VERSLAG Wzd-functionaris in de ouderenzorg opleiding najaar 2021 dag 6

(1)

VERSLAG Wzd-functionaris in de ouderenzorg

opleiding najaar 2021 dag 6

Datum : woensdag 24 november 2021

Tijd : 10:00-16:00 uur

Locatie : Videocall vanuit locatie Medilex Zeist Sprekers : mevrouw drs. J. (Justa) Bos

mevrouw mr. A. (Alda) Peters Verslaglegging : P.P. (Peggy) van der Bildt

Inleiding.

Een stukje historie over hoe en waar de Inspectie zijn ontstaansrecht vindt. Ten tijde van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden waren volksgezondheid en gezondheidszorg taken van gewestelijke- en stedelijke overheden. Vanaf de vestiging van de Bataafse Republiek in 1795 viel deze verantwoordelijkheid onder de nationale overheid. Begin 19e eeuw ontstond overheids- toezicht op de gezondheidszorg en in 1902 werd staatstoezicht op de volksgezondheid ingesteld door de eerste gezondheidswet die onder de Centrale Gezondheidsraad viel. Uiteindelijk werd dat staatstoezicht in 1919 overgebracht naar de regering zelf. Nog niet zo heel lang geleden, in 1995, werden de Geneeskundige Inspectie van Volksgezondheid, de Geneeskundige Inspectie voor Geestelijke Volksgezondheid en de Inspectie voor de Geneesmiddelen samengevoegd tot de IGZ (nu dus IGJ). De rijks-, provinciale en grootstedelijke inspecteurs, die waren belast met het toezicht op de verzorgingshuizen, zijn in 1997 aan die Inspectie toegevoegd. In het kader van de slagvaardigheid zijn al deze vier onderdelen in de jaren daarna geheel in het huidige IGJ geïntegreerd.

Spreker(s).

Mevrouw drs. J. (Justa) Bos heeft, na haar afgeronde studies HBO-verpleegkunde en medische sociologie aan de Universiteit van Amsterdam, en als voormalig senior inspecteur met ruim 9 jaar werkervaring bij de Inspectie voor Gezondheidszorg, een ruime kennis en ervaring in het toezichthouden, onderzoeken en handhaven en is op de hoogte van de impact van een bezoek van de IGJ voor medewerkers van zorginstellingen. Justa is oprichter en eigenaar van Bos Zorgtoezicht & Advies en beschikt over specifieke kennis van langdurige zorg (ouderen-, thuis- en verstandelijk gehandicaptenzorg) en kwaliteitsverbetering in de zorg op strategisch, tactisch en operationeel niveau. Zij verbindt de wereld van zorgaanbieders met die van toezichthouders.

Mevrouw mr. A. (Alda) Peters is gezondheidsjuriste en adviseur. Zij adviseert- en ondersteunt tuchtzaken, geeft advies op het gebied van gezondheidsrecht en op het gebied van kwaliteit en veiligheid in de gezondheidszorg. Daarnaast verricht zij audits en calamiteitenonderzoeken in de gezondheidszorg en geeft juridisch advies bij calamiteiten. Tevens geeft zij onderwijs op het gebied van kwaliteit en veiligheid aan medewerkers van zorginstellingen. Als oud inspecteur bij de IGJ kent ook zij als geen ander de impact van een inspectiebezoek. Na haar studie Nederlands recht is zij nu alweer ruim 15 jaar werkzaam als advocaat in een algemene rechtspraktijk, met bijzondere belangstelling voor het gezondheidsrecht en dan met name de Bopz en nu dan de Wzd. Daarnaast is zij werkzaam als vertrouwenspersoon en senior inspecteur-jurist.

Justa Bos en Alda Peters zijn gezien hun ervaring door Medilex gevraagd dag zes van deze interactieve 8-daagse opleiding Wzd-functionaris in de ouderenzorg te verzorgen, met vandaag als onderwerp:

Toezicht en handhaving.

(2)

Inleiding.

De Wzd is een van de weinige wetten waar Inspectie en een Inspecteur zijn benoemd en waar bevoegdheden aan zijn toegekend. De taak en het toezicht van de IGJ in de Wzd t.o.v. de Bopz is nagenoeg dezelfde, waar de IGJ nog steeds toezicht uitvoert als zij vermoedt dat er sprake is van onvrijwillige zorg, alleen de reikwijdte van de Wzd is veel breder.

Taken en bevoegdheden IGJ.

Een inspecteur mag tegen de wil van de bewoner (dus ook zonder toestemming) een (privé) woning binnentreden om, al dan niet op verzoek, de bewoner te spreken. Verder mag de inspecteur inlichtingen opvragen bij zorgverleners. (Er mogen niet alleen inlichtingen worden opgevraagd, maar zorgverleners en bestuurders zijn ook verplicht antwoord te geven ondanks het beroepsgeheim, omdat er sprake is van een wettelijke verplichting.) Overigens zijn hierbij wel de drie beginselen van toepassing: proportionaliteit, subsidiariteit en doelmatigheid. Tot slot heeft de IGJ ook het recht om cliëntendossiers in te zien van cliënten met een opnamestatus (Gb, IBS en RM). Dat geldt uiteraard alleen voor díe onderdelen die redelijkerwijs noodzakelijk zijn voor de uitoefening van haar/zijn taak. Deze regels betekenen overigens niet dat de inspecteur geen toestemming hoeft te vragen, ook de Inspectie moet zich houden aan de wet en bescherming van de privacy. Maar ook als er geen sprake is van toestemming dan heeft de Inspectie het wettelijk recht aan haar zijde en kan zij, zonder toestemming, informatie opeisen waarbij de inspecteur wel duidelijk moet maken waarom die bewuste informatie nodig is.

Wettelijk kader Wzd (artikel 60a Wet zorg en dwang).

1. Indien bij de zorgaanbieder, of Wzd-functionaris, of zorgverantwoordelijke, of de zorgverlener het gegronde vermoeden bestaat dat de uitvoering van de onvrijwillige zorg ernstig tekortschiet, doet zij/hij daarvan melding bij de IGJ.

2. Indien de zorgaanbieder, de Wzd-functionaris, de zorgverantwoordelijke of de zorgverlener onvoldoende, niet of niet tijdig reageert op de klachten van de cliëntenvertrouwenspersoon over de uitvoering van de zorg, kan de cliëntenvertrouwenspersoon dit melden aan de IGJ.

Daarbij is het van belang of de zorgverantwoordelijke de gesignaleerde tekortkoming heeft onderkend en de nodige maatregelen heeft genomen deze in de toekomst te voorkomen.

Handhaving door de IGJ.

De Inspectie zal uiteindelijk handhaven als blijkt dat een instelling niet voldoet aan de wettelijke regels. Dat is uitgesplitst in twee maatregelen te weten: bij een overtreding als er geen sprake is van opzet. In dat geval wordt er een bestuurlijke boete of last onder dwangsom opgelegd (met andere woorden een geldboete). Echter, als er sprake is van een opzettelijke vrijheidsberoving of opname in een accommodatie, tegen de wil van de betrokkene in, zonder besluit tot opname (CIZ, RM, IBS) of zonder zorgplan, dan spreekt men over een misdrijf. Dat valt onder het zogeheten strafrecht en wordt als zodanig ook behandeld.

Afwegingskader vertrouwen en doelstellingen.

1. Het afwegingskader vertrouwen helpt bij het op een gestructureerde wijze expliciet maken van de factoren waar vertrouwen van de inspectie in de zorgaanbieder of het bedrijf op berust.

Het is bedoeld om de medewerkers van de inspectie inzicht, structuur en handvatten te geven bij het gebruik van het begrip vertrouwen.

2. Het afwegingskader vertrouwen helpt bij het op een eenduidige wijze communiceren met de zorgaanbieder of het bedrijf wanneer het begrip vertrouwen een rol speelt bij een oordeel en de handhavingsstrategie.

3. Het afwegingskader vertrouwen helpt intern en extern (collega’s, zorgaanbieder en maatschappij) bij verantwoording kunnen afleggen, wanneer het begrip vertrouwen een rol spelen bij een oordeel en de handhavingsstrategie.

De IGJ heeft in haar meerjarenbeleidsplan het onderwerp “Gezond Vertrouwen” opgenomen.

(Dat document is te vinden op: www.igj.nl/publicaties/publicaties/2018/10/09/afwegingskader- vertrouwen.) Daarin benadrukken zij dat zorgaanbieders en bedrijven verantwoordelijk zijn voor goede zorg en de verdere ontwikkeling daarvan en dan met name het lerend vermogen met als doel: het borgen van de veiligheid en het verbeteren van de kwaliteit.

(3)

Verplicht melden aan de IGJ.

Bij de toepassing van een dwangmaatregel moeten een aantal zaken digitaal aan de IGJ gemeld worden, maar alleen het verstrekken van die gegevens is niet voldoende. De zorginstelling zal een duidelijke analyse moeten maken op basis van al deze gegevens, waarmee inzichtelijk wordt of onvrijwillige zorg toeneemt en de reden waarom. De IGJ heeft op haar website een link waar alle melden aanvraagformulieren overzichtelijk zijn aangegeven, te weten: https://www.igj.nl/

onderwerpen/melden-bij-de-inspectie. Meer informatie over digitaal melden is ook te vinden op de website van dwangindezorg.nl (geef dan bij de zoekopdracht in “format digitaal overzicht”).

Minder administratieve taken was de eerste insteek van de Wzd en is nu als volgt bepaald: De zorgaanbieder verstrekt tenminste eens per zes maanden aan de IGJ: “Een door het bestuur van de zorgaanbieder ondertekende analyse over de verplichte onvrijwillige zorg die door hem in die periode is verleend”. Dat is van toepassing per locatie en hierbij geldt dat het vestigingsnummer handelsregister KvK daarbij van belang is. Nota Bene: Per 1 juli 2022 zijn pas per locatie cijfers alsmede een analyse verplicht.

Wettelijk kader Wzd, Toezichtvisie IGJ.

(Terughoudend en zorgvuldig omgaan met onvrijwillige- en verplichte zorg.)

De Inspectie heeft in haar visie beschreven wat zij wil bereiken en wat het doel is van de Inspectie. Zij omschrijven dat als volgt: “Om bij te dragen aan de doelen van de Wzd is het van belang dat dwang in de zorg wordt teruggedrongen, dat de kwaliteit van de (gedwongen) zorg wordt verhoogd en dat de rechtspositie van de cliënt wordt versterkt. De IGJ zal toezicht houden op de zorgvuldige toepassing hiervan en indien nodig stimulerend acteren”.

Hiertoe kijken zij naar de volgende punten:

1. Dwang zoveel mogelijk voorkomen of anders zorgvuldig toepassen (besluitvorming en evaluatie multidisciplinair; alternatieven mogelijk; cliënt/vertegenwoordiger geïnformeerd).

2. De juiste zorg op de juiste plaats (risico op ontijdige of zorg van onvoldoende kwaliteit).

3. Voldoende en deskundig personeel (deskundigheidsbevordering, veldnormen). Dit inzicht is van belang, zodat duidelijk is welke stappen er ondernomen moeten worden.

4. Aandacht voor de belangen en de rechtspositie van de cliënt. In de Wzd is hier de cliënten- vertrouwenspersoon aan toegevoegd.

De nieuwe aandachtspunten van de IGJ zijn: samenloop wetgeving (Wvggz en Wzd); jeugdigen;

dwang in nieuwe zorgvormen zonder toetsing vooraf (bijvoorbeeld zorgboerderijen); ambulante onvrijwillige zorg (thuis) en tot slot de versterking van de rechtspositie van cliënt en vertegenwoordiger. Nota Bene: Vergeet ook de alternatieven niet voor vrijheidsbeperking.

De uitgangspunten voor de IGJ in het kader van het toezicht:

- Blijvend aandacht voor de risico’s van gedwongen zorg.

- Toezicht op gedwongen zorg als integraal onderdeel van toezicht op kwaliteit en veiligheid.

- Signaleren, agenderen en stimuleren.

- Gegevens benutten voor een breder beeld.

Wegingskader cliëntperspectief langdurige zorg.

In de zorg voor mensen met dementie of andere hersenaandoeningen is het uitgangspunt dat cliënten een zo goed mogelijke kwaliteit van leven hebben. Voor zorgverleners is het niet altijd makkelijk om te weten welke zorg er in dat kader gegeven moet worden. Ook is het

niet altijd makkelijk om te bepalen of zorg onvrijwillig is. Soms lijkt er vanuit jouw perspectief niets aan de hand te zijn, maar ervaart de cliënt zelf wél onvrijwillige zorg.

Hoe neem je bijvoorbeeld de wensen van de cliënt daarin mee, wat is de beleving van de cliënt en hoe weeg je de voor- en nadelen van zorg tegen elkaar af? Daartoe heeft de website Het Wegingskader Cliëntperspectief een tool gemaakt die de zorgverlener helpt zich te verplaatsen in de beleving van de cliënt en dat mee te nemen in de besluitname. Zie voor de start van deze tool de hyperlink: https://pg.hetwegingskader.nl/start-het-wegingskader/.

(4)

Handhaving basis 5.20 awb: verplichting tot medewerking en informatieverstrekking.

De IGJ heeft diverse tools om gewenst gedrag te bewerkstelligen van licht naar zwaar, beginnend bij de stimuleringsmaatregelen naar de meest ingrijpende: de inzet van een tuchtklacht die over het algemeen als zeer ingrijpend wordt ervaren. Het jaar 2020 geldt als een overgangsjaar waarin de IGJ voornamelijk meedenkt en wat minder snel zal overgaan op handhaving van de nieuwe wet. Wel zal de IGJ in 2021 signalerend, stimulerend en agenderend toezicht blijven houden en handhavend optreden als de kwaliteit of de veiligheid in het geding is. De IGJ focust haar toezicht in 2021 op de rechtspositie van de bewoners. Ook heeft de IGJ aangegeven dat zij naar aanleiding van haar bezoeken alles actief openbaar zullen maken zodat “iedereen ervan kan leren”, waarbij zij het voornamelijk belangrijk vinden dat er bij de zorginstellingen een bepaalde mate van bewustwording optreedt.

Aan de hand van het overzicht

“Handhaving” toont Alda de stappen die de IGJ hanteert als de inspecteur van mening is dat de bezochte instelling niet voldoet aan de toetsingskaders. De Inspectie zal eerst adviseren om stimuleringsmaatregelen te nemen, middels campagnes of rapporten, daarna corrigerende maatregelen (een verbeterplan) en vervolgens bestuursrechtelijke maatregelen, waarbij de IGJ de instelling onder verscherpt toezicht kan stellen of een bevel kan geven tot sluiting.

Daarna (indien nodig) bestuursrechtelijke maatregelen, waarbij een bevel tot sluiting kan worden ingesteld. Tot slot bestaat de mogelijkheid tot straf- en tuchtrechtelijke maatregelen. Dit laatste gebeurt overigens alleen mits aangetoond dat er sprake is geweest van opzettelijkheid en dat is maar zelden het geval. Nota Bene: Bestuurlijke boetes worden uitgereikt aan de organisatie, echter bij opzettelijkheid kan er ook een boete worden opgelegd aan de Wzd-functionaris. (Zie ook de alinea hierboven met als onderwerp “Handhaving door de IGJ”.)

Onprofessioneel handelen (BIG).

De tuchtnormen gaan over het handelen van de zorgverlener, waarbij van belang is dat handelen, of het nalaten daarvan, niet in strijd is met de zorg die een beroepsbeoefenaar dient te verlenen.

De eerste tuchtnorm omvat: het stellen van een foute diagnose, het inzetten van een verkeerde behandeling, het geven van onjuist informatie of geen inzage geven in het dossier. Voorbeelden van de tweede norm zijn: niet toelaten van een waarneemregeling, geven van onjuiste informatie (bijvoorbeeld publicaties over afraden van een vaccinatie), grensoverschrijdend gedrag met een ander dan de eigen patiënt, onjuiste uitlatingen over de gezondheidszorg. Nota Bene: Als het gaat om een geloofsovertuiging waardoor handelingen worden nagelaten, mag iedereen vinden wat zij/hij wil: maar een zorgverlener moet zich voegen naar de normen van de beroepsgroep.

Gronden waarop de IGJ een tuchtklacht indient zijn: recidive, het niet hebben van inzicht of het uitlokken van jurisprudentie. Verder kan de IGJ iemand, in afwachting van een tuchtzaak, direct op non actief stellen bij ernstig gedrag. Wat kan een tuchtrechter dan opleggen? Dat zijn:

een rechterlijk pardon (niet in de wet beschreven); een waarschuwing; een berisping; een geldboete (max. € 4500,00); een voorwaardelijke schorsing (max. 1 jaar); een gedeeltelijke ontzegging. Verder kan de IGJ besluiten tot een doorhaling registratie in het BIG-register “is voor eeuwig” (dan mag een zorgverlener geen zelfstandige handelingen meer uitoefenen) en kan de IGJ besluiten tot een beroepsverbod (dan mag de zorgverlener haar/zijn beroep helemaal niet meer uitoefenen). Tot slot kan de IGJ ook aangifte doen van een strafbaar feit, bijvoorbeeld een gedwongen opname zonder titel, en voorts kan de IGJ besluiten om gevaarlijk zaken in beslag nemen (medicatie).

(5)

Kwaliteitskader verpleeghuiszorg.

In het kwaliteitskader draait het om het verkrijgen van de optimale kwaliteit van leven van de cliënt. Daartoe zijn een aantal thema’s benoemd:

- Persoonsgerichte zorg/ondersteuning. De wijze waarop de cliënt in alle levensdomeinen uitgangspunt is bij zorgen dienstverlening.

- Wonen en welzijn. De wijze waarop de organisatie en zorgverleners niet alleen oog hebben voor de optimale levenskwaliteit, maar ook voor het welbevinden van de cliënt hun directe naasten.

- Veiligheid en leren en verbeteren van kwaliteit. Dat wil zeggen dat de zorgorganisatie, met gebruikmaking van de relevante professionele

standaarden en richtlijnen, vermijdbare schade bij cliënten zo veel mogelijk voorkomt en leert van veiligheidsincidenten.

De randvoorwaarden om dit te kunnen realiseren zijn:

- leiderschap, governance en management;

- personeelssamenstelling;

- gebruik hulpbronnen;

- gebruik van informatie.

Bij dit alles mag echter niet uit het oog verloren worden dat het streven van de IGJ is- en blijft:

het terugdringen van onvrijwillige zorg.

In de nieuwe wetgeving focust de IGJ zich bij haar toezicht op de belangrijkste uitgangspunten en randvoorwaarden voor een verantwoorde en gedwongen onvrijwillige zorg. Voordat deze wordt ingezet moet het stappenplan gevolgd worden. De stappen die daarbij gevolgd moeten worden zijn: het analyseren van de situatie van de cliënt, welke zorg nodig is, waarom de gegeven zorg niet voldoende is en waarom er een onvrijwillig element aan toegevoegd moet worden. De Inspectie zal daarbij het accent leggen op het onvoldoende of niet op tijd leveren van zorg in de juiste setting. Het multidisciplinair stappenplan is verplicht als de zorg in het zorgplan onvoldoende is om een ernstig nadeel te voorkomen, de cliënt of vertegenwoordiger zich verzet tegen onvrijwillige zorg, of als een beperking van bewegingsvrijheid, insluiten en medicatie wordt overwogen die van invloed is op het gedrag of de bewegingsvrijheid en buiten de professionele richtlijnen is voorgeschreven.

Toetsingskader IGJ langdurige zorg en toetsingskader Wzd.

Met betrekking tot de specifieke uitwerking voor de Wet zorg en dwang, en dan met name t.a.v.

het aspect onvrijwillige zorg, heeft het IGJ een toetsingskader opgesteld. Dit toetsingskader omvat drie hoofdthema’s te weten:

1. Sturen op kwaliteit en veiligheid (gericht op hoe bestuurder en de leidinggevenden ervoor kunnen zorgen dat zorgverleners goede en veilige zorg leveren).

2. Deskundige zorgverleners (gericht op de professionaliteit van de zorgverlener).

3. Persoonsgerichte zorg (gericht op ondersteuning, kwaliteit van leven en afgestemd op de individuele cliënt).

1. Sturen op kwaliteit en veiligheid:

1.1 Locatieregister en beleid. Dit houdt in: Het registreren van de zorginstelling als deze onvrijwillige zorg wil geven, ook waar ambulante zorg verstrekt wordt (Wzd-instellingen worden gezien als geregistreerd). Wijs een Wzd-functionaris aan voor cliënten die opgenomen zijn met een RM/IBS/artikel 21. Stel een beleidsplan op, waarin vastgelegd hoe onvrijwillige zorg voorkomen of afgebouwd wordt of hoe de toezicht is geregeld.

1.2 Intern toezicht en kwaliteitsbewaking. Verschillende partijen (bestuurder, RvT en Wzd- functionaris) zien toe op de interne/externe audits, de overzichten onvrijwillige zorg en evaluaties. Zorg dat ieder halfjaar een digitaal overzicht en een analyse over de geleverde onvrijwillige zorg gestuurd wordt aan de IGJ.

1.3 Fysieke veiligheid. De locatie moet veilig zijn en voldoen aan de geldende normen, de Inspectie zal hiertoe een rondgang maken en zich een beeld vormen of alle ruimtes (en de omgeving) waar de bewoners verblijven veilig zijn.

(6)

2. Deskundige zorgverleners: Dit gaat over deskundigheid op het gebied van: het voorkomen van onvrijwillige zorg en handelen volgens de wet, protocollen, richtlijnen en veldnormen; het toepassen van het stappenplan ook als de cliënt/vertegenwoordiger zich niet verzetten tegen bepaalde interventies (insluiting, vrijheidsbeperking of psychofarmaca buiten de richtlijn).

Maar ook dienen hulpverleners de grens te kennen van hun expertise en wordt waar nodig deskundige hulp ingeroepen (psycholoog); moet er sprake zijn van een goede samenwerking en het volgen van de PDCA-cyclus (Plan Do Check Act); is goede vrijwillige zorg om zodoende onvrijwillige zorg te voorkomen noodzakelijk (herkennen verzet); moet onvrijwillige zorg, mits nodig, veilig en zorgvuldig, toegepast worden; moet kennis en vaardigheid op peil gehouden worden (scholing); moet kwantiteit/kwaliteit van het personeel voldoende zijn (goede mix).

3. Persoonsgerichte zorg:

3.1 Zorg afgestemd op de individuele cliënt. Daarbij is het belangrijk dat de levens- geschiedenis van de bewoner bekend is (zoals Dorothea Touwen ook tijdens dag 3 van deze opleiding al heeft besproken), maar ook dat de cliënt de eigen regie mag houden, keuze heeft bij onvrijwillige zorg en respectvol bejegend wordt.

3.2 Rechtspositie van de cliënt. De cliënt/vertegenwoordiger moet weten dat het mogelijk is om een klacht in te dienen (is de klachtenprocedure bekend) en dat daarvoor een klachtencommissie is ingesteld, maar ook de aanwezigheid van een cliëntenvertrouwens persoon moet bekend zijn. Verder moet de zorgaanbieder bij ambulante cliënten zorgen voor een laagdrempelige toegang tot die clientenvertrouwenspersoon.

3.3 Toepassing van het juiste wettelijke regime. Als er sprake is van multiproblematiek dan moet er een keuze gemaakt worden voor enerzijds de Wzd of anderzijds de Wvggz. Met andere woorden: bevindt de cliënt zich in de juiste setting, waar kan de cliënt de best passende zorg krijgen, welk wettelijk regime past daar het beste bij. Daarbij kan er maar één regime tegelijk van toepassing zijn (PG/VG/GGZ).

Stappenplan.

Het stappenplan is verplicht als de beschreven zorg in het zorgplan onvoldoende is om een ernstig nadeel te voorkomen, maar ook als de cliënt/vertegenwoordiger zich verzet tegen onvrijwillige zorg, als er een beperking van bewegingsvrijheid wordt overwogen of bij het geven van medicatie die van invloed is op het gedrag of op de bewegingsvrijheid welke buiten de professionele richtlijnen wordt voorgeschreven. De IGJ kijkt met name naar de wijze waarop de zorgverantwoordelijke het stappenplan heeft toegepast, of het proces goed loopt/zorgvuldig wordt uitgevoerd dan wel of de zorgverlener verzet herkent en weet wat onvrijwillige zorg is.

Extramurale zorg.

Onvrijwillige zorg mag ook extramuraal plaatsvinden: in de dagopvang, een kleinschalige woon- voorziening, maar ook thuis. Let op: Het bij wet mogelijk maken van extramurale onvrijwillige zorg wil niet zeggen dat het tegenhouden van een gedwongen opname doel op zich kan zijn. De cliënt moet uiteindelijk die zorg krijgen welke nodig is en wanneer dat niet meer verantwoord of veilig kan dan volgt er uiteindelijk een gedwongen opname.

Alle vormen van onvrijwillige zorg mogen ook ambulant, mits:

‐ In noodsituaties: uitsluitend onvrijwillige zorg, mits de zorgverantwoordelijke aangeeft hoe het toezicht is geregeld en hoeveel zorgverleners er aanwezig mogen zijn.

‐ Vastgelegd in het zorgplan: hoe het toezicht is georganiseerd, waarbij aangegeven op welke wijze de zorgverleners, cliënt/vertegenwoordiger daarbij betrokken worden.

‐ Een terzakedeskundige zorgverlener 24/7 bereikbaar is. (Wie dat is, is nog niet bepaald, maar het is duidelijk zijn dat deze terzakedeskundige wel alle relevante vragen moet kunnen beantwoorden of bijvoorbeeld moet kunnen beoordelen of een acute IBS nodig is.)

‐ Een mantelzorger toezicht houdt, mits instructies en bereikbaarheid van de achterwacht.

‐ Er sprake is van een beleidsplan.

(7)

Wat moet er geregeld worden in het beleidsplan bij thuis/-extramurale zorg?

Bij thuiszorg zijn er dus aanvullende eisen: duidelijk moet zijn hoe het toezicht is geregeld, dat zowel de cliënt als familie weet wie de onvrijwillige zorg gaat toepassen, hoeveel personen daarbij aanwezig zijn en dat er altijd een deskundig zorgverlener bereikbaar is. Uiteraard mag in een noodsituatie ook onvrijwillige zorg worden verleend, mits deze aanvullende eisen worden gehanteerd. De zorgorganisatie moet hiertoe wel een duidelijk beleid hebben, want welke factoren spelen er mee bij de afweging om een cliënt onvrijwillige zorg thuis te bieden in plaats van de cliënt op te nemen, hoe wordt de veiligheid van de cliënt bij onvrijwillige zorg thuis gewaarborgd, welke factoren spelen er mee bij het bepalen van het aantal mensen dat aanwezig is bij de toepassing van onvrijwillige zorg, hoe wordt er omgegaan met (lichamelijk) verzet maar ook, hoe grensoverschrijdend gedrag van professionals te voorkomen.

Een aantal aandachts-/knelpunten van de IGJ:

- Scholing Wzd, ook andere zorgverleners.

- Er zijn (nog) onvoldoende (externe) deskundigen beschikbaar.

- Multidisciplinaire overleggen gingen door Covid vaak niet door.

- De updates van het ECD werden uitgesteld.

- De invulling voor de functie van de Wzd-functionaris en zorgverantwoordelijke verschilt nog.

- De nieuwe rol voor de clientenvertrouwenspersoon is nog onvoldoende bekend.

- Er zijn te weinig crisisbedden.

- Er is sprake van meer regeldruk.

- Intramuraal eerste prioriteit: proeftuinen in de thuiszorg.

De focus van de IGJ ligt op de volgende zaken:

- De rechtspositie moet aantoonbaar geregeld zijn.

- Er moet een duidelijk Wzd-zorgplan zijn.

- Een Wzd-functionaris moet zijn aangesteld.

- Er moet een onafhankelijke klachtencommissie.

- Er moet een duidelijke toegang naar een clientenvertrouwenspersoon.

In het laatste deel van de studiedag worden een aantal stellingen en casuïstiek besproken en worden er in het kader van een bezoek van de IGJ nog de volgende tips gegeven:

- Vraag bij binnenkomst om legitimatie. Iedereen kan wel zeggen dat zij/hij inspecteur is.

- Als er sprake is van een aangekondigd bezoek, vraag dan eerst om het doel van het bezoek en bereidt dit goed voor, ook richting de medewerkers.

- Een draaiboekje is een handig hulpmiddel, zodat duidelijk is wat van iedereen wordt verwacht.

- Bedenk wie bij het bezoek aanwezig moet zijn (verpleging, zorgverantwoordelijke, familie).

- Stel je toetsbaar op: laat het lerend vermogen prevaleren, stel een verbeterplan op, maak gebruik van je (leer)netwerk, maar ook: stel kritische vragen aan de inspecteur.

- Bepreek meer multidisciplinair in de organisatie (plan op regelmatige basis een mdo).

- Zie ook de verschillende manieren van het doen van meldingen (lees- en downloadtips).

- Zorg voor een goed beleidsplan.

- Scholing in de eigen zorgorganisatie: weet welke scholing er speelt.

- Een Wzd-functionaris moet beschikken over een goede functieomschrijving/overeenkomst, zoals vastgesteld door de koepels.

- Ken de risico’s in je werk, maar wees ook trots op waar verbeteringen in gang zijn gezet.

Overige tips:

- Zet bij bepaalde casuïstiek of organisatorische zaken moreel beraad of ethisch overleg in.

- Maak gebruik van vastgoed/facilitair, als het gaat over gesloten deuren en vrijheid.

- Betrek de cliënt bij de evaluatie na onvrijwillige zorg.

- Pas toe of leg uit principe IGJ.

- Zie voor de eisen van de beoordeling van het zorgplan het profiel van de Wzd-functionaris.

- Geef signalen door aan Verenso

- Toets veiligheid op basis van gezond verstand en kijkend naar cliënten op de afdeling.

(8)

Tot slot.

Raak niet in paniek bij een negatief beoordelingsrapport. Probeert het rapport te zien als een voordeel om een kwaliteitsslag te maken. Het is wel van belang om de bevindingen van een rapport goed te borgen en dit regelmatig met het team te bespreken. Kijk goed naar die punten en vergeet niet dat de instelling een behoorlijk lange tijd krijgt om verbeteringen aan te brengen.

Hyperlinks

Afwegingskader Vertrouwen:

Het document “Afwegingskader Vertrouwen” is te vinden op de website van de Inspectie, te weten: https://www.igj.nl/publicaties/publicaties/ 2018/10/09/afwegingskader-vertrouwen.

Meldingen aan de Inspectie:

De IGJ heeft op haar website een link waar alle melden aanvraagformulieren duidelijk en overzichtelijk op staan, te weten: https://www.igj.nl/onderwerpen/melden-bij-de-inspectie.

Meer informatie over digitaal melden is ook te vinden op de website van dwangindezorg.nl (geef dan bij de zoekopdracht in “format digitaal overzicht”).

Gegevensaanlevering verplichte en onvrijwillige zorg:

Meer hierover op de website van de IGJ, te weten: https://www.igj.nl/onderwerpen/wetten-in- ons-toezicht/wet-verplichte-ggz-en-wet-zorg-en-dwang/gegevensverwerking.

Toetsingskaders voor de Wvggz en de Wzd:

In het toetsingskader voor de Wvggz en het toetsingskader voor de Wzd beschrijft de inspectie waar zij naar kijkt. De wetten zijn gedetailleerd daarom bestaan de toetsingskaders uit een uitgebreide set aan normen. De toetsingskaders zijn te vinden op de website van de IGJ:

https://www.igj.nl/onderwerpen/dwang-in-de-zorg/toetsingskaders-dwang-in-de-zorg.

Alternatievenbundel Vilans.

Te vinden op de website van Vilans met als zoekfunctie: alternatievenbundel, of rechtstreeks via https://www.vilans.nl/producten/alternatievenbundel-voor- meer-vrijheid-in-de-zorg

Wegingskader cliëntperspectief langdurige zorg.

Een handige tool voor zorgverleners om de voor- en nadelen van de zorg tegen elkaar af te wegen en mee te nemen in de besluitname, is de website van “Het Wegingskader Clientperspectief”:

https://www.hetwegingskader.nl. Klik in de website op het menuutje

rechtsboven en kies dan voor “Start Het Wegingskader” voor de start van deze tool of ga rechtstreeks naar https://pg.hetwegingskader.nl/start-het-wegingskader/.

Factsheet relatie Wzd en Wgbo.

Te vinden op de website van dwangindezorg. Rechtstreeks via https://www.dwangindezorg.nl/

documenten/publicaties/implementatie/wzd/diversen/wet-zorg-en-dwang-en-wgbo. Of geef op de website bij de zoekopdracht in “factsheet Wgbo”.

Wzd-brochures:

Er zijn t.a.v. de Wzd een groot aantal brochures gemaakt. Deze brochures zijn te downloaden op: https://www.dwangindezorg.nl/wzd/professionals/handreikingen.

Accommodaties/locaties:

Meer over locaties dan wel het locatieregister is te vinden op de website van dwangindezorg te weten: https://www.dwangindezorg.nl/locatieregister.

Organiseren persoonsgerichte zorg volgens de Wzd “Wzd-scan”.

Zie de hyperlink https://www.zorgvoorbeter.nl/zorg-en-dwang/wzd-in-organisatie.