mei 1880
olitiek en G ultuur
MEI 1960
Na vijftien jaar
Terugblik op de bouwvakstaking De bisschoppen en de vakbeweging De Mammoetwet
Tilanus en de evenredige vertegenwoordiging 100 jaar Max Havelaar
PARTIJDOCUMENTEN:
Verklaring van het Partijbestuur der CPN Verklaring van het Dagelijks Bestuur der CPN Mededeling van het Dagelijks Bestuur
POLITIEK en CULTUUR
Fr. Baruch M. Bakker H. Hoekstra G. van Praag T. de Jonge F. W. Driessen
205 208 217 224 234 242
248 250 252
verschijnt maandelijks bij uitgeverij Pegasus Leidsestraat 25, Amsterdam-C., tel. 35957.
De abonnementsprijs is f 4,50 per jaar, f 2,25 per half jaar, losse nummers 40 cent.
Ons gironummer is 173127, gemecntegiro: P 1527.
Correspondentie over betalingen en verkoop zenden naar de administratie p/a Pegasus.
Alle correspondentie over de inhoud naar de redactie van P. en C.
Prinsengracht 473, Amsterdam-C. tel. 62565.
2
-
20e ja.,..ang no. 6 . "' ... "! • •
· PoUtiek
ea Caltllti ..
maandblad aewiJd aan de theorie en praktiJk van het
marxlame-lenlnlame onder lelding van het partiJbeatuur der c.p.n.
Na ·viiftien
Toen vijftien jaar geleden de klokken. der bevrijding hun heldere lied begonnen te zingen, waren de harten v<an het Nederlandse volk niet alleen vervuld van de definitieve vernietiging van een macht, die menig hazenhart en zowat elk vertegenwoordiger van de ;,geveS:- tigde belangen" als onverwoestbaar en onoverwinnelijk had be- schouwd. Maar de Nederlandse arbeidersklasse en alle democraten waren ook vast besloten tot werkeliJkheid te .brengen wat toen alge- meen werd aangeduid met de leuze: herstel en vernieuwing.-
· Oppervlakkige waarnemers, wier horiron niet verder reikt dan de geluidsgolven van mr. Riltermans zondagspreken, mogen zeggen dat het allemaal vergeefs is geweest, want is; het soms niet- waar, dat het herstel van het oude heeft plaatsgevonden en de vernieuwing is ver- geten?
Zij praten als de kikker in een stilstaande poel, die opmel'lkt, dat de vliegen even saai smaken als het vorige jaar en die absoluut niet in · staat is waàr te nemen hoe ingrijpend de wereld verjongd en ver ..
nieuwd is.
Als er één .symptoom duidelijker tot de _verbeelding kan spreken - is het dan soms niet de korte maar overtuigende campagne van de socialistische krachten, die Herr Adenauer gedwongen hebben, zijn on- misbare minister Oberländer ontslag te geven?
De betekenis van deze overwinning kàn niet· over.schat worden èn r zij kwam JUist op tijd om ons nog eens aan te tonen, hoe ingrijpend de krachtsverhoudingen in ons werelddeel en d~ rest van de aarde als·
gevolg v:an Hitler's nederlaag en in de jaren daarna zijn veranderd.
De communisten hebben nimmer· verborgen gehouden - en in feite zijn zij als de enige oonsekwente aanklagers opgetreden - dat achter Adenauer de oude krachten schuilgaan, die Hitier als de sterke man en de redder van Europa hebben aangeprezen. Natuurlijk is het waar, dat de aanstichters en profiteulis van de Tweede Wereldoorlog -. de Westduitse bankiers - en staalmagnaten, de half-feodale .grootgrond- bezitters, de nazi-rechters en de generaals, dankzij Truman, Foeter Dulles en andere reactionaire politici uit het geallieerde kamp, weer
in het zadel zitten. <
Bankiers Abs, Hitler's "Wehrwirtschaftführer" en "Finanzberater''"
(financiëel adviseur), dir~cteur van de beruchte I. Q. ~ Farben, tijdens
. a.:oedogdoor het Amerikaanse nûnisterie van Justitie als een van de···_·.
voornaamste dirigenten achter Hitler's facade aangewezen, - Ab~ zit weer .ill.,d.e djr.ectiekanioren van de voo111aamste Westduitse monopo- lies' $:i·-van~ve1e internationale, zoáls onze "eigen" Koninklijke Olie/
Sbelt'/''' ... ·. · · · · ·· ·
De "grijze eminentie" uit de tijd van Hitler, de "rijkste man v_an Duitsland", Pferdmenges, is de intimus van Adenauer en men zegt, dat Adenauer geen stap doet zonder toestemming van Pferdmenges.
,Maar ·daarbij :moet· men· toch ook vertellen, dat het juist Pferdmeng~
is geweest, die zich tot doel had gesteld, het hoofd van Oberländer te redden. Nee, de financiers van.Hitler, zijn advocaten en, zijn generaals, zijn niet meer wat ze vroeger eens warent
A .Is wij vervólgens in ons eigen land om ons heen kijiken, zien wij *
. eenzelfde soort ontwikkeling. De officiële herdenkers van verzet en overwinning kunnen ongetwijfeLd aanspraak maken op de orde·
dèr huichelaars met diamant en eikenloof. Met verzet en overwinning hebben zij slechts inzover iets uitstaande, dat zij het verzet hinderden zo goed zij konden en dat de overwinning op Hitier heel wat eerder was gekomen, indien de wereld wat minder van hun soort rijk was
. geweest. . ·
· Voor de geschiedenis is het ongetwijfeld van g.root belang de doop- ceel van prof. de Quay over de periode van 1940-45 volledig te lich- ten. Ooik is het van ibelang te weten, wat Romme in die tijd nog meer
· heeft' gedaan, behálve het schrijven van zijn "nieuwe grondwetsarti- kelen", die de richtlijn voor zijn corporatieve, reactionaire politiek van na de ooorlog zijn ge,weest. ·
Uet is van belang om te weten, dat de Nederlandse fabrieken van Philips en de AK.U en zoveel anderen tijdens de bezetting voorname- lijk ten behoeve van de Duitse oorlogvoering hebben gedraaid.
;Wij ikunnen niet vergeten, dat de grootste "bunke;rbouwers" uit de oorlog, hun firma-naam gefatsoenee~d en door en door "eerbaar" heb- ben gemaakt door kwistig corruilissarissen-zetels onder "verdienste- lijke" en "democratisch betrouwbare" politici uit te delen.
Het is ons niet ontgaan, dat mr Woltersom, de rechterhand VIUl Philips tijdens de oorlog in opdracht van dè iQ:ezetter gepoogd heeft, onze ondernemers in de ."Duitse" geest en volgens de _rjchtlijnen_· van Seyss-Inquart te organiseren en dat deze zelfde mr Woltersom thans - tezamen met dr Hirschfeld - Seyss Inquart's secretaris-generaal v:an Economische Zaken - .áls een der vóornaamste vertegenwoor- digers van onze monopolies optreedt. · ' · · · ·
Evenmin vergeten wij dat, al deze monopolisten, al deze verte~en
woordigers van de oude tijd, vijanden van verzet en vernieuwing, thans optreden áls de voornaamste gangmakers van een binnenlandse pOlitiek van reactie en een ,buitenlandse van steun aan de Westduitsè revanchisten. Ook behoeven we niet, te verzwijgen, dat sommige· Ite-.:.
den,- die nu nog steeds de erepalm v:an het verzet voor zich opeisen,
~tot de grootste schreeuwers in het koor van Adenauer's Hollandse rou- ziekvereniging q.ehoren.
206
' I
Maar wat bewijst dat allemaal? Dat er niets veranderd is? Op z'n hoogst, dat het tijd wordt, dat er nu wél iets verandert! Dat de tijd voor· herstel en vernieuwing van de democratie meer dan rijp is.
Het 'bewiJst, dat de ,politiek van onze Nederlandse reactie hoe lan- ger hoe· meer in strijd raakt met de objectieve en historische onver- mijdelijke ontwikkelingstendenzen in de wereld, zowel als in eigen land. Het bewijst, dat onze eigen reactie in een hopeloos gevecht is gewikkeld, wa:nt de nieuwe machtsverhoudingen die zich in en na de Tweede Wereldoorlog hebben ontwikkeld, de atpkomst van het steeds machtiger socialistische wereLdstelsel, de ontplooiing van de .onafhan- kelijkheidsstrijd der eertijds koloniale volken, de groei van de arbei- derbeweging - dit alles toont aan, dat hun pogingen om het rad der geschiedenis terug te draaien, bij voorbaat tot mislukking veroordeeld is.
De oorlog heeft veranderingen teweeg gebracht, die nooit meer on- gedaan kunnen woroen gemaakt. De beVrijding v;an hele treinladingen gedeporteerde Joden door de Bulgaarse arbeiders, de grote Februari- staking in ons land, de lange reeks van heldenfeiten uit de strijd d~ar
Belgische en Franse arbeiders tegen de nazi-bezetter - dit alles heeft een ·verandering in het bewustzijn V·an de massa teweeg gebracht, waarmee iedere reactionair heden ten dage rekening moet houden.
· En wie nog niet overtuigd is van de ·beslissende verzwakking van de positie der oude krachten, die hoeft slechts te kijken naar de on- afgebroken mislukkingen die ·zij in de gehele 15-jarige periode sinds t 1945 hebben geboekt. . De belangrijkste mislukking was ongetwijfeld die van de koude oorlog, die zich ten doèl stelde de arbeidersbeweging in de lmpitalistisch,e landen een onherstelbare slag toe te brengen en het vroegere machtsoverwicht over het socialisme door de bewape- ningswedloop te handhaven. Nóch van het eerste, nóch van het tV?"eede doel is iets terechtgekomen~
Meer en meer mensen, tot diep in de rijen van onze burgerij en de i.ntellectuelen raken er van overtuigd, dat deze hele politiek met haar 'binnenlandse nasleep tot niets heeft geleid, en dat ontwapening èn
vreedzame co-existentie het gebod van onze tijd zijn.
In de geschiedenis moet men zich niet blind .staren op ·zulke betrek- kelijk korte periodes, die, zoals de huidige, uiterlijk gekenmerkt wordt door de opkomst van het kabinet-De Quay en de groei van de staats- monopolistische machten. Uit kortzichtig respect voor de "downsn mQet men de "up's" niet uit het oog verliezen. Niet het tijdelijk her- stel.van het oude is beslissend, maar beslissend zijn de "up's, de otr-
k~tVP.A de" nieuwe krachten in de wereld en in ons eigen land. c;.
Bij de herdenkhig van de dag der bevrijding :moet ~en djt ~ P:9~
oog houden. . ·
Het geeft ons de ·zekerheid, dat de vooruitzich,ten van de naar duur- zame vrede en welvaart hunkerende mensheid beter .zijn dan ooit.
Nooit hebben wij de dag der bevrijding in gunstiger omstandigheden
h~rdacht als thans.
FR. BARUCH.
I ;
Terugblik op de bouwvakstaking De staking in de bouwvakken is, als de lezer deze regels onder ogen
zal krijgen, al weer geruime tijd vool'lbij. Andere zaken houden ons bezig ~n het heeft daarom weinig ~n, nogmaals tot in alle kleinig- heden het hele conflict na te lopen. Het dagblad "De Waarheid"' heeft daarover trouwens zoveel geschreven, dat de lezer zich al deze fei~en
nog wel ·herinnert.
Er zijn: in de staking echter een aantal elementen geweest van zo · eminent belang, dat het noodzakelijk lijkt die alsnog in een beschou.:.
wing. onder de loupe te nemen. Immers, ieder stuk strijd levert am- . munitie voor het volgende conflict en hèt is onze plicht, die ammunitie
bijeen te garen.
Voor we echter op de belangrijkste aspecten van de staking als- nog ingaan, lijkt het toch wel nuttig om nog even het verloop van· het oonflict op te halen.
In juli 1959 kondigde de regering-De Quay de zgn. vrijere of gedif- ferentieerde loonpolitiek af. In de loop van de tijd kwam hierin als lijn n:aar voren: Tot aan 1 april rouden de collectieve arbeidsoveTeen- · komsten worden vernieuwd, waarbij op grond van de prod.uctiviteits- toel].ame (dè toename van de productie per arbeider) uiteenlopende loonsverhogingen konden wo~den overeengekomen.
, De loonsverhogingen mochten dan echter niet worden verrekend irt de prijzen. Op 1 april, bij de verhoging van huur en melkprijs, zou een algemene loontoeslag worden gegeven, die in het algemeen ook niet doo~berekend mocht worden.
· Na deze vaststelling begonnen de onderhandelingen in de diverse bedrijfstakken. Zo ook in het bouwbedrijf. Daar verliepen ze 1bepaald stroef, nie·t in de laatste plaats doordat er een aantal ernstige grieven lagen, ten gevolge van de CAO van 1958. Ten eerste was in deze CAO hêt basislooon te laag, ten tweede behelsde het een bepaling 'tie het mo-
gelijk maakte, de arbeiders voor de ·rechter te dagen indien zij een ho- ..,~ ..
ger loon trachtten te bedingen. ·
Bovendien was in die CAO een vorm van ·werkclassificatie inge- werd.
V an·af het begin der onderhandelingen dus - en dat is van beslis- sepde betekenis voor het verloop van zaken .:.:._ stonden deze onder zware .;druk van de arbeiders, wier voornaamste eisen waren: Loons- verhoging' en beëindiging van de vervloekte boetebepaling.
,~GEilEIM W:APEN"
Op 1 februari werd de ontwerp-CAO aan het college v~ RijkS-
bemiddelaars voorgelegd. .
Ze behelsde een, gezien de winsten die de aannemers maken, vrij schamele, loonsverhoging van 5 pct, een -aantal secundaire verbete·
ringen - terwijl de boetebepaling w.as geschrapt. ·
De ontstemming der bouwvakarbeiders hád dan weliswaar niet ge- 208
•
leid tot èen in ~lle opzichten aanvaardhare CAO - o.a: het functie- groepen-systeem bleef opgenomen - maar het product was een stap vooruit.
Wat bleek echter? De ondernemers hadden een "g~heim wapen" in-·
gebouwd, dat alles op losse schr·oeven zette. Terwijl zij accoord zeiden te gaan met géén doorberekening in nieuwe werken - en wie is bij machte een aannemersberekening te controleren, behalve hijzelf? -·
bleken zij vast van plan te zijn, de loonsverhoging bij de lopende wer- ken in de prijzen te verrekenen, op grond van de zgn. risico-clausule .
. . Het college van Rijksbemiddelaars wees, op aanwij·zing van de re- gering, deze yoorwaarde E!f. De aannemers hielden voet bij stuk. De erkende vakbonden stelden een ultimatum. En daarmee waren de . i voorw.aarden voor de .staking geschapen, die dan ook op 7 maart uit-
brak. 40.000 arbeiders legden in 25 plaatsen het werk neer.
De. oproep was gericht tot de lede:t;t der erkende vakorganisaties, maar aan de staking deden ook alle andere arbeiders mee. Op grond van zware druk der houwa~beiders zegden de bestuurders der vak- . verenigingen ria enkele dagen een steun van 6 gulden per dag toe ~n
de niet bij hun bonden aangesloten arbeiders. In een reeks van plaat- sen namen commissies de inzameling van aanvullende steunbedragen ter hand.
Inmiddels vond druk overleg plaats in . Den Haag, waarbij de .rege- ring . herhaaldelijk blijk gaf concessies aan de aannemers te willen doen. Opvallend was, dat vooral bekende KVP-ers als Van Thiel en Andries8en zich als ".bemiddelaar" met voorstellen van de aannemers bij de regering kwamen aandienen.
Tijdens een parlementair debat werden van regeringszijde de enorme wiristen van bouwpatroons ten tonele gevoerd, maar werd een actief ingrijpen harerzijds afgewezen "om d~ sfeer niet te bederven".
De .staking duurde voort, de ondersteuning door de bevolking werd steeds actiever en beter georganiseero.. Toen .tenslotte de aannemers -na een mislukt kort geding - op maandag 21 maart ervoeren, dat de ... staking niet afbrokkeLde, maar sterker en uitgebreider dan oóit was, tekenden zij het contract - waarbij de regering tegelijkertijd een prijs- beschikking afkondigde. De bouwarbeiders hadden hun staking ge- wonnen.
DE HOOFDZAAK
E n thans dus enkele kanttekeningen bij een aantal, ons inziens be- langrijke, aspecten van de staking.
Om te beginnen dit punt: Voor het eerst na d~ oorlog gingen grote aantallen arbeiders in strijd, na een opwekking daartoe van hun bon-
den. . r
, Velen .hebben diepzinnig zitten zoeken naar de duistere bedoelit\- gen, die hierbij wer mogen hebben voorgezeten.
Nu. is het ver van ons, de zaak al'te zeer te willen vereenvoudigen, als wij in hoof.dzaak op één, ons inziens doorslaggevend, aspect van de zaak wijzen.
Natuurlijk is het duide)ijk, dat sommige kringen de staking niet
•
. zonder een zekere hoop hebben zien aanlromen, omdat zij dachten dat ze zo zwak stond dat re gemakkelijk stukgeslagen zou kunnen worden.
Een mislukte staking toch zl>u een slag zijn geweest èn tegen de bouw- arbeiders, èn tegen de hele arbeidersbeweging. Ze zou ondernemers bij hun vrijere loonpolitiek zeer te. stade zijn gekomen.
Maar dat verklaart toch .nog niet, waarom hele bonden niet hun káder de strijd aanbonden, waaronder velen met grote geestdrift, en waarom tienduizenden ongeorganiseerden daaraan deelnamen.
Dat is het booMelement en daarvoor was :dan ook maar één, voor dè hand liggende reden. Dè bonden moesten de staking uitroepen. Had- den zij dat niet gedaan, dan waren de arbeiders zelf in staking gegaan, met de steun van grote delen van de NVV '*aders.
De feiten sprek~n hier voor zichzelf.
Toen ~e nieuwe CAO in de grafische industrie niet op bevredigende
1 wiJze afkwam:, gingen de Amsterdamse typografen in staking, onder leiding van hun plaatselijke bestuurders, tegen de wil van hun hoofd-
bestuur in. · ·
·.oe met~al-CA!O kwam net op tijd om te verhinderen, dat de sta- king bij Werkspoor, w:aaraan allen deelnamen, naar de hele metaal- industrie zou overslaan.
De busstakingen, eveneens veroordeeld door de hoofdbesturen, wa- ren voor!bee1dig~ stukken strijd, eveneens eensgezind uitgevoerd onder leiding van plaatselijke vakbondskaders. Bij de bouwarbeiders, met hun grote strijdervaring, zou het nog heel wat anders zijn geworden.- En daarom bleef hier ook de onwillig.ste hestuurder geen andere keus,
da~ om zelf de organisatie van de staking ter hand te. nemen.
Daarom is, alle goocheltrucjes en redeneel1kunsten van sommige schijnfilosofen ten Spijt, deze staking in de eerste plaats een actie ge- wee$1; van de bouwarbeiders zelf, voor betere werkomstandigheden
en een beter loon. · · '
TRAN:EN BIJ DE BAZENi
Dit feit wo:rdt onderstreept door de houding van de ondernemers en hun politieke partijen. . ·
De katholieke en liberale ondernemersorganisaties hebben er geen gras over laten groeien om op directe en indirecte wijze de veroedi- ging van de bouwpatroons ter hand te nemen. Ze hebben bovendien ondubbelzinnig de bouwstaking verooroeeld.
In· "De (liberale) Onderneming" van 19 maart wordt het optreden
"1/'an de bonden een .,,wel z~r ver gaande stap" genoemd. E.r wordt gevraagd: ,,Was het nodig om onmiddellijk op deze wij~e te reageren?"
en er wordt de vakbonden· verweten dat zij het eigenlijk zijn geweest, die door hun ultimatum het conflict hebben toegespitst.
De "Katholieke Werkgever" van 26 maart spreekt van een ·"bewust- zijnsvernauwing" die zelfs de Tweede Kamer had aang.etast en die
·zodanig was "dat nog vrijwel niemand is toegekomen zelfs aan het·
stellen v:an de vraag, of de afweging van belangen de werknemers- organisaties (d.i. de vakbonden) er onafWend:~ar toe had moeten 210
brengen .om op 3' maart het. bekende ultimatum met een termijn van twee dagen uit te .brengen".
Het zijn vooral de politici van de grootste ondernemerspartij dé Katholieke Volkspartij van Romm.e, die er blijk van hebben gegeven dat zij dit ondernemersstandpunt deelden. Zij zijn het geweest, die het . hardste hebben gelopen om de aannemersvoorstellen aan de re- gering voor te leggen en ze bij hen te bepleiten. En om ieder misver- stand uit de weg te ruimen, heeft de heer Romme op 26 maart voor zijn partijraad nog eens duidelijk uitgesproken, dat "goddank" de sta- king was afgelopen, dat stakingen een euvel zijn en dat er een ,,rechts- instituut uit het bedrijfsleven" moet komen, dat stakingen tot een
"kwalijke overbodigheid" maakt.
Als de grootste ondernemers en hun belangrijkste politieke spreek- buizen zo heginnen te piepen, wel, dan hoeft geen ,arbeider -er aan te twijfelen of hij raak geslagen heeft.
DE SABOTEURS
In De Waarheid is reeds ellkele malen uitvoerig stilgestaan bij de houding van een paar kleine maar niet te verwaarlozen groepjes in dit conflict.
De PSP heeft zich in een aantal centra vereenzelvigd met de sta- . kingsbrekers van de OVB, door haar vuur· niet te richten op de onder- nemers of op de regering, maar op de leiders v:an de Uniebonden- die op· dat moment juist de .staking hadden uitgeroepen. Dat was de bekende Trotskistische activiteit, zoals we die al van vóór de oorlog
kennen. ·
. In een hoofdbestuursmanifest van de PSP werd geen woord van steun aan de staking uitgesproken, noch werd er gerept van solidari·
teit.
Over de OVB is hiermee ook meteen alles gezegd. De jongens van Toon van der Berg hebben maar één zorg gehad: Hoe maken we de staking kapot?
·En daarmee zijn wij dan bij de Gortzak-Brandsengroep aangeland.
Want nog maar zeer kort tevoren was dezel:Me Toon van der Berg de geëerde gast op Brandsens congresje. En wat Gortzak c.s. verder be- tr.eft: Aanvankelijk hebben zij alles gedaan om de strijd voor. een betere CAO verdacht te maken, later hebben zij zich tot hetuiterste ingespan- nen om de solidariteitsactie af te breken.
Voor de zoveelste keer •bleek de Gortzak~kliek, als het op strijd aan kwam een steunpunt van het ondernemerdom te zijn.
Ook wat dat betreft was er van het westelijke .front dus helemáál geen nieuws.
DE P.V.D:.A. EN QE' STAKIN.G
Van bijzonder belang i's natuurlijk de houding van de PvdA in deZé actie. Waar:bij meteen de vraag rijst, of men wel .spreken kan yan
"de" houding van ,.de" PydA.
Wat de leiding van deze partij zelf betreft, zoals die zich met name
\litte in het officiële partijblad " Het Vrije Volk," kan men sleçhts con-
~tateren, dat ze de 'staking op lauwe wijze behandelde. De eerste dag de beste reeds werd in dit blad geconstateerd dat "de stakers de kas- tanjes voor de regering uit het vuur haalden" .. 1
Daarmee was meteen gepoogd een eerste wig te drijven in de sta- king., en werd dezelfde ondermijnende voorstelling van zaken gegeven die later ook de PSP-spreker Lankhorst in· de Tweede Kamer zou ge-
ven. · ' .
De stakers staakten niet voor de regering. Ze staakten voor zich- zélf, tegen een eindeloos rekken van de CAO-onderhandelingen. Ze staakten om geld te krijgen. Dat ze daarbij tegelijk de ondernemers dwongen op de lmieën te gaan op het punt van de doorberekening was een extra-winstpunt, dat een staking bepaald niet onwaardig is.
De strijd tegen prijsverhoging is van een zeer groot belang voor de ar.beidersklasse en het ontsiert haar .bepaald niet, als ze in een staking ook die strijd .voert. Door de zaak zo te stellen als Het Vrije Volk deed, koos ~it blad geen partij voor de staking, maar ertegen.
Ook voor de solidariteitsactie, ·zo ·besl)ssen4 voor het resultaat van de staking, heeft Het Vrije Volk geen vinger uitgestoken. Oproepen daartoe zijn in het partijblad niet verschen~n.
TWEE STROMINGEN
Nu is dit alles op zichzelf niet iets nieuws.
Nieuw is, dat deze houding in zo duidelijke tegenstelling stond tot die van zeer vele NVV -ers en bestuurders, waarvan men mag aan~
nemen, dat zij voor een belangrijk dèel politiek met de PvdA veilbon- den zijn. Deze mensen beschouwden de staking niet als een staking voor de regering, maar voor de arbeiders - en ze voerden hem in over- eenstemming daarmee met ·vuur.
Dit waarnemende, moet men wel tot de conclusie komen dat er zich in. de PvdA rond deze .staking twee stromingen aftekenden. De ene - dat waren de NVV -ers, die de kans wilden grijpen om een aantal on- . dernemers eens een lesje te lezen en daarmee tegelijk de politiek van
"vrije loonvorming" van de regering-de Quay.
De andere stroming - dat zijn zij die niet al te_ zeer in tegenstelling wensten te komen tot Romroe en zijn vrienden ~ tot de lieden dus die de staking vervloekten en kost wat kost geprobeerd hebben, de eisen der aannemers ingewilligd te krijgen. ·
Die tweede stroming moet men vooral bij' leden van de Tweède Kamerfractie van de PvdA zoeken, waarvan er waarschijnlijk ver- scheidenen zijn, die hunkerend terug denken aan de tijd van het mee-
regeren. ·
· · Het zal wel niet alleen ons opgevallen zijn, dat juist in deze door de staking zo bewogen dagen enige malen achtereen door KVP-koplieden·
als Romroe en Van Doorn aanwijzingen zijn verstrekt over de wijze waarop een "nette" oppositie zich .behoort te ged.ragen - met het vooruitzicht, vooral door Romroe zeer duidelijk geopend, van een spoe- dige wederkeer van de PvdA achter de rregeringstafel.
212
Het is van belang, dat deze tegenstelling zich zo· duidelijk :heeft:~·
manüesteerd. Immers, de lijn in het komend economisch getij i& met, m bijzonder moeilijk te voorspellen. De ondernemers. maken Wa,an:.t.
zinnige winsten en investeren als razenden, om straks nog gro.tère winsten te maken. Er komt daardoor wat werk los.
De arbeiders van hun kant hebben nog niets méér weten te halen dan een te late vergoeding voor de prijsstijgingen -:- in de vorm" 'W8U de loonsverhogingen per contract - en dat nog maar voor een ~
van hen. .
· Ook over de vraag waar de "ruime" huurcompensatie zal blij~:n
hoeft men geen Hlusies te hebben, als .men kennis neemt van de prijs>o stijgingen die nu reeds pLaatsvinden.
Maar reeds beginnen alle ondernemers en hun knechten-hoogwaar- digheidsbekleders te kermen, dat er weer een nieuwe overbesteding valt waar te nemen - hetgeen zoveel wil zeggen alsdat plannen :wor- den gemaakt voor een volgende ronde van bestedingsbeperking.· · . ··
Onder di~ omstandigheden zullen di·e vakbondsmensen, die het . suc- ces v.an de .bouwstaking geproefd hebben, graag bereid zijn om op ..
nieuw, op dezeUde of op andere tafels, de arbeidersvuist te laten neer•
komen. · · ;
Zij zullen .zich daarbij echter steeds meer plaatsen tegenover hen1 die ook in de PvdA al o~er "orverbesteding'' beginnen te praten en· die . met Rqomme, de staking-hater, op goede voet willen blijven.
Het valt te verwachten, dat deze tegenstelling zich in de komende tijd steeds duidelijker gaat aftekenen .
. . PE TACTIEK V~ D.E STAKING
Aan~ankelijk heeft de wijze waarop de staking werd uitgeroepen, onder de bouwarbeiders nogal de nodige verwarring. gewekt~
Dit kwam vooral, doordat klaarblijkelijk tussen de hoofdbesturen der erkende bonden veel meningsverschillen overwonnen moesten wocr.-- den, wordat .men een eensluidend standpunt had. Het duurde dan óok tot het weekend vóór de staking, dat de arbeiders een beeld kregen
van wat er nu zou gebeuren. . i
Toen bleek het uitgangspunt te zijn, dat alle enigszins bèlangrijke werken in een vijfentwintigtal centra zouden wo·rden platgelegd. In de praktijk hadden of namen de plaatselijke stakingsleidingen .. de be-- voegdheid om. te bepalen wáár de grens lag; dikwijls gaven zij gehoor aan de stakingswens ~an de arbeiders, die bijvoorbeeld met 6 ma,n aan een object aan de openbare weg werkten.
Het besluit kwam er dus op neer, dat in het hart ~an de bouwactivi~
teit.het werk gestopt werd. Naarmate de staking duurde, werd het aan- . 1 tal plaatsen waar gestaakt werd nog uitgebreid.
Het lijkt ons, 'dat dit een goede taktiek is geweest ---en dat het een taktiek was, die niet uit de lucht kwam valle~. E1r is daarbij namelijk geprofiteerd van de lessen, die de arbeiders hebben geleerd in de tal·
loze acties welke na de oorlog zonder de bonden, en tegen hun wil,
hebben plaatsgevonden. ·
In ·al deze acties heeft steeds de EVC in het bijzonder de bouwvak-
bond.· een. grote rol gespeeLd. De EVC heeft ook steeds alle stakingen die plaat~vonden gesteund èri keer op keer haar kassen volkomen ge-
leegd, om de arbeiders in staat te stellen de strijd vol te houden.
In de loop van deze acties nu heeft men steeds meer geleerd, dat de strijd in de eerste p1aaU;; op de ':beslissende punten gestreden moest worden. Bij de schildersstaking die het vorige jaar in Amsterdam plaats wnd werd, na onderlinge consultatie van de arbeiders, het werk neer- gelegd bij enkele van de grootste aannemer.s, die het meest hardnek- kig weigerden om aan de wensen van de arbeiders te voldoen. Deze beperkte .staking stond toen ijzersterk, omdat de stakende schilders konden rekenen op de solidruoiteit van hun collega's, plus de overgrote meerderheid van het publiek.
Toen de grote aannemers daarvoor door de knieën gingen, vorm- den de anderen al geen vraagstuk meer.
Het belangwekkende nu ·is, dat de bestuurders der erkende bon- den, bij al de vervloekingen die ze in de loop der jaren over deze sta- kingen hebben uitgestort, klaarblijkelijk de methode van actie zorg- vuldig hebben 1bestudeerd - en dat ze die thans hebben overgenomen.
De staking omvatte een minderheid van alle bouwarbeiders, maar
·· ze was volledig te controleren en in de hand te houden - en haar ef- fect was niet minder dan wanneer men alle bouwViakarbeiders tot de laatste man in staking had laten gaan.
De stelselmatige uitbreiding van de actie, tot op de laatste s~akings
maandag toe, gaf bovendien een element van kr·acht en zekerheid aan de strijd, dat de stakers moed schonk en de aannemers imponeerde.
Het kan voor alle vooruitstrevende arbeiders een aanmoediging zijn te weten, dat de acties die zij tot nu toe hebben gevoerd op een der- gelijke effectieve wijze hebben bijgedragen tot de rijping van het in- zicht in de vraag, hoe een staking het grootste effect sorteert. Dit zijn resultaten, die niet meer ongedaan gemaakt kunnen en zullen worden.
DE SOLIDARITEITSCOMMISSIES
E. r is nog een andere beproefde actievorm geweest, die door de bon- den in deze staking, althans in een aantal plaatsen en deels na hard1:1ekkige strijd, is overgenomen.
Dat zijn de solidariteitsoommissies.
De solidai'iteitscommisies hebben in de stakingen der laatste jaren een zo grote rol gespeeld, dat zij in Amsterdam reeds hadden geleid tot een permanent comité voor de bouwvakken.
Toen het stakingsparooi afkwam, zijn vrijwel overal waar de Com- munistische Partij en de EVC .belangrijke invloed onder de arbeiders hebben, onmiddellijk zulke commissies gevormd, met het doel om de ondersteuning van niet bij de erkende bonden aangesloten arbeidei's
mogelijk te maken. ·
In Den Haà.g en de Zaanstreek hebben de stakings~eidingen snel ingezien van welk belang deze commissies waren, elders gebeurde dat trager en moest voor hun erkenning hard gestreden worden. Maar waar zij in actie kwamen, waren zij in staat ervoor te zorgen, dat bin- nen enkele dagen aanvullende uitkeringen voor dè meerderheid der 214
arbeiders bijeen gebracht konden worden en hebben zij daardoor éen
beslissend aandeel gehad bij het doen slagen van de stàking. .
EENHEID IN QE VAKBEWEGING
En dit laatste brengt ons dan tenslotte tot de belangrijke rol, die in het conflict gespeeLd we11d door de Communistische Partij en door het Centrum voor eenheid in de vakbeweging, dat gevormd is op het laatste EVC-congres. ·
De communisten en anderen, die steeds het roader van de EVC hèb- ben g•evormd, hebben in een aantal plaatsen een beslissende rol ge-
speeld bij het succes van de staking, . ..
Het is aan geen twijfel onderhevig, td,at de staking in -grote centra als Amsterdam en Den Haag lang en lang niet zo sterk zou hebben gestaan, als niet de communisten hun volle gewicht in d.e schaal had.,
den geworpen. ·
Zij waren het,, die de strijd aanbonden tegen de vernielets..activi- teiten v;an de OVB-ers en de Gortzak-klanten. Overal waar deze lièden opdoken om de stakers aan het twijfelen t-e brengen, stonden de !'()de vakhondsmannen voorop om hen te ontmaskeren en de strijdlust aan
te wakkeren. .·
Het waren de bekende leiders uit voorgaande acties die aari het hoofld van ploegen a~beiders naar plaatsen trokken waar onderkrui- pers aan het werk waren, om hen van het. onjuiste van hun handels- wijze te overtuigen.
Maár bovenal was het door de organisatie van de geldinzameling , voor ongeorganisee:vden, dat de communisten en EVC-ers hun onschat- bare diensten aan de staking bewezen. !Want hier lag het zwakke punt.
Een uitkering van 36 guJ4en per week aan mensen die bij het uitroe- pen van de staking niet eens gekend waren, vo~de een voortdurende bedreiging van de eensgezindheid van de actie.
Het is het ingrijpen van de sol-commissie geweest en de kracht waar- mee ze aan het werk zijn gegaan, die dit gevaar hebben weggenomen en gezorgd hebben dat de staking even eensgezind gewonnen kon woc- , den, als ze begonnen was.
Waarbij komt, dat De Waarheid een enorme rol heeft gespeeld bij het. ondersteunen van de staking en bij het versterken van de strijd.
Al deze factoren hebben vele in het NVV georganiseerden, niet al- leen "gewone" leden maar ook bestuurders, tot het inzicht gebracht dat de leuze van eenheid in de vakbeweging, die de communisten ..
vooral de laatste tijd met zoveel kracht hebben aangeheven, inder-
daad de enig juiste leuze is. . .
De gedachte v.an eenheid is in de paar weken dat de staking duuroe, snel gerijpt.
Dit betekent, dat de strijd voor deze eenheid :in de komende tijd met nog groter kracht gevoel1d . moet, en ook zal, worden. De wan- hoopamaatregelen van sommige NVV -bestuurders, die ook nu nog reeds aanvaarde leden weer doen uitschrijvèn, ontmoet een veel grö.tere . weerstand nu de NVV-ers gebleken is, welke waardevolle strijdmak-
215
kar& de communisten zijn - en bovendien, < h<>e het offensief van De Quay ~n zjjn ondernemersvrienden door -eenheid. alleen gekeerd kan worden.
Tegelijkertijd is in de bouwstaking de onm.isbare functie gebleken ' van het Centrum., dat op het laatste ~VC-congres is gevormd.
' ··.. Het Centrum. was het :bindende element tussen al diegenen, die in .de diverse gemeenten optraden als organisatoren van de. solidariteit.
J;>e înformaUes die de hiervoor werkende arbeiders ontvingen van hunmakkers elders, bleken dikwijls van onschatbare betekenis te zijn.
·• Tevens Itl.oest het Centrum nog steeds functioneren als ~ddelpunt v~ · v:akbondsactiviteit, om die àrbetders die nog niet tot het NVV to-egetreden waren - of toegelaten waren - actief bij de staking in te schakelen. De neiging die hier en daar bestaa.Jl had om na het EVC- congres alle onderlinge banden te slaken, bleek maar al te zeer ten riadele v:an de arbeiders te zijn; het optreden van het Centrum als centrale kracht in deze voldoet nog steeds aan een dringende behoefte. · En dit'zal zo blijven, zolang met werkelijk alle progressieve arbeiders htin activiteit in het NVV kunnen ontplooien.
Dit w~ren zo enkele kanttekeningen hij de hoogst belangrijke bouw- staking. Die heeft genoeg stof tot overdenken opgeleverd, waarvan alle arbeiders kunnen profiteren.
·M. BAKKER.
I.
'DE BISSCHOPPEN' .EN .. DE' -VAKBEWEGING
Het in maart ~an dit jaar v~schenen schrijven van het Episcopaat, gericht aan de katholieke sociale organisaties, is eeh document van de crisistoestand waarin de katholieke politiek inzake de arqei- ders verkeert.
Op de achtergrond spookt voor de katholieke geestelijkheid de zich ~
ontwikkele-nde maatschappij, die alle katholieke schema's onderste bó- ven werpt.
D~ arbeiderskl·asse groeit en radical.iseert zich. De ontkersteriiri.g.
neemt toe. Wetenschap en techniek verdringen dogma's, de arbeiders"' klasse schuift de theorie "dat er altijd r·angen en stánden moeten zijn"
opzij en strijdt voor een heter bestaan van het volk tegen de absurd, hoge winsten van lieden uit 'de hoogste "stand", die dank zij de meest geperfectioneerde uitbuitingsmetboden onder de leuze "Hebt uw naas.:.
ten lief gelijk u zelve" miljoenen en nog eens miljoenen in de wacht
slepen. ·
Enige tijd geleden werd vooral uit katholieke kring de klacht ver- nomen, dat men de invloed op de arrbeiders verloor. Ziedaar het pro- bleem dat verschillende malen opduikt in het stuk van de bisschoppen.
Het schrijven kent vele inconsekwenties,•daar het zich aan de ene kant wil aanpassen bij de huidige ontwikkeling, die ze aan de andere kant wil bestrijden. Het is een manifestatie van de crisis in de katholieke, politiek, maar tegelijkertijd wol)den in deze nood een aantal plannen - beraaind van organisatorische en propagandistische aard, die zeer schadelijk zijn en bestreden moeten worden. ,
Voor alles wordt een geooncentree:rde aanval V'OOrhereidt op het _ streven naar eenheid in de vakbeweging en op het bestaan van de vàk- beweging als zodanig.
De bisschoppen zijn van mening dat ·:bij de huidige maatschappelijke structuur de vorming van een katholiek verbond van dè arbeid· ge-
wenst is. ·
In dit verbond moeten dan de "uitvoerenden" (de arbeiders; KR) de "medialen" (bedrijfskader, H.H.) en de BEDRIJFSLEIDING (!) verenigd worden. Elk van deze groeperingen krijgt aan de top van het voorgestelde verbond zijn eigen vertegenwoordiging. '· i · Het is duidelijk, dat op die manier de invloed van de arbeiders, die in de KAB al uiterst gering is, nog verder teruggedrongen zal worden.
Want hoe zou de situatie dan worden. De bisschoppen hebben het oude idee van de encyclieken Rerum Novarum en Quadragesimo Anno' van de "natuurlijke" noodzaak·van samenwerking. tussen ·"kapitaalverscllát- fers" en werknemers alleen maar aangepast aan de nieuwe ( voorna- melijk uit Amerika afkomstige) ideeën over ·de rol van de managers.
De directeuren (managers) zouden tegenover de financiers en eige--
.. '
naars van de ondernemingen, Qlleen maar het "belang" van het bedrijf alS :z;odanig en van de "bedrijfsgemeenscha.p" op het· oog hebben. Zij zouden .krachtens hun positie eert ;,onafhankelijke'' houding jegens de kapitaalver.schaffers kunnen aannemen en het bedrijf in overeen- stemming met het ·"algemeen belang" leiden.
In werkelijkheid zijn de "managers", de bedrijfsdirecteuren óf zelfs medeeigenaar van de ondernemingen óf zij zijn in hun doen en laten geheel en al afhankelijk van de eigenaars. Hoe dan ook.zijn zij door de aàndeelhouders als leiders van het bedrijf aangewezen, om de winst- belangen te verdedigen en niets anders.
Het voorstel is dus niets anders dan een nieuwe versie van een oude zaak. De arbeiders zouden in de "top-organen van samenwerking" al-
.,~ tijd in een minderheid venkeren. Zelfs de bestaande samenwerking van .. de zg. Unie.-bonde.n zou in een geheel nieuwe situatie komen te ver-
~eren. Want de KAB-vertegenwoordigers zouden bij alle conflicten met gebonden mandaat aan de onderhandelingstafel verschijnen. Eerst zul- len zij immers altijd mét de ondarnemers samen een standpunt moeten bepalen. De bedoeling hiervan zal wel hoofdzakelijk zijn, op de "lagere niveau's", in de bedrijven zelve garanties te .scheppen, dat de KAB- bestuurders-, ondernemingsraad-leden enz. nooit en te nimmer meer uit de band kunnen sppngen. Niet voor niets wordt in de brief ge- Zegd, dat deze "federatie" van ondernemers en vakbondsbestuuroers
"zo gefoil'meerd zal moeten ·zijn, dat directe besluitvorming in de top mogelijk is".
Overigens is het bisschoppelijke plan ook geheel in orvereenstem- ming met de door·het Vaticaan aangegeven weg tot vorming van be- drijfsschappen, de peilers van de corporatieve staat, ·zoals die door Mussolini in Italië werd opgericht en nu oog voortbestaat onder Fvan- co en Salazar.
Het voornaamste door de Paus gesteLde doel moet zijn " de strijd der tegenoverelkaar staande klassen te doen .eindigen en een eendrach- tige samenwerking in 'bedrijfsschappen' tot stand te brengen en te beVorderen" (Quadragesimo Anno).
Hoe de klassenstrijd beëindigd zal worden in de katholieke droom- staat wordt elders aangegeven, want "Stakingen zijn verboden; wan- neer de partijen niet tot overeenstemming kunnen gel'laken; komt de overheid tussen beide."
Volgens deze door Paus Pius XI in 1931 uitgegeven encyklie}t zullen de voordelen van dit alles zijn dat de vreedzam:e samenwerking van de klassen tot stand 2lal komen, terwijl de socialistische verenigingen- in hun groei en actie belemmerd zullen worrlen. ,
. Uit het schrijven van de Nederlandse bisschoppen blijkt, dat zij ons land deze weg verder wensen op te dringen en dat zij voor het ver- wezenlijken van dit .doel de k·atholieke .arbeiders willen _inschakelen.
Uitgaande van hun beginselen koesteren ze hun troetelkind, de
1 PBO. Hoewel tot groot ·geluk van ons volk door het verzet van de de- mocratische k,Tachten, de corpovatieve heilstaat niet is verwezenlijkt, worden toch voortdurend pogingen ondernomen om· de ideeën van het Vaticaan in ons land te infiltreren.
218
· Hiertoe behoort .het ingrijpen van rechters in stakingen en ook het gepraat over "wett·elijke· regeling" van het recht van ·staken.
Het document van het episcopaat geeft hieraan nogeeps morele steun ..
Er is echter niemand en geen macht in de kapitalistische maatschappij, die de kl.assenstrijd kan doe~ :beëindigen, zelfs- de macht van de bis- schppen schiet hier tekort.
Het is nu eenmaal geen voetbalwedstrijd, waarbij de scheidsrecht.er op zijn fluitje blaast en de strijdenden vriendschappelijk het veld ver- laten.
De kapitalisten streven naar maximumwinsten en plunderen de ar- beiders uit zoveel als zij het zich kunnen permitteren. ·De arbeiders kunnen zich hiertegen slechts teweer stellen door zich te organiseren en te strijden. .
De jongste· geschiedenis bewijst, dat er geen loonronde is gekomen of zij is bevochten. Ervemlo is het met andere verbeteringen al of niet in de CAO opgenomen.
De valsheid van de ·ontkenning van de ~lassenstrijd blijkt telkens weer.
Weliswaar worden vooral met !behulp van reactionaire katholieke geestelijken allerlei opvattingen verspreid, die moeten bewijzen dat klassenstrijd uit den boze is. En ook kan men zeggen, dat de regering- De Quay haar uiterste best heeft gedaan om klassenconflicten in ·de kiem te smoren. Maar heeft het iets uitgewerkt? De .feiten van de laatste maanden spreken een duidelijke taal.
Zelfs het geloofde land, Spanje, deugt niet als voorbeeld. Want de meest brute terreur heeft niet kunnen verhinderen, dat het wapen van de staking telkens weer werd gehanteerd en nog wordt. r:M:aar de bis-
schoppen hebben toch niet de illusier dat zij Franco in ons land zoudeÎi"- kunnen copiëren?
Wat zij onder "klassenvrede" verstaan is niets anders dan eenzijdige ontwapening der arbeider:sklasse tot heil ·van de monopolisten en winstmakers. ·
Dat is het verr.aderlijke wat achter de propaganda voor de klassen- vrede en samenwerking steekt.
Voorts blijkt, dat in de KAB al gedurende l·angere tijd een diséussie *
gaande is over de structuur van de vakbeweging. Volgens de ri<fltlijnen van Paus Pius XI, vaS!tgelegd in QuadrageSima Anno, dienen de katholieke arbeiders in de vakotrganisaties naar hun beroep te worden georganiseerd.
Het vraagstuk van de. structuur v.an de vakbeweging is inderdaad een uitermate belangrijk vraag:stuk. Het is er niet één van formele aa:rd, maar de organisatorische opbouw is direct verbonden met de in- dustnële ontwikkeling. In de vroeg-kapitalistische tijd was het inder- daad mogelijk dat de arbeiders zich in hun organisaties verenigden naar beroep. De bedrijven waren wat hun structuur betreft eenvoudig.
In de weverijen werkten bijna uitsluitend wevers. In de metaalbedrij- ven bijna uitsluitend metaalar:beiders.
In het tijdpel1k van het imperialisme vond een geweldige concentra•
. . .
tie van de produktie plaats,.de ·bedrijven gr~idenuit-tot gig-anten met
· een veel ingewikkelder structuur dan die uit het vroeg-kapitalistische tijdperk. Nemen we bedrijven als die van, de scheepsbouw, Philips of de Hoogovens, dan zien we dat in zulke bedrijven vele beroepen, zowel wà.t hetreft hoofd- als handenarbeid woil'den verenigd. Onder die ver- houdingen leidt het handhaven van de structuur van de vakbeweging, waarbij de arbeiders georganiseerd zijn volgens hun beroep, tot ver- snippering van krachten. Alle werknemers bij de Hoogovens, welk vak ze ook uitoefenen, hebben in de strijd voor een beter bestaan één g~
meenschappelijke tegenstander, dat is de directie. Het ligt dan ook voor de. band, dat allen zich in één bond verenigen. Hoewel de sociaal- democratie lange tijd geaarzeld heeft, 'moet gezegd worden, dat hoe langer hoe meer aanvaard wordt dat de organisatie v,an de arbeiders in· bedrijfshonden noodzakelijk is.
_, Zóals blijkt uit het schrijven van de bisschoppen, is ook in de KAB het structuurvraagstuk aan. de ome. Daarbij is interessant, hoe ze met dit probleem- in de maag zitten. Enerzijds is er de ontwikkeling van de industrie, die ze voor onontkoombare consekwenties plaatst, ander- zijds voelen ze. er niets voor in te stemmen met een organisatievorm die de ondernemers onwelgevallig is. Want per slot van rekening zijn de vele duizenden die in de KAB georganiseerd zijn voor het grootste de.el arbeiders, en het bloed kruipt waar· het niet gaan kan . . . ·
· -.· .. Het is al eerder gebleken, dat de katholieke arbeiders hun klasse niet verloochenen en met de anderen in actie gaan. Recente voor.beel- den daarvan ·zijn de staki:rtgen van de buschauffeurs en de bouwvak- Arbeiders. Vandaar dan ook, dat de bisschoppen er weinig voor voelen, . zelfs in de KAB met zijn oontröle van de zijde van de kerk en de on- dernemers, over te gaan tot de vorming van bedrijfsbonden. In hun hart prefereren ze de versnippering van de katholieke arbeiders.
·-,Hun voornaamste probleem is dan ook de structuur .van de vak- beweging aan te passen aan de belangen van de ondernemers. Dat blijkt wanneer ze zich afvr.agen of het niet wenselijk is de organisatie van de katholieke ~akbeweging meer aan te passen aan de publiekrechte- lijke bedrijfsorganisatie. We zien dan ook, dat terwijl de bisschoppen vrij nauwkeurige richtlijnen geven in allerlei kwesties, ze zich op de vlakte houden inzake de bedrijfsbonden. Zij zijn van mening, dat de vomning van bedrijfsbonden geen kwestie is van katholiek · beginsel è.n zeg~n:
. . ,,Deze verklaring ten aanzien van de principiële geoorloofd- . heid is echter geenszins bedoeld als uitspraak ten aanzien van de
practische wenselijkheid."
Dt probleem wensen de bis.schoppen dan ook maar liever over te
la~n aan de katholieke leek, na al hun bedenkingen geuit te hebben.
Hun werkelijke instelling blijkt uit het volgende:
,,Maar áls voor de vorm van de bedrijfsbond wordt gekozen, dan menenwij·datde volgende voorwaarden gesteld mogen wor- den: ... "
en dan volgen een serie aanwijzingen die vooral de controle van de bedrijfsleiding van de fabriek in de bedrijfsbond moet garanderen en die de verdeelbeid in het bedrijf in stand moeten houden door vooral 220
, het kantoorpersoneel en intellectu,ele werknemers te scheiden van :de arbeiders en als een aparte groep voor te stellen diè een bijzonder-e , . . . positie inneemt. Dat is de oude beproefde methode om een wig te dri-·:'
ven tussen arbeiders in overall en witte boord.
V oor zover de katholieke arbeider nog mocht denken, dat de bi&' *
schoppen zich in ernst ·bezig houden met organisatorische proble:..
men van de vakbeweging om hun belangen te dienen, dan wordt hij in hoofdstuk C van het schrijven wel uit de droom geholpen. Hier komen duidelijk de Vaticaanse opvattingen over de vakbeweging tot uiting.
· Betoogd wordt, dat taakverbreding van de vakorganisaties noodzake..
lijk is "nu op sommige punten de vako·rg~anisaties kunnen neerzien op goeddeels voltooide arbeid."
Wat precies bedoeLd wordt, blijkt eLders:
' "Als uitgangspunt moet hier gesteld worden de noodzakelijke integratie van de sociaal-economische taak en het vormende werk op godsdienstig-zakelijk, maatschappelijk en cultureel ter- rein."
Het sprookje v;an de "goeddeels voltooide arbeid van de vakbewe- ging" wovdt meermalen gebruikt, ook door rechtse sociaal-democraten.
Het moet voor het Hooogwaardig Episcopaat wel bijzonder slecht uit- gekomen zijn, dat deze brief waarin in feite geprobeerd werd de over- bodigheid van de vakbeweging aan te tonen als verdedigster van :de · belangen van de arbeidersklasse tegen de onverzadigbare winsthonger van de ondernemers, juist verscheen, toen de bouwvakarbeiders in
strijd gingen voor hoger loon. , . 1
Nog nooit .sinds de oorlog is de noodzaak van één strijdbare vak- organisatie ·zo duidelijk gebleken als thans. Onder de arbeiders groeit dit bewustzijn. Daarom is deze propaganda van het Episcopaat tegen de vakbeweging niets anders dan een dienst, bewezen aan de onder- nemers, die ongetwijfeld hiervoor een diepe buiging zullen maken.
Kenmerkend is, dat de bisschoppelijke stellingen over de vakbewe-o ging geponeero woroen, nu de arbeiders zich opmaken voor de strijd.
We vinden hier ongetwijfeld ook een aanwijzing, 'dat verdere aanvallen te verwachten zijn van de christelijk-sociale leiders op de vakbewe.
ging en haar rechten.
Als de bisschoppen spreken van een taakverbreding van de vakbe- weging, vooral naar het godsdienstige ter:rein, dan bedoelen zij in feite met deze verbreding beperking én likwidering van de activiteit van de vakbeweging op het gebied van de sociaal-economisch belangen- behartiging van de arbeiders. De KAB hebben ze direct onder hun · controle en om dus maar een begin te maken, wensen ze het uiterst·
minimale wat deze organisatie gemeen heeft met een werkelijke vak- beweging, maar direct overboom te gooien.
De KAB moet in den vervolge in de allereerste plaats als verleng~
stuk dienen van de kerk. IHet werk van de KAB moet zich "m~er dan vroeger gaan uitstrekken tot de gods_!iienstig..:zedeJ.ijke, maatschappe- . lijk en culturele vorming van de mensen, die bij haar zijn aangesloten."
