Romeinse militaria op een vredig platteland

Romeinse militaria op een vredig platteland

Bruin, J. de

Citation

Bruin, J. de. (2009). Romeinse militaria op een vredig platteland. Delf. Cultuurhistorisch Magazine Voor Delft, 11(2), 4-6. Retrieved from https://hdl.handle.net/1887/14217

Version: Not Applicable (or Unknown)

License: Leiden University Non-exclusive license Downloaded from: https://hdl.handle.net/1887/14217

Note: To cite this publication please use the final published version (if applicable).

Devraag dringt zich op hoe ditwapen tu ig zich overde plattelandsnederzettingen heeft verspreid.

Veteranen

Het is bekend dat de Cananefaten al rond het begin van dejaartelling dienst namen in het Romeinse leger. Er zijn tweeregiment en bekend:een ruiteronderdeel en een afdeling infanterie.Deze afdelingen zijn actiefgeweest totin het midden van de derde eeuw n.Chr,en waren opverschillende plaatsen gelegerd,onder mee in Roemenië. Naafloopvan hun diensttijd (van25jaarl)zwaaidende soldaten af enverkre- gen zijhet Romeinse burgerrecht.In een aantal gevallen kozen deveteranen ervoor om zich weer tevestigen in hun land van herkomst.Voor onzeregio hebbenwe hier een heel duidelijke aanwijzingvoor, namelijk hetbronzen militaire diploma van Poeldijk.dat in1970bij opgra- vingen werd gevonden.Op het diploma wordt gesproken van een zoon(wiens naam we helaas niet kennen)van de Cananefaat Amandus,die in Duitsland gelegerdwas geweest.

de Marcomannen. Deze oorlog luidt het begin in van een tussen het Romeinse Rijk en een stam uit het Vrije Germanië,

Balteusgordel

Bij archeologisch onderzoek zijn opveel ne- derzettingen fragmenten van de zogenaamde balteusgordel aangetr offen.Dit is een schou- derriem waaraan een relatieflangzwaard,de zogeheten spatha,hing.Het zwaard hingop zijn beurt weer in een zwaardschede.waarvan de punt beschermd was door een zwaardsche- depuntbeschermer. Een fraai exemplaar isin

2003bijde opgravingenop het Koningsveld in Delft gevonden .Van de zwaardenzelf ont- breekt evenwel ieder spoor.

Op iets grotereafstand van Delfrzijnver- schillende schildkn oppen gevonden , evenals daadwerkelijk wapentui gzoals speerpunten . Een opvallende vondst werdin2006 in Poeldijk gedaan;hier kwameen fragment van een mali- enkolder tevoorsch ijn.

in Midden-Europa, ten koste van een fors aantal slachtoffers.

in Midden-Europa, ten koste van een fors aantal slachtoffers.

Het duurt uiteindelijk zo'n 15 jaar voordat er weer rust heerst wereldimperium steeds meer in het defensief wordt gedrongen.

nieuwe periode, waarin het Romeinse Rijk van veroverend In 166 n. Chr. breekt in Midden-Europa een oorlog uit

•

Kort samengevatzijn er aanw ijzingen voor het in bezit hebbenvan zwaarden ,speren en schilden,kortom,een voor die tijd volle- digebewapening.Een enkeling hadblijkbaar ook een maliënkolderin de kast hangen.

op een vredig platteland

In de Delftse regio lijkt het de bewone rs,dietot de lokalestam van de Cananefaten gerekend kunnen worden,tijdens deze gebeurtenissen

, ,

de lokale stam van de Cananefaten gerekend kunnen worden, tijdens deze gebeurtenissen juistvoor dewind te gaan. Archeologisch zien

we hiervooral een toename van de hoeveelheid enverscheidenheidvan het Romeinse aarde- werk. Het lokale,handgevormde aardewerk verdwij nt vrijwel geheel. Eenanderopvallend verschijnsel voordeze periodeis het plotseling voorkomen van allerleibronzen beslagstuk- ken die met het Romeinse leger geassocieerd kunnen worden. Hier moet worden gedacht aan beslag voor allerlei riemen,maarvooral ook onderdelen die dienden om een zwaard tedragen .Het voorkomen van deze beslag- stukken,die we miliraria noemen,is extra opvallendindien menzich realiseert dat het voor Romeinse onderdanen verbodenwas om wapens te dragen.Deze Romeinsewetwordt heden ten dagenog steeds gehanteerd,hoewel iedereenweet daterwel degelijk liedenzij n met wapens in huis.De vraag dringr zich op waarom wejuist in deze periodeop de schijn - baarwelvarende boerenerven in hetDelftse deze militaria aantreffen.

JASPERDE BRUIN

H

et Romeinseleger isverzwakt. In onzeregio zijn uit die tijd diverse meldingen van schermutselingen tussenGermanen en Romeinen,waaronder eenvermelding van plundertochten door zeeroversuit Noord-Duitsland .Tevens bestaan aanwijzingen dat erook door inwonersvan het RomeinseRijk onderling is gevochten. Brandsporen in een groot aantal Romeinse steden in NoordwestEuropa getuigen hiervan .

•

Detailschoolplaat van

J.

H.Isings getit eld 'Romeinselegerplaats aan de Rijnmond (Valkenburg)'.Links loopt een Romeinse soldaat,rechts een 'Cananefaat'dieeen schild en zwaard draagt.

Het is goed mogelijk dat veteranen naafloop van hun diensttijd delen van hun uitrusting mee naat huis namen. Het is zelfs voorstelbaar dat menwel de zwaarden inleverde,maar de riemen meenam. In dat geval hebben er in de Delftse regio veel oud-soldaten rondgelopen.

Mogelijk ontstond hiermee samenhangend een soort militaire mode, zoals we die nu kennen Mogelijk ontstond hiermee samenhangend een soort militaire mode,zoals we die nu kennen in de vorm van het dragen van kleding metca- mouflagemotief.Er is echter wel een probleem met deze veronderstelling.De Cananefaten maakten immersalbij na150jaar deeluitvan hetRomeinse legervoordat ze voor heteerst delen van hun uitru st ingbegonn enmeete nemen.In het aangrenzen deBataafse gebied (in Midden-Nederland)namende veteranen gedurendede eerste eeuw n.Chr.al uitrus- tingsstukken mee. Het is dus devraag waarom de Cananefaatse veteranen dit gebruik pas na

150 n.Chr.omarmden.Tevens is het onduide- lijk hoeveeloudgedienden terugkeerden naar hun geboortegrond. Een deel van hen vestigde zichwaarschij nlij k in het gebied waarze gelegerd waren geweest,ondermeervanwege de lange diensttijd en de daarmee samenhan- gende sociale contacten.

Burgerbevolking

Een andere verklaring voor het voorkomen van de militaria kande onrust in het Romeinse Rijk zijn geweest.Invergelijkbareomstandig- hedenwerdregelmatig eenberoep gedaan op de burgerbevolking,die -voorzienvan wapens-de>

Le Comtepri js2008: de tuin van

het Hofje van Pauw

Secretarië le onderste uning gevraagd

De Stichting Geschiedschrijving Delft zoekt een vrijwilliger die secretariële ondersteuning wil verlenen voor de sponsorcommis- sie. Deze commissie is belast met het werven van sponsors en subsidies voor het realiseren van een nieuwe historische publicatie over Delft.De werkzaamheden omvatten secretariaatswerk, het bewerken van excel-bestanden,het behandelen van subsidie- en sponsoraanvragen in samenwerking met andere leden van de sponsorcommissie en diverse voorkomende werkzaamheden.

Omdat het project zich nog bevindt in de startfase. is lastig aan te geven hoeveel uren met de werkzaamheden in beslag zullen nemen. Vooralsnog wordt uitgegaan van gemiddeld 2à3uur per week. Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Piet- Hein [ansen, tel.015-257°375.

Het bestuur van Delfia Batavorum koos dit jaar uit Het bestuur van Delfia Batavorum koos dit jaar uit vijf nominaties Vestia Delft als winnaar van de LeComteprijs 2008. Deze woningcorporatie renoveerde de tuin van het Hofje van Pauw aan de Paardenmarkt en richtte die weer op historisch verantwoorde wijze in.

Het poortgebouw en de huisjes van het uit 1707daterende hofje zijn al geruime tijd eigendom van Vestia Delft en worden ver- huurd aan de Stichting Ipse t.b.v. de huisvesting van verstande- lijk gehandicapten. De semi-openbare tuin bleef nog gemeente- lijk bezit tot2007.In dat jaar bestond het hofje300jaar. Dat was mede de aanleiding voor de gemeente om de tuin in eigendom aan Vestia Delft over te dragen. Deze woningcorporatie greep die gelegenheid aan om de tuin te renoveren en opnieuw in te rich- ten. De tuin die zeer verwaarloosd was ging letterlijk geheel op de schop. De geometrische hoofdaanleg met paden, grasstroken en bloemen- en plantenperken werd in ere hersteld.

Er groeien nu weer bloemen, medicinale kruiden en groente zoals vroeger. De paden hebben in het midden een baan van oude Ijsselsteentjes. De randen zijn belegd met kinderhoofdjes. Aan de noordzijde werd tegen de tuinmuur een plateautje met een modern prieeltje aangelegd waarop waar bewoners beschut in de zon kunnen zitten.Recht daar tegenover is een portret aangebracht van Elizaberh Pauw, de stichteres van het hofje.

Het hofje is nu weer een prachtige groene oase in de binnenstad , waar iedere bezoeker van die binnenstad van kan genieten.

De balteusgordel

bewaking van het eigen gebied op zich nam. Het is im- mers goed mogelijk dat de oorlog tegen de Marcomannen in Midden-Europa heeft geresulteerd in een troepenafname langs de Oude Rijn(de soldaten waren in het zuiden hard nodig),waardoor het noordelijke deel van het Romeinse Rijk relatief slecht beschermd achterbleef Gezien het aantal slachtoffers,mogelijk duizenden,zal het jaren hebben

geduurd voordat de tekorten waren aangevuld.Onderrussen kan de bewapening van de burgerbevolking ook onverwachte bijeffecten hebben gehad. Het ontbreken van een sterk centraal gezag leidde in de Romeinse tijd niet zelden tot opstanden.

Discussie

Hoe de aanwezigheid van de militaria in de nederzettingen van de Delftse regio verklaard kan worden is momenteel nog onderwerp van discussie. Het is wel opvallend dat de vondsten pas na150n.Chr. kunnen worden gedateerd.Dit sluit een direct verband met de terugkeer van veteranen uit het Romeinse leger niet geheel uit, maar gezien het beeld dat we van deze groep oud-soldaten hebben, lijkt een andere verkla- ring voor de verspreiding van de militaria gezocht te moeten worden.

Vermoedelijk is het bewapenen van de burgerbevolking of een sterke militarisering van het platteland rond Delft,in samenhang met interne of externe dreiging, de reden voor het verschijnen van de militaire uit- rustingstukken op de boerennederzettingen

f,G)

Zwaard schede- puntbeschermer uit de Romeinse tijd. gevonden op het Koningsveld in Delft. Romeinse vloot

Ten slotte kan er gekeken worden naar een aantal opvallende vindplaat- sen die de afgelopen jaren onderzocht zijn in Den Haag en Naaldwijk.Op deze vindplaatsen zijn relatief grote hoeveelheden militaria aangetroffen.

Voor éénvan deze nederzettingen zijn er aanwijzingen dat hier onder- delen voor de balteusgordel gefabriceerd zijn,op een andere bevond zich een kleine versterking.In Naaldwijk zijn sterke aanwijzingen gevonden (waaronder een bronzen plaat met inscriptie) voor de legering van een groep soldaten,die mogelijk in de Romeinse vloot actief waren.Wat deze vindplaatsen gemeen hebben is de datering,namelijk na150n.Chr.Het is verleidelijk het voorkom envan de militaria in de Delftse regio hiermee in verband te brengen.Mogelijk waren de bewoners van de boerenneder- zettingen part-time gelegerd in forten langs de kust.De uit deze periode in'verban d te brengen.Mogelijk waren de bewoners van de boerenneder- zettingen part-time gelegerd in forten langs de kust.De uit deze periode bekende aanvallen van zeerovers via de Noordzee kunnen de directe aanleiding voor het inrichten van deze versterkingen zijn geweest.

]asperde Bruinisdocent Provinciaal-Romeinse urcheologieaande Universiteit van Leiden