende film en gaan vervolgens aan de slag met een speurtocht.

Thema: Mens & Biodiversiteit

Locatie: Boomkwekerijmuseum te Boskoop Duur: 1 uur en 15 minuten

leerjaar: 4 t/m 8

(16)

Planten die we eten

De boeren zaaien en planten de akkerbouwgewassen in het najaar of in het voorjaar. In de zomermaanden zijn de belangrijkste akkerbouwgewassen klaar voor de oogst. Veelal staan we bij dat werk niet stil. Maar al te gemakkelijk nemen wij drie maaltijden per dag.

Tijdens deze excursie wordt een bezoek gebracht aan een wijktuin in Alphen aan den Rijn. Met opdrachten bekijken de leerlingen de planten waar wij de vruchten, het blad of de wortels van oogsten en eten.

Thema: Voeding

Locatie: Wijktuin aan de Afrikalaan in Alphen aan de Rijn Duur: 1 uur en 15 minuten Leerjaar; 5

Leerjaar 4-5 Dierendag!

Op dierendag zetten we massaal onze huisdieren in het zonnetje. Het is daarom een geschikte tijd om eens stil te staan bij wat er komt kijken bij het houden van dieren. De leerlingen leren dat dieren die wij houden ook

‘rechten’ hebben, maar ook dat er meer dieren zijn die verzorging nodig hebben, anders dan de huisdieren..

Tijdens de gastles gaan we het ook hebben over dieren in de dierentuinen en dieren die gehouden worden in stallen voor ons voedsel. Er komen soms complexe vraagstukken kijken bij het houden van dieren. De kinderen gaan met deze vraagstukken aan de slag om te leren hun eigen mening hierover te vormen.

Thema: Mens & dier Locatie: School

Duur: 1 uur en 15 minuten leerjaar: 4-5

Leerjaar 5 Met Eiber op stap

Ontdek de natuur in het Heemgebied! In het heemgebied zijn verschillende leefgemeenschappen met karak- teristieke planten- en dierensoorten. De ooievaar voelt zich helemaal thuis in dit landschap. Tijdens deze excursie leidt deze langpootvogel de kinderen feitelijk rond in zijn gebied. Aan de hand van opdrachten worden de kinderen in groepjes langs plekken geleid waar zij met en over planten, dieren en omgeving aan het werk gaan.

Elk groepje beschikt over een rugzakje met alle spullen die zij onderweg nodig hebben.

Locatie: Heemgebied ‘De Kromme Aar’

te Alphen aan den rijn Duur: 1 uur en 15 minuten Leerjaar: 5

(17)

Leerjaar 5-6

De rovers van Avifauna

Roofvogels en uilen zijn echte specialisten die helemaal zijn aangepast op de jacht of het vinden van aas. Super ogen, mega goede oren en angstaanjagende klauwen en snavels, het zit allemaal in de gereedschapskoffer van de gevaarlijkste rovers van het luchtruim. Tijdens deze excursie kom je oog in oog met ze te staan en zal je al je zintuigen nodig hebben. Op en rond het rosarium in Avifauna zijn kijken doe-plekken ingericht om in klassenverband verschillende dingen rond roofvogels en uilen te ontdekken.

Locatie: Vogelpark Avifauna te Alphen

aan den Rijn

Wat (w)eet je?!

Wat weet jij van wat je eet? Echte champignonnensoep versus cup-a-soup met champignonsmaak. Welke is lekkerder? Kies je voor rode of gele tomaten, oranje of paarse wortels en blauwe cakejes hoe zouden die smaken? Tijdens deze excursie op het Wellantcollege ontdek je via proefjes en opdrachten in de keuken en de tuin meer over je eigen eten.

Thema: Voeding

Locatie: Wellantcollege Alphen aan den Rijn Duur: 1 uur en 15 minuten

Leerjaar; 5-6

Leerjaar 6 Eén ei is geen ei!

Met Pasen gaan de kinderen vast op zoek naar gekleurde eitjes, maar een ei kun je van veel meer kanten bekijken.

Er zijn verschillende maten en soorten. Waar komen ze vandaan en hoe was het leven van de kip die het eitje gelegd heeft. Op het Wellantcollege leer je via leuke opdrachten en proefjes eieren van een hele andere kant kennen!

Thema: Voeding en grondstoffen

leerjaar: 6

Ontdek de geheimen van de bijen

Mensen hebben al eeuwenlang een relatie met bijen, vanwege de lekker zoete en gezonde honing. Tegen- woordig gaat het alleen best wel slecht met bijen in Nederland. Op de kinderboerderij ‘Zegersloot’ is een bijenstal. De imkers onderhouden de bijenvolken.

Wat zij (moeten) doen om het bijenvolk te verzorgen en op welke wijze zij de honing oogsten komt tijdens de les aan de orde. De kinderen brengen in groepjes een bezoek aan de stal en zullen daar als echte imkers een kap dragen. De overige leerlingen werken ondertussen in groepjes aan opdrachten in de lesruimte op de kinderboerderij en leren daarbij hoe ze de bijen kunnen helpen, op en rond hun schoolplein.

Thema: Biodiversiteit en voeding Locatie: Kinderboerderij ‘Zegersloot’

te Alphen aan den rijn Duur: 1 uur en 15 minuten leerjaar: 6

(18)

Leerjaar 6-8 Sa Pilipinas lamang

Natuur beschermen op de Filipijnen

De grootste hal met vrij vliegende vogels in Vogel- park Avifauna is in 2004 omgebouwd tot Filipijns tro- pisch regenwoud met sawa’s, een waterval en zelfs een schooltje zoals je die in de Filipijnen tegen kunt komen.

In deze hal vind je een aantal zeldzame vogels die alleen op de Filipijnen voorkomen. Sa Pilipinas lamang betekent dan ook: ‘alléén op de Filipijnen’. Vogelpark Avifauna, OXFAM NOVIB en de gemeente Alphen aan den Rijn hebben samengewerkt om een educatief programma voor de bovenbouw te realiseren. De kinderen krijgen eerst een brief op school van twee kinderen uit de Filipijnen. Vervolgens volgt een excursie in de Fili- pijnenhal in Avifauna waar de kinderen leren over duurzame natuurbescherming en de diverse problemen die spelen op de Filipijnen.

Locatie: Filipijnenhal; Vogelpark Avifauna te Alphen aan den Rijn

Duur: 1 uur en 15 minuten Leerjaar: 6 t/m 8

Plastic Soep

Wat is de ‘plastic soup’? En wat kun jij doen om minder plastic te gebruiken? Er wordt tijdens deze workshop geprobeerd om leerlingen te inspireren om minder plastic te gebruiken. Plastic broodzakjes zijn vanaf nu verleden tijd! Kortom, een creatieve en leerzame les!

Thema: Afval & grondstoffen

Leerjaar: 6-7

Leerjaar 7

De boer op met koeien enzo…

De boerderij ‘De Vooruitgang’ is een modern veehou- derijbedrijf dat is ingericht voor educatie. Tijdens de excursie maken de kinderen kennis met het melkvee- houderijgedeelte op dit bedrijf. Er worden bezoeken gebracht aan de afdelingen met kalfjes en koeien. Na een introductie gaan de kinderen in groepjes aan het werk. Natuurlijk wordt er ook geproefd.

Thema: Voeding en grondstoffen Locatie: Boerderij ‘De Vooruitgang’

te Aarlanderveen

Duur: 1 uur en 30 minuten Leerjaar: 7

(19)

Kaasmaken

Kaas kopen we in de supermarkt, maar hoe wordt dit eigenlijk gemaakt?

Een aantal groepen kunnen een demonstratie kaasmaken op school krijgen. Van vijf liter rauwe koemelk wordt met een miniset een pond kaas gemaakt. Tijdens de demonstratie krijgen de kinderen een indruk van de productie van kaas op de boerderij.

Thema: Voeding en grondstoffen Locatie: Eigen klaslokaal

Duur: 2 uur

Leerjaar: 7

Leerjaar 7-8 Bio-diversie-wat?

Deze lessenreeks bestaat uit 3 lessen: een voorberei- dende gastles in de klas, een bezoek aan Avifauna en een verwerkende les op school. De leerlingen gaan met complexe vraagstukken aan de slag met als onderwerp;

biodiversiteit. Er zullen verschillende vraagstukken voorbij komen: Hoe verschillen soorten van elkaar? Hoe leven soorten met elkaar samen? En hoe verschillen de diverse leefgebieden van elkaar?

De leerlingen komen erachter dat een oplossing voor het biodiversiteitsprobleem niet bestaat uit één sim- pele oplossing. Hierdoor leren, ontdekken en reflecte- ren ze op hun gevoelens, om zo een eigen mening over het probleem te vormen.

Locatie: Eigen klaslokaal & Vogelpark Avifauna in Alphen aan den Rijn Duur: 1 uur en 15 minuten

Leerjaar: 7-8

Het vogelmysterie

Met deze excursie gaan de leerlingen van de bovenbouw op onderzoek in Vogelpark Avifauna. Ze gaan in het park op zoek naar het antwoord op het vogelmysterie; Hoe kan het dat een vogel kan vliegen? Ze verdiepen zich in de anatomie van de vogel. Door middel van een speurtocht langs verschillende vogels ontdekken de leerlingen steeds een gedeelte van het antwoord.

Kunnen zij gezamenlijk het mysterie ontrafelen?

Locatie: Vogelpark Avifauna in Alphen

aan den Rijn

(20)

Leerjaar 8

Kinderboerderij Mestles

Elke dag moet er hard worden gewerkt op de kinderboerderij. Wat gebeurt er eigenlijk allemaal? Op de kinderboerderij ‘Zegersloot’ vervangen de leerlingen in de winterperiode, op een dinsdagmorgen, de dierverzor- gers. De leerlingen maken de hokken schoon en contro- leren de gezondheid van de dieren. De dieren krijgen schone waterbakken en worden uiteindelijk van voer voorzien. De lesmap geeft informatie om op school verder te werken over de veehouderij.

Thema: Biodiversiteit en grondstoffen Locatie: Kinderboerderij ‘Zegersloot’

te Alphen aan den rijn

Duur: 2 uur

Leerjaar: 8

(21)

Leskisten

Leskisten bevatten een handleiding met de onderwijsdoelstellingen, achtergrondinformatie over het materiaal, werkbladen & -boekjes en enkele lessuggesties en een verzameling duurzame lesmaterialen rond een bepaald thema.

De inhoud ervan geeft de leerkracht dus alle benodigd- heden om een geslaagde les over het gekozen onderwerp te geven. De kisten blijven een leenperiode van meestal twee tot vier weken op school.

Alle kisten worden op de maandag aan het begin van de leenperiode gedurende de dag op school bezorgd.

De kist wordt op de einddatum (meestal een vrijdag) gedurende de dag ook weer opgehaald.

Handleidingen, werkboekjes & werkbladen In de handleidingen staan de onderwijsdoelstellingen, achtergrondinformatie over het materiaal, werkbladen

& -boekjes en enkele lessuggesties.

De handleiding voor de leerkrachten, de werkboekjes en de werkbladen zijn te downloaden via:

www.educatie.avifauna.nl

(22)

Leskist Thema:

Afvalproject Afval en grondstoffen

Mol & zijn vriendjes Biodiversiteit

Insecten; de opruimers van de natuur Biodiversiteit Leerjaar 3

Alles voor een pannenkoek Voeding & grondstoffen

Mol & zijn vriendjes Biodiversiteit

Insecten; de opruimers van de natuur Biodiversiteit Leerjaar 1-2

Water leeft! Water & biodiversiteit

Insecten; de opruimers van de natuur Biodiversiteit Leerjaar 4

Boswachterscode Biodiversiteit

Energieke Scholen Energie

Leerjaar 5

(23)

Biodiversiteit Biodiversiteit

Leerjaar 6

Vogels op het schoolplein Biodiversiteit

Leerjaar 7

Vogels op het schoolplein Biodiversiteit

Leerjaar 8

(24)

Leskistenaanbod 2020-2021

Leerjaar 1-2

Alles voor een pannenkoek

Het boek ‘Alles voor een pannenkoek’ van Eric Carle was de aanleiding tot de samenstelling van deze leskist.

Hannes is de hoofdpersoon in het boek en hij wil graag een pannenkoek. Alle benodigde ingrediënten komen in het boek aan de orde. In de leskist zitten een graanmolen, tarwekorrels en tarwehalmen, maar ook alle keuken- spullen om met de leerlingen een pannenkoek te bakken.

Thema: Voeding & grondstoffen Leerjaar: 1-2

Afvalproject

Alles voor een schone en opgeruimde wereld!

Groep 1-2

De kinderen ontmoeten Joep Troep en Karla Keurig. Ze maken van hun lokaal een grote rotzooi... en komen er zo achter dat ze niks meer terug kunnen vinden. Karla Keurig kan helpen. Ze leert de kinderen op een leuke manier hoe je je lokaal kunt organiseren. Ze gaan ook buiten kijken en ook daar is nog wat opruimwerk te doen. Op weg naar school mogen ze elke dag één of twee stukken afval meenemen en die in de juiste vuilnisbak doen.

Groep 3-4

De kinderen gaan buiten afval opsporen. Binnen gaan ze de vraag onderzoeken: ‘Waar is het van gemaakt?’ Ze leren over het begrip recycling. Dat je van oud papier weer nieuw papier kunt maken en van oud plastic weer nieuw plastic. In de buurt gaan ze kijken bij de

(ondergrondse) containers. Welke zijn er voor welk afval. Ze vragen hun ouders of ze hun afval mogen scheiden en naar de bakken mogen brengen. Ook maken ze hun eigen ‘milieustation’ met speciale bakken om het afval te scheiden.

Groep 5-6

De leerlingen verdiepen zich in het leven van de vuilnisman en de straatpoetser. Wat doen die mensen de hele dag en wat komen ze tegen. Misschien kunnen ze wel een vuilnisman interviewen. Aansluitend kunnen ze ook de excursie ‘puinscheppers’ doen bij het Ecopark de Limes (zie excursies).

Groep 7-8

Afval is grondstof! Maar ondertussen ligt het maar mooi op straat te slingeren. En dat niet alleen: via de sloten, kanalen en rivieren komt er veel plastic in de zee terecht. De kinderen van groep 7/8 gaan met behulp van atlassen en googlemaps uitzoeken hoe het plastic uiteindelijk in de zee terecht komt. Ze maken kennis met de grote plasticvisser Boyan Slat. Maar die vangt het uit de zee. De leerlingen ontwerpen een apparaat om makkelijk plastic mee uit de sloot te vissen.

Thema: Afval en grondstoffen Leerjaar: 1-8

(25)

Leerjaar 1-4 Mol en zijn vriendjes

Via de mol en zijn vrienden maken de leerlingen kennis met de dieren die leven op, onder en boven het

schoolplein. Er is namelijk van alles te ontdekken, te zien en te beleven op deze voor de kinderen zo vertrouwde plek. De leskist bevat alle materialen die nodig zijn voor een doe-het-zelf excursie om de biodiversiteit van het schoolplein eens nader te verkennen.

Thema: Biodiversiteit Leerjaar: 1 t/m 3

Insecten; de opruimers van de natuur

In de herfst laten de bomen hun bladeren weer vallen.

Het kan dan ook enorm stormen en regenen waarbij ook oude takken dan wel van de boom kunnen vallen.

Deze bladeren en takken worden soms opgeruimd door de mensen, maar veel vaker lijken ze wel langzaam te verdwijnen. Wie zijn deze geheimzinnige opruimers?

De leerlingen gaan op onderzoek naar bodemdiertjes zoals wormen, slakken en pissebedden. Ze leren dat deze insecten de blaadjes opeten en zo zorgen voor een gezonde bodem. Uiteindelijk gaan de kinderen nadenken over de inrichting van het schoolplein. Hoe kunnen ze ervoor zorgen dat deze nuttige dieren ook een plekje op hun schoolplein kunnen vinden?

Leerjaar 3-8 Water leeft!

In en rondom de sloot is veel te ontdekken. Tenminste, als je de juiste spullen hebt natuurlijk. Deze leskist heeft drie verschillende niveaus (voor leerjaar 4 t/m 8) en alles wat je nodig hebt voor een slootjes onderzoek.

Met de leskist “Water leeft!”, “Waterdiertjes ontdekken”

voor leerjaar 3/4, kun je na een introductie over het onderwerp buiten, in een sloot of vijver in de buurt van school, met de leerlingen waterdiertjes vangen en bekijken. Met behulp van een zoekkaart op het niveau van de leerlingen kunnen de diertjes een naam krijgen.

In de leskist vind je suggesties om het digitale schoolbord erbij te gebruiken.

Bij het deel “Waterdiertjes onder de loep” voor leerjaar 5/6 is speciale aandacht voor de kevers en wantsen in het water. Ook kan een aantal dieren op school verder bekeken worden.

Met het materiaal van “Waterdiertjes onder de

microscoop” voor leerjaar 7/8, kijken ze niet alleen naar het leven in de sloot, maar doen ze ook eenvoudige metingen. Met een determinatietabel kunnen de diertjes op naam worden gebracht. Op school kan met behulp van een digitale microscoop, op het digitale schoolbord bijvoorbeeld de ademhaling van de waterdieren beken worden.

Thema: Water en biodiversiteit Leerjaar: 4 t/m 8

(26)

Leerjaar 5-8 Boswachterscode

Dit is een doe-het-zelf excursieleskist die is ontwikkeld in samenwerking met Staatsbosbeheer. Aan de hand van de materialen uit de kist kan de leerkracht met de klas zelf de natuurgebieden intrekken. De leerlingen ontdekken al spelend en speurend de natuur. Volg het spoor van boswachter Benno Buitenpret. Speciaal voor de leerlingen heeft hij zijn persoonlijke en

buitengewoon bijzondere kaart gekopieerd. Het is de kaart van het ‘Niet Gebied’: een kaart die je in alle natuurgebieden van Nederland kan gebruiken. Los de raadsels op, kraak de Boswachterscode en ontdek een extra en zeer bijzonder zintuig. Bij iedere plek op de kaart hoort een opdracht en raadsel. Als het je lukt alle raadsels op te lossen en de Boswachterscode te kraken, ontdek je nog een extra en zeer bijzonder zintuig. Een kompas is overbodig: deze kaart lees je met je gevoel.

Thema: Biodiversiteit Leerjaar; 5-8

Energieke Scholen

Een Energieke School gaat aan de slag met het besparen van energie en het verbeteren van het binnenmilieu. De leerlingen gaan aan de slag met vijf lessen van ongeveer één uur over energiebesparing en binnenmilieu.

Door op een slimme manier de binnentemperatuur en CO2-concentraties in uw klaslokaal te verlagen, voelen de leerlingen en leerkrachten zich energieker: de (leer) prestaties gaan omhoog en het ziekteverzuim omlaag.

Tegelijkertijd bezuinigt uw school op energieverbruik.

Dat is voordelig én goed voor het milieu.

Thema: Energie Leerjaar; 5-8

Leerjaar 7-8

Vogels op het schoolplein

Het zal al snel opvallen dat met het groener maken van het schoolplein, het bijvoeren van vogels in de winter en het ophangen van vogelhuisjes, er steeds meer vogels te zien zijn op het schoolplein. Met dit materiaalpakket leren jullie meer over vogels in het algemeen en over welke soorten te zien zijn op het schoolplein, maar ga je ook vogels knutselen met natuurlijke materialen die op en rond het schoolplein te vinden zijn.

Thema: Biodiversiteit Leerjaar; 7-8

(27)

Materiaalpakketten

Materiaalpakketten omvatten een handleiding met de onderwijsdoelstellingen, achtergrondinformatie over het materiaal, werkbladen & -boekjes, enkele lessuggesties en verbruiksmaterialen. Vaak is het verbruiksmateriaal kwetsbaar en aan bederf onderhevig en moet er direct met het materiaal gewerkt worden. In andere gevallen kan het materiaal een tijdje op school bewaard blijven als de leerkracht er nog even niet aan toekomt.

Handleidingen, werkboekjes & werkbladen In de handleidingen staan de onderwijsdoelstellingen, achtergrondinformatie over het materiaal, werkbladen

& -boekjes en enkele lessuggesties.

De handleiding voor de leerkrachten, de werkboekjes en de werkbladen kunt u downloaden via:

www.avifauna.nl/educatie

(28)

Materiaalpakket Thema:

Winterfeest voor vogels Biodiversiteit en Mens & dier

Vlinders in de klas Biodiversiteit

Leerjaar 4

Vlinders in de klas Biodiversiteit

De kracht van kruiden Biodiversiteit & voeding Leerjaar 5

Bolletjes en knolletjes komen uit Voeding & biodiversiteit Winterfeest voor vogels Biodiversiteit en Mens & dier Een bewegende afvalbak in de klas Biodiversiteit

Leerjaar 3

Paddenstoelen in de klas (1) Voeding, biodiversiteit en grondstoffen Zomerkoninkjes in de klas Voeding & Biodiversiteit

Een bewegende afvalbak in de klas Biodiversiteit Leerjaar 1-2

(29)

Paddenstoelen in de klas (2) Voeding, biodiversiteit en grondstoffen De kracht van kruiden Biodiversiteit & voeding

Leerjaar 6

Braakballen Biodiversiteit

De kracht van kruiden Biodiversiteit & voeding

Hulp van de vleermuis Biodiversiteit

Leerjaar 7

De kracht van kruiden Biodiversiteit & voeding

Hulp van de vleermuis Biodiversiteit

Leerjaar 8

(30)

Materiaalpakkettenaanbod 2020-2021

Leerjaar 1-2

Paddenstoelen in de klas (1)

Het is voor de kleuters een wonder paddenstoelen in de klas te zien groeien. Het is verbazingwekkend om uit zwarte aarde witte paddenstoelen zo groot als kadetjes te zien verrijzen. Van de paddenstoelen buiten kun je beter afblijven, maar de champignons uit de kweekbak kun je eten. Je kunt er soep van maken, ze bakken of ze bijvoorbeeld op een toastje doen. In de klas komt een kweekbak waar simpel paddenstoelen in te kweken zijn met behulp van de handleiding.

Thema: Voeding, biodiversiteit &

grondstoffen Leerjaar: 1-2

Zomerkoninkjes in de klas

Aardbeien zijn echt één van de lekkerste vruchten voor Aardbeien zijn echt één van de lekkerste vruchten voor kinderen. In de winkel zijn aardbeien tegenwoordig wel het hele jaar te koop, maar het lekkerst zijn ze toch als je ze zelf gekweekt hebt. Dat gaan de leerlingen van groep 1-2 dan ook doen met dit materiaalpakket.

Ze doen een eigen onderzoekje, leren de onderdelen van de plant benoemen, maar ze gaan er natuurlijk ook van proeven. Zo vers van de plant zijn ze heerlijk, maar door samen jam te maken van de aardbeien ontdekken ze dat aardbeien ook in andere producten worden

gebruikt. Het materiaalpakket bestaat uit enkele aardbeienplantjes om zelf aardbeien te kweken in de klas.

Thema: Voeding & biodiversiteit Leerjaar: 1-2

Leerjaar 1-3

Bewegende afvalbak in de klas

Insecten zijn echte opruimers, maar hebben ook een interessante levenscyclus. Dat maakt ze enorm inte- ressant om naar te kijken! Met dit materiaalpakket ontvangt de klas een bak met meelwormen. De leerlingen zien niet alleen hoe deze wormpjes veranderen naar poppen en kevers, maar gaan ook ervaren ze hoe goed deze diertjes kunnen opruimen. Broodrestjes en fruit- schillen verdwijnen als sneeuw voor de zon! De mest van deze meelwormpjes is trouwens perfecte planten- mest die gebruikt kan worden voor de planten op het schoolplein! Dit pakket wordt uitgegeven voor 2 maanden, maar mag bij interesse op school blijven om alle klassen langs te gaan.

(31)

Leerjaar 3

Bolletjes en knolletjes komen uit

Bollen en knollen zijn van die oplossingen in de

plantenwereld om een slechte periode te overbruggen.

Door hun opgeslagen reservestoffen kunnen deze planten zich al vroeg in het voorjaar ontwikkelen.

Vandaar dat vroeg in het kalenderjaar het lesmateriaal beschikbaar wordt gesteld. Met behulp van de

meegeleverde knollen en bollen uit het lespakket bekijken we de verschillen in vorm en bouw van deze organismen. De groei en ontwikkeling van de bollen en knollen kan worden gevolgd in het leerlingenboekje.

Thema: Biodiversiteit & voeding Leerjaar: 3

Leerjaar 3-4

Winterfeest voor vogels

Vogels hebben ‘s winters allemaal een eigen manier om deze barre periode door te komen. Sommige vogels vertrekken zelfs naar verre en warme landen.

Voor de vogels die hier achter blijven is het een zware en moeilijke tijd. Zij kunnen best een beetje hulp gebruiken en met dit pakket maak je een echt feestmaal voor vogels zodat ze de winter goed doorkomen.

Thema: Biodiversiteit en Mens & dier leerjaar: 3-4

(32)

Leerjaar 4-5 Vlinders in de klas

Vlinders zijn prachtige dieren die bij velen tot de verbeelding spreken. Voordat de vlinder zich ontpopt is er een hele ontwikkelingsperiode aan voorafgegaan, waarbij de rups enige keren vervelt en over gaat in de bijna onbeweeglijke pop. Dit materiaalpakket bestaat onder andere uit een vlinderkast voor het opkweken van de vlinders. Er wordt een lespakket met eitjes, rupsen en poppen van koolwitjes meegeleverd. Nadat de vlinders in de vlinderkast zijn uitgekomen kunnen zij de vrije natuur in. De vlinderkast wordt na afloop weer opgehaald.

Thema: Biodiversiteit Leerjaar: 4-5

Leerjaar 5-8

De kracht van kruiden

Met dit pakket maken de kinderen kennis met de wereld van kruiden. Een verrassend pakket met bijzondere smaken en geuren. De kruiden uit het pakket komen van een kleine biologische kweker uit Boskoop die de meest bijzondere kruiden teelt. In de handleiding staan leuke lessen om met de leerlingen aan de slag te gaan.

Thema: Biodiversiteit & voeding Leerjaar: 5 t/m 8

Leerjaar 6

Paddenstoelen in de klas (2)

Paddenstoelen zijn bijzondere en interessante planten.

In de herfst verschijnen zij bij tientallen in plantsoenen en in onze tuinen. Zo snel als zij opkomen, zo snel zijn ze vaak ook weer verdwenen. Van paddenstoelen weten we dat vele giftig zijn en nemen we liever het zekere voor het onzekere. We mogen er alleen maar naar kijken, niet aankomen! Toch eten we vaak paddenstoelen.

We kennen allemaal de champignon, maar de cantharel en de oesterzwam zijn wat minder bekend. De groep krijgt een bak waarin de champignons zover voorge- trokken zijn, dat zij in de klas verder uitgroeien.

Thema: Biodiversiteit, voeding

& grondstoffen leerjaar: 6

(33)

Leerjaar 7 Braakballen

Dieren laten hun sporen na. De duidelijkste sporen zijn wel de vraatsporen en de uitwerpselen van dieren.

Zelden zien we pootafdrukken. Die vervagen en zijn al gauw onzichtbaar. Vraatsporen en uitwerpselen zijn vaak langer zichtbaar. Braakballen zijn onverteerbare delen van voedsel die, vooral door vogels, uitgebraakt worden. De verzamelde braakballen van kerkuilen worden verdeeld over de deelnemende scholen. De bedoe- ling is de leerlingen, met behulp van een tabel voor braakbalonderdelen, te laten ontdekken wat het menu van de uil is geweest. Verder kan men ingaan op het ske- let van een muis.

Thema: Biodiversiteit leerjaar: 7

Leerjaar 7-8

Hulp van de vleermuis

Soms zijn ze in de zomer al rond de schemering te zien;

vleermuisjes. Omdat ze met name ’s nachts rond vliegen, weten de meeste mensen er ook niet veel van af.

Dat verandert met deze materiaalkist waarin de leerlingen van alles leren over vleermuizen. Maar, de vleermuis doet ook wat terug voor de mooie vleermuiskast die de leerlingen uiteindelijk voor hem gaan maken.

Hij eet namelijk wel 300 muggen per nacht! Dat is een mooie samenwerking!

Thema: Biodiversiteit leerjaar: 7-8

(34)

Project Groene schoolpleinen

Een schoolplein vergroenen. Vaak roept dit meer vragen op dan enthousiasme. Gek eigenlijk, want een groen schoolplein kan juist zoveel bieden. En hoe mooi is het als dit proces gedragen wordt door alle groepen!

Ja, daar is wel wat voor nodig en daar helpen de gemeente en NME Avifauna graag mee. NME Avifauna heeft een aantal lessen en producten ontwikkeld die educatieve ondersteuning bieden in het proces om het schoolplein te vergroenen. En het is een proces en we beginnen klein. Daarom zijn er drie thema’s ontwikkeld waarmee scholen gedurende meerdere schooljaren vanuit een verschillende focus het schoolplein kunnen vergroenen.

Kiest een school voor dit project, dan is er lesaanbod beschikbaar voor een heel schooljaar NME. Er zijn binnen de drie thema’s lessen ontwikkeld voor alle groepen/

leerjaren, maar deze zijn ook zo georganiseerd dat er het gehele schooljaar lessen zijn die verband houden met het vergroenen van het schoolplein. Lessen die actief vergroenen, maar ook inspireren en motiveren.

Om het project een duwtje in de goede richting te geven ontvangt iedere school die zich inschrijft voor het project een vierkante meter bak. Deze bak is nodig voor sommige lessen die verbonden zijn aan het gekozen thema, maar daarbij ontvangt de school ook direct een plant die verband houdt met het gekozen thema. Het vergroenen begint dus direct!

Daarnaast krijgen de leerkrachten van de deelnemende scholen een gratis les. Hierin wordt ingegaan op de func- tionaliteit van een groener schoolplein, maar wordt er ook geadviseerd over gebruik en onderhoud. In overleg met de gemeente kan er ondersteund worden met het onderhoud, maar iedere school ontvangt sowieso een kalender waarop het onderhoud, maar ook het zaaien en oogsten, beschreven wordt.

Een project dat motiveert en stimuleert om verder te vergroenen.

NIEUW

(35)

Het lesaanbod wordt op de volgende pagina’s, per thema, gepresenteerd. Kiezen jullie voor het project Groene Schoolpleinen, dan is er een minimale afname vereist van 6 producten. Hiermee is er deelname voor onder-, midden- en bovenbouw te garanderen, maar ook dat er het hele jaar door gewerkt wordt aan het vergroenen van het schoolplein. Heb je bij de inschrijving recht op meer producten, dan is dit aan te vullen met extra producten uit het betreffende thema, maar dit mag ook ingevuld worden met producten uit het algemeen NME-aanbod.

Ook hier geldt dat wij de scholen zoveel als mogelijk willen ontzorgen en adviseren dan ook graag over de keuze voor dit project. Neem gerust contact op via educatie@avifauna.nl.

Operatie Steenbreek

Stichting Steenbreek wil samen met o.a. deelnemende gemeenten (en daarmee scholen) onze leefomgeving vergroenen. Ofwel onnodige verharding in de openbare ruimte vervangen door een diversiteit aan groen. Groen wordt neergezet als een product én een middel: Een multifunctioneel product dat in veel opzichten een positieve uitwerking heeft op biodiversiteit, ecologie, gezondheid, economie, afvoer regenwater, sociale cohesie etc.

Een actie van ‘Operatie Steenbreek’ op het schoolplein kan bijvoorbeeld zijn om op een aantal plekken de tegels eruit te halen en de ruimte op te vullen met planten.

Aanvullend op het afgenomen NME-programma is dit de perfecte manier om een schoolplein op grotere schaal te vergroenen.

Gemeente Alphen aan den Rijn is betrokken met de cam- pagne en uitvoering.

Let op! Het inschrijven voor ‘Operatie Steenbreek’ drukt niet op het aantal af te nemen pakketten conform het NME convenant en is een extra (gratis) aangeboden dienst.

Dit product wordt aangeboden door Stichting Steen- breek. https://www.operatiesteenbreek.nl

(36)

Producten thema ‘Insecten’

Insecten kennen we in allerlei vormen, kleuren en formaten. Mieren, kevers, vlinders, muggen.. (om er maar een paar te noemen). Ze hebben allemaal een aparte vorm, kleur en formaat en die

eigenschappen hebben een functie. Maar wat doen die insecten dan?

Dat is misschien wel de hoofdvraag die beantwoord wordt binnen dit thema. Insecten zijn namelijk erg

nuttig; allemaal. Sterker nog, hoe meer diversiteit er is aan insecten, hoe gezonder de omgeving is.

Kortom, het is belangrijk dat insecten zich thuis gaan voelen op het schoolplein. Ze zijn belangrijk, interes- sant om naar te kijken en vaak ook snel tevreden.

Bij het kiezen voor dit thema ontvangt de school, naast de gekozen producten, direct een vierkante meter bak, grond en een plant die insecten aantrekt.

Leerjaar 1-2

Insecten; de opruimers van de natuur (Leskist) In de herfst laten de bomen hun bladeren weer vallen op de grond en het kan ook enorm stormen en regenen. Oude takken kunnen dan van de boom vallen.

Deze bladeren en takken worden soms opgeruimd door de mensen, maar veel vaker lijken ze wel langzaam te verdwijnen. De leerlingen gaan op onderzoek naar bodemdiertjes en gaan op zoek naar wormen, slakken en pissebedden. Ze leren dat deze insecten de blaadjes opeten en zo zorgen voor een gezonde bodem. Uitein- delijk gaan de kinderen nadenken over de inrichting van het schoolplein. Hoe kunnen ze ervoor zorgen dat deze nuttige dieren ook een plekje op hun schoolplein kunnen vinden?

Thema: Biodiversiteit leerjaar: 1 & 2

Kikkerpad (Leskist)

In en om de sloot is heel veel leven te vinden. Sommi- ge dieren zijn gemakkelijk te zien, zoals eenden. Ande- re dieren zijn heel klein en leven onder het water; de waterinsecten. Met deze leskist gaan de kinderen aan de hand van een activiteitenpad het leven in de sloot nader onderzoeken. Gedurende het activiteitenpad komen verschillende thema’s aan de orde, met als hoofd- thema de kikker.

(37)

schoolbord te bekijken. Met deze oefening leren de kinderen een interesse te krijgen voor insecten en worden ze uitgenodigd en gemotiveerd om ook de insecten op het schoolplein te gaan bekijken.

Thema: Water & Biodiversiteit leerjaar: 3 t/m 8

Leerjaar 4-5

Vlinders in de klas (Materiaalpakket)

Vlinders zijn prachtige dieren die bij velen tot de verbeelding spreken. Voordat de vlinder zich ontpopt is er een hele ontwikkelingsperiode aan voorafgegaan, waarbij de rups enige keren vervelt en over gaat in de bijna onbeweeglijke pop. Nadat de vlinders in de vlinderkast zijn uitgekomen kunnen zij de vrije natuur in. Hoe mooi is het dan om ze vrij te laten op je eigen schoolplein, op een plekje dat speciaal voor vlinders is ingericht?!

Bij dit lespakket wordt een vlinderkast geleverd (voor het opkweken van de vlinders), maar krijgt de school ook een aantal eitjes, rupsen en poppen van koolwitjes. De vlinderkast wordt na afloop weer opgehaald.

Leerjaar 1-4

Bewegende afvalbak in de klas (Materiaalpakket) Insecten zijn echte opruimers, maar hebben ook een interessante levenscyclus. Dat maakt ze enorm interes- sant om naar te kijken! Met dit materiaalpakket ontvangt de klas een bak met meelwormen. De leerlingen zien niet alleen hoe deze wormpjes veranderen naar poppen en kevers, maar gaan ook ervaren ze hoe goed deze diertjes kunnen opruimen. Broodrestjes en fruit- schillen verdwijnen als sneeuw voor de zon! De mest van deze meelwormpjes is trouwens perfecte planten- mest die gebruikt kan worden op het schoolplein! Dit pakket wordt uitgegeven voor 2 maanden, maar mag bij interesse op school blijven om alle klassen langs te gaan. Deze les sluit ook aan op de functie van het wor- menhotel, die bij de plantenbak staat.

Thema: Biodiversiteit leerjaar: 1 t/m 3

Leerjaar 3-8

Water leeft! (Materiaalpakket)

Veel insecten zijn van water afhankelijk voor hun larven en het leggen van de eieren. In en rondom de sloot is dan ook veel te ontdekken! Tenminste; als je de juiste spullen hebt natuurlijk. Deze leskist is beschikbaar voor drie verschillende niveaus (leerjaar 3 t/m 8) en heeft alles wat je nodig hebt voor een slootjes onderzoek.

Met de leskist “Water leeft!” kan er, na een introductie over het onderwerp buiten, waterdiertjes gevangen en bekeken worden in een sloot of vijver in de buurt van school. Met behulp van een zoekkaart op het niveau van de leerlingen kunnen de diertjes een naam krijgen.

In de leskist zitten tevens suggesties om het digitale schoolbord te gebruiken, waaronder het gebruik van een microscoop om de gevangen diertjes op het

(38)

Leerjaar 4-6

Insectenhotel (materiaalkist en excursie)

Een kopje warme chocolademelk, warme kleren en misschien de verwarming aan. Wij mensen kunnen het erg behaaglijk maken voor onszelf in de winter. Al die kleine insecten slapen buiten en moeten een plekje vinden om de koude winter door te komen. Buiten alle goede zorgen om in de periodes waarin de insecten actief zijn, kunnen ze ook in de winter goed geholpen worden. Voor de onderbouw is er een excursie naar Vo- gelpark Avifauna, waar diverse insectenhotels te zien zijn. De leerlingen gaan in het park op zoek naar materialen voor een insectenhotel op school. De materiaalkist voor de bovenbouw biedt de basis en toelichting voor het bouwen van een eigen insectenhotel. Dit ho- tel kan vervolgens gevuld worden met de materialen die de onderbouw verzameld heeft. Een project dat met behulp van meerdere klassen tot stand komt en de insecten een warm onderkomen biedt voor de winter!

Locatie: Vogelpark Avifauna te Alphen aan den Rijn

Duur: 1 uur en 15 minuten leerjaar: 4 t/m 6

Leerjaar 7-8

Ontdek de geheimen van de bijen (Excursie) Mensen hebben al eeuwenlang een relatie met bijen, vanwege de lekker zoete en gezonde honing. Tegen- woordig gaat het alleen best wel slecht met bijen in Nederland. Op de kinderboerderij ‘Zegersloot’ is een bijenstal. De imkers onderhouden de bijenvolken.

Wat zij (moeten) doen om het bijenvolk te verzorgen en op welke wijze zij de honing oogsten komt tijdens de les aan de orde. De kinderen brengen in groepjes een bezoek aan de stal en zullen daar als echte imkers een kap dragen. De overige leerlingen werken ondertussen in groepjes aan opdrachten in de lesruimte op de kinderboerderij en leren daarbij hoe ze de bijen kunnen helpen, op en rond hun schoolplein.

Duur: 1 uur en 15 minuten leerjaar: 7 & 8

Kruipen, vliegen, kriebelen (excursie)

Met deze lessen zullen de allerjongste kinderen in contact komen met insecten. Welke insecten zijn er allemaal en waar vind je ze? De kinderen ontdekken de verscheidenheid aan insecten in de lucht, op de grond en tussen de bladeren. Wat doen al die kleine beestjes daar en waarom is het belangrijk dat ze er zijn? Zouden ze de kleine beestjes ook op het schoolplein kunnen vinden?

Locatie: Vogelpark Avifauna te Alphen aan den Rijn

Duur: 1 uur en 15 minuten leerjaar: 1 t/m 3

Vlindertelling (Leskist)

Belangrijk werk bij het zorg dragen voor insecten (en andere dieren), is kijken hoeveel dieren er zijn en hoeveel verschillende soorten. Dit wordt ook wel monito- ren genoemd. Bij de vlindertelling wordt er specifiek naar vlinders gekeken. Deze leskist biedt kaarten om de vlindersoorten op naam te brengen, tellijsten om de waarnemingen bij te houden, maar ook extra opdrachten voor het bekijken van andere soorten insecten. Als dit jaarlijks herhaalt wordt, zal het effect van het groene schoolplein snel duidelijk worden!

(39)

Thema ‘Eetbaar groen’

Producten thema ‘Eetbaar groen’

Een schoolplein vergroenen kan op vele manieren.

Er kunnen planten of bomen aangeplant worden die er simpelweg mooi uitzien, maar waarom niet een combinatie maken zodat we er af en toe nog van kunnen snoepen ook?

Zelf verbouwde groente, besjes of vruchten zijn toch echt het lekkerst. De lessen binnen dit thema zorgen

ervoor dat er het hele jaar door genoten én gegeten kan worden van eetbaar groen dat groeit op het eigen schoolplein.

Bij het kiezen voor dit thema ontvangt de school, naast de gekozen producten, direct een vierkante meter bak, grond en een eetbare plant.

Leerjaar 1-2

Schatten van de natuur (Leskist)

De natuur heeft ons een hoop te bieden. Met deze excursie voor de onderbouw wordt er een bezoek gebracht aan een park of bos, waarbij de leerlingen gaan kijken naar de diverse soorten bomen. Met behulp van een zoekkaart leren ze de verschillende bomen her- kennen. Dat is hartstikke mooi, want deze bomen leve- ren de materialen voor een aantal mooie knutselwerk- jes voor in de klas. Een pakket dat voorafgaand aan de excursie bij de school geleverd wordt, biedt diverse uitgewerkte knutselideeën die makkelijk uitvoerbaar zijn met de te

verzamelen materialen. Het helpt de jongste kinderen om een interesse te krijgen voor de groene omgeving en hiermee bezig te gaan. Door te leren dat er zoiets is al functioneel groen, gaat ook het groene schoolplein een veel belangrijkere rol spelen bij de onderbouw.

Thema: Biodiversiteit leerjaar: groep 1 & 2

Leerjaar 3

Bolletjes en knolletjes komen uit (Materiaalpakket)

Bollen en knollen zijn van die oplossingen in de plantenwereld om een slechte periode te overbruggen.

Door hun opgeslagen reservestoffen kunnen deze planten zich al vroeg in het voorjaar ontwikkelen. Van- daar dat vroeg in het kalenderjaar het lesmateriaal beschikbaar wordt gesteld.

Met behulp van de meegeleverde knollen en bollen uit het lespakket bekijken we de verschillen in vorm, groei en bloei van deze planten. De groei en ontwikkeling van de bollen en knollen kan worden gevolgd in het leerlingenboekje. De plantenbak op het schoolplein kan gebruikt worden om de bollen en knollen in te planten.

Thema: Voedsel & biodiversiteit leerjaar: 3

(40)

Leerjaar 4

Wintergroene Kerst (Excursie)

In de winter zijn de meeste bomen kaal, maar als je goed om je heen kijkt is er toch nog heel wat wintergroen te ontdekken. In het winterlandschap vallen een paar bomen en struiken namelijk ineens erg op die in de warmere maanden maar weinig de aandacht trek- ken. Ze hebben niet hun blad laten vallen in de herfst, maar blijven prachtig groen. Rondom kerst worden deze takken natuurlijk veelvuldig gebruikt, maar er valt ook een hoop over te ontdekken.

De klas gaat met deze excursie op onderzoek uit en gaat op het Wellantcollege mooie kerststukjes maken van dit wintergroen!

Zo kan de klas het eigen lokaal alvast in gezellige kerstsfeer brengen, maar leren ze ook de groene omgeving op een creatieve manier te gebruiken! Het schoolplein wordt hier niet direct groener van, maar de leerlingen leren met deze les wel de natuur om zich heen te waarderen en te gebruiken. Het groen op het schoolplein kan zo in de toekomst nog een extra functie krijgen voor de leerlingen.

Thema: Mens & biodiversiteit

Locatie: Wellantcollege Alphen aan den Rijn

Duur: 1 uur en 15 minuten leerjaar: 4

Leerjaar 4-5

De mooiste plant van het land (Excursie)

Tijdens deze lessen maken de leerlingen kennis met het begrip biodiversiteit en het vak van kweker, door op bezoek te gaan bij een kweker in Boskoop. Er is in de natuur een hele grote natuurlijke diversiteit in plan- tensoorten, maar ook onder planten van dezelfde soort kan er veel variatie zijn. Zij ontdekken het belang van deze diversiteit en maken kennis met het vak van kwe-

kers. Tijdens de excursie nemen ze een kijkje in de keuken van de kwekerij, struinen door de grote hoeveel- heid bloemen, struiken en bomen en zien hoe een kweker een nieuw plantje kweekt door het maken van een stekje. Dit stekje mogen de leerlingen meenemen naar school en kan uiteindelijk op het schoolplein ge- plant worden. Deze kennis kan natuurlijk ingezet worden om terug op school stekjes te maken van wilde planten, die gebruikt kunnen worden om de buurt om de school ook verder te vergroenen. Hiermee wordt niet alleen het schoolplein vergroend, maar wordt het plein ook ingezet om de omgeving te vergroenen.

Thema: Mens & biodiversiteit Locatie: Plantentuin Esveld Duur: 1 uur en 15 minuten leerjaar: 4 & 5