Tijdens deze les gaan de leerlingen ervaren dat het mogelijk is om aan de hand van data een teamopstelling te maken.
Ook leren ze dat in de sportwereld veel gebruik wordt gemaakt van het verzamelen van data. Daarnaast leren ze te werken met een spreadsheet en daar bewerkingen mee uit te voeren.
De les heeft zowel doe- als praatopdrachten en is daardoor afwisselend en interactief.
Totale duur: 1 uur
VERBINDING MET BEROEPEN EN DE ARBEIDSMARKT
Zo zetten data-analisten de skills uit deze les ook in om data te verzamelen, te analyseren en geschikt te maken voor het gebruik in de sportwereld. De universiteit van Twente werkt bijvoorbeeld samen met de FootballEquals Foundation op het gebied van sportdata.
Verder in Nederland is er Sport Data Valley. Dit is “(...) het nationale platform voor analyse en onderzoek van data rond sport en bewegen. Er wordt geweldig onderzoek gedaan in Nederland naar sport en bewegen, maar vaak wel op zogenaamde kenniseilanden. Deze eilanden willen we met elkaar verbinden.”
In de VS timmert het bedrijf NBN23 aan de weg met een speciale app (SWISH) om data te verzamelen tijdens basketbalwedstrijden.
De voetbalwereld kijkt daar met veel belangstelling naar!
LESOPBOUW
• Introductie: Wat maakt iemand tot een goede voetballer? Maak een lijstje van zaken die een voetballer moet kunnen (10 min)
• Verdieping: Kennismaken met het
verschijnsel van data verzamelen in de sport.
Kennismaken met spreadsheet (Excel of Google Spreadsheet) (15 min)
• Doen: Denk na over een opstelling en zet spelers op de beste positie aan de hand van data (30 min)
• Afronding: Terugblik op de les. Koppeling naar de Johan Cruyff Foundation: Welke van de 14 regels kwamen deze les aan bod?
Uitspraak van Cruijff over het leren van nieuwe dingen (5 min)
Optioneel: laat de kinderen een aantal
oefeningen uitvoeren op het plein, bijvoorbeeld de sprint, inworp of sprongkracht en daarbij metingen uitvoeren.
VOORBEREIDING & BENODIGDHEDEN Van tevoren kun je een aantal dingen doen:
• Lees de handleiding en lesbrief.
• Digi-bord met internetverbinding: klik door de slides voor op het digibord.
• Zorg ervoor dat de kinderen de beschikking hebben over de data (Excel-bestand of Google spreadsheet). Als er onvoldoende devices aanwezig zijn kan er ook voor gekozen worden de data te printen voor de leerlingen (zie bijlage voor de leerkracht).
• Zorg ervoor dat je zelf vertrouwd bent met de spreadsheet waar de kinderen ook mee gaan werken (zie stappenplan in lesbrief en
handleiding).
BIG DATA IN DE SPORT
Thema Johan Cruyff-Foundation
Deze Digi-doener is de vierde in een serie van vijf waarin de Johan Cruyff Foundation centraal staat.
De Johan Cruyff Foundation omschrijft als volgt haar missie: Ieder kind verdient een gezonde toekomst. Daar helpen sport en spel bij. Want bewegen is belangrijk voor een goede en gezonde ontwikkeling. Het maakt kinderen fitter, leert ze met elkaar om te gaan en helpt bij hun
persoonlijke ontwikkeling. Met de Cruyff Courts, Schoolpleinen14 en sportprojecten voor kinderen met een beperking willen we kinderen stimuleren meer te bewegen.
Het uitgangspunt van deze lessen is het maken van een koppeling tussen techniek en ICT enerzijds en bewegen en sporten anderzijds. Hierbij zullen de “14 regels van Johan Cruijff” geclusterd aan bod komen in verschillende deelthema’s.
DOEL VAN DE LES Domein curriculum
2021 Leerdoelen digitale
vaardigheden Kerndoel vak 21st century skills
1 Data en informatie DG1.1 Van data naar informatie
1 ICT-basisvaardigheden
De leerling kan gebruik maken van een spreadsheetprogramma zoals Excel of Google Spreadsheet.
1 Rekenen
Wiskundig inzicht en handelen:
gegevens uit tabellen gebruiken, conclusies trekken uit waarden van getallen
1 Probleem oplossen
2 Data en informatie
DG1.2 Digitale data 2 Mediawijsheid
De leerling beseft dat informatie die online staat door derden in een verkeerde context gebruikt kan worden.
2 Kritisch denken
INTRODUCTIE Openingsslide
BIG data in de sportwereld
Slide 1, Luisteren, denken
Vertel de leerlingen: Deze les gaat over het verzamelen van gegevens in de sportwereld. Deze gegevens, in het Engels
“data”, worden gebruikt om zo goed mogelijk te presteren.
Jullie gaan nu kijken naar een filmpje over voetbal. Stel je voor dat jij de coach bent van een voetbalteam. Welke gegevens zou jij willen weten van jouw spelers? Wat maakt een speler tot een goede spits of juist een sterke verdediger? Na het filmpje maak je samen met je buurman of buurvrouw een lijstje.
Laat na het filmpje de leerlingen in hun lesbrief een woordweb maken van gegevens die ze zouden willen weten over spelers.
Laat eventueel vooraf een paar kinderen aan het woord voor een aantal voorbeelden (antwoorden kunnen zijn: snelheid, sprongkracht, inwerpen, uithoudingsvermogen, trapkracht, maar ook: creativiteit, samenspelen, technisch sterk, links- of
rechtsbenig leiderskwaliteiten hebben, enz.).
Bespreek na een paar minuten klassikaal de antwoorden. Stel daarna de volgende vraag: welke gegevens van je lijstje kun je meten? Met andere woorden, welke zaken kun je laten zien aan de hand van een getal? Zet onder die gegevens een streep.
Bespreek dit na met de klas, besteed daarbij ook aandacht aan de zaken die niet te meten zijn en benoem in ieder geval creativiteit.
BEROEPENSLIDE/ARBEIDSMARKT Slide 2, Handig om te leren om…
Vertel: Deze les gaat over big data in de sport. ‘Big data’
staat voor ‘veel gegevens’. Niet alleen in de sport wordt tegenwoordig veel informatie verzameld. Ook bedrijven verzamelen allerlei gegevens die ze kunnen gebruiken om hun
producten te verbeteren of om meer te verkopen.
Wat moet er allemaal gedaan worden voordat bedrijven met de gegevens aan de slag kunnen?
Ten eerste moeten de gegevens verzameld worden. Daar zijn programmeurs voor nodig omdat veel gegevens verzameld worden via computers, maar ook mensen die verstand hebben van het afnemen van enquêtes. Daarna worden al die gegevens geanalyseerd, oftewel: grondig onderzocht en opgedeeld in verschillende onderdelen. Dit wordt gedaan door mensen die opgeleid zijn als data-analist: zij hebben geleerd hoe ze om moeten gaan met al die gegevens die verzameld zijn. Zij zorgen ervoor dat er structuur wordt aangebracht in die enorme
hoeveelheid. Ten slotte worden er beslissingen genomen op basis van de verzamelde gegevens. Dit wordt gedaan door de leidinggevenden van de bedrijven. Het verzamelen en analyseren van data is een belangrijke bedrijfstak geworden waar veel werk in te vinden is.
Tip
Deze Digi-doener sluit goed aan bij Les 4, Wij zijn data!, van de Nationale AI-cursus
https://www.lessonup.com/app/embed/FhG2xqtwkvcNC8tmD
VERDIEPING Slide 3, Luisteren
Vertel voordat het filmpje bekijkt: Zoals jullie aan het begin van de les nagedacht hebben over gegevens die verzameld kunnen worden over voetballers, zo wordt al een tijdje data verzameld over sporters. In dit filmpje zie je daar een voorbeeld van. Bekijk het filmpje met de leerlingen en vertel daarna: Tijs Rookers is een voetbal data-analist. Hij verzamelt allerlei
gegevens tijdens wedstrijden en op basis van die gegevens kan hij dingen die tijdens een toernooi gebeuren uitleggen
en verklaren. Je kunt je voorstellen dat die gegevens ook interessant zijn voor coaches!
Slide 4, Luisteren
Open de link die op de slide staat. Je vindt hierin een artikel met foto en filmpje. Laat de foto van de speciale camera zien en vertel: dit is een ander voorbeeld van data verzamelen. Deze camera’s filmen het nationale elftal van België. Voor de metingen is het voetbalveld op de campus van de Universiteit van Twente uitgerust met veertien camera’s die data verzamelen van de jonge voetballers. Er wordt vooral gekeken naar de sociale en samenwerkende onderdelen in het voetbal. Dat ziet er dan zo uit: (laat nu het filmpje zien).
Slide 5, Luisteren
Vertel vóór het filmpje: Dit filmpje is gedeeltelijk in het Fries, maar de boodschap wordt wel duidelijk. Ook in de schaatssport worden allerlei gegevens verzameld.
Laat het filmpje zien en vraag na afloop: wat is het belangrijkste doel van het gebruiken van al die gegevens? Antwoord:
verbeteren van de prestaties van de schaatsers.
Slide 6, Luisteren
Vertel: Ook de Johan Cruyff Foundation is met een pilot gestart op de Cruyff Courts in Eindhoven om data te verzamelen, in samenwerking met de Universiteit van Eindhoven en gemeente Eindhoven. Bij iedere ingang zit een kastje dat meet of kinderen het Cruyff Court opkomen, of juist afgaan. Het doel is om te kijken of het gebruik van de Cruyff Courts inzichtelijk te maken:
is het weersafhankelijk, seizoensafhankelijk en/of afhankelijk van de activiteit die erop wordt georganiseerd?
Slide 7, Praten met de klas
Vertel: In veel landen worden al gegevens verzameld over allerlei sporten. Ook in Nederland zijn er al initiatieven op dat gebied.
Vraag aan de klas: Op welke manieren denk je dat er gegevens over sporters verzameld kunnen worden? Antwoorden kunnen zijn: door de (gezondheids)apps die mensen gebruiken,
enquêtes van deelnemers aan grote sportevenementen zoals marathons, gegevens verzamelen tijdens trainingen en wedstrijden, sporters sensoren laten dragen die allerlei
gegevens verzamelen, gegevens van alle sportverenigingen van Nederland. Vertel: er zijn dus veel mogelijkheden om gegevens te verzamelen. In Nederland worden nog niet alle mogelijkheden helemaal gebruikt. Dit komt voor een deel omdat veel mensen een beetje bang zijn voor die “big data”. Ook het recht op privacy houdt het verzamelen van big data tegen.
Slide 8, Praten met de klas
Vertel: Het verzamelen van al die gegevens is nuttig voor de sport zelf: de prestaties worden beter, er gaan meer mensen aan de sport meedoen waardoor er uiteindelijk ook meer
talenten boven komen drijven zodat er beter gepresteerd wordt bij grote toernooien zoals de Olympische Spelen. Maar er zijn nog meer voordelen aan het verzamelen van al die gegevens.
Vraag aan de klas: Welke voordelen, niet direct voor de sport, zou je nog meer kunnen bedenken? Antwoorden kunnen zijn:
gezondheid van mensen wordt beter, er kunnen zaken uitkomen die interessant zijn voor de gezondheidszorg: bijvoorbeeld hoe we sneller opknappen na een operatie.
DOEN
Slide 9, Luisteren
Vertel: Gegevens worden vaak verzameld in zogenaamde data spreadsheets. Met een spreadsheet kun je allerlei dingen met die gegevens doen. Je kan grafieken of diagrammen maken, je kunt volgordes van de gegevens veranderen en je kunt de informatie eruit halen die voor jou het belangrijkst is. Een voorbeeld van zo’n spreadsheet is het programma Excel.
Jullie gaan nu ook aan de slag met een spreadsheet. Afhankelijk van wat op jouw school het handigst is, werk je met Excel of met Google Spreadsheet. Als je geen computers hebt kun je natuurlijk ook gewoon met een papieren spreadsheet met gegevens aan de slag.
NB: gaan de kinderen aan de slag met de “papieren” tabel, ga dan naar de slide 10. Gaan ze met Google Spreadsheet aan de slag, ga dan naar slide 11, voor Excel ga naar slide 14.
Slide 10, Luisteren
Bron: Juflies
Vertel: Jullie gaan aan de slag met een papieren spreadsheet.
Je krijgt van mij een kopie daarvan. De spreadsheet is gevuld met data over voetballers. Vanwege de wet op de privacy zijn de namen vervangen door nummers.
De opdrachten staan in je lesbrief.
De eerste opdracht is: maak, samen met je buurman of buurvrouw, voor alle onderdelen die gemeten zijn een top 5.
Dus: welke spelers presteren het beste op de verschillende onderdelen?
Ga hierna naar slide 19, daar wordt de volgende opdracht uitgelegd.
Slide 11, Luisteren
Bron: Juflies
Vertel: Jullie gaan aan de slag met een Google Spreadsheet.
Hier zie je hoe dat eruit ziet. De spreadsheet is gevuld met data over voetballers. Vanwege de wet op de privacy zijn de namen vervangen door nummers. De opdrachten staan in je lesbrief.
Slide 12, Luisteren
Bron: Juflies
De eerste opdracht is: Maak, samen met je buurman of buurvrouw, voor alle onderdelen die gemeten zijn een top 5.
Dus: welke spelers presteren het beste op de verschillende onderdelen? Daarvoor klik je op het pijltje dat zichtbaar is naast de letters A t/m J boven in de tabel (eerste afbeelding).
Dat pijltje zie je pas als je er met je cursor overheen gaat. Als je op dat pijltje klikt dan komt er een uitklapmenu tevoorschijn (tweede afbeelding). Je kiest dan voor Blad sorteren A->Z als je de waarden van klein naar groot wil zetten, en voor Z->A als je ze van groot naar klein wilt zetten.
Slide 13, Luisteren
Bron: Juflies
De volgorde van de spelers verandert dan mee met de
volgorde van de kolom die je van hoog naar laag of omgekeerd hebt gezet.
De top 5 beste spelers komen dan bovenaan te staan.
Dit kun je daarna met alle verschillende onderdelen apart doen.
Makkelijk hoor!
Ga hierna naar slide 19 voor de volgende opdracht.
Slide 14, Luisteren
Bron: Juflies
Vertel: Jullie gaan aan de slag met een Excel spreadsheet.
Hier zie je hoe dat eruit ziet. De spreadsheet is gevuld met data over voetballers. Vanwege de wet op de privacy zijn de namen vervangen door nummers. De opdrachten staan in je lesbrief.
Slide 15, Luisteren
Bron: Juflies
Vertel: De eerste opdracht is: maak, samen met je buurman of buurvrouw, voor alle onderdelen die gemeten zijn een top 5. Dus: welke spelers presteren het beste op de verschillende onderdelen? Daarvoor moet je eerst een tabel invoegen.
Je selecteert eerst met je cursor alle gegevens die op het blad staan. Dat doe je door met je cursor te slepen (eerste afbeelding).
Als je alle gegevens geselecteerd hebt ga je naar Invoegen en je klikt op Tabel.
Slide 16, Luisteren
Nu klik je op OK en je tabel wordt gemaakt.
Slide 17, Luisteren
Om de volgorde van de gegevens te veranderen, klik je op het pijltje boven in de tabel. Als je op dat pijltje klikt dan komt er een uitklapmenu tevoorschijn. Je kiest dan voor Sorteren van laag naar hoog of van hoog naar laag, net wat je wilt.
Slide 18, Luisteren
De volgorde van de spelers verandert mee met de volgorde van de kolom die je van hoog naar laag of omgekeerd hebt gezet.
De top 5 beste spelers komen dan bovenaan te staan.
Dit kan je daarna met alle verschillende onderdelen apart doen.
Makkelijk hoor!
Ga naar de volgende slide voor de rest van de opdrachten.
Slide 19, Luisteren
Vertel: Als je van alle onderdelen een top 5 hebt gemaakt, kun je aan de slag met het maken van een opstelling voor je team.
In je lesbrief staat een link naar een site waar je verschillende opstellingen en uitleg daarover kunt vinden. Als je een opstelling hebt gekozen teken je die met rondjes in op de afbeelding in je lesbrief. Daarna ga je de posities vullen, zet de nummers van de spelers die je op de positie wilt hebben in het juiste rondje.
Heb je genoeg gegevens? Wat zou jij nog meer willen weten over de spelers?
AFRONDING
Slide 20, Praten met de klas
Vertel: Je weet nu dat er ook in de sportwereld gebruik wordt gemaakt van data. Je weet nu hoe die verzameld wordt en wat er mee gedaan kan worden.
Johan Cruijff was niet alleen een beroemde voetballer, hij is ook een aantal jaren coach geweest van verschillende voetbalclubs, onder andere van Barcelona.
Vertel daarna: Een uitspraak van Johan was: “Bij spelers analyseer ik drie zaken: het persoonlijke, het sportieve en het economische”. Wie weet wat het woord economische hier betekent? Antwoord: winst maken. Wat zou hij bedoeld hebben met die uitspraak?
Slide 21, Luisteren
Vertel: In de eerste drie lessen van dit thema heb je al
kennisgemaakt met de 14 regels van Johan Cruijff. Ook deze les stond in het teken van deze regels. Welke twee regels denk je dat in deze les centraal stonden? Antwoord: 9, 10 en 14.
BIJLAGEN VOOR DE LEERKRACHT Papieren spreadsheet
