1
Stageverslag Algemene Bestuursdienst,
Nederlandse Permanente Vertegenwoordiging bij de
Europese Unie
Bachelorstage geschiedenis – 20 ECTS Maarten Toeter
Oude Ebbingestraat 59C 9712 HD Groningen
Stagebegeleider PVEU: Simone Kreutzer / Twan van Erp Stagedocent: dr. Ine Megens
2
Inhoudsopgave
Voorwoord 3
Inleiding 4
Werkzaamheden tijdens de stage 7
Reflecteren op het eigen handelen 12
Conclusie 19
3
Voorwoord
Mijn fascinatie voor Europa begon tijdens mijn studie geschiedenis aan de Rijksuniversiteit
Groningen. Veel onderwerpen waar ik mee in aanraking kwam tijdens deze studie hadden allen op een bepaalde manier betrekking op Europa en de Europese Unie. Mijn interesse wakkerde verder aan tijdens het bijwonen van een presentatie van de toenmalige EU Careers ambassadeur voor de Rijksuniversiteit Groningen. Ik heb haar benaderd en voor ik het wist was ik een jaar later zelf EU Careers ambassadeur. Kort daarna heb ik vanuit mijn drang om meer te weten te komen over de Europese Unie, mijn scriptie geschreven over Europese conditionaliteit en corruptie in Roemenië. Mijn EU ervaring smaakte naar meer en leidde uiteindelijk tot mijn sollicitatie bij de Nederlandse Permanente Vertegenwoordiging. Aangezien er geen officiële functie bij de Algemene
Bestuursdienst was gepubliceerd op www.werkenvoorinternationaleorganisaties.nl, heb ik zelf via LinkedIn contact gezocht met het afdelingshoofd Simone Kreutzer. Nadat ik mijn interesse kenbaar had gemaakt werd ik gevraagd een cv en motivatie aan te leveren. Kort daarna ben ik op
sollicitatiegesprek in Brussel geweest en kreeg ik te horen dat ik aan de slag kon op een functie die normaliter aan een Rijkstrainee was toebedeeld. Ik ben erg blij dat ik de kans heb gekregen om deze functie te vervullen.
Ik wil graag mijn begeleider Ine Megens bedanken voor haar begeleiding en mijn ABD collega’s Emmie Verbeke, Twan van Erp en Simone Kreutzer voor al hun hulp en gezelligheid tijdens mijn stage.
4
Inleiding
De Nederlandse Permanente Vertegenwoordiging van het Koninkrijk der Nederlanden bij de
Europese Unie of kortweg PVEU fungeert als de spil in de Nederlands-Europese relaties. Samen met 26 Europese lidstaten wordt er in Brussel getracht uiteenlopende Europese vraagstukken het hoofd te bieden terwijl de belangen van de verscheidene lidstaten en Europese instellingen in acht worden genomen. Het is de complexe structuur van het Europese politieke en het culturele strijdtoneel aldaar dat al jaren tot mijn verbeelding spreekt.
Ik heb het afgelopen half jaar stage gelopen bij de Algemene Bestuursdienst (ABD), een afdeling waarvan de naam weinig verraadt over de dagelijkse bezigheden. Simpel gezegd vormt de kern van de werkzaamheden het adequaat behartigen van de Nederlandse belangen op het gebied van personeelsbeleid. Daarmee tracht de afdeling het Nederlandse belang, perspectief, kennis en expertise in te brengen in voor Nederland belangrijke Europese instellingen en agentschappen. Tegelijkertijd zorgt een brede inzetbaarheid van Nederlandse EU-ambtenaren voor meer kennis en informatie over de voor Nederland belangrijke beleidsterreinen.
In de dagelijkse werkzaamheden richt de ABD zich op een aantal terreinen. Allereerst houdt de ABD zich bezig met de instroom van Nederlanders bij de diverse EU-instellingen en voor
Nederland belangrijke EU-agentschappen zoals FRONTEX en EASO door samen te werken met WerkenbijdeEU, carrière adviezen te geven en laureaten te assisteren bij hun sollicitatieproces. Daarnaast faciliteert en stimuleert de ABD de plaatsing van tijdelijke krachten in de vorm van Nationale Experts (SNE’s), tijdelijke ambtenaren (Temporary Agents) en het National Expert in Professional Training (NEPT) programma, waarbij Nederlandse ambtenaren gedurende een aantal maanden gedetacheerd worden bij de Europese Commissie.1 De ABD speelt tevens een zeer
belangrijke rol in de doorstroom van Nederlandse EU-officials naar midden-en hogere management posities, en de doorstroom van Nederlandse trainees bij de Europese instellingen voor tijdelijke aanstellingen. Ten slotte heeft de ABD een belangrijke adviesfunctie voor Den Haag om de instroom van Nederlanders bij de Europese instellingen te vergroten. Tijdens mijn stage heb ik op
verschillende manieren met deze doelgroepen te maken gehad. In het eerste en tweede hoofdstuk zal ik nader ingaan op deze werkzaamheden.
Het personeelsbestand van de Europese Unie is gebaseerd op het inwonersaantal van de respectievelijke lidstaten. Het aantal Nederlandse EU-beleidsmedewerkers bij de Europese Commissie zal bijvoorbeeld 3,9 procent van het totale Europese personeelsbestand moeten
1 SNE’s zijn (Nederlandse) ambtenaren die gedurende een aantal jaren gedetacheerd worden bij de Europese instellingen en agentschappen. Temporary Agents (TA) zijn tijdelijke functionarissen die geworven worden op AD schaal. Dit betreffen meestal senior functies.
5 vormen.2 Op dit moment wordt het percentage bij lange na niet gehaald en ligt het aantal startende Nederlandse beleidsmedewerkers (functieschalen AD5 t/m AD8) met 1,9% ver beneden het
streefcijfer.3 Bij het Europees Parlement en de Raad is minder data beschikbaar, maar ook daar zijn de getallen zeer ondermaats. Daarnaast wordt er binnen tien jaar een grote uitstroomgolf verwacht van hoge Nederlandse functionarissen. Ter illustratie: nagenoeg 25% van de Nederlandse EU-ambtenaren heeft binnen tien jaar de pensioengerechtigde leeftijd bereikt.4 Met de hoge uitstroomcijfers en de ondermaatse instroomcijfers van Nederlandse EU-ambtenaren staat Nederland voor een grote opgave. Tijdens mijn stage heb ik mij samen met het ABD-team op verschillende wijzen ingezet om meer Nederlanders werkzaam te krijgen bij de EU. Zo heb ik een bijeenkomst met andere ondervertegenwoordigde landen bijgewoond waarin we in gesprek gingen met de verschillende Europese instellingen en EPSO. Daarnaast heb ik WerkenbijdeEU geholpen bij een onderzoek naar de EU als (aantrekkelijke) werkgever om ervoor te zorgen dat er meer starters aan de slag gaan bij de Europese Unie.
Vanwege de urgentie begint deze kwestie de noodzakelijke aandacht te krijgen vanuit Nederland, iets wat onderschreven wordt door het kabinet in de jaarlijkse Staat van de Unie alsmede de kamerbrief van Stef Blok.5 Hierin onderkent de overheid dat een goede personele inbreng
noodzakelijk is voor een goede Nederlandse belangenbehartiging en informatiestroom richting de PV en Den Haag. Dit signaal wordt ook breder gedeeld, onder meer door VNO-NCW, Randstad en Berenschot. Ik ben tijdens mijn stageperiode samen met mijn collega Twan met zowel VNO-NCW, Randstad als Berenschot in gesprek geweest om nieuwe ideeën op te doen over de werving van nieuwe Nederlandse EU-ambtenaren. In mijn ogen werd het echter al snel duidelijk dat er een groot verschil zit in wervingsaanpak van het bedrijfsleven en de Europese Unie, waardoor dit bezoek weinig concrete gevolgen heeft gehad. Toch maakte het gesprek met Berenschot iets duidelijk dat ook op de Permanente Vertegenwoordiging wordt waargenomen, namelijk dat Den Haag niet altijd doorheeft wat er in Brussel gebeurd. Zoals eerder in deze alinea werd vastgesteld begint in de Hofstad daar langzaam maar zeker verandering in te komen.
Alle werkzaamheden die ik heb verricht tijdens mijn stageperiode hadden een relatie met de personele in- en doorstroom van Nederlanders binnen de Europese instellingen en agentschappen.
2‘’Report from the Commission to the European Parliament and the Council,’’ Europese Commissie, geraadpleegd op 20-02-2020,
https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/PDF/?uri=CELEX:52018DC0377R(01)&from=EN.
3 ‘’Kamerbrief over vergroten Nederlandse vertegenwoordiging bij de EU-instellingen en andere instellingen van de Europese Unie,’’ Stef
Blok, geraadpleegd op 16-3-2020,
https://www.google.com/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=1&cad=rja&uact=8&ved=2ahUKEwjCz6yEkZ_oAhUP-aQKHRJ8Dh0QFjAAegQIBBAB&url=https%3A%2F%2Fwww.rijksoverheid.nl%2Fbinaries%2Frijksoverheid%2Fdocumenten%2Fkamerstukken %2F2020%2F03%2F06%2Fkamerbrief-over-vergroten-nederlandse-vertegenwoordiging-bij-instellingen-ec-en-eu%2Fkamerbrief-inzake-nederlanders-bij-de-europese-commissie-en-andere-instellingen-van-de-europese-unie.pdf&usg=AOvVaw3fCf7Cqk6njt7_Ax5PCfn6.
4 ‘’Kamerbrief over vergroten Nederlandse vertegenwoordiging bij de EU-instellingen en andere instellingen van de Europese Unie,’’ Stef
Blok.
6 De brede scope van de ABD gaf mij de kans om met allerlei verschillende (hooggeplaatste) EU-ambtenaren en medewerkers van andere lidstaten in aanraking te komen. Tevens kreeg ik veel vrijheid en verantwoordelijkheid in het bepalen en invullen van mijn werkzaamheden. Naast deze werkzaamheden zorgden de verscheidene externe activiteiten en lezingen ervoor dat ik mijn tijd bij de Nederlandse Permanente Vertegenwoordiging maximaal heb kunnen benutten om meer te leren over de werking van de Unie. In de volgende hoofdstukken zal ik nader ingaan op mijn
werkzaamheden en hierbij nauw mijn leerdoelen betrekken die vooraf overeen zijn gekomen. In het eerste hoofdstuk zal ik eerst mijn dagelijkse werkzaamheden als stagiair bij de ABD uiteenzetten. In het tweede hoofdstuk zal ik nader ingaan op hoe de eerdergenoemde werkzaamheden zich hebben vertaald in mijn leerdoelen en zal ik reflecteren op mijn eigen handelen.
7
Werkzaamheden tijdens de stage
Gedurende mijn stageperiode bij de Algemene Bestuursdienst heb ik uiteenlopende taken
uitgevoerd en erg veel mogen leren. Alhoewel sommige werkzaamheden meer stagiair gerelateerde taken betroffen, zoals het maken van een wekelijks vacatureoverzicht, kreeg ik de kans om mijzelf te ontwikkelen en zelfstandig te opereren binnen het team. Ik werd bijvoorbeeld in staat gesteld zelfstandig carrièregesprekken met geïnteresseerden in een EU functie te voeren en hen te adviseren over mogelijke vervolgstappen. Door de ziekte van mijn afdelingshoofd en de tijdelijke afwezigheid van de managementondersteuner werd (en moest) ik vanaf het begin van mijn stageperiode volledig meedraaien in de werkzaamheden.
Een van de eerste taken die ik op mij genomen heb is mensen helpen met lobbyen voor het Blue Book en Schuman traineeship bij de Europese Commissie en het Europees Parlement. Voor deze traineeships kunnen geïnteresseerden zich twee keer per jaar opgeven. Gemiddeld melden elk jaar ongeveer 8000-10000 mensen zich aan voor het Blue Book traineeship en 6000-8000 mensen voor het Schuman traineeship. Om ervoor te zorgen dat deze Nederlanders een van de 1000 traineeship plekken voor beide traineeships bemachtigden stond ik hen bij door contactgegevens van Nederlandse EU-ambtenaren te verschaffen, en tips te geven over hoe ze het lobbyen het beste konden aanpakken. Het was erg leuk om naderhand berichten te ontvangen van mensen die waren aangenomen voor deze traineeships. Zij maakten kenbaar dat zij erg veel gehad hadden aan mijn tips en aangeleverde contactgegevens.
Naast het assisteren van de potentiële trainees heb ik ook laureaten te woord gestaan en gekeken of zij op een manier aan een baan geholpen konden worden. Ik heb bijvoorbeeld aan het begin van mijn stageperiode een laureaat begeleid die op sollicitatiegesprek zou gaan bij de
Europese Commissie. Hiervoor heb ik hem gekoppeld aan een collega op de PV die werkzaam was in zijn vakgebied om hem inhoudelijk voor te bereiden op de gesprekken. Op dit moment zijn er nagenoeg 50 Nederlanders die het concours hebben behaald maar (nog) niet werkzaam zijn bij een Europese instelling of agentschap. Om deze problematiek te adresseren hebben mijn collega Twan en ik op 5 december de zogenaamde EPSO Focus Country Meeting bijgewoond. Tijdens deze bijeenkomst ging EPSO in gesprek met alle ondervertegenwoordigde landen om samen tot nieuwe ideeën en oplossingen te komen voor de instroom problematiek. Daarnaast heb ik via EPSO een survey uitgestuurd naar alle laureaten om te vragen of zij nog interesse hadden in een baan bij de EU. Aangezien deze survey aan het einde van mijn stageperiode is verstuurd, is het aan mijn opvolger om hier een inhoudelijk vervolg aan te geven. Ook was ik aanwezig toen Twan in gesprek ging met de Rijkstraineecoördinatoren van het Rijkstraineeshipprogramma om het aantal
8 gemaakt.
Tijdens mijn periode in Brussel had ik ook het genoegen om de vorming van de Europese Commissie van dichtbij mee te maken. Zo heb ik onder meer de ‘’Hearing’’ van commissaris
Johannes Hahn (Budget en administratieve zaken) in het Europees Parlement bijgewoond en samen met mijn budget collega’s van de PVEU verslag gedaan van deze gebeurtenis. Samen hebben wij het interne bericht gemaakt die Rijksbreed is gedeeld. Hahn, een Europese commissaris die reeds twee termijnen (Barosso II en Juncker) achter de rug had, beantwoorde moeiteloos het spervuur van vragen waartoe hij onderworpen werd door de aanwezige Europarlementariërs. De stemronde over zijn benoeming was daarom enkel nog een formaliteit. Niet alle hearings waren echter een
uitgemaakte zaak. Wat moest de Europese Commissie bijvoorbeeld aan met een potentiële Britse kandidaat-commissaris terwijl de Brexit imminent was? Immers waren de Britten op dat moment (oktober 2019) nog steeds lid van de Europese Unie en daardoor wettelijk verplicht een Europese Commissaris aan te leveren. Andere kandidaten uit Hongarije en Roemenië (Laszlo Trocsanyi en Rovana Plumb) werden zelfs weggestemd door het Europees Parlement terwijl de Franse kandidaat, Sylvie Goulard, voorafgaand aan de hearings al werd afgewezen vanwege vermeende misstanden in Frankrijk. De Franse afwijzing zorgde voor flink wat consternatie in de Brusselse wandelgangen. Ik vond het erg interessant om deze turbulente tijd van dichtbij mee te maken en een gevoel te krijgen van het politiek krachtenveld wat zich achter de benoemingen afspeelde.
Nadat de commissarissen benoemd waren moesten zij hun kabinetten samen gaan stellen. Aangezien mijn beide collega’s afwezig waren was het aan mij om een brief te schrijven voor de hoge vertegenwoordiger Josep Borrell om de kandidatuur van een hooggeplaatste Nederlandse EU-ambtenaar kenbaar te maken. Het geeft mij nog steeds een enorme kick dat ‘’mijn’’ brief via de Nederlandse Permanente Vertegenwoordiger, Robert de Groot, bij Borrell onder ogen is gekomen. Ondanks dat de kandidaat uiteindelijk niet in het kabinet van Josep Borrell terecht is gekomen ben ik erg blij dat ik mijn team heb kunnen ondersteunen met zo’n belangrijke taak. Ik heb hierbij aan de hand van een voorbeeldbrief de benoemingsbrief opgesteld. Op die manier heb ik geleerd hoe je op gepaste wijze een kort en bondig bericht kan schrijven. Gedurende mijn stageperiode heb ik getracht mijn vaardigheid om kort en bondig schrijven verder te verbeteren.
Tevens was ik verantwoordelijk voor de selectie van het Erasmus for Public Administration programma. Dit programma geeft ambtenaren uit de Europese lidstaten, die tijdens hun dagelijkse werkzaamheden te maken hebben met Europa, de kans een kijkje in de keuken te nemen. Tijdens het tiendaagse programma worden verschillende instellingen in Brussel, Straatsburg en Luxemburg aangedaan en staan de laatste dagen van het programma in het teken van ‘’job shadowing’’. Ik maakte een selectie op basis van meerdere factoren zoals werkervaring, achtergrond en de relatie
9 met de huidige werkzaamheden. Ik heb voor dit programma tweemaal een selectie opgesteld. Bij de tweede selectieronde heb ik een lastige situatie meegemaakt waarbij ik twee kandidaten had geselecteerd. Een bepaald ministerie was echter zeer ontaard omdat hun kandidaat niet was gekozen en eiste dat hun kandidaat alsnog werd gekozen. Het was een dilemma wat zelfs doorklonk op directeursniveau van het desbetreffende ministerie. Na veel belletjes en mailtjes heb ik er uiteindelijk voor kunnen zorgen dat alle drie de kandidaten mee konden doen aan het programma. Dit voorval heeft mij erg veel geleerd over de nauwe scheidslijnen tussen ministeries.
Tevens ben ik zelfstandig in gesprek gegaan met respectievelijk de Nederlandse Head of Unit die verantwoordelijk is voor het Blue Book traineeship en een Nederlandse EU-ambtenaar die werkzaam is bij het Europees Parlement bij de Brexit Taskforce. Hij is het contactpunt van Nederlandse Schuman trainees binnen zijn afdeling.
Naast de hierboven genoemde werkzaamheden zijn er diverse bijeenkomsten die ik zelfstandig heb georganiseerd.
24 oktober: Welkomstbijeenkomst Nederlandse stagiaires en trainees te Brussel
Bij dit evenement heb ik getracht alle stagiaires en trainees met zo veel mogelijk instellingen en agentschappen kennis te laten maken. Zo heb ik Nederlandse EU-ambtenaren van het Comité van de Regio’s, Europese Raad, Europese Commissie en een Nederlandse directeur bij het Europees
Parlement uitgenodigd. Als sprekers had ik de Nederlandse directrice bij DG Klimaat Yvonne
Slingenberg en Joanneke Balfoort, ambassadeur Politiek en Veiligheidscomité PVEU, uitgenodigd. Ik heb Yvonne Slingenberg als spreker gevraagd vanwege haar functie als directrice bij DG Klimaat. Klimaat(neutraliteit) was namelijk een speerpunt van het Finse voorzitterschap dat tegelijkertijd met onze stageperiode aanving.
29 oktober: Lunchbijeenkomst National Experts in Professional Training
Op 29 oktober kwamen er 12 NEPT’ers langs voor een lunch samen met de plaatsvervangend Permanent Vertegenwoordiger, Ronald van Roeden. Na de lunch gingen zij met verschillende beleidsmedewerkers van de PV in gesprek over de werkzaamheden die zij gingen verrichten
gedurende hun detachering bij de Europese Commissie en de Europese Dienst voor Extern Optreden (EDEO). Op deze wijze werden zij goed voorbereid op datgene wat hun te wachten stond.
10
3 december: ABD Netwerkbijeenkomst
Bij dit evenement waren er diverse Nederlandse EU-ambtenaren aanwezig waaronder
hooggeplaatste gasten zoals Europarlementariërs, Directeur-Generaals, directeuren en minister Dekker. Ik heb een spreektekst voor minister Dekker moeten maken die hij uitsprak tijdens zijn speech voor de meer dan 200 gasten. Het was erg leuk en interessant om deze spreektekst te maken. Het moest kort en bondig zijn maar tegelijkertijd ook duidelijk maken waarvoor de bijeenkomst bedoeld was, namelijk het aanhalen van de banden tussen de Nederlandse EU-ambtenaren en de PVEU-afdelingen. Ik heb tijdens dit evenement de kans aangepakt om te netwerken met allerlei Nederlandse functionarissen.
26 februari: Afscheidsbijeenkomst Nederlandse stagiaires en trainees te Brussel
Het einde van hun periode als trainee/stagiair werd afgesloten door middel van een
afscheidsbijeenkomst waarbij de nadruk lag op het toepassen van de verworven competenties in het werkveld en het terugkoppelen van de begeleiding vanuit de ABD/WerkenbijdeEU. Het programma was opgedeeld in twee rondes. De eerste ronde bestond uit een brainstormsessie gesplitst was in drie delen:
- Deel 1: Oriëntatie: waar wilde je aan de slag, was dat duidelijk? Kunnen wij nog een rol spelen in de verduidelijking?
- Deel 2: Tijdens de stage: heb je de trainee/stage plek gevonden die je voor ogen had? Wat heb je hier geleerd/ waar liep je tegenaan? Heeft onze hulp geholpen jullie beoogde plek te realiseren?
- Deel 3: Toekomstplannen: wat wil je hierna doen? Waar hoop je dat wij je mee kunnen helpen dit doel te bereiken? Doen wij wat er door jullie verwacht wordt?
Voor het tweede deel van het programma had ik Rico de Boer, een social media expert, uitgenodigd. Hij ging op een interactieve wijze de groep vertellen hoe zij optimaal gebruik konden maken van LinkedIn. Na een interessante presentatie van Rico werd de bijeenkomst afgesloten met een borrel op de PV.
Naast alle werk gerelateerde bezigheden ben ik ook andere activiteiten gaan ondernemen. Ik ben bijvoorbeeld gaan voetballen bij Oranje In Brussel (OIB) waarbij het team het in een
landencompetitie opnam tegen andere Europese tegenstanders. Ons team bestond hierbij uit Nederlanders die werkzaam waren binnen de Europese Unie en daarbuiten. Ook heb ik samen met
11 mijn collega van financiën een tafelvoetbaltoernooi georganiseerd waar 16 teams vanuit alle PV afdelingen aan deelnamen. Daarnaast heb ik ook veel lezingen bijgewoond op de PVEU zoals een boeklezing van Geert Mak, een lezing van Diederik Samson over de Green Deal en een paneldiscussie met verscheidene Nederlandse (oud)-ambassadeurs die in Rusland, China en de Verenigde Staten hadden gezeten.
Ik heb mijn tijd tevens benut om mee te kijken buiten het werkveld van de ABD. Zo heb ik de raadswerkgroepen over financiën, sancties en de toelating van Servië bijgewoond, heb ik kortstondig het COREPER II overleg bijgewoond en heb ik een persbriefing van de Europese Commissie mogen ervaren.
12
Reflecteren op het eigen handelen
In het vorige hoofdstuk heb ik uiteengezet welke werkzaamheden ik heb verricht tijdens mijn stage bij de Algemene Bestuursdienst. Het uiteindelijke doel van deze stage is de ervaringen die ik heb opgedaan tijdens deze werkzaamheden te benutten in toekomstige werkzaamheden. Daarvoor vormen mijn persoonlijke leerdoelen uitstekende uitgangspunten.
Leeruitkomst 1: De competenties die ik tijdens mijn EU Careers ambassadeurschap heb verworven
zoals netwerken en presenteren, toepassen in het werkveld.
Toen ik aan mijn stage begon was ik reeds werkzaam geweest als EU Careers ambassadeur voor EPSO. Het voordeel hiervan was dat ik alle functieschalen kende en op de hoogte was van de doorstroommogelijkheden binnen de EU. Tegelijkertijd werd het mij duidelijk dat ik ook veel dingen nog niet wist zoals de verscheidene detacheringsmogelijkheden voor (Nederlandse) ambtenaren. Met mijn ervaring als ambassadeur kon ik vanaf de eerste dag van mijn stage zeer resultaatgericht werken en initiatief nemen omdat ik bijvoorbeeld sommige EU-medewerkers al kende die ik ook nodig had in mijn werkzaamheden bij de Algemene bestuursdienst.
Naast deze praktische zaken heb ik ook belangrijke competenties verbeterd door deze in het werkveld toe te passen. Vanaf de eerste dag bleek hoe belangrijk netwerken en jezelf presenteren is in Brussel: Het is een vluchtige wereld waarbij je maar kort de kans krijgt om jezelf op de juiste manier te kunnen presenteren. Juist het netwerken vormde voor mij daarom zowel een uitdaging als een kans. Op 3 december organiseerde ik bijvoorbeeld samen met mijn collega’s de
ABD-netwerkbijeenkomst voor alle Nederlandse EU-ambtenaren. Dit was dé gelegenheid voor mij om deze competenties toe te passen. Zoals al eerder werd vastgesteld waren er meer dan 200 gasten waaronder enkele hooggeplaatste medewerkers zoals Directeur-Generaals en Europarlementariërs. Bij een event als deze moet er daarom altijd rekening gehouden worden met wie je spreekt, wat hij of zij doet en altijd beseffen dat je in situatie zit waarbij je de ABD direct vertegenwoordigd. Ik vond het netwerken en mijzelf presenteren erg leuk; ik heb dit evenement voor 75% georganiseerd en kwam naar mijns inziens zelfverzekerd en duidelijk over in mijn gesprekken. Zo heb ik bijvoorbeeld een ontzettend leuk gesprek gehad met de hoogste Nederlander bij EDEO, Angelina Eichhorst. Ook tijdens andere evenementen zoals de borrel voor Nederlanders werkzaam bij EDEO, de door mij georganiseerde NEPT lunch en mijn presentatie tijdens de welkomstbijeenkomst voor Nederlandse trainees en stagiaires heb ik mijn netwerk- en presentatie skills in moeten zetten. Dit is denk ik goed gelukt aangezien ik na afloop van mijn presentatie meerdere complimenten van aanwezigen heb ontvangen.
13 Toch heb ik niet overal de indruk achtergelaten die ik wilde blijkens mijn beoordeling. Vaak zijn het kleine aspecten die andere mensen opvallen en die jezelf ontglippen. Vanaf mijn eindbeoordeling, toen de opmerking over mijn houding aan het licht kwam, ben ik hier extra op gaan letten door bijvoorbeeld rechtop te zitten en duidelijker te praten. Volgens de beoordeling heb ik naderhand mijn houding en de manier waarop ik overkwam verbeterd.
Leeruitkomst 2: Door middel van deze stage werkervaring en nieuwe competenties in een unieke
omgeving opdoen, die van pas kunnen komen in een toekomstige baan, stage of traineeship. Voorbeelden zijn het samenwerken in een internationale omgeving, inhoudelijke
verantwoordelijkheid nemen, initiatief nemen, zelf contact opnemen met mensen en creatieve en innovatieve manieren verzinnen voor het organiseren van evenementen.
Tijdens mijn stage bij de Permanente Vertegenwoordiging was ik elke dag bezig met het
samenwerken in een internationale omgeving, zowel met collega’s van de andere lidstaten alsmede EU-ambtenaren. Ik heb bijvoorbeeld veel contact gehad met collega’s van EPSO die ik nog kende van mijn EU Careers ambassadeurschap en gesproken met collega’s van andere lidstaten die zich ook bezighielden met de personele vertegenwoordiging. Het samenwerken in zo’n omgeving kent natuurlijk ook zijn uitdagingen. Ik moest werken in een omgeving waarin ik Nederland
vertegenwoordigde: alles wat ik zei of deed had potentieel belangrijke implicaties voor de ABD en de PV. Naarmate mijn stageperiode vorderde merkte ik dat ik beter doorkreeg wie je op welke manier kon aanspreken. Daarbij moest ik ook goed rekening houden met de positie die iemand bekleedde en het land waar hij of zij vandaan kwam. Ik merkte bijvoorbeeld dat de Fransen en Duitsers andere omgangsvormen met stagiaires hadden. Toen ik een gesprek met mijn Duitse stagiair-collega had, vertelde hij dat alle stagiaires bij de Duitse PV samen in een ruimte zaten terwijl hun afdelingen zich meerdere verdiepingen hoger bevonden. Een compleet verschil ten opzichte van de Nederlandse PV waarbij ik met elke vraag naar Robert de Groot kon stappen en een collega stagiair zelfs een keer met Robert de Groot meereed in zijn dienstauto. Ik heb dan ook geleerd dat zulke culturele aspecten zeer belangrijk zijn in het werken en opereren in een internationale omgeving. Het zijn ongeschreven omgangsvormen waar ik mij goed van bewust moest zijn.
Ik heb daarnaast in deze stage meer dan gemiddeld inhoudelijke verantwoordelijkheid kunnen en moeten nemen vanwege de afwezigheid van Simone Kreutzer, Emmie en in het begin ook Twan. Ik heb al zeer vroeg in mijn stage twee weken alleen moeten werken. Dit zag ik echter als een grote kans om mijn waarde voor het team te bewijzen, iets wat mij in mijn ogen goed is afgegaan. Ik wist natuurlijk nog vrij weinig maar juist het proberen en het zoeken naar oplossingen vond ik erg leuk. Als er opvallendheden waren deelde ik deze in onze groepsapp om Simone (en Twan) op de
14 hoogte te houden. Zo konden zij beslissen welke acties er ondernomen moesten worden. Zo heb ik de eerder genoemde brief geschreven voor Josep Borrell nadat Simone dat aan mij vroeg.
Desondanks bleef het soms lastig om inhoudelijke verantwoordelijkheid te nemen. Er waren bijvoorbeeld niet altijd nieuwe projecten voorhanden. Daarom heb ik de regie genomen door zelf projecten te bedenken die kon uitvoeren. Ik heb bijvoorbeeld samen met Jasper de Boer een opzet gemaakt voor een survey. Het werd namelijk duidelijk dat veel mensen die zich hadden aangemeld voor het concours hun sollicitatie niet voltooiden. Door middel van deze survey wilden wij inzicht krijgen op hun beweegredenen om de sollicitatieprocedure niet te complementeren. Aangezien een groot deel van dit onderzoek ten dele komt van WerkenbijdeEU heb ik veel samengewerkt om te bepalen wat zij graag terug zagen komen in de survey. Daarbij heb ik de data van de uitstroom geanalyseerd en aan hun teruggekoppeld welk deel van de uitstroomcijfers (de sollicitatie bestaat uit meerdere stappen) het meest interessant was om te onderzoeken. Ook vormde ik daarbij de link tussen EPSO en WerkenbijdeEU. Alhoewel mijn Haagse collega’s zeer enthousiast waren hebben wij uiteindelijk gewacht met het uitrollen van de survey tot WerkenbijdeEU hun werkgeversimago onderzoek had afgerond.
De ABD heeft zeer weinig werkgroepen die de afdeling bijwoont. Het was dan ook aan mijzelf om hierin actie te ondernemen. Ik heb daarvoor afdelingen benaderd of ik meekon naar een werkgroep. Hier kreeg ik alle vrijheid in vanuit de ABD en deze heb ik naar mijns inziens volledig kunnen benutten. Vooraf kreeg ik informatie toegestuurd om mij in te kunnen lezen voor de werkgroep. Alhoewel het voor mij als buitenstaander soms lastig was om de debatten te volgen kreeg ik goed inzicht op de werkwijze van deze raadswerkgroepen. Het is mij bijvoorbeeld duidelijk geworden dat het voorzitterschap van de Raad een belangrijke positie is vanwege de belangrijke invloed die zij kunnen uitoefenen op de agenda. Ook ben ik op andere vlakken initiatief gaan nemen om mijn verblijf in Brussel zo goed mogelijk te kunnen benutten: ik ben gaan voetballen in een landencompetitie en ik heb samen met mijn financiën collega en goede vriend Maurid het jaarlijkse PVEU/PVNAVO- tafelvoetbaltoernooi georganiseerd. Alle medewerkers hebben laten blijken dat ze het erg konden waarderen dat wij hier het initiatief toe hebben genomen.
Ook wilde ik graag in gesprek met Nederlanders die bij de verschillende Europese instellingen werkzaam waren, om op die manier inzicht te krijgen in het functioneren van de Europese instellingen. Dit heb ik onder meer gedaan door in gesprek te gaan met twee
Nederlanders, Floor van Houdt (Head of Unit verantwoordelijk voor het Blue Book traineeship) en Jelmer Hofkamp (medewerker Brexit Taskforce en begeleider van Schuman trainees). Het doel van de gesprekken met Jelmer en Floor was om erachter te komen of er nog relevante dingen speelden die van pas konden komen voor de ABD en hun begeleiding van de trainees. Alhoewel dat niet het
15 geval bleek heb ik wel zeer interessante gesprekken gehad over het reilen en zeilen van de
instellingen. Zo heb ik met Jelmer Hofkamp uitgebreid gepraat over de Brexit waarna hij zich moest excuseren omdat hij een vergadering had met de Brusselse zwaargewichten Guy Verhofstadt en Michel Barnier over de Brexit onderhandelingen. Ik vind dat ik hiermee goed heb laten zien dat ik initiatief heb genomen om nieuwe dingen te ondernemen naast mijn dagelijkse werkzaamheden als stagiair bij de ABD. Ook ben ik aan het eind van mijn stage in gesprek gegaan met Job van den Berg, afdelingshoofd Relaties met het Europees Parlement om meer te weten te komen over het Europees Parlement en ben ik in gesprek gegaan een Spaanse EU-ambtenaar over een alumninetwerk dat zij heeft opgezet. Het plan was namelijk dat ik een soortgelijk alumninetwerk zou ontwikkelen. Door de onderbezetting van het team ben ik hier helaas niet meer aan toegekomen. Ik heb echter wel haar contactgegevens doorgegeven aan mijn opvolger zodat hij gebruik kan maken van haar inzichten om het alumninetwerk vorm te geven. Daardoor hoop ik dat mijn contact met haar alsnog vruchten afwerpt.
Ik heb daarnaast een memo gemaakt over het contact tussen de afdelingen van de PVEU en de Nederlandse EU-ambtenaren. Hierin heb ik geïnventariseerd bij de PVEU afdelingshoofden welke contacten zij hadden met hun Nederlandse EU-collega’s. Tijdens het schrijven bleek dat de
schrijfwijze totaal ander was dan ik gewend ben vanuit mijn opleiding. Deze schrijfstijl, waarin kort en bondig geschreven moest worden, had ik niet meteen onder de knie. Daarom heb ik in januari meegedaan aan cursus berichten schrijven voor het interne berichtenverkeer op de PVEU en heb ik tips gekregen van mijn collega’s. Ook bleek het lastig om alle afdelingshoofden aan te zetten om informatie met mij te delen over het contact met de Nederlandse EU-ambtenaren. Dit heb ik besproken met Simone en zij heeft via Robert de Groot druk uitgeoefend op de leidinggevenden om deze informatie met mij te delen. Uiteindelijk is mijn memo in het afdelingshoofdenoverleg met Robert de Groot en Ronald van Roeden besproken en zal mijn memo een maandelijks terugkerend onderwerp worden: iedere maand zal het contact tussen de PVEU- afdelingen en de Nederlandse EU-ambtenaren worden geëvalueerd. Ik ben erg trots dat ik hiermee een blijvende bijdrage heb kunnen leveren voor mijn afdeling en de PV.
Tijdens het organiseren van evenementen heb ik getracht mijn eigen draai te geven aan de evenementen. Dit deed ik bijvoorbeeld door tijdens de welkomstbijeenkomst voor alle Nederlandse trainees en stagiaires Nederlandse EU-ambtenaren uit te nodigen van verschillende Europese instellingen. Zo konden zij al vroeg in hun stageperiode kennis maken met de verschillende Europese instellingen. Tijdens het afscheidsevenement voor alle Nederlandse trainees en stagiaires heb ik getracht een bijeenkomst te organiseren waar de trainees en stagiaires ook in hun latere professionele werkzaamheden iets aan hebben. Rico de Boer, een expert op het gebied van
16 LinkedIn, kwam ons daarom uitleggen hoe je het medium zo optimaal mogelijk kunt benutten in het delen van de ervaringen in Brussel alsmede het zoeken naar nieuwe vacatures. Daarnaast omvatte het programma een ronde over de begeleiding vanuit de ABD en WerkenbijdeEU. Daarmee wilden wij inzicht krijgen op de begeleiding die wij aan deze doelgroep bieden. Ik had met mijn collega van WerkenbijdeEU afgesproken dat hij dit deel zou presenteren. Achteraf gezien heeft hij erg veel het Blue Book traineeship behandeld waardoor andere stagiaires en trainees zich afvroegen of hun input wel waardevol was. Achteraf gezien had ik met mijn collega duidelijkere afspraken kunnen maken over deze presentatie om te voorkomen dat hij bleef hangen op het Blue Book traineeship.
Leeruitkomst 3: Door middel van deze stage meer kennis over de Europese Unie verwerven die van
pas kan komen in de beoogde master, Euroculture.
Ik heb tijdens deze stage erg veel geleerd over de Europese Unie. Het is mij bijvoorbeeld duidelijk geworden dat er naast de formele lijnen ook veel informele spelregels zijn. Bij elk onderwerp dat in de Raad aan bod kwam werd het duidelijk dat landen daarbij pacten vormen. Binnen deze groepen waren er vaak duidelijke geografische en culturele scheidslijnen zichtbaar. Zowel bij mijn werkgroep over geografische balans alsmede andere werkgroepen zoals budget waren het vaak de Zuidelijke lidstaten die tegenover de Noordwestelijke lidstaten stonden. Ik heb gemerkt dat deze praktijken het soms lastig maken om tot een overeenkomst te komen. Voordat ik naar Brussel kwam was ik nog niet bekend met deze duidelijke culturele scheidslijnen die een belangrijke rol spelen in de
onderhandelingen over uiteenlopende onderwerpen.
Ook is het mij duidelijker geworden hoe de relaties tussen het Europees Parlement, de Europese Commissie en de Europese Raad zijn. Het werd bijvoorbeeld duidelijk voor mij dat elke instelling zoveel mogelijk macht probeert uit te oefenen maar tegelijkertijd op een strategische wijze haar plannen probeert te verkopen bij de andere instellingen. Zo kwam tijdens mijn gesprek met Job van den Berg naar voren dat de Europese Commissie meer ten faveure van het Europees Parlement dan de Raad voorstellen schrijft omdat de eerstgenoemde van oudsher vooruitstrevender is, bijvoorbeeld op onderwerpen zoals migratie en de Green Deal. Dit levert echter tegelijkertijd ook weer complicaties op om het voorstel door de Europese Raad te loodsen. Daarnaast werd het duidelijk dat elke instelling steeds meer initiatief probeert te nemen. Ik zag dit bijvoorbeeld terug in de Green Deal waarbij de Commissie het voortouw nam, de benoeming van de Eurocommissarissen waarbij het Parlement zijn tanden liet zien door benoemingen te blokkeren en de extra Europese top over het MFK waarmee Charles Michel van de Europese Raad het voortouw trachtte te nemen in de onderhandelingen. Deze zichtbare strijd om invloed over de Europese agenda tussen de instellingen is uiterst interessant om te ervaren, ook omdat voor mij heeft geleid tot een kritischere houding
17 jegens het Europese besluitvormingsproces. Het is mij namelijk duidelijk geworden dat er in Brussel vaak weinig zichtbaar is van de uniformiteit waarmee de Unie zich naar buiten richt.
Leeruitkomst 4: Door middel van deze stage leren welke rol Nederland binnen de Europese Unie
speelt en hoe de Nederlands-Europese verhoudingen liggen.
Tijdens mijn stageperiode heb ik mogen ervaren welke rol Nederland binnen de Europese Unie speelt. Deze leeruitkomst was vanwege de omstandigheden; de Brexit, de nasleep van de Europese verkiezingen en de MFK onderhandelingen ongekend relevant. Gedurende mijn stageperiode heeft Nederland een belangrijkere positie verworven binnen de EU naast Duitsland en Frankrijk.
De titel van het recent gepubliceerde rapport van onderzoeksinstituut Clingendael over de percepties van de Nederlandse belangenbehartiging in de Europese Unie laat weinig aan de
verbeelding over: Weinig empatisch, wel effectief. Uit het onderzoek komt naar voren dat Nederland door andere actoren wordt gezien als pragmatisch, goed voorbereid en zeer geloofwaardig.6 Ik kan niet anders zeggen dat dit ook het beeld is dat ik tijdens mijn stage heb teruggezien. Toch merkte ik wel op dat andere lidstaten het vervelend vinden dat Nederland op onderwerpen weinig
meebeweegt, iets wat ook in het rapport onderkend wordt. Met het wegvallen van Groot-Brittannië heeft Nederland tegelijkertijd een belangrijkere positie gekregen binnen de Europese Unie. Ook binnen het Europees Parlement zie je de belangrijke rol van Nederland binnen de Unie. Dit is bijvoorbeeld terug te zien in de nominatie van Bas Eickhout (Groenlinks) en Frans Timmermans (PvdA) als spitzenkandidaten, de voorname rol van Nederlandse Europarlementariërs als schaduwrapporteurs en de zittingen van Nederlandse Europarlementariërs in belangrijke
commissies. Binnen de Europese Commissie speelt Nederland eveneens een belangrijke rol met de plaatsing van meerdere directeurs-generaals (onder andere bij DG BUDG, DG ECFIN en DG EMPL), directeuren en Head of Units. Ik kan dan ook concluderen dat Nederland vanwege de kennis en kunde binnen de instellingen een zeer belangrijke rol van betekenis speelt binnen de EU.
Het was lastig om aan den lijve te ondervinden hoe de Nederlands-Europese verhoudingen lagen gedurende mijn stageperiode. Dit had twee oorzaken: Ten eerste heb ik minder werkgroepen gevolgd dan andere stagiaires waardoor ik minder hoogte heb ik gekregen van de verhoudingen binnen de werkgroepen. Ten tweede heb ik vanuit mijn positie bij de ABD vooral van doen gehad met Nederlandse ambtenaren, alhoewel ik veelvuldig gesproken heb met collega's en EU-ambtenaren uit andere lidstaten. Ik heb daarbij gemerkt dat de verhoudingen voornamelijk gebaseerd zijn op de standpunten die vanuit de hoofdsteden worden aangeleverd. Veelal bleken
6 Brigitte Dekker et al., Weinig empathisch, wel effectief. Percepties van Nederlandse belangenbehartiging in
18 collega's van de PV’s en EU instellingen tijdens informele gesprekken verrassend eensgezind over onderwerpen. Toch konden er ook grote verschillen waargenomen worden, vooral op grote onderwerpen zoals het MFK. Alhoewel ik mijn leeruitkomst geformuleerd heb als de
Nederlands-Europese verhoudingen ben ik erachter gekomen dat deze verhoudingen per land/instelling
situatieafhankelijk zijn. Ik kan wel concluderen dat de algemene verhoudingen beter zijn met de Noordwestelijke lidstaten. Dit zag ik terug in de Raadswerkgroepen alsmede de EU-ambtenaren waar veel contact mee was, naast de Nederlandse EU-ambtenaren.
19
Conclusie
Terugkijkend op mijn stageperiode bij de Algemene Bestuursdienst kan ik niets anders zeggen dan dat ik ontzettend veel geleerd heb. Ik heb gemerkt dat deze stage mijn kijk op de Europese Unie zowel positief als negatief heeft beïnvloed. Ik snap nu bijvoorbeeld beter hoe de verschillende Europese instellingen van elkaar verschillen en hoe Nederland invloed tracht uit te oefenen. Het is geweldig om dingen in het nieuws te lezen terwijl je dit de dag ervoor al hebt besproken.
Tegelijkertijd bedient EU zich ook van praktijken waar veel geld en mankracht over de balk wordt gesmeten, zoals de maandelijkse plenaire sessie van het Europees Parlement in Straatsburg. Ik ben blij dat ik de mogelijkheid heb gekregen om een beeld te kunnen ontwikkelen van de Europese Unie terwijl ik daar zelf onderdeel van was.
Deze stage heeft mij gevormd: ik weet nu beter wat ik leuk vind, waar ik goed in ben. Daarnaast ben ik beter te weten gekomen wie ik ben. Het samenwerken en opereren in zo'n
omgeving was nieuw voor mij en ik ben dan ook erg blij dat ik dit heb mogen ervaren. Ik heb nieuwe dingen opgestoken die ik nu kan gaan gebruiken in mijn verdere carrière. Voor straks zal dat eerst de studie Europese Studies zijn, wat daarna volgt is nog ongewis. Vanuit mijn tijd in Brussel kan ik concluderen dat er ontzettend veel mogelijkheden zijn. Ik kijk er erg naar uit om die mogelijkheden te gaan ontdekken.
20
Literatuurlijst
Dekker, B. et al. Weinig empathisch, wel effectief. Percepties van Nederlandse belangenbehartiging
in de Europese Unie. Den Haag: Instituut Clingendael, 2019.
Ministerie van Buitenlandse Zaken, Staat van de Europese Unie 2019.
Internetbronnen
‘’Kamerbrief over vergroten Nederlandse vertegenwoordiging bij de EU-instellingen en andere instellingen van de Europese Unie,’’ Stef Blok, geraadpleegd op 16-3-2020,
https://www.google.com/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=1&cad=rja&uact=8&ved=2ah UKEwjCz6yEkZ_oAhUP-aQKHRJ8Dh0QFjAAegQIBBAB&url=https%3A%2F%2Fwww.rijksoverheid.nl%2Fbinaries%2Frijksoverh eid%2Fdocumenten%2Fkamerstukken%2F2020%2F03%2F06%2Fkamerbrief-over-vergroten- nederlandse-vertegenwoordiging-bij-instellingen-ec-en-eu%2Fkamerbrief-inzake-nederlanders-bij- de-europese-commissie-en-andere-instellingen-van-de-europese-unie.pdf&usg=AOvVaw3fCf7Cqk6njt7_Ax5PCfn6.
‘’Report from the Commission to the European Parliament and the Council,’’ Europese Commissie, geraadpleegd op 20-02-2020,
https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/PDF/?uri=CELEX:52018DC0377R(01)&from=EN.
‘’VNO-NCW en Randstad: Nederlands talent interesseren voor banen in Brussel,’’ Flexnieuws, geraadpleegd op 20-02-2020, https://www.flexnieuws.nl/nieuws/vno-ncw-en-randstad-nederlands-talent-interesseren-voor-banen-in-brussel/.
