Waarom iedereen digitaal toegankelijk moet zijn

Waarom

iedereen digitaal toegankelijk

moet zijn

Jorgen Verweij, 2020 Perplex, Arnhem

Inhoud

Wat is digitale toegankelijkheid?

Waarom moet mijn website digitaal toegankelijk zijn?

Zelf aan de slag met toegankelijkheid

Over de auteur

03

05

07

12

Tip 1 | Zorg voor voldoende contrast Tip 2 | Gebruik goede code Tip 3 | Toetsenbord toegankelijk Tip 4 | Lees meer?

Waarneembaar 1.

Bedienbaar 2.

Begrijpelijk 3.

Robuust 4.

DIGITALE TOEGANKELIJKHEID

“

Elwin, ziet slechts 2% met zijn linkeroog.

Wanneer je op een nieuwe plek werkt, moet je de weg naar het koffiezetapparaat leren.

Heb je het twee keer gezien, dan weet je het

wel. Zo werkt het voor mij op een website. Ik

moet eerst de weg leren kennen en dan kan

ik er gemakkelijk overheen navigeren.

Wat is digitale

toegankelijkheid?

Digitale toegankelijkheid kun je vergelijken met de fysieke toegankelijkheid van openbare gebouwen, zoals een station. Een station heeft een brede glazen entree, met naast een draaideur ook een schuifdeur. Zo kan je (bijvoorbeeld met een rolstoel) het gebouw ook via een alternatieve manier betreden. Er zijn geen drempels aanwezig en ten minste één ov-chipkaartpoortje is breder zodat je er met een rolstoel doorheen kan. De bewegwijzering is opvallend en consistent. Mocht je toch het juiste perron niet kunnen vinden, is er (bijna) altijd iemand aanwezig die je de weg kan wijzen.

06 07

Fysieke toegankelijkheid is vaak goed geregeld en we vinden het heel vanzelfsprekend. Bij digitale toegankelijkheid is dit veel minder vaak het geval. Wat als je online een afspraak moet maken in het ziekenhuis, maar dit niet lukt omdat je een visuele beperking hebt? Of online de nota van je zorgverzekering moet betalen, maar je toch de telefoon moet pakken omdat deze omgeving niet met je toetsenbord te doorlopen is?

Tegenwoordig kan je alles online regelen en soms heb je zelfs geen keuze.

De Nederlandse wetgeving op dit gebied is gebaseerd op het VN-verdrag voor de Rechten van de Mens met een handicap, waar digitale toegankelijkheid sinds vorig jaar aan is toegevoegd. Mochten mensen met een beperking tegen een online probleem aanlopen, kunnen zij terecht bij het College Rechten van de Mens, die hierover zal oordelen.

DIGITALE TOEGANKELIJKHEID PERPLEX DIGITAL

08 09

Digitaal discrimineren Toegankelijkheid in de zorg

De eerste uitspraak over digitale discriminatie in Nederland is inmiddels een feit.

De Rabobank kreeg de ‘eer’. Op 4 oktober heeft het College voor de Rechten van de Mens geoordeeld dat de Rabobank een blinde rekeninghouder heeft gediscrimineerd door hem geen gelijkwaardige toegang te verschaffen tot mobiel bankieren via de app van de bank. De nieuwe versie van de app was voor de man niet toegankelijk. De bank ging niet op zijn verzoek in om toegang te krijgen tot de oudere versie van de app, die wel toegankelijk was. Het is de eerste keer dat het College voor de Rechten van de Mens een dergelijke uitspraak over digitale toegankelijkheid deed sinds de inwerkingtreding het VN Verdrag over digitale toegankelijkheid.

Begin 2018 is er door de NOS een groot onderzoek geweest naar de digitale toegankelijkheid in de zorg.

Uit dit onderzoek bleek dat vrijwel alle zorgsites tekortschieten voor blinden en doven. Veel websites van ziekenhuizen, huisartsen en andere zorgaanbieders zijn nog altijd slecht te gebruiken voor mensen met een beperking. Hoewel precies een jaar geleden wetgeving van kracht werd die organisaties onder meer verplicht om websites bruikbaar te maken voor mensen met een beperking, is er nog maar weinig veranderd.

https://www.mensenrechten.nl/berichten/rabobank-had-oplossing-moeten-bieden-voor-ontoegankelijke-app https://nos.nl/artikel/2213251-vrijwel-alle-zorgsites-schieten-tekort-voor-blinden-en-doven.html

DIGITALE TOEGANKELIJKHEID

“

Ik heb meestal een keuze. Werkt een website

niet, dan ga ik naar een andere website. Dan

heb je aan mij geen klant. Bij instanties van

de overheid is dat wel vervelend, omdat je

dan vaak geen keuze hebt.

Een groot vooroordeel over toegankelijke websites is dat het ten koste gaat van het ontwerp en de uitstraling van de website. Maar digitale toegankelijkheid is juist een samenspel tussen de richtlijnen en gebruiksvriendelijkheid. Het mooie van deze richtlijnen is dat ze vaststaan en als uitgangspunt voor een gebruiksvriendelijke website dienen. Het komt regelmatig voor dat klanten of collega’s een vraag hebben over digitale toegankelijkheid, maar het eigenlijk gaat over usabillity. De oplossing is dan in bijna alle gevallen ook de meest gebruiksvriendelijke optie.

“Wij hebben geen blinde bezoekers of klanten die in een rolstoel zitten”

12 13

DIGITALE TOEGANKELIJKHEID

‘Wij hebben geen blinde bezoe- kers of klanten die in een rolstoel zitten’ is vaak een argument om online niet toegankelijk te zijn.

Maar de doelgroep van digitale toegankelijkheid is heel breed, veel breder dan vaak gedacht wordt. In totaal zijn er in Nederland 4 miljoen mensen die een beper- king hebben waardoor zij mogelijk

moeite hebben met het gebruik of het begrijpen van digitale media.

Mensen met een visuele beper- king, waar blinden het duidelijkste voorbeeld van zijn, maar ook bezoekers met verslechterd zicht (vooral bij ouderen het geval) of kleurenblindheid hebben voordeel bij een toegankelijke website.

Waarom moet

mijn website digitaal

toegankelijk zijn?

“

Ik hoef absoluut geen voordeel ten opzichte

van anderen, maar voor hetzelfde geld zou ik

wel graag hetzelfde gemak hebben.

1

kleurenblind is?

Wist je dat

op de

mannen

1 12 12

met een auditieve beper- king. Het gebruik van audio om informatie over te bren- gen zorgt er binnen een website voor dat zij niet alle informatie kunnen begrijpen.

En voor bezoekers met dys- lexie, ADHD of autisme kan een onduidelijke website met inconsequenties in navi- gatie of daarop flikkerende elementen, een drempel zijn om deze te gebruiken. En dan heb je nog bezoekers voor wie Nederlands niet hun moedertaal is, waardoor lastig taalgebruik ook een drempel kan zijn in het begrij- pen van de informatie.

Speciaal hiervoor zijn er

richtlijnen ontwikkeld door de W3C, de Web Content Accessibility Guideluines.

De richtlijnen zijn te lang om allemaal te behandelen. Het is namelijk een set van 78 richtlijnen. Daarom zullen we de 4 principes uiteenzetten op de volgende pagina’s.

De 4 principes waarop deze richtlijnen zijn ontwikkeld en onderverdeeld geven een heel goed beeld van het type beperkingen dat opge- lost wordt. De vier principes die het fundament voor web- toegankelijkheid leveren zijn:

waarneembaar, bedienbaar, begrijpelijk en robuust.

Deze richtlijnen zorgen ervoor dat digitale informatie toegankelijk is voor ieder- een. Digitaal toegankelijke informatie is beter bruikbaar, vindbaar en doorzoekbaar door zoekmachines, door verschillende mensen en op verschillende apparaten.

Want naast die 4 miljoen Nederlanders die een beper- king hebben, kan het ook voorkomen dat je je in een beperkende situatie bevindt, waardoor een toegankelijke oplossing van een website, app of video ook voor jou zijn voordelen heeft.

16 17

Het principe Waarneembaar stelt dat informatie niet alleen met één zintuig waarneembaar is. De informatie die je geeft met een afbeelding, moet ook beschikbaar zijn voor mensen die niet, of niet goed, kunnen zien. Informatie met geluid moet ook beschikbaar zijn voor mensen die niet, of niet goed, kunnen horen. Wanneer informatie maar met één zintuig te benaderen is, is het niet voor iedereen ‘waarneembaar’ en dus niet toegankelijk.

01 01 Waarneembaar

PERPLEX DIGITAL

18 19

Een voorbeeld hiervan is ondertiteling bij video’s. Hoewel er veel gebruik van wordt gemaakt omdat niet iedereen het geluid op social media aan heeft staan, is het voor mensen die doof zijn noodzakelijk. Naast ondertiteling kan er ook audiodescriptie toegevoegd worden, als er geluiden zijn die invloed hebben op het begrijpen van het verhaal. Het beste voorbeeld hiervan is de voice-over in een video. Zonder deze voice- over is het doel of de essentie van een video maar moeilijk te begrijpen.

Maar het toevoegen van ondertiteling aan een video is niet alleen voor deze bezoekers een toevoeging. Stel je zit in de trein en deze video komt voorbij in de tijdlijn op Facebook of Twitter. Als je niet de beschikking hebt over een koptelefoon zal je de video waarschijnlijk niet bekijken. Je bevindt je dan in een beperkende situatie (je bent eigenlijk tijdelijk doof) waardoor op dat moment ook voor jou de ondertiteling een hele goede toevoeging is zodat je deze video wel kan bekijken… en begrijpen.

Een andere richtlijn binnen dit principe is dat er voldoende contrast moet zijn tussen de voor- en achtergrond om ervoor te zorgen dat teksten makkelijk leesbaar zijn. Deze richtlijn is vooral gericht op bezoekers met een verminderd zicht, zoals bijvoorbeeld mensen die kleurenblind zijn maar ook ouderen. Omdat deze doelgroep steeds groter wordt en ook ouderen steeds vaker en meer gebruik maken van het internet, is een deel van de richtlijnen ook op hen van toepassing.

Bij het derde principe, begrijpbaar, gaat het om begrijpelijke content en over een consistente weergave van de omgeving waarin deze tekst wordt getoond. Zorg ervoor dat de teksten op je website niet onnodig moeilijk zijn. In het geval van VieCuri zijn de teksten simpel, zonder onnodig gebruik van ziekenhuistermen en ander medisch taalgebruik.

Nog een ander onderdeel van het principe begrijpbaar is de uitleg bij formulieren en een heldere toelichting wanneer er iets fout gaat bij het invullen of versturen. Je merkt dat het ook bij dit principe allang niet meer gaat om mensen met ‘beperkingen’. Je maakt een website voor iedereen gebruiksvriendelijker en niet alleen voor bezoekers met een beperking.

03 03 Begrijpbaar

Het tweede principe is Bedienbaar. Niet iedereen kan een muis of touchpad gebruiken. Dit principe schrijft daarom voor dat alle content op je website bereikbaar en navigeerbaar moet zijn via het toetsenbord.

Problemen hierbij ontstaan vaak bij informatie die ‘verstopt’ is achter mouse-over, door carrousels en animaties die automatisch bewegen en blijven bewegen en die je als websitebezoeker niet kunt stoppen en iframes waar je niet in en/of weer uit komt. Heb jij weleens zonder muis door een website genavigeerd omdat je aan het bellen of lunchen was?

Je bevindt je ook even in een beperkende situatie en hebt voordeel bij toegankelijkheid. Maar ook vaste bezoekers of bezoekers die steeds dezelfde handeling uitvoeren, hebben voordeel bij een goed bedienbare website.

02 02 ^Bedienbaar

20 21

Het laatste principe Robuust is het meest ‘technische’ principe. Kort gezegd: de code van je website moet correct zijn, zodat browsers en bijvoorbeeld screenreaders het kunnen ‘lezen’ en correct kunnen tonen of voorlezen. Fouten in de code zorgt ervoor dat content niet goed wordt weergegeven en kan gebruik van functionaliteit in de weg zitten.

Ook hier geldt dat een website met goede code het beter doet in de zoekmachine, maar het zorgt er ook voor dat een slimme speaker of assistent zoals Siri en de Google Home ermee overweg kan.

04 04 ^Robuust

Drempelvrij

Misschien heb je de term Drempelvrij weleens gehoord als het over

toegankelijkheid gaat. Stichting Drempelvrij.nl geeft toegankelijke websites, die voldoen aan de gestelde eisen, een kwaliteitskeurmerk. Dit keurmerk geeft de garantie dat een website door alle bezoekers goed te gebruiken is. Om dit keurmerk te verkrijgen wordt er een audit uitgevoerd door een externe instantie, bijvoorbeeld Stichting Accessibility. Zij keuren de website op basis van de richtlijnen en komen met verbeterpunten. Zodra de website helemaal voldoet ontvang je een certificaat dat één jaar geldig is. Elk jaar dat je het certificaat wil verlengen wordt de site opnieuw ge-audit. Zo voldoet de website, inclusief nieuwe pagina’s, altijd aan de richtlijnen.

www.drempelvrij.nl

22 23

DIGITALE TOEGANKELIJKHEID PERPLEX DIGITAL

24 25

case case ^VieCuri.nl

VieCuri klopte 5 jaar geleden bij ons aan met een vraag:

Steeds meer dienstverlening van ziekenhuizen is digitaal, zoals het maken van een afspraak, het inzien van uitslagen of de voorbereiding op een opname of behandeling. VieCuri wil dat zoveel mogelijk mensen hier gebruik van kunnen maken.

Zeker omdat de doelgroep van een ziekenhuis breed is en er een grote kans is op bezoekers met

www.viecuri.nl

‘We willen een website ontwikkelen die er is voor iedereen.

Alleen de gebruiker centraal stellen is niet meer voldoende, de website moet inclusief zijn en niemand buitensluiten.’

een beperking. Ze wilden een website realiseren aarmee ook deze doelgroep uit de voeten kan.

Vanuit VieCuri is er een breed patiëntenpanel aangehaakt dat bestond uit een doorsnee van het patiëntenbestand.

Met deze groep zijn van tevoren, door middel van gesprekken en vragenlijsten, de wensen/eisen van de website bepaald. Zij mochten hun mening geven over de eerste ontwerpen en waren betrokken bij het testen

van de website zodra deze eenmaal gerealiseerd was.

Van de gebruiker centraal naar een website voor iedereen. Een website die inclusief is en niemand

buitensluit. Niet de consument staat centraal, maar de

patiënt. Samenspel van usabillity, design en digitale toegankelijkheid. Zo werd VieCuri het eerste ziekenhuis in Nederland met een

toegankelijke website en de eerste die het keurmerk Drempelvrij behaalde.

Zelf aan

de slag met

toegankelijkheid

“Als ik ‘lees meer’ zie staan in mijn linklijst, heb ik geen idee waarover ik meer ga lezen. Net als Google.”

-

Elwin, ziet slechts 2% met zijn linkeroog.

26 27

DIGITALE TOEGANKELIJKHEID PERPLEX DIGITAL

Digitale toegankelijkheid is belangrijk, zoveel is inmiddels wel duidelijk.

Helemaal toegankelijk zijn is een flinke uitdaging, maar met onderstaande tips kom je een heel eind.

https://contrastchecker.com/

Tip 01

Zorg voor voldoende contrast bij alle teksten binnen de website. Probeer onderstaande tool eens om te bepalen of er voldoende contrast is tussen de tekst en de achtergrond. Dit maakt de teksten leesbaar voor iedereen.

Zorg voor voldoende contrast

Tip 01 ^Tip 02 ^Tip 03

Gebruik koppen (h1,h2) om de structuur van de content duidelijk te maken en zorg ervoor dat elementen waar je op kan klikken altijd een <a>

of <button> zijn. Mocht je dat opgelost hebben, kijk dan of alle velden in een formulier een duidelijk label hebben en aan elkaar gelinkt zijn. Zo kan een screenreader (en Google) altijd bepalen met welk element hij te maken heeft.

Probeer eens met het toetsenbord over je website te navigeren. Lukt het om alle elementen en onderwerpen te bereiken? Dit doe je door de tabs toets te gebruiken om door de elementen van een pagina te klikken en door op de spatiebalk of enter te drukken kan je het element wat op dat moment actief is selecteren. Om een website-toetsenbord- toegankelijk te maken is het belangrijk om iFrames te vermijden en buttons en hrefs te gebruiken.

Daarbij is het belangrijk dat bij een pop-up de overige content op een website niet wegvalt.

Gebruik

goede code

Toetsenbord toegankelijk

28 29

Tip 02 Tip 03

DIGITALE TOEGANKELIJKHEID

31

DIGITALE TOEGANKELIJKHEID PERPLEX DIGITAL

Over de auteur

30

Jorgen Jorgen

Mijn naam is Jorgen en ik werk al ruim 8 jaar als web/UX-designer bij Perplex. Voor onder andere VieCuri hebben we hard gewerkt om de website Drempelvrij te maken. Dit leverde een certificaat op waar we heel trots op zijn!

In al mijn projecten houd ik rekening met digitale toegankelijkheid. Met digitale toegankelijkheid werk je voor een vergeten doelgroep waardoor je op een andere manier leert kijken naar het design van een website.

Heb je nog vragen? Je kunt mij bereiken op...

jorgen.verweij@perplex.nl | 026 383 07 34

Willemsplein 46 6811 KD Arnhem