Stembureau-instructie voor de
dag van de stemming
Inhoud Voorwoord
Op woensdag 18 november 2020 worden er verkiezingen gehouden voor de leden van de gemeenteraad in een aantal herindelingsgemeenten.
In deze hand-out treft u de informatie aan die nodig is om uw taak als stem-bureaulid goed te vervullen op 18 november 2020.
1. Verkiezingen met inachtneming van COVID-19 4 Inrichting stemlokaal
Hygiëne
Persoonlijke beschermingsmiddelen voor stembureauleden en kiezers Gezondheidscheck
2 Bijzondere en mobiele stembureaus 8
3 Voorbereiding 10
Het stembureau
Taakverdeling stembureauleden Openingstijden
Zijn alle benodigdheden aanwezig
4. Mag de kiezer stemmen? 13
Stappenplan Stempas Volmacht
5. Het stemmen 18
Het stembiljet Stemgeheim Stemvrijheid Bezwaren Ordehandhaving Schorsing
Een zitting heropenen Hulp aan de kiezer
6. Het tellen van de stemmen 21
Stappenplan
7. Wat als de telling niet klopt? 25
Stappenplan
8. Vraag en antwoord 26
1. Verkiezingen met inachtneming van COVID-19
De gemeenteraadsverkiezing van 18 november 2020 vindt plaats onder bijzondere omstandigheden, omdat het coronavirus nog onder ons is en er maatregelen gelden om verspreiding van het virus tegen te gaan. Het stemmen in het stemlokaal moet ook onder deze bijzondere omstandigheden voor alle kiezers veilig zijn en uiteraard moeten
ook alle stembureauleden op 18 november 2020 veilig hun werk in het stemlokaal kunnen doen. Er gelden daarom bij de
verkiezing maatregelen die nieuw zijn en die mede zullen bepalen hoe het stembureau zijn werk op 18 november 2020 zal moeten doen. In deze stembureau-instructie wordt uitgelegd welke maatregelen dat zijn.
Inrichting stemlokaal
Iedereen die aanwezig is in het stemlokaal, dus ook de
stembureauleden onderling, moet 1,5 meter afstand van elkaar houden. De gemeente moet het stemlokaal zo inrichten dat door iedereen, kiezers en stembureauleden, deze afstand kan worden aangehouden. De gemeente zal daarvoor onder andere markeringen/looproutes in het stemlokaal aanbrengen die kiezers moeten helpen bij het houden van de afstand en die moeten voorkomen dat kiezers elkaar kruisen bij het betreden en verlaten van het stemlokaal.
Kiezers die tijdens het stemmen willen waarnemen moeten een plaats in het stemlokaal toegewezen krijgen. De waarnemende kiezers mogen de andere kiezers die willen stemmen niet in de weg lopen. De kiezers die willen waarnemen zullen zich ook aan alle covid-maatregelen die gelden in het stemlokaal moeten houden.
Hygiëne
• Kiezers moeten bij het betreden van het stemlokaal en bij het verlaten van het stemlokaal hun handen desinfecteren met een handdesinfectiemiddel.
• Bij het inrichten van het stemlokaal zal de gemeente bepalen waar precies het handdesinfectiemiddel voor de kiezers wordt neergezet.
• De potloden waarmee de kiezer het stembiljet invult, de stemhokjes en eventuele andere handcontactpunten die kiezers kunnen aanraken in het stemlokaal (zoals deurklinken etc.) moeten minimaal elk half uur worden schoongemaakt.
Daarvoor moeten warm water en allesreiniger of reinigingsdoekjes worden gebruikt die de gemeente
beschikbaar stelt. Het is van belang dat er voor elk oppervlak een nieuw doekje wordt gebruikt.
• De potloden zullen vanwege de schoonmaak niet in het stemhokje liggen, maar door het stembureau samen met het stembiljet aan de kiezer worden uitgereikt. De bedoeling is dat de kiezer het potlood weer inlevert bij het stembureaulid dat bij de stembus staat.
• Bij wisseling van stembureauleden moeten de tafel, de leuningen van de stoelen, het kuchscherm en andere
handcontactpunten schoon worden gemaakt met warm water en allesreiniger of reinigingsdoekjes. Het is van belang dat er voor elk oppervlak een nieuw doekje wordt gebruikt.
5
Persoonlijke beschermingsmiddelen voor stembureauleden en kiezers
Kuchschermen
Om de stembureauleden veilig hun werk te laten doen worden persoonlijke beschermingsmiddelen beschikbaar gesteld. Allereerst betreft dat de plaatsing van zogenoemde kuchschermen bij in ieder geval de stembureauleden die de stempassen/schriftelijke volmachten krijgen van de kiezers en die de kiezers het stembiljet moeten
overhandigen. Afhankelijk van de inrichting van het stemlokaal kan het zijn dat ook een kuchscherm geplaatst wordt bij het stembureaulid dat toezicht houdt bij de stembus en/of bij het stembureaulid bij de ingang van het stemlokaal.
Mondkapje
Het dragen van een mondkapje in de openbare ruimte is nu al de regel. Het kabinet heeft aangekondigd dat het hier een (juridische) verplichting van wil maken. Het is dus mogelijk dat het tijdens de gemeenteraadsverkiezing op 18 november een verplichting is voor zowel kiezers als stembureauleden om een monkapje te dragen.
In het stembureau zal een voorraad niet-medische mondneusmaskers beschikbaar moeten zijn om kiezers die bij het stemlokaal arriveren zonder mondkapje een mondkapje te geven. In het geval het juridisch verplicht is voor kiezers om een mondkapje te dragen geldt dat voor alle stemlokalen dus ook voor mobiele en bijzondere stembureaus met beperkte toegang.
Het dragen van een mondkapje geldt ook, als het een juridische verplichting is, voor de stembureauleden. Stembureauleden moeten dan:
• Conform het RIVM-advies, een chirurgisch
mondneusmasker dragen van het type IIR, zolang zij aanwezig zijn in het stemlokaal. In geval het dragen van een chirurgisch
mondneusmasker gedurende de hele verkiezingsdag tot problemen of bezwaren leidt kan voldaan worden met een faceshield. De gemeente stelt de medische mondneusmaskers en faceshields ter beschikking aan het stembureau.
Ook tellers dragen een chirurgisch mondneusmasker van het type IIR.
In geval het dragen van een chirurgisch mondneusmasker gedurende de telling tot problemen of bezwaren leidt kan voldaan worden met een faceshield. De gemeente stelt de medische mondneusmaskers en faceshields ter beschikking aan het stembureau.
• Het advies van het RIVM is om mondneusmaskers in ieder geval bij pauzes, doch uiterlijk na 3 uur, te vervangen door een nieuw mondneusmasker.
Mondkapje en hulp aan een kiezer
Als een kiezer (vanwege een fysieke beperking) aan het stembureau hulp vraagt bij het stemmen moeten zowel het stembureaulid als de kiezer in alle gevallen een mondneusmasker dragen. Voor de hulp aan de kiezer is het enkel dragen van een faceshield niet voldoende, uiteraard mag het faceshield wel in combinatie met een medisch mondneusmasker worden gedragen. Het is in deze situatie namelijk niet mogelijk om de 1,5 meter afstand te houden. In deze situatie draagt het stembureaulid dat hulp biedt ook wegwerphandschoenen. Elke keer dat aan een kiezer hulp wordt geboden, worden een nieuw mondneusmasker en nieuwe wegwerphandschoenen gebruikt. Mondneusmaskers en wegwerphandschoenen worden voor dit doel door de gemeente beschikbaar gesteld. Een uitgebreidere toelichting over hulp aan de kiezer vindt u in hoofdstuk 5 en in hoofdstuk 8, vraag 3.
Wegwerphandschoenen
• De stembureauleden die de stempas, volmachtbewijzen, etc.
controleren, moeten wegwerphandschoenen dragen. De wegwerphandschoenen moeten regelmatig, dat wil zeggen elk uur, gewisseld worden. Bij het wisselen moeten de handen eerst gereinigd worden met desinfecterende gel. Bij beschadiging van de wegwerphandschoenen moeten onmiddellijk nieuwe handschoenen worden aangetrokken.
• Bij het tellen van de stembiljetten is het dragen van wegwerphandschoenen niet noodzakelijk.
• Bij het schoonmaken van potloden, stemhokjes, etc. dienen wegwerphandschoenen te worden gedragen.
Bij elke nieuwe schoonmaakronde dienen nieuwe wegwerphandschoenen te worden gebruikt.
Gezondheidscheck
Voordat een kiezer naar het stemlokaal gaat om te stemmen moet de kiezer in de gelegenheid zijn zelf de gezondheidscheck doen.
De kiezer krijgt daarvoor van de gemeente de vragen van de gezondheidscheck toegestuurd.
Een voorbeeld daarvan vindt u hieronder.
Een kiezer die voor zichzelf een of meerdere van de vragen uit de gezondheidscheck met Ja beantwoordt, wordt geacht niet in het stemlokaal te gaan stemmen, maar om een volmacht te geven aan een andere kiezer.
Bij de ingang van het stemlokaal zijn de vragen van de gezondheidscheck voor de kiezer beschikbaar in de vorm van de
poster hiernaast.
Het is niet de bedoeling dat het stembureaulid bij de ingang van het stemlokaal de kiezers actief attendeert op de vragen van de gezondheidscheck.
U hoeft de kiezers dus niet op de poster te wijzen.
Gezondheidscheck voor kiezers Gezondheidscheck voor stembureauleden
Poster buiten het stemlokaal Poster in het stemlokaal
2. Bijzondere en mobiele stembureaus
Een mobiel stembureau kan op de verkiezingsdag verschillende locaties aandoen. Een bijzonder en een mobiel stembureau hebben openingstijden die afwijken van de reguliere openingstijden. De reguliere openingstijden zijn van 7.30 tot 21.00 uur. Een bijzonder stembureau kan eerder of later opengaan dan 7.30 uur, of eerder sluiten dan 21.00 uur (later dan 21.00 uur sluiten kan niet).
Bijzonder of mobiel stembureau met beperkte toegang
Vanwege covid-19 maakt de wet tijdelijk ook bijzondere en mobiele stembureaus met beperkte toegang mogelijk. De gemeente kan een stemlokaal instellen bij een zorginstelling, en bepalen dat dit stemlokaal uitsluitend toegankelijk is voor de bewoners en bezoekers van die zorginstelling (stembureau met een beperkte toegang). Langs die weg kunnen de gezondheidsrisico’s worden beperkt, omdat daarmee wordt voorkomen dat vele honderden of zelfs meer dan duizend kiezers die niet op die locaties wonen of verblijven, langskomen om te stemmen. De gemeente kan afwijkende zittingstijden vaststellen voor een stembureau met beperkte toegang.
De gemeente kan bijvoorbeeld bepalen dat een stembureau met beperkte toegang alleen van 9.00 tot 12.00 uur open is, of alleen van 14.00 tot 17.00 uur.
Welke kiezers worden toegelaten, hangt af van de afspraken die de gemeente heeft gemaakt met de directie of beheerder van de desbetreffende instelling. Als in de zorginstelling geen bezoek wordt toegelaten, zal de stemming uitsluitend toegankelijk zijn voor bewoners. Is er wel bezoek mogelijk, dan kunnen ook de bezoekers worden toegelaten.
Voor u als stembureau geldt dat elke kiezer die zich meldt met een geldige stempas en een identiteitsbewijs, kan worden toegelaten tot de stemming.
Waarnemer
Om de transparantie en controleerbaarheid van de gang van zaken in stembureaus met een beperkte toegang te vergroten, moet de
gemeente voor deze stembureaus een of meer personen aanwijzen als waarnemer. De waarnemer krijgt als taak om getuige te zijn van het verloop van de stemming en daarover verslag uit te brengen aan de burgemeester. Het verslag van de waarnemer(s) wordt, tegelijk met het proces-verbaal van het stembureau, openbaar gemaakt door de burgemeester.
De waarnemer vervult zijn taak onafhankelijk van het stembureau.
Het stembureau mag de waarnemer niet wegsturen of anderszins verhinderden om zijn/haar werk te doen.
Net als kiezers kan de waarnemer bezwaar maken bij het stembureau.
Het stembureau moet dit bezwaar noteren in zijn proces-verbaal, net als bij ‘gewone’ kiezers.
Een waarnemer is verplicht om een speciale badge met zijn/haar naam en functie zichtbaar te dragen op zijn/haar kleding. Ook een waarnemer dient zich te houden aan de 1,5 meter afstandsregel.
Het tellen van de stemmen bij mobiele en bijzondere stembureaus De stemmen die zijn uitgebracht bij een mobiel of bijzonder
stembureau (al dan niet met beperkte toegang) worden op een andere locatie geteld, dan waar gestemd is. Het stembureau beperkt zich voor wat de telling betreft tot een telling van het aantal toegelaten kiezers (de stempassen, kiezerspassen en volmachten). Het stembureau noteert het aantal toegelaten kiezers op zijn proces-verbaal.
Hoewel het proces-verbaal zelf nog niet kan worden ondertekend – de zitting is op dit moment immers nog niet afgerond, zodat het proces-verbaal nog niet kan worden voltooid –, tekenen de aanwezige leden van het stembureau, onder wie de voorzitter, wel een verklaring van authenticiteit. Deze verklaring maakt deel uit van het proces- verbaal en is een veiligheidsmaatregel. Door de ondertekende verklaring heeft het stembureau, wanneer het op een andere locatie de telling vervolgt, een extra mogelijkheid om vast te stellen dat het proces-verbaal op de tellocatie identiek is aan het proces-verbaal waarop het aantal toegelaten kiezers is ingevuld.
Daarna doet het stembureau de stempassen en volmachten in een of meer pakken, die het verzegelt. Hetzelfde geldt voor de onbruikbaar gemaakte stempassen, volmachten en stembiljetten, de niet gebruikte stembiljetten en het register van ongeldige stempassen.
De stembus blijft dus gesloten. Het stembureau verzegelt de stembus, en stopt zijn proces-verbaal, samen met de sleutel van de stembus, in een enveloppe, die het eveneens verzegelt. Totdat de gemeente de stembus heeft opgehaald, staat deze onder verantwoordelijkheid van het stembureau. De stembureauleden moeten ervoor zorgen dat de stembus op slot en verzegeld blijft. Nadat zij de stembus hebben overgedragen ten behoeve van het vervoer naar de locatie waar de telling wordt vervolgd, gaat de verantwoordelijkheid over op de burgemeester. Voor de telinstructie, zie hoofdstuk 6.
3. Voorbereiding
Het stembureau
Het stembureau moet ervoor zorgen dat het stemmen en het tellen van de stemmen volgens de regels plaatsvindt. Het stembureau bestaat bij de komende verkiezingen, naast de voorzitter, uit ten minste drie andere leden (dus totaal ten minste vier leden). Het maximumaantal stembureauleden is (inclusief de voorzitter) zeven.
Gedurende de zitting zijn steeds de voorzitter en ten minste drie stembureauleden aanwezig. De gemeente benoemt de leden van het stembureau en bepaalt welke taken elk lid uitvoert. Als de voorzitter tijdelijk afwezig is (bijvoorbeeld vanwege een pauze), treedt een van de andere leden als voorzitter op. Daarnaast kunnen er nog plaatsvervangende leden aan het stembureau zijn toegewezen.
Als een lid afwezig is, treedt een van de plaatsvervangende leden als stembureaulid op.
Mochten er op enig moment onverhoopt toch minder dan vier stembureauleden c.q. plaatsvervangende leden beschikbaar zijn, dan moet de voorzitter een van de in het stemlokaal aanwezige kiezers die hij daartoe geschikt acht, verzoeken om als zodanig op te treden, totdat er weer voldoende stembureauleden zijn.
Voordat het stemlokaal wordt geopend is het raadzaam onderling afspraken te maken over bijvoorbeeld de pauzemomenten voor alle leden en het eventueel rouleren van taken.
Taakverdeling
Voor de leden van het stembureau geldt de volgende taakverdeling.
• Eén stembureaulid heeft als taak om bij de ingang van het stemlokaal te beoordelen of de kiezer het stemlokaal mag betreden. Alleen als er voldoende ruimte is in het stemlokaal wordt de kiezer toegelaten. Is die ruimte er niet, dan moet de kiezer wachten. Daarom moet het stembureaulid overzicht kunnen hebben op de drukte in het stemlokaal .
Het stembureaulid vraagt ook aan de kiezers te vragen om hun handen te desinfecteren. Ook wijst dit lid de kiezers op de regel dat in het stemlokaal ten minste 1,5 meter afstand van anderen moet worden gehouden.
• Twee stembureauleden zitten achter de stembureautafel. Zij voeren alle taken uit die horen bij de toelating van de kiezer tot de stemming.
Dat wil zeggen:
º Controleren van de identiteit van de kiezer aan de hand van diens identiteitsdocument;
º Diens stempas in ontvangst nemen en de echtheid daarvan controleren;
º Controleren of het stempasnummer voorkomt in het register van ongeldige stempassen;
º Uitreiken van een stembiljet.
Zie voor een verdere uitwerking van deze taken hoofdstuk 4 van deze instructie.
Voor een goede doorstroming heeft het de voorkeur dat de beide leden achter de tafel alle taken uitvoeren die horen bij de toelating van de kiezer tot de stemming. Beide leden handelen dan dus tegelijk één kiezer af.
Op rustige momenten kan het stembureau deze taken ook verdelen over de beide leden (bijvoorbeeld: het ene lid controleert het
identiteitsbewijs en de stempas, het tweede lid controleert het register van ongeldige stempassen en reikt het stembiljet uit). Maar let op: die werkwijze brengt wel het risico mee dat de doorstroming zal stokken zodra het weer drukker wordt.
• Het vierde stembureaulid heeft tot taak erop toe te zien dat de kiezer het stembiljet in de stembus steekt. Verder moet dit lid ervoor zorgen dat iedereen in het stemlokaal 1,5 meter afstand tot anderen in acht neemt. Ook voert dit lid de hygiënemaatregelen uit (dat wil zeggen: hij reinigt ten minste elk half uur de potloden en de stemhokjes; als er in het stemlokaal een mal met audio- ondersteuning aanwezig is, reinigt hij deze hulpmiddelen na elk gebruik). Ten slotte biedt dit lid hulp aan een kiezer met een lichamelijke beperking die daarom verzoekt (meer over deze hulp in hoofdstuk 5 en onder vraag 3 in hoofdstuk 8 van deze instructie).
De gemeente kan bepalen dat de stembureauleden gedurende de dag één specifieke taak vervullen, of dat de stembureauleden gedurende de dag elkaar voor een of meer of alle taken kunnen vervangen.
De gemeente kan ook besluiten om de schoonmaak-taken (reinigen van de potloden, de stemhokjes en de eventueel aanwezige mal met audio-ondersteuning) op te dragen aan een vijfde persoon, die niet tevens stembureaulid hoeft te zijn.
De voorzitter
De voorzitter heeft de verantwoordelijkheid voor wat er in het stemlokaal gebeurt. De voorzitter laat zich bij zijn werkzaamheden bijstaan door de overige stembureauleden. Als de leden van het stembureau het onderling niet eens worden over een beslissing, heeft de voorzitter de doorslaggevende stem.
Openingstijden
Kiezers kunnen stemmen van 7.30 tot 21.00 uur. De wet schrijft deze tijden voor. Het stembureau kan daar dus niet van afwijken en mag bijvoorbeeld dus niet eerder sluiten als het rustig is.
Gemeenten kunnen voor zogeheten ‘bijzondere stembureaus’ en voor mobiele stembureaus afwijkende openingstijden vaststellen.
Deze bijzondere of mobiele stembureaus kunnen eerder of later opengaan en eerder (niet later) sluiten. In dergelijke gevallen houdt u zich aan de door de gemeente voor die stembureaus vastgestelde openingstijden.
Om 21.00 uur sluit de stemming. Alle kiezers die om 21.00 uur in het stemlokaal of bij de ingang daarvan staat, mogen nog stemmen.
Kiezers die later dan 21.00 uur aankomen en aanschuiven bij de rij (als daar sprake van is), mogen niet meer stemmen. Het is dus
raadzaam dat een van de stembureauleden om 21.00 uur vaststelt waar het einde van de rij is en wie dus nog wel mag stemmen.
Let op: De telling in het stemlokaal is openbaar toegankelijk.
Kiezers die na 21.00 uur bij de telling aanwezig willen zijn, moeten tot het stemlokaal worden toegelaten, uiteraard met inachtneming van de veilige afstand van 1,5 meter die moet worden aangehouden en de hygiëne maatregelen.
Zijn alle benodigdheden aanwezig
Vóórdat het stemlokaal om 7.30 uur opengaat voor de kiezers, vergewist het stembureau zich ervan dat de stembus leeg is. Is dit het geval, dan wordt de stembus afgesloten.
U controleert of u beschikt over:
• Twee uittreksels van het register van ongeldige stempassen (ROS);
• Een voorbeeld van de stempas en de schriftelijke volmacht;
• Een link naar de digitale versie van de Brochure geldige identiteitsdocumenten;
• De wettelijke voorschriften die op de stemming betrekking hebben;
• Stembiljetten;
• Het proces-verbaal;
• Een actielijst voor de toegankelijkheid van het stemlokaal; u loopt deze actielijst na;
• Rode potloden;
• Mondneusmaskers en wegwerphandschoenen;
• Handdesinfectiemiddel;
• Schoonmaakdoekjes voor het schoonmaken van de potloden, stemhokjes etc.
• Kuchscherm(en) op de tafel van het stembureau.
Inrichting van het stemlokaal
De gemeente zorgt voor de inrichting van het stemlokaal, en let er daarbij op dat de indeling zodanig is dat iedereen (kiezers en stembureauleden) ten minste 1,5 meter afstand van elkaar kan houden. Het kan zijn dat de gemeente een looprichting heeft aangebracht op de vloer van het stemlokaal (bijvoorbeeld met tape). U verandert niets aan de inrichting van het stemlokaal, maar controleert wel of:
• De leden van het stembureau overzicht kunnen hebben over alles wat er in het stemlokaal gebeurt;
• De inrichting zodanig is dat het houden van 1,5 meter afstand mogelijk is;
• De leden van het stembureau die achter de tafel zitten zicht hebben op de toegang tot de stemhokjes;
• De stemhokjes zo zijn opgesteld dat de leden van het stembureau of de wachtende kiezers niet kunnen zien wat iemand stemt;
• De stembus in het zicht staat van het vierde stembureaulid;
• De tafel zo staat dat de kiezers de handelingen van de stembureauleden die achter de tafel zitten, kunnen volgen;
• Een loep aanwezig is, met werkende lichtfunctie of eventueel een losse leeslamp en deze duidelijk zichtbaar op de tafel van het stembureau ligt;
• De vergrote kandidatenlijst voor de kiezers duidelijk zichtbaar zijn opgehangen.
Is het stemlokaal naar uw mening niet goed ingericht, dan neemt u contact op met de contactpersoon van de gemeente om te overleggen
wat u moet doen.
Let er ook op dat de inrichting van het stemlokaal een neutrale
uitstraling heeft. Er mag geen sprake zijn van uitingen die kiezers kunnen beïnvloeden. Controleer in en vlak buiten het stemlokaal bijvoorbeeld op de aanwezigheid van vlaggen, partijposters, advertenties in eventueel aanwezige kranten of andere media en andere uitingen van zittende of kandidaat-volksvertegenwoordigers.
Indien nodig, dek een niet-neutrale uiting (tijdelijk) af en overleg waar nodig met de locatiebeheerder en/of de contactpersoon bij de gemeente. U mag het stemlokaal pas openen voor de kiezers als de inrichting in orde is.
4. Mag de kiezer stemmen?
STAP 1
De kiezer overhandigt:
• Een stempas;
• Eventueel een volmachtbewijs of vol- machtbewijzen
De kiezer toont voor het kuchscherm:
• Een identiteitsdocument; 1
• Eventueel kopie(ën) van identiteitsdo- cumenten van volmachtgever(s). 2
Wat doet u?
Geen identiteitsbewijs:
kiezer mag niet stemmen.
Geen stempas: kiezer mag niet stemmen.
Stempas overhandigd en identiteitsdocument getoond:
ga verder naar stap 2.
STAP 2
Het stembureaulid controleert het identiteitsdocument:
• Of het een door de Wet op de identificatieplicht erkend identiteitsdocument is; 3
• De geldigheid van het identiteitsbewijs niet langer dan vijf jaar is verlopen.
Bij ‘geldig tot’ staat voor de Tweede Kamerverkiezing ‘19 november 2015’
of een latere datum.
Wat doet u?
Eén van beide niet in orde: kiezer mag niet stemmen.
Beide in orde: ga verder naar stap 3.
1 Kiezers van wie het identiteitsdocument is gestolen of vermist, mogen een verklaring van vermissing van de gemeente tonen, in combinatie met een pasje met hun naam en foto.
2 Bij een schriftelijke volmacht hoeft de gevolmachtigde geen kopie van het identiteitsbewijs van de volmachtgever te tonen, omdat de identiteit van de volmachtgever dan al door de gemeente is vastgesteld.
3 Toegestane identiteitsdocumenten zijn: een Nederlands paspoort, een Nederlands rijbewijs, een Nederlands verblijfsdocument, een Nederlandse identiteitskaart en een Nederlands vreemdelingendocument. Kiezers (bijvoorbeeld met een dubbele nationaliteit) kunnen zich ook identificeren met een paspoort, identiteitskaart of rijbewijs uit een EU-land, IJsland, Liechtenstein of Noorwegen, dan wel met een paspoort of identiteitskaart uit Zwitserland. Het gebruik van andere dan Nederlandse identiteitsdocumenten komt voor omdat bij deze verkiezing onder bepaalde voorwaarden ook niet-Nederlanders stemrecht hebben. Zie de in de Brochure geldige identiteitsdocumenten opgenomen documenten (via www.verkiezingentoolkit.nl).
STAP 3
U controleert of de kiezer de rechtmatige houder van de stempas of kiezerspas is.
Daarvoor controleert u of de persoon op de foto overeenkomt met de kiezer en of de volgende gegevens op het identiteitsdocument overeenkomen met die op de stempas of kiezerspas:
• De voornaam en achternaam;
• De geboortedatum.
Wat doet u?
De gegevens komen overeen: ga verder naar stap 4.
De naam komt niet overeen: ga eerst na:
• Of de kiezer veel voornamen of een lange naam heeft (kijk dan ook op de volgende pagina van het paspoort of op de achterkant van de identiteitskaart);
• Of de kiezer de naam van de (voormalige) partner gebruikt (die staat dan op de stempas, maar op het identiteitsdocument staat naast de eigen naam (nog) niet de naam van de (voormalige) partner vermeld).
Zo ja, controleer of de persoon op de foto overeenkomt met de kiezer en of de overige gegevens overeenkomen. Is dat het geval, ga dan verder naar stap 4.
Zo nee, dan mag de kiezer niet stemmen. Meestal is sprake van een vergissing (de kiezer heeft bijvoorbeeld per abuis het identiteitsbewijs van een huisgenoot meegenomen). U geeft de stempas terug, zodat de kiezer later alsnog kan stemmen.
Vermoedt u fraude, maak dan een aantekening op het proces-verbaal; noteer de persoonsgegevens van de betreffende kiezer tevens op een apart vel papier, dat u later overhandigt aan de contactpersoon van de gemeente, onder verwijzing naar uw opmerking in het proces- verbaal.
Afschermen gegevens op identiteitsbewijs
Sommige kiezers schermen, om misbruik met (kopieën van) hun identiteitsbewijs tegen te gaan, de persoonsgegevens op hun identiteitsbewijs af, bijvoorbeeld met behulp van een ID-cover.
Het kan voorkomen dat daardoor ook gegevens worden afgeschermd die essentieel zijn voor de identificatie.
Een burgerservicenummer (BSN) of documentnummer kan desgewenst worden afgeschermd. Maar een foto is wel nodig voor de identificatie (zie ook onder stap 3) en mag dus niet afgeschermd zijn.
Ingeval van een volmachtverlening moet de handtekening zichtbaar blijven. Anders kan het stembureau immers niet beoordelen of de volmacht ook daadwerkelijk door de volmachtgever aan de volmachtnemer verleend is.
Wordt de handtekening van de volmachtgever op de kopie van het identiteitsbewijs toch afgeschermd, dan kan de volmachtstem niet worden uitgebracht!
STAP 4
De voorzitter controleert de echtheid van de stempas aan de hand van de door de gemeente verstrekte voorbeeldpas.
Wat doet u?
Afgekeurd: Kiezer mag niet stemmen. U neemt de stempas in. Als u vermoedens hebt van fraude, maakt u tevens een aantekening op het proces-verbaal, en noteert u de persoonsgegevens van de betreffende kiezer op een apart vel papier, dat u later overhandigt aan de contactpersoon van de gemeente, onder verwijzing naar uw opmerking in het proces-verbaal.
Goedgekeurd:
Ga verder naar stap 5.
STAP 5
Het stembureaulid bekijkt het stempasnummer en controleert of de stempas voorkomt in het ROS (Register Ongeldige Stempassen). Het is ook mogelijk dat een stembureaulid het stempasnummer voorleest waarna het andere stembureaulid controleert of de stempas voorkomt in het ROS (Register Ongeldige Stempassen).
Wat doet u?
Komt voor in het ROS: Komt voor in het ROS: Kiezer mag niet stemmen. U neemt de stempas in. Als u vermoedens hebt van fraude, maakt u tevens een aantekening op het proces-verbaal, en noteert u de persoonsgegevens van de betreffende kiezer op een apart vel papier, dat u later overhandigt aan de contactpersoon van de gemeente, onder verwijzing naar uw opmerking in het proces-verbaal.
Komt niet voor in het ROS:
ga verder naar stap 6.
STAP 6
U kunt de kiezer een stembiljet en een potlood overhandigen en laten stemmen!
Wat doet u?
De kiezer kan nu, als een van de stemhokjes vrij is, gaan stemmen in een van de
stemhokjes. U let erop dat niemand met hem mee het stemhokje in gaat.
Grijp zo nodig in.
Ook attendeert u de kiezer op de anderhalve meter afstand en dat het potlood ingeleverd kan worden in het daarvoor bestemde bakje bij de stembus.
Belangrijk: voor kiezers die door hun lichamelijke gesteldheid niet zelfstandig kunnen stemmen (en alleen voor hen) is hulp in het stemhokje toegestaan door een stembureaulid of begeleider naar keuze.
Voordat de kiezer geholpen kan worden dient de gezondheidscheck te worden afgenomen. Voor meer informatie over hulp aan de kiezer zie hoofdstuk 5 en hoofdstuk 8, vraag 3..
Stempas en schriftelijk volmachtbewijs
U controleert iedere stempas en schriftelijk volmachtbewijs.
• U controleert of de pas geldig is voor de
gemeenteraadsverkiezing aan de hand van de tekst onder het kopje oproep (1).
• U controleert of de pas geldig is in uw gemeente (2).
• U stelt vast of de pas echt is, door opmaak van het blokpatroon te vergelijken met de voorbeeldpas (3).
• U controleert de fluorkleur (4) door deze te vergelijken met die van de voorbeeldpas.
• U vergelijkt of de code HV20 (in hologramfolie) net zo reflecteert als op de voorbeeldpas (5). Is de folie beschadigd en kunt u deze niet meer controleren, dan controleert u alleen de opmaak en de kleur van de pas met behulp van de voorbeeldpas.
Twijfelt u over de echtheid van de pas, neem dan contact op met de gemeente. Daar is bekend hoe de andere kenmerken van de pas kunnen worden gecontroleerd.
Voorbeeld stempas
Head
Kop
Tekst
Voorbeeld onderhandse volmacht
Voorbeeld schriftelijke volmacht
Schriftelijke volmacht
Volmachten
• Volmachtgever en gemachtigde moeten voor dezelfde verkiezing kiesgerechtigd zijn!
• Er zijn twee soorten volmachten: een onderhandse volmacht en een schriftelijke volmacht.
• Een kiezer mag (per stemming) maximaal 2 volmachtstemmen uitbrengen.
• De gemachtigde kan een volmachtstem uitsluitend tegelijk met zijn eigen stem uitbrengen.
• Volmachten bewaart u apart van de stempassen.
Schriftelijke volmacht
U controleert het schriftelijke volmachtbewijs volgens het stappenplan op de vorige pagina.
Bij een schriftelijke volmacht is geen kopie van een identiteitsdocument nodig.
Onderhandse volmacht (stempas omgezet in volmachtbewijs)
• De voorzitter controleert, naast de geldigheid van de in een volmachtbewijs omgezette stempas, de volgende zaken:
• Is de volmacht volledig ingevuld?
• Is de volmacht voorzien van twee verschillende handtekeningen?
Indien in het identiteitsdocument de aantekening staat “niet in staat tot tekenen”, dan hoeft betrokkene niet te tekenen.
• Heeft de gemachtigde (een kopie van) een niet langer dan vijf jaar verlopen identiteitsdocument van de volmachtgever?
• Komen de gegevens (naam, geboortedatum, handtekening) van de volmachtgever op de voorzijde van het volmachtbewijs overeen met de gegevens op de kopie van het identiteitsdocument?
• Woont de volmachtgever in dezelfde gemeente als de gemachtigde?
• Hebben de volmachtgever en de gemachtigde voor dezelfde verkiezing stemrecht?
• Het stembureau mag een onvolledige volmacht niet aanvullen door zelf dingen in te vullen.
• Heeft een kiezer niet alles bij zich om een stem uit te brengen (bijvoorbeeld geen kopie van het identiteitsbewijs van de volmachtgever), dan mág hij zijn eigen stem uitbrengen, maar u moet hem dan wel éérst waarschuwen dat hij dan later niet alsnog de volmachtstem kan uitbrengen.
Is alles in orde, dan:
• Neemt u de volmacht in;
• Verstrekt de voorzitter de kiezer een extra stembiljet voor iedere volmachtstem.
Is niet alles in orde, dan kan de volmachtstem niet worden uitgebracht.
U geeft de volmacht terug aan de kiezer.
5. Het stemmen
Het stembiljet
• Het stembiljet mag alleen met rood schrijfmateriaal worden ingevuld.
• Er mag slechts één vakje rood worden gemaakt.
• De kiezer kan ook beslissen geen keuze te maken en stemt dan blanco.
• Als de kiezer een fout heeft gemaakt, kan de voorzitter de kiezer eenmalig een nieuw stembiljet geven (en vervolgens het foutieve stembiljet onbruikbaar maken en bewaren).
Stemgeheim
• Zie erop toe dat iedere kiezer in het stemhokje alleen is. Als u ziet dat er toch meer dan één kiezer in een stemhokje staat, grijpt u in.
• Uitzondering hierop vormen kiezers die door hun lichamelijke gesteldheid niet zelfstandig hun stem kunnen uitbrengen.
Daarbij gaat het onder andere om kiezers die de ziekte van Parkinson hebben, blind zijn of zo slechtziend dat een leesloep niet voldoende helpt. Zij moeten in het stemhokje hulp kunnen krijgen van een stembureaulid of iemand naar eigen keuze.
Daarbij moeten wel enkele maatregelen in acht worden genomen die worden beschreven in hoofdstuk 5 van deze instructie. Zie ook vraag 3 in hoofdstuk 8, bijzondere situaties in de vorm van vragen en antwoorden.
• Mensen met een verstandelijke beperking, analfabete kiezers en kiezers die de Nederlandse taal niet (goed) machtig zijn vallen niet in deze categorie en mogen daarom niet in het stemhokje geholpen worden. Buiten het stemhokje mogen deze kiezers wel uitleg krijgen over het gebruik van het stembiljet.
• Ook kinderen die door hun ouders worden meegenomen naar het stembureau, mogen zich in principe niet in het stemhokje bevinden. U mag een uitzondering maken als duidelijk is dat er absoluut geen sprake kan zijn van beïnvloeding, zoals een ouder die een kind van drie jaar mee wil nemen
Stemvrijheid
• Er mag geen campagne worden gevoerd in het stemlokaal. Als u ziet dat iemand bijvoorbeeld folders uitdeelt, grijpt u in.
• Stembureauleden mogen geen blijk geven van hun politieke gezindheid.
• De inrichting van het stemlokaal moet een neutrale uitstraling hebben.
• Zorg ervoor dat aanwezige kiezers niet worden beïnvloed.
• Kiezers mogen in het stemlokaal als waarnemer aanwezig zijn. Ook leden van een politieke partij mogen aanwezig zijn als waarnemer. Voor allen geldt dat zij zich zodanig moeten gedragen dat zij de orde niet verstoren en de kiezers niet in hun keuze beïnvloeden. De waarnemer moet zich houden aan alle regels die gelden in het stemlokaal.
• Het is niet toegestaan om in het stemlokaal een volmacht te verlenen.
Bezwaren van kiezers
• Kiezers kunnen om allerlei redenen bezwaren maken en klachten indienen.
• Ze kunnen het bijvoorbeeld niet eens zijn met de opstelling van de stemhokjes, of kunnen vinden dat het stembureau zich niet aan de regels houdt bij het toelaten van kiezers.
• Ook kunnen kiezers bezwaar maken tegen de beslissing van het stembureau of een stem wel of niet geldig is, of tegen de telling in het algemeen.
• Bezwaren en klachten van kiezers noteert u altijd op het proces- verbaal, ook als u het zelf niet eens bent met het bezwaar of de klacht, of als u er niets aan kunt doen.
• De persoonsgegevens van kiezers die mondeling bezwaar hebben ingebracht, worden niet in het proces-verbaal opgenomen.
• Schrijf ook altijd op of u iets aan het bezwaar of de klacht heeft gedaan, en zo ja, wat. En zo nee, waarom niet.
• Probeer discussie in elk geval te vermijden. Als u hulp nodig hebt bij het oplossen van een bezwaar of klacht, kunt u de contactpersoon van de gemeente bellen.
Ordehandhaving
• Als een kiezer zich niet houdt aan de 1,5 meter afstand of de hygiënemaatregelen, attendeert u hem daarop, en vraagt u hem om zich daar alsnog aan te houden.
• Aangenomen mag worden dat de kiezer gevolg zal geven aan dit verzoek.
• Het kan voorkomen dat de kiezer willens en wetens, ook na een herhaald verzoek, weigert om de geldende regels te volgen.
• In dat uiterste geval kan het stembureaulid dat bij de ingang staat de kiezer vertellen dat hij het stembureau niet kan betreden.
Betreft het een kiezer die al in het stemlokaal is, dan kan de voorzitter deze kiezer vragen om het stemlokaal te verlaten (zie ook hoofdstuk 8, vraag 2).
• Als de orde wordt verstoord, en het lukt u niet om die te herstellen,
bel dan de gemeente en vraag om ondersteuning.
• Blijft het rumoerig, schors dan de zittingen en sluit tijdelijk het stemlokaal (zie hieronder).
• Let op: schorsing is een ingrijpend middel, en gebeurt alleen bij calamiteiten, of als de orde echt niet meer is te handhaven
Schorsing
Bij een schorsing moet u het volgende doen:
• Verwijs de kiezers door naar een ander stemlokaal binnen de gemeente en hang een briefje op de deur van het stemlokaal dat de zitting geschorst is.
• Laat de contactpersoon bij de gemeente weten dat de zitting geschorst is.
• Sluit en verzegel de stembus, door de gleuf dicht te maken.
• Stop de voorraad ongebruikte stembiljetten, teruggegeven en onbruikbaar gemaakte stembiljetten, volmachten en stempassen apart van elkaar in enveloppen en verzegel deze (Let op: zorg ervoor dat de bescheiden niet door elkaar komen!).
• Noteer op het proces-verbaal hoe laat de zitting geschorst is.
• Geef alles in bewaring aan de burgemeester (dan wel de contactpersoon van de gemeente).
Een zitting heropenen
Een zitting kan na een schorsing opnieuw geopend worden. U moet dan het volgende doen:
• Vraag de burgemeester toestemming de zitting te heropenen.
Als hij akkoord gaat, draagt hij de verzegelde enveloppen en de stembussen weer over aan het stembureau.
• Laat een nieuwe stembus komen. De oude blijft verzegeld.
• Open alle verzegelde enveloppen.
• Haal het briefje van de deur en open het stemlokaal voor de kiezers.
• Noteer op het proces-verbaal hoe laat u de zitting hebt heropend.
• Nogmaals: schorsing is een ingrijpend middel, en gebeurt alleen bij calamiteiten, of als de orde echt niet meer is te handhaven.
Hulp aan kiezers bij het stemmen
• Kiezers gaan in hun eentje het stemhokje in.
Het is niet toegestaan dat iemand anders meegaat, ook niet om te helpen bij het stemmen. Zo zijn het stemgeheim en de stemvrijheid van de kiezer gewaarborgd. Alleen als duidelijk is dat er absoluut geen sprake kan zijn van beïnvloeding, kunt u een uitzondering maken, zoals in het geval van een ouder die een kind van drie jaar mee wil nemen.
• Op het verbod om meer dan een kiezer in het stemhokje toe te staan, bestaat een uitzondering. De Kieswet staat toe dat kiezers die vanwege een lichamelijke beperking niet zelfstandig kunnen stemmen, iemand naar hun eigen keuze mogen meenemen het stemhokje in. Deze begeleider mag de kiezer helpen bij het uitbrengen van zijn stem. Kiezers met een verstandelijke beperking mogen geen hulp bij het stemmen krijgen.
Hulp door het stembureau
• De kiezer die vanwege een lichamelijke beperking niet zelf kan stemmen, kan ook aan het stembureau vragen om hulp te bieden bij het stemmen, bijvoorbeeld als de kiezer niemand uit zijn eigen kring kan meenemen die beschikbaar is om de hulp te bieden.
Deze hulp wordt dan in beginsel geboden door het vierde stembureaulid (zie hoofdstuk 3).
• Vraagt een kiezer met een fysieke beperking hulp aan het stembureau, dan stelt het stembureau de vragen uit de gezondheidscheck. Dat kan door de kiezer de flyer aan de
rechterkant van de pagina te geven, waar de kiezer aankruist of hij de vragen met ja beantwoordt. Kan de kiezer de vragen niet lezen, dan leest het stembureaulid de vragen voor en vraagt de kiezer om ze mondeling te beantwoorden. Het gaat hier om dezelfde gezondheidscheck als die welke kiezers ook zelf thuis hebben moeten doen voordat zij naar het stemlokaal gaan (zie hoofdstuk 1). De gezondheidscheck is nodig, omdat het stembureaulid bij het geven van de hulp geen 1,5 meter afstand kan houden.
• Beantwoordt de kiezer alle vragen met “nee”, dan kan het stembureau de hulp bieden. Zowel het stembureaulid dat de hulp geeft als de kiezer die hulp krijgt, moeten een mondneusmasker
moeten dragen.
• Beantwoordt de kiezer een of meerdere van de vragen van de gezondheidscheck met “ja”, dan kan het stembureaulid de gevraagde hulp niet bieden. Het stembureaulid zou anders immers een risico op besmetting lopen. U moet de betreffende kiezer dan uitleggen waarom de hulp niet geboden kan worden en dat hij, als hij het stemlokaal heeft verlaten, een andere kiezer een onderhandse volmacht kan geven of een eigen begeleider kan zoeken die hem de hulp kan bieden en daarmee terugkeren naar het stemlokaal.
Flyer voor gezondheidscheck bij hulp aan kiezer
6 Het tellen van de stemmen
Onderstaande instructie gebruikt u voor het tellen van de stemmen.
De instructie houdt rekening met de regel dat iedereen (tellers en eventueel publiek) 1,5 meter afstand van elkaar moet houden. Indien u dat wenst, mag u een mondneusmasker en/of wegwerphandschoenen dragen tijdens het tellen.
Let op:
Het kan zijn dat de stemmen die bij uw stembureau zijn uitgebracht, elders worden geteld. In dat geval telt u alleen het aantal tot de stemming toegelaten kiezers, en ondertekent u de verklaring van authenticiteit (zie hoofdstuk 2). De stembus blijft gesloten. De gemeente informeert u over hoe de stembus, de verzegelde pakken en het proces-verbaal naar de tellocatie moeten worden vervoerd. Op de tellocatie vervolgt u de telling op de hieronder beschreven wijze (beginnen bij stap 1).
Benodigdheden
Bij het tellen hebt u de volgende hulpmiddelen nodig:
• Tafels (als er geen of onvoldoende tafels zijn, gebeurt het tellen geheel of gedeeltelijk op de grond);
• Een rekenmachine;
• Deze instructie;
• Voor elke teller:
º Pen;
º Grote en kleine paperclips/papierklemmen;
º Voor elke lijst een bordje met het lijstnummer;
º Een bordje met de tekst ‘blanco’;
º Een bordje met de tekst ‘ongeldig’;
º Telformulieren (zijn een bijlage van het proces- verbaal, N 10), zoveel als er lijsten zijn.
CONCEPT
Voorbereiding
Om 21.00 uur sluit u de stembus. U sluit niet het stemlokaal, want kiezers mogen bij de telling aanwezig zijn. Zij mogen niet helpen. Kiezers mogen (foto- of film)opnamen maken, mits de tellers op geen enkele manier worden gehinderd in hun werk.
Net als tijdens de stemming kunnen kiezers bezwaar maken tijdens de telling, bijvoorbeeld als ze het niet eens zijn met het ongeldig verklaren van een stembiljet, of als zij menen dat het stembureau niet correct telt. De voorzitter noteert het bezwaar altijd in het proces-verbaal.
Tijdens het tellen heeft de voorzitter de leiding. Hij is verantwoordelijk voor het volgen van de instructies de juiste uitvoering van de telling.
Vóórdat u de stembus opent en de stembiljetten gaat tellen, telt u het aantal toegelaten kiezers. Daarvoor telt u het aantal geldige:
• Stempassen;
• Volmachtbewijzen.
De aantallen noteert u op het proces-verbaal. Vervolgens telt u deze aantallen bij elkaar op. De uitkomst van deze optelsom noteert u ook op het proces-verbaal. Let op: de onbruikbaar gemaakte ongeldige stempassen telt u niet!
Hierna doet u in afzonderlijke pakken:
Elk pak sluit u af en verzegelt u, en u schrijft op elk pak:
• De naam van de verkiezing: gemeenteraadsverkiezing;
• De naam van de gemeente;
• Het nummer van het stembureau;
• De onbruikbaar gemaakte stempassen en volmachtbewijzen;
• De onbruikbaar gemaakte stembiljetten;
• De niet gebruikte stembiljetten;
• Het ROS (Register Ongeldige Stempassen).
Kolom 3
Uitvouwen
Stap 1
Haal de stembiljetten uit de stembus. Alle tellers (met uitzondering van de voorzitter) nemen een stapel stembiljetten. De tellers gaan, elk met hun eigen stapel, op ten minste 1,5 meter afstand van elkaar (en van het eventuele publiek) zitten. Elke teller vouwt de stembiljetten van zijn stapel een voor een open en legt deze – steeds in dezelfde leesrichting – op een stapel. Nadat een teller alle stembiljetten van zijn stapel heeft uitgevouwen en op een stapel heeft gelegd, brengt hij de stapel naar de voorzitter.
Als alle tellers klaar zijn met uitvouwen en hun stapel naar de voorzitter hebben gebracht, heeft de voorzitter één grote stapel voor zich
Sorteren van de stembiljetten
Stap 2
Zet de bordjes met de lijstnummers en de bordjes met ‘blanco’ en ‘ongeldig’ in straten op de tafels of op de grond (bijvoorbeeld: in de eerste straat de lijsten 1 t/m 5, in de tweede straat de lijsten 6 t/m 10, etc.). De bordjes met ‘blanco’ en ‘ongeldig’
liggen op het eind.
Stap 3
Twee personen (de voorzitter en een ander stembureaulid) nemen elk een helft van de stapel met stembiljetten en gaan achter de tafel zitten.
Zij bekijken elk stembiljet van hun stapel, noemen het lijstnummer waarop is gestemd, of zeggen dat de stem blanco of ongeldig is, en geven het stembiljet vervolgens aan een van de tellers. Elke teller zorgt steeds dat hij ten minste 1,5 meter afstand van zijn voorganger houdt.
Blanco en ongeldig
Stembiljetten waarop geen keuze voor een kandidaat is ingevuld, tellen als blanco stem. U kunt een stembiljet ook ongeldig verklaren. Stembiljetten zijn ongeldig als:
• De kiezer geen vakje heeft ingekleurd, maar de kandidaat op andere wijze heeft geselecteerd (bijvoorbeeld door middel van een pijl of een omcirkeling);
• De kiezer geen vakje heeft ingekleurd, maar wel op het stembiljet heeft geschreven of getekend;
• De kiezer meer dan één vakje voor de naam van een kandidaat heeft ingekleurd;
• De kiezer iets op het stembiljet heeft geschreven of getekend waardoor mogelijk zijn identiteit te achterhalen is;
• De kiezer een andere kleur dan rood heeft gebruikt bij het inkleuren van een vakje;
• De kiezer een ander stembiljet heeft gebruikt dan het stembiljet dat is bestemd voor de aan de orde zijnde verkiezing.
Bij twijfel over blanco of ongeldig overlegt u met elkaar.
Als u er onderling niet uitkomt, heeft de voorzitter de doorslaggevende stem.
CONCEPT
Desgewenst kunt u nu de voorlopige uitslag opmaken. Daarvoor gaat het stembureau als volgt te werk: de voorzitter bepaalt welke teller de stapel van welke lijst gaat tellen. Iedere teller neemt een aan hem toegewezen stapel, telt het totaal aantal stembiljetten en geeft dit door aan de voorzitter.
Die noteert alle totalen en geeft deze telefonisch door aan de contactpersoon van de gemeente.
Tellen van de stembiljetten
Stap 5
Om weer ruimte te creëren, legt u alle stapels om en om dwars en recht op elkaar tot één grote stapel en ruimt u de bordjes op.
Stap 6
De voorzitter bepaalt welke teller welke lijst gaat tellen. Iedere teller neemt de stembiljetten van de aan hem toebedeelde lijst en alle benodigdheden (pen, telformulieren, eventueel kladpapier, paperclips, papierklemmen,
eventueel een rekenmachine).
• In alle straten geldt eenrichtingsverkeer (dezelfde kant op), zodat de tellers telkens rondjes lopen tussen de uitdelers van de stembiljetten en de straten.
• Elke teller zorgt steeds dat hij ten minste 1,5 meter afstand van zijn voorganger houdt.
Stap 4
De teller die het stembiljet overhandigd krijgt, controleert het stembiljet. Vervolgens legt hij het bij het juiste lijstnummer (c.q. de bordjes blanco of ongeldig). De tellers maken bij elk lijstnummer twee stapels: een stapel met stemmen op de lijsttrekker, en een stapel met de voorkeurstemmen. Let op:
Tellen van de stembiljetten (vervolg)
Stap 7
Eerst controleert de teller nog een keer of op alle stembiljetten van de aan hem toebedeelde lijst inderdaad op dezelfde lijst is gestemd (c.q.
dezelfde keuze is gemaakt). Zo niet, dan verwijdert hij het betreffende stembiljet en voegt het bij de juiste stapel.
Stap 8
De teller hecht de stapel met stemmen voor de lijsttrekker met een papierklem of paperclip.
Stap 9
Daarna sorteert hij de overige stemmen (voorkeurstemmen). De teller haalt de
stembiljetten van de volgende kandidaat uit de stapel. Als er genoeg ruimte is, of als er maar weinig stemmen zijn die niet op de lijsttrekker zijn uitgebracht, kan de teller ze ook in één keer op volgorde sorteren. Elke stapel hecht hij met een paperclip of papierklem.
Stap 10
Als alle stembiljetten gesorteerd zijn, legt hij ze om en om overdwars op elkaar, om weer ruimte te maken.
Stap 11
De teller controleert nog één keer of bij alle stembiljetten in de stapel er inderdaad op die kandidaat gestemd is. Zo niet, dan verwijdert hij het stembiljet en voegt het toe aan de juiste stapel.
Stap 12
Nu wordt pas begonnen met het daadwerkelijke tellen van de stemmen. De teller telt het aantal stembiljetten in de stapel en noteert per kandidaat het resultaat op het desbetreffende telformulier uit het proces-verbaal. Daarna hecht hij de stembiljetten weer en legt ze apart.
Stap 13
De vorige stap wordt herhaald tot alle stembiljetten van de lijst geteld zijn.
Stap 14
De teller geeft het telformulier aan de voorzitter, die het totaal aantal uitgebrachte stemmen uitrekent en het resultaat noteert.
Stap 15
De tellers herhalen de stappen 6 t/m 14 tot alle lijsten geteld zijn.
Stap 16
Het aantal blanco stemmen en ongeldige stemmen wordt geteld en genoteerd op het proces-verbaal.
(vervolg op pagina 24)
•
Stap 20
U doet de stembiljetten met een blanco stem en de ongeldig verklaarde stembiljetten in pakken.
U verzegelt de pakken nog niet, maar voorziet elk pak wel van:
• De naam van de verkiezing:
gemeenteraadsverkiezing;
• De naam van de gemeente en het nummer van het stembureau;
• Het aantal stembiljetten dat het pak bevat.
Stap 21
U doet de geldige stembiljetten, lijstgewijs gerangschikt, in pakken. U verzegelt de pakken nog niet, maar voorziet elk pak wel van:
• de naam van de verkiezing:
gemeenteraadsverkiezing;
• de naam van de gemeente en het nummer van het stembureau;
• het aantal stembiljetten dat het pak bevat, alsmede, indien de biljetten in meer dan één pak worden gedaan, de nummers van de lijsten waarop de ingesloten biljetten betrekking hebben.
Opmaken proces-verbaal en verzegelen
Stap 22
Pas als de telling is afgerond en het zeker is dat alles klopt, wordt het proces-verbaal definitief opgemaakt. U kunt de pakken nu verzegelen.
Alle aanwezige stembureauleden ondertekenen het proces-verbaal.
Klopt er iets niet? Verzegel dan de pakken nog niet, maar doorloop de stappen van het hoofdstuk
‘Wat als de telling niet klopt?’.
Wegbrengen bescheiden
Stap 23
De voorzitter en een door hem aan te wijzen ander lid van het stembureau brengt de verzegelde pakken en het proces-verbaal naar de burgemeester of een door deze aan te wijzen ambtenaar. In veel gemeenten wordt alleen het proces-verbaal naar de gemeente gebracht. In dat geval doet het stembureau de verzegelde pakken in de stembus, en wordt de stembus afgesloten.
Later die avond wordt de stembus met de verzegelde pakken door de gemeente opgehaald.
Ten minste twee leden van het stembureau blijven aanwezig tot de pakken zijn opgehaald.
• De naam van de verkiezing:
gemeenteraadsverkiezing;
• De naam van de gemeente en het nummer van het stembureau;
• De inhoud van het pak.
Afronden
Stap 17
De voorzitter berekent het totaal aantal uitgebrachte stemmen en vergelijkt dit met het aantal toegelaten kiezers. Deze getallen moeten met elkaar overeenkomen.
Stap 18
De voorzitter deelt de aantallen op iedere kandidaat uitgebrachte stemmen mee aan de aanwezige kiezers, evenals de stemtotalen per lijst, het aantal blanco en ongeldige stemmen en de som van de aantallen stemmen. Ook deelt hij het verschil mee tussen het aantal toegelaten kiezers en het aantal getelde stemmen. De kiezers kunnen mondeling bezwaren inbrengen.
Stap 19
U doet de geldige stempassen en
volmachtbewijzen in één of meer pakken. U verzegelt de pakken nog niet, maar voorziet elk pak wel van:
7. Wat als de telling niet klopt?
Als het getelde aantal toegelaten kiezers niet hetzelfde is als het getelde aantal stembiljetten, gaat u als volgt te werk.
Stap 1
Hebt u tijdens de stemming geconstateerd dat één of meer kiezers die een stembiljet hebben gekregen, toch niet hebben gestemd, of een stembiljet hebben meegenomen? Of hebt u tijdens de stemming een andere oorzaak voor het telverschil geconstateerd?
Ja ->Kruis ‘Ja’ aan bij onderdeel 5 op het proces- verbaal. Vul vervolgens in of er meer of minder stembiljetten zijn geteld dan het aantal toegelaten kiezers. Vul ook de aantallen in. Daaronder kruist u de oorzaken van het verschil aan, en vermeldt u voor elke oorzaak het aantal. Is het telverschil hiermee verklaard? Dan bent u klaar. Blijft er een verschil bestaan? Ga dan verder naar stap 2.
Nee -> Ga verder naar stap 2.
Stap 2
Tel de totalen per partij op de telformulieren opnieuw bij elkaar op en vergelijk die met het in het proces-verbaal ingevulde aantal stembiljetten dat u in de stembus hebt aangetroffen. Is het telverschil hiermee verklaard? Dan past u het proces-verbaal aan, en bent u klaar. Blijft er een telverschil bestaan? Ga dan verder naar stap 3.
Stap 3
Tel de aantallen stemmen per kandidaat van elk telformulier opnieuw bij elkaar op, en vergelijk deze met het lijsttotaal. Hebt u de oorzaak van het telverschil gevonden? Dan past u het proces- verbaal aan, en bent u klaar.
Blijft er een telverschil bestaan? Ga dan verder naar stap 4, of, indien u geen voorlopige uitslag hebt vastgesteld, naar stap 5.
Stap 4
Als u een voorlopige uitslag hebt vastgesteld, vergelijkt u het daarbij vastgestelde aantal stembiljetten met het aantal stembiljetten dat u bij de stemopneming in de stembus hebt aangetroffen. Komen deze aantallen niet overeen, vergelijk dan de totalen per lijst. Van elke lijst die afwijkt, telt u de stembiljetten opnieuw. Vergeet de blanco en ongeldige stembiljetten niet!
Hebt u de oorzaak van het telverschil gevonden?
Dan past u het proces-verbaal aan, en bent u klaar.
Blijft er een telverschil bestaan? Ga dan verder naar stap 5.
Stap 5
Tel het aantal stempassen en volmachtbewijzen opnieuw. Hebt u de oorzaak van het telverschil gevonden? Dan past u het proces-verbaal aan, en bent u klaar. Blijft er een telverschil bestaan?
Ga dan verder naar stap 6.
Stap 6
Tel de stembiljetten van alle lijsten en de blanco en ongeldige lijsten opnieuw. Hebt u de oorzaak van het telverschil gevonden? Dan past u het proces- verbaal aan, en bent u klaar. Blijft er een telverschil bestaan? Ga dan verder met stap 7.
Stap 7
Kruis ‘Ja’ aan bij onderdeel 5 van het proces- verbaal. Vul in of er meer of minder stembiljetten zijn geteld dan het aantal toegelaten kiezers.
Daaronder kruist u aan dat u geen verklaring voor het telverschil kunt geven.
U noteert daarachter het aantal ontbrekende stembiljetten dan wel het overschot
8. Vraag en antwoord
1. Wat te doen als een stembureaulid gedurende de dag COVID- klachten ontwikkelt?
Voordat de stembureauleden op de verkiezingsdag aan de werkzaamheden beginnen zal de gemeente de vragen uit de
gezondheidscheck stellen. Als een stembureaulid een of meerdere van de vragen uit de gezondheidscheck met “Ja” beantwoordt, kan hij of zij niet aan het werk. Hij/zij zal dan door de gemeente worden vervangen.
Mocht een stembureaulid tijdens de verkiezingsdag COVID-19 klachten krijgen, dan meldt hij/zij dat aan de andere leden en beëindigt hij/
zij de werkzaamheden. De voorzitter van het stembureau neemt onmiddellijk contact met de contactpersoon van de gemeente opdat er zo snel als mogelijk een vervanger beschikbaar komt.
2. Wat te doen als een kiezer de COVID-regels niet volgt?
Gezondheidscheck
Er hangt bij ingang een poster met daarop de vragen van de gezondheidscheck. Het stembureau hoeft de kiezer daar niet op te wijzen. Het is uitsluitend de verantwoordelijkheid van de kiezer of de check wordt uitgevoerd en of de kiezer de vragen eerlijk voor zichzelf beantwoordt. Het stembureau heeft geen rol bij de naleving van de gezondheidscheck. Het stembureaulid bij de ingang van het stemlokaal wijst dus de kiezers niet op de gezondheidscheck.
1. Zou een kiezer uit zichzelf bij de ingang van het stembureau tegen het stembureaulid zeggen dat hij niet aan de gezondheidscheck voldoet (d.w.z. 1 van de vragen met Ja heeft beantwoord) dan zal het stembureaulid de kiezer erop wijzen dat hij een onderhandse volmacht kan verlenen.
2. Als een kiezer in het stemlokaal het stembureau attendeert op een andere kiezer die covid-19-symptomen vertoont (bijvoorbeeld kuchen, hoesten, niezen, etc.) dan zal het stembureau de
betreffende kiezer vragen of hij/zij de gezondheidscheck voor zichzelf heeft gedaan
Is het antwoord:
• Ja,
dan zal het stembureau de andere kiezer melden dat het stembureau verder niets kan doen in deze situatie.
Dit kan tot uiterste gevolg hebben dat die kiezer zich niet meer veilig voelt en het stemlokaal verlaat.
• Nee,
dan zal het stembureau de kiezer wijzen op de gezondheidscheck.
Indien de kiezer zelf aangeeft aan het stembureau dat hij op een van de vragen Ja antwoordt, dan zal de voorzitter van het stembureau erop wijzen dat hij de stempas kan terugkrijgen en een onderhandse volmacht kan verlenen.
Handen reinigen bij betreden van stemlokaal
Als een kiezer weigert zijn handen te reinigen, dan vraagt het stembureaulid dat bij de ingang staat hem nogmaals om de handen te reinigen. Als de kiezer (medische) redenen geeft voor het niet gebruiken van desinfecterende gel, dan biedt het stembureaulid hem aan om wegwerphandschoenen aan te doen (die beschikbaar zijn omdat stembureauleden achter de tafel die ook moeten dragen).
Als de kiezer ook geen handschoenen wil dragen om medische redenen, dan laat het stembureaulid de kiezer toe tot het stemlokaal. Het stembureau moet dan nadat deze kiezer heeft gestemd het stemhokje en het potlood dat deze kiezer heeft gebruikt schoonmaken.
De kiezer die willens en wetens en dus zonder reden weigert de handen te reinigen, krijgt geen toegang tot het stemlokaal. De kiezer kan een onderhandse volmacht geven aan andere kiezer.
Het stembureau hoeft niet te controleren of de kiezer de handen desinfecteert bij het verlaten van het stemlokaal.
Dragen van een mondneusmasker
Wanneer er tijdens de gemeenteraadsverkiezing op 18 november sprake is van een juridische verplichting tot het dragen van een mondneusmasker in de publieke binnenruimte geldt dat ook voor stemlokalen. Het stembureaulid bij de ingang zal kiezers die geen mondneusmasker dragen erop attenderen dat dat wel moet. Mocht de kiezer geen mondneusmasker bij zich dragen is er een voorraad niet- medische mondkapjes in het stembureau voorhanden.
Als de kiezer weigert een mondkapje te dragen, dan vraagt het stembureau nogmaals om dat te doen. Indien de kiezer daar niet toe bereid is dan kan de kiezer het stemlokaal niet betreden. Het stembureaulid kan die kiezer wijzen op de mogelijkheid om een onderhandse volmacht te verlenen.
Mocht er tijdens de gemeenteraadsverkiezing enkel sprake zijn van een dwingend advies om het mondkapje te dragen in de publieke binnenruimte kan de toegang tot het stemlokaal niet worden ontzegd.
Wel kan de kiezer een niet-medisch mondkapje worden aangeboden, maar het is aan de kiezer of hij daar ook gebruik van maakt.
Afstand (1,5 meter) houden in het stemlokaal
Als de kiezer weigert afstand te houden, dan vraagt het stembureau nogmaals om zich aan de afstandsregel te houden en de markeringen in het stemlokaal te volgen.
Een begeleider van kiezer met fysieke beperking hoeft geen 1,5 meter afstand te houden van die kiezer, maar wel van alle andere aanwezigen in het stemlokaal.
De kiezer die willens en wetens weigert afstand te houden wordt door de voorzitter van het stembureau gevraagd om na het niet opvolgen van een herhaalde aanwijzing het stemlokaal te verlaten.
De kiezer krijgt zijn stempas terug, zodat kiezer een onderhandse volmacht kan geven.
Afstand (1,5 meter) houden in rij voor het stemlokaal.
Het stembureau hoeft niet erop toe te zien of de kiezers in een rij buiten het stemlokaal zich aan de 1,5 meter afstandsregel houden.
3. Wat te doen als een kiezer hulp nodig heeft bij het stemmen?
Alleen een kiezer met een fysieke beperking kan hulp krijgen bij het stemmen. Een kiezer met een fysieke beperking mag iemand meenemen naar het stemlokaal om die hulp te geven. Als een kiezer een begeleider meeneemt, dan hoeft de begeleider geen 1,5 meter afstand te houden van de kiezer. Uiteraard moet wel 1,5 meter afstand worden gehouden van de andere kiezers en van de stembureauleden.
Vraagt een kiezer met een fysieke beperking hulp aan het stembureau, dan stelt het stembureau de vragen uit de gezondheidscheck. Dat moet omdat bij het bieden van hulp het stembureaulid geen 1,5 meter afstand kan houden. Dat kan door de kiezer onderstaande flyer te geven (afbeelding volgt), waar de kiezer aankruist of hij de vragen met ja beantwoordt. Kan de kiezer de vragen niet lezen, dan leest het stembureaulid de vragen voor en vraagt de kiezer om ze mondeling te beantwoorden.
Als de kiezer die hulp wil krijgen een of meer vragen uit de
gezondheidscheck met Ja beantwoordt, zal het stembureau aangeven dat er geen hulp kan worden geboden. De kiezer kan dan alsnog proberen zelf zijn stem uit te brengen zonder hulp of zijn stempas terugkrijgen. In dat geval kan de kiezer alsnog een eigen begeleider zoeken en terugkomen naar het stemlokaal of een onderhandse volmacht verlenen.
Als de kiezers de vragen uit de gezondheidscheck met Nee beantwoordt, kan het stembureau hulp geven bij het stemmen.
Het stembureaulid dat de hulp geeft draagt daarbij een
mondneusmasker en wegwerphandschoenen. De kiezer die hulp krijgt moet eveneens een mondneusmasker dragen.
Als de kiezer geen mondneusmasker kan of wil dragen bij het verlenen van de hulp, kan het stembureau de hulp niet bieden. De kiezer kan als dat mogelijk is alsnog zelfstandig zijn stem uitbrengen of op een ander moment terugkomen met een eigen begeleider die de hulp kan geven bij stemmen.
4. Hoe om te gaan met het schoonmaken van de (audio)mal voor blinde en slechtziende kiezers?
Als blinde en slechtziende kiezers in het stemlokaal bij het stemmen gebruik kunnen maken van een (audio)mal, dan zal de gemeente ervoor zorgen dat in dat stemlokaal een schoonmaakmiddel beschikbaar is voor de mal.
Na gebruik door een kiezer moet de mal, conform de voorschriften die de gemeente daarvoor geeft, worden schoongemaakt.
5. Wat te doen als een kiezer wil waarnemen in het stemlokaal, maar daar vanwege de COVID-regels geen plaats voor is?
De Kieswet bepaalt dat een kiezer in het stemlokaal aanwezig kan zijn bij de stemming en bij de stemopneming. Dat geldt ook bij de komende verkiezingen. Bij de inrichting van het stemlokaal zal de gemeente er dus rekening mee moeten houden dat er een specifieke plek is in het stemlokaal waar kiezers kunnen staan die willen waarnemen en waar die kiezers op 1,5 meter afstand van elkaar kunnen staan (of zitten). Het kan voorkomen dat de betreffende ruimte al vol/bezet is en een (nieuwe) kiezer vraagt om te kunnen waarnemen. In dat geval zal het stembureau aan de kiezers in de waarnemingszone moeten vragen of een van die kiezers plaats wil maken en het stemlokaal wil verlaten. Is het antwoord “ja” dan kan de nieuwe kiezer de vrijgekomen plaats innemen. Is het antwoord “nee”
dan zal aan de nieuwe kiezer moeten worden gezegd dat er op dat moment geen plaats is om waar te kunnen nemen. Die kiezer kan het later nog een keer proberen of naar een ander stemlokaal gaan en daar kijken of er plek is om waar te kunnen nemen.
6. Wat zijn opletpunten bij het schoonmaken van de stemhokjes?
De stemhokjes moeten in ieder geval elk half uur worden schoongemaakt met de schoonmaakdoekjes die de gemeente beschikbaar stelt. Bij het schoonmaken kan de tafel/lessenaar in het stemhokje nat worden. Voorkomen moet worden dat een kiezer dan gebruik maakt van een stemhokje. Het stembiljet kan dan namelijk nat worden.
Dat kan ertoe leiden dat bij het dichtvouwen het stembiljet beschadigd
7. Wat te doen als kiezer een mondneusmasker draagt en het stembureau daardoor de identiteit niet goed kan vaststellen?
Het is mogelijk dat het verplicht is voor kiezers een mondneusmasker te dragen in het stemlokaal. Het stembureaulid dat, in het kader van de toelating van de kiezer, de identiteitsvaststelling uitvoert, moet beoordelen of hij dat kan doen als de kiezer zijn mondneusmasker op heeft. Is dat niet het geval, dan vraagt het stembureaulid de kiezer om het mondneusmasker tijdelijk af te zetten. Na de identiteitsvaststelling dient de kiezer het mondneusmasker weer voor te doen.
Bij het tijdelijk afdoen van het mondneusmasker loopt de kiezer geen risico, immers tussen de kiezer en het stembureaulid is een
kuchscherm geplaatst en de andere kiezers bevinden zich op 1,5 meter afstand. Als de kiezer desondanks weigert het mondneusmasker af te zetten, kan het stembureau diens identiteit niet vaststellen. De kiezer kan dan niet worden toegelaten tot de stemming. Het stembureau, in casu de voorzitter, zal de kiezer vragen om het stembureau te verlaten.
De kiezer krijgt zijn stempas terug en kan een onderhandse volmacht geven.
8. Hoe te handelen als om 21.00 uur er nog kiezers (buiten het stemlokaal) in de rij staan?
Kiezers die om 21.00 uur in het stemlokaal zijn of voor de ingang van het stemlokaal in de rij staan, moeten worden toegelaten tot de stemming. Dat betekent in dit geval dat het stembureaulid dat bij de ingang van het stemlokaal staat moet bepalen wie tot 21.00 uur in de rij stond. Die kiezers mogen dan nog hun stem uitbrengen.
9. Hoe om te gaan met Britten die willen stemmen bij de gemeenteraadsverkiezing?
Het Verenigd Koninkrijk is geen lid meer van de Europese Unie.
Als gevolg hiervan kunnen Britse onderdanen zich bij de
gemeenteraadsverkiezingen niet meer identificeren met een Brits identiteitsdocument. Britse onderdanen moeten nu een geldig verblijfsdocument tonen aan het stembureau.
Dit is een uitgave van:
Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties | Directie Democratie en Bestuur Postbus 20011 | 2500 EA Den Haag
www.rijksoverheid.nl
© Januari XXXX| Publicatienr: B-0000
