INSPIRATIE UIT WEST-VLAANDEREN
2 3
THEMA’S
Avontuur 10 Bewegen 20 Buiten leren 34 Buitenklas 48 Creatief 56 Diervriendelijk 66 Gedeelde ruimte 80 Gevarieerd groen 88 Hergebruik 100 Kampen en losse materialen 112 Kringloop 122 Modder 130 Moestuin 140 Natuurrijk 150 Onderhoud en beheer 162 Ontharden 172 Reliëf 182 Rust 192 Samenwerken 202 Snoepnatuur 216 Water 224 Welbevinden 234 Wilgen 244
AAN DE SLAG
Bomen op de speelplaats 254
Hagen, heggen en houtkanten 256
Fruit op school 258
Ondergrond voor een speelzone 260
6 7 Wat als je kinderen op school groene ruimte geeft om te
ravotten of om gezellig bij te praten? Om te spelen en te bewegen tussen kleurrijke planten en prachtige bomen?
Wat als je buitenruimtes actief benut om er te leren in en over de natuur? Wat als je grijze verharde speelplaatsen omtovert tot groene speel- en leefomgevingen?
Dan vaart de biodiversiteit daar wel bij. Vogels en insecten vinden er voedsel of een schuilplaats. Ook voor de klimaatadaptatie zijn groene speelplaatsen belangrijk: ze nemen meer CO2 op, houden meer water vast bij intense neerslag, bieden meer schaduw en milderen het hitte-eilandeffect.
Een groene schoolomgeving biedt ook heel wat kansen om in de natuurlijke buitenomgeving levensecht te leren.
Als kinderen en jongeren dagelijks in contact komen met natuur, ontwikkelen ze bovendien een meer zorgzame houding voor natuur, milieu en klimaat.
Groene schooldomeinen hebben daarnaast een positief effect op de cognitieve, sociaal-emotionele en motorische ontwikkeling. Groen doet bewegen, prikkelt de waarneming en fantasie, ontspant de geest
én voorkomt pestgedrag. Allemaal goed voor het welbevinden.
Al sinds 2006 zet de Provincie West-Vlaanderen daarom actief in op vergroening van West-Vlaamse scholen.
Gesteund door een provinciaal subsidiereglement Natuur Op School en partners als MOS, de Regionale Landschappen en de Stadlandschappen kregen ruim 200 West-Vlaamse speelplaatsen een natuurlijke make-over.
Met dit boek willen we je laten dromen over een groene schoolomgeving en je inspireren om ook de stap te zetten.
De 23 thema’s tonen de absolute meerwaarde aan van een groene speelplaats voor biodiversiteit, klimaat, educatie en welzijn. We nodigen je uit om te ontdekken hoe alles met elkaar verbonden is. De vele foto’s, puntige getuigenissen uit het onderwijsveld en jaren expertise leveren concrete suggesties. Die suggesties zijn zowel haalbaar als naar jouw situatie vertaalbaar. Uiteraard staan de provinciale medewerkers altijd voor je klaar.
Gedeputeerde voor Milieu, Natuur en Landschap Jurgen Vanlerberghe
36 37 Onder meer in Scandinavische landen krijgen
kinderen al jaren buiten les. Ook in Vlaanderen wint dit aan belang.
Leerlingen leren in, met en van de natuur.
Buiten leren is levensecht leren en zorgt voor meer beweging, een betere concentratie, een verhoogd welzijn en een grotere betrokkenheid.
Kinderen zijn nieuwsgierig, observeren, onderzoeken en stellen zich vragen over het hoe en waarom. Zo maken ze verbinding met zichzelf, elkaar en de natuur.
172
DOOR TE ONTHARDEN GEEF JE DE NATUUR MEER RUIMTE EN
MAAK JE DE OMGEVING
KLIMAATROBUUSTER.
192
194 195 Elk kind heeft wel eens nood aan rust. Veel
prikkels in de klas of op de speelplaats kunnen tot een onrustig gevoel leiden. Voorzie daarom niet alleen uitdagende ruimtes voor actief spel, maar ook geborgen plekken. Daar kunnen kinderen tot zichzelf komen, nadenken, chillen,
252
254 255
BOMEN OP DE SPEELPLAATS
Bomen op school bieden heel wat voordelen, zoals schaduw op zonnige dagen en verkoelend effect in de zomer. Vogels, vlinders, bijen en andere beestjes kunnen er nestelen, schuilen of voedsel vinden. Als klimboom of als basis om kampen te bouwen, zijn het leuke speelelementen. Ze maken de seizoenen zichtbaar. Bovendien creëren bomen rust en verlagen ze het stressniveau.
De juiste boom op de juiste plaats
• Kies een boom op maat van de beschikbare ruimte en het bodemtype. Hou rekening met de hoogte van de volgroeide boom en de breedte van de kruin. Zo vermijd je dure snoeiwerken die de boom gevoeliger maken voor ziektes en laat je de boom echt een boom worden.
• Heb je ruimte voor meerdere bomen op de verharde speelplaats, bekijk dan of je niet beter een ruime strook onthardt in plaats van aparte boomvakjes.
• Hou rekening met ondergrondse nutsleidingen en riolen.
• Het ondergrondse deel van een boom, het wortelgestel, is minstens zo belangrijk als het bovengrondse. De zone waarin zich de meeste wortels bevinden, kun je afleiden uit de kruin- of kroonprojectie van een boom. Dat is de projectie van de rand van de kruin op de grond. In deze zone moet voldoende doorwortelbare grond aanwezig zijn en graaf je beter niet.
• Voorkom te veel betreding van de boomspiegel. Dat is het stuk grond rondom de voet van de stam, waarlangs de wortels in contact staan met lucht en water. Deze zone is essentieel voor de boom en idealiter minstens zo groot als de kruin van de boom. Voorzie zeker een vak van minstens 3 bij 3 m.
Welke plantmaat kies je?
• Kies voor bomen in de maat 10/12 of 14/16. Dit is de stamomtrek in cm op 1 m hoogte. Grotere bomen slaan vaak moeilijker aan.
• Bomen in kleinere plantmaten krijg je geleverd met blote wortel. Bomen van een maatje groter koop je met kluit. Dan zitten de wortels samen met de grond in een net.
• Grote of meerstammige bomen (met kluit) zijn duurder en zwaarder. Voor de aanplant kun je een graafmachine nodig hebben.
Aandachtspunten bij de aanplant
• Plant tussen november en februari, dan zijn de bomen in rust.
• Maak een grote plantput en meng de uitgegraven grond met bodemverbeteraar of compost.
Voorzie 2 of 3 steunpalen van 1,50 m hoogte en steek die 0,50 m in de grond.
• Bind ze aan op 0,80 m hoogte met boomband in een achtvormige lus.
• Jonge wortels hebben naast hun behoefte aan water ook nood aan voldoende zuurstof. Vermijd daarom dat er te lang waterplassen in de plantzone blijven staan.
• Geef water tijdens een droog voorjaar.
NEDERLANDSE NAAMHOOGTE IN METERDIAMETER KRUIN IN MBLOEI- MAANDBLOEI- KLEURBIJZONDERHEDENWORTELS pestreveldesdoorn / Spaanse aak1285geel-groenHerfstkleur, voedsel en nestplaats voor vogels, verdraagt zout en wind. Matig droogtetolerant
diepwortelend udoplatanusgewone esdoorn25155-6geel-groenAantrekkelijk voor honingbijen. Vormt vele zaailingen.diepwortelend utinosazwarte els1581-3Ook op natte gronddiepwortelend betulushaagbeuk20155groen-geelVoedsel voor vogels, stadsklimaat. Ook als hakhout (meerstammig)oppervlakkig wortelend colurnaboomhazelaar2053-4groengele katjesKurkachtige schors. Goudgele herfstkleur. Verdraagt droogte, verharding. Eetbare noten. Bijenboom.
diepwortelend xcelsiorgewone es30154-5geelbruinWordt minder aangeplant ivm de essenziekteoppervlakkig wortelend egiaokkernoot25155-6geel-groenLekkere noten. Groeit traag. Geeft schaduw maar komt laat in blad. Moeilijk verteerbaar blad.
diepwortelend vestriswilde appel1084-5wit-rozeHoningleverancier, vogels en insecten. Eetbaardiepwortelend oburzomereik30205geel-groenHerfstblad blijft lang hangen. Liever niet in of nabij verharde oppervlakte. Jonge bomen zijn erg gevoelig voor droogte.
diepwortelend schietwilg25104-5geelOp vochtige grond, pionier. Kan geknot worden.oppervlakkig wortelend, op diepere bodems ook diep reaboswilg / waterwilg643-4geel-groenSnelgroeiend, beschermt helling tegen erosie. Nectarleverancier voor bijendiepwortelend ucuparialijsterbes1565roomwitSnelgroeiend, oranje bessen: vogels. (gevoelig voor bodemverdichting). Kan in droge voedselarme groeiomstandigheden.
oppervlakkig wortelend, soms ook diep datawinterlinde25207geel-groenGele herfstkleur. Kan honingdauw afscheiden. Bloemen geschikt voor thee.
diepwortelelend, wortelopslag bij oudere bomen. yphylloszomerlinde30206-7lichtgeelGevoelig voor bodemverdichting. Kan honingdauw afscheiden. Bloemen geschikt voor thee.
diepwortelend evisfladderiep30203-4roodbruinMinder gevoelig voor iepziekte.diepwortelelend, wortelopslag inorGladde iep of veldiep25203-4groen, wit, rosediepwortelelend, wortelopslag
Wat als je kinderen op school ruimte geeft om te ravotten tussen prachtige bomen? Wat als je buitenruimtes actief benut voor lessen in en over de natuur? Wat als je grijze speelplaatsen omvormt tot groene speel- en leefomgevingen?
Aan de hand van dit fotoboek inspireert de Provincie West-Vlaanderen je om de stap te zetten naar een groenere schoolomgeving. Vind het kind in jezelf terug. Gebruik je creativiteit, doorzettingsvermogen en fantasie en tover je speelplaats om tot een spannende en natuurrijke omgeving.
De kinderen zullen hun hartje ophalen en er mooie herinneringen aan overhouden.
