Voortgangsverslag 2017-2018
Urban Futures Studio
Universiteit Utrecht Heidelberglaan 8 3508TC Utrecht
Contact: urbanfuturesstudio@uu.nl
Voortgangsverslag Urban Futures Studio (2017-2018) 1. Inleiding
1.1 Oprichting Urban Futures Studio
De Urban Futures Studio (hierna: ‘UFS’) heeft als centrale doelstelling om wetenschap en beleid dichter bij elkaar te brengen en daarmee de verandercapaciteit van steden te vergroten. Hierbij staat in eerste instantie de duurzaamheidsproblematiek centraal. De UFS wil hierin nieuwe institutionele doorbraken initiëren en op effectiviteit onderzoeken.
De omvang en de snelheid van de uitdagingen van deze tijd, zoals de transitie naar een nieuwe energie-economie, vragen om een snellere vertaling en benutting van
onderzoeksbevindingen. Dit kan bijvoorbeeld door te kijken hoe steden onderling veel effectiever van elkaar zouden kunnen leren. UFS wil via nieuwe werkvormen
institutionele innovaties helpen realiseren.
De grote transformatieopgaven in duurzaamheids- en milieubeleid vragen om een nauwere samenwerking tussen rijksbeleid, wetenschap, en stedelijke planning dan momenteel het geval is. Het werk van de UFS sluit naadloos aan op de ambities van het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat en de Universiteit Utrecht om het leren tussen steden en de kennisuitwisseling tussen wetenschap en beleid verder vorm te geven. De UFS onderzoekt, verzorgt onderwijs en organiseert actief interventies samen met deze partners om de relatie tussen kennis en beleid te vernieuwen en te
versterken. De UFS streeft er niet alleen naar om wetenschap met beleid te verbinden - bijvoorbeeld door topwetenschappers aan beleidsactoren te verbinden - maar ook door concrete nieuwe werkvormen te ontwikkelen waarin verbeelding, deskundigheid en het publiek actief worden samengebracht.
Met ingang van 1 januari 2016 ontvang de Universiteit Utrecht een subsidie
(zaaknummer 5000003069) ten behoeve van de oprichting en werkzaamheden van de Urban Futures Studio. De Universiteit Utrecht dient jaarlijks een voortgangsverslag in op uiterlijk 1 juli 2017, 1 juli 2018. 1 juli 2019, 1 juli 2020 en 1 juli 2021. Het voorliggende verslag is het tweede voortgangsverslag.
Box 1. Concrete doelstelling bij Urban Futures Studio (2016-2021) 1) Oprichting van de Urban Futures Studio.
2) Bestuderen en ontwikkelen van nieuwe werkvormen voor de uitwisseling van kennis tussen wetenschap, beleid en nieuwe ‘agents of change’ zoals bedrijven, ontwerpers en burgers ten behoeve van het werken aan duurzame stedelijke toekomsten.
3) Opzetten en uitvoeren van onderzoek gericht op leren tussen steden over stedelijke
tentoonstelling van de Post-Fossil City Contest in het Stadskantoor van Utrecht en in de winter in het Atrium van Den Haag. Het Ministerie verzocht Maarten Hajer op te treden als curator van een door het Ministerie geplande tentoonstelling in het kader van Leeuwarden/Friesland Culturele Hoofdstad van Europa 2018. Onder leiding van
Maarten Hajer als curator en met onderzoek van de UFS kwam de tentoonstelling
‘Places of Hope’ in Leeuwarden in 2018 tot stand, feestelijk geopend op 4 april 2018.
De onderzoeksprojecten de Wijk van de Toekomst en Energiedemocratie kregen vorm en daarnaast werd het onderzoeksprogramma Pathways to Sustainability gelanceerd.
In overleg met de verschillende directoraten-generaal zijn de algemene doelen bij de subsidie ten behoeve van de oprichting UFS opgesplitst in ‘deliverables’ die
samengevat kunnen worden in vier concrete, toetsbare doelstellingen, samengevat in Box 1 hierboven.
Afbeelding 1 Feestelijke opening ‘Places op Hope’ op 4 April 2018
1.2 Voortgang oprichting Urban Futures Studio
In dit voortgangsverslag zal worden stilgestaan bij de voortgang op de bovengenoemde vier doelstellingen. In hoofdstuk twee worden de werkzaamheden en geboekte
resultaten uit het afgelopen jaar besproken. Hieronder in tabel 1 staat een globaal overzicht van de ondernomen activiteiten, welke doelgroepen zijn bereikt, en welke doelstellingen hierbij passen. Op het eind van het verslag in hoofdstuk drie staat een overzicht van de verzorgde lezingen, gastcolleges en een bondige weergave van de zichtbaarheid van de UFS in diverse media (radio, kranten) en op de sociale media (i.c.
Twitter).
Activiteit Aantal Doelgroepen Doelstellingen
Lezingen 54 Algemeen publiek,
beleidsmakers, wetenschappers, ontwerpers, studenten
Oprichting Nieuwe werkvormen/
kennisuitwisseling Onderzoek
Onderwijs 1 eigen vak + diverse gastcolleges
Studenten, beleidsmakers, bedrijfsleven, professionals
Nieuwe werkvormen/
kennisuitwisseling Onderzoek
Onderwijs Publieke
manifestaties
8 Algemeen publiek,
beleidsmakers,
ontwerpers, studenten, bedrijfsleven, publieke organisaties
Nieuwe werkvormen/
kennisuitwisseling Onderwijs
Onderzoek Onderzoeksprojecten 4 Bedrijfsleven, financiële
instellingen,
ontwikkelingsorganisaties, wetenschappers
Oprichting Nieuwe werkvormen/
kennisuitwisseling Onderzoek
Media Zie H4 Algemeen publiek,
beleidsmakers,
ontwerpers, studenten, bedrijfsleven, publieke organisaties
Oprichting Nieuwe werkvormen/
kennisuitwisseling
Publicaties 7 Wetenschap, beleid,
vakpubliek
Oprichting Nieuwe werkvormen/
kennisuitwisseling Onderzoek
Twitterberichten Zie H4 Algemeen publiek, beleidsmakers,
studenten, bedrijfsleven, vakpubliek
Oprichting Nieuwe werkvormen/
kennisuitwisseling
Tabel 1. Ondernomen activiteiten binnen de UFS per categorie, naar doelgroepen en doelstelling
2. Werkzaamheden en resultaten 2017 - 2018
De UFS is sinds oktober 2016 gehuisvest in het bestuursgebouw van de universiteit op de Uithof-campus als onderdeel van de openlijk toegankelijke ‘sustainability-hub’. Hier wordt een ruimte gedeeld met onder meer het Utrecht Sustainability Institute en de Green Office Utrecht. Dit is een wezenlijk andere omgeving dan gebruikelijk is op universiteiten. Het voornemen voor een toegankelijke studio waar wetenschappers, maatschappelijke kennispartners, beleidsmakers, studenten en ontwerpers elkaar kunnen treffen, heeft hiermee vorm gekregen. Deze plek wordt voluit benut om via universiteits- en faculteitsbrede projecten als Pathways to Sustainability programma vorm te geven.
Sinds de oprichting zijn de volgende resultaten geboekt ten behoeve van de oprichting (doelstelling 1), onderzoeken nieuwe werkvormen (doelstelling 2), onderzoek
(doelstelling 3) en onderwijs (doelstelling 4). Hieronder staat de volledige lijst met werkzaamheden en resultaten.
1) Samenstelling van een interdisciplinair en divers team. In 2017 is Dr. Vanessa Timmer (deeltijd) aangesteld. Met haar achtergrond als directeur van denktank ‘One Earth’ en Fullbright Scholar bij Harvard’s Sustainability Science Program versterkt zij het team in de ontwikkeling van transdisciplinaire werkmethoden van het team. Daarnaast is
project- en communicatiemedewerker Vivian Toemen MSc (deeltijd) aan het team toegevoegd. Stagiair Chris ten Dam is in augustus 2017 begonnen. Verder zijn er diverse student-assistenten aangetrokken om de studio te ondersteunen. De studio is nauw betrokken bij de aanstelling van nieuwe postdocs binnen het Pathways to Sustainability programma. De focus ligt daarbij op het uitvoeren van transdisciplinair onderzoek (interdisciplinair onderzoek samen met maatschappelijke partijen).
2) Een breed palet aan keynotes en seminars, gevraagd en ongevraagd door Maarten Hajer als directeur van de Studio of door de verschillende onderzoekers die bij de Studio betrokken zijn (zie hoofdstuk 4). Hierbij lag de nadruk op professionals en werd steeds geprobeerd om bestaande wetenschappelijke kennis op productieve wijze beschikbaar te stellen voor strategische beleidsafwegingen.
3) Geregelde afstemming met de IenW DGs over de strategische beleidsopgaven waarop de UFS een kritische bijdragen kan leveren. Overleg heeft plaatsgevonden met onder meer DGs Chris Kuijpers (inmiddels BZK), Roald Lapperre, Peter Heij en Mark Frequin, in coördinatie met directeur Lilian van den Aarsen van de directie Kennis, Innovatie en Strategie. Vanuit de UFS heeft de coördinatie met IenW plaatsgevonden door Jesse Hoffman. Naast het overleg met de DGs heeft de UFS frequent overleg met diverse directeuren en afdelingshoofden.
4) De inbedding in brede, interdisciplinaire samenwerking binnen de Universiteit
Utrecht. Maarten Hajer is sinds januari 2017 aangesteld als wetenschappelijk directeur van het universiteitsbrede strategische onderzoeksthema ‘Pathways to Sustainability’.
Als directeur van dit programma van dit thema heeft Maarten Hajer mede gestalte
gegeven aan de maatschappijgerichte onderzoeksagenda van de universiteit.
Onderzoek vindt plaats binnen 4 hubs, namelijk Future Food, Towards Industry with Negative Emissions, Transforming Infrastructure for Sustainable Cities en Water, Climate and Future Deltas. Binnen deze onderzoeksagenda geeft de UFS vorm aan transdisciplinaire werkvormen. Dit doen we onder meer met Arnim Wiek en Katja Brundiers. Voor informatie op dit thema, zie de website:
https://www.uu.nl/en/research/sustainability
5) Binnen het Pathways to Sustainability programma werd op 9 februari 2018 een
universiteitsbrede conferentie georganiseerd over nieuwe, transdisciplinaire vormen van onderzoek doen. De conferentie werd geopend door Maarten Hajer en werd bezocht door meer dan 500 wetenschappers, duurzaamheidsexperts, studenten en andere professionals uit verschillende disciplines. Via de UFS werd Prof. Dr. John Robinson uit Toronto uitgenodigd uit om zijn ideeen over de universiteit als een ‘living lab for
sustainability’ te delen. Verschillende leden van de studio werkten mee aan workshops en lezingen tijdens de conferentie. Winnaar van de Post-Fossil City Contest, Walter Breukers, was die dag aanwezig voor een creatief en inspirerend intermezzo. De conferentie werd bezocht door diverse ambtenaren van IenM. DG Roald Laperre maakte deel uit van het slotforum.
6) De UFS verzorgt een mixed classroom voor talentvolle studenten en beleidsmakers.
De tweede editie vond plaats tussen november 2017 en januari 2018. Ditmaal met het thema ‘Wijk van de Toekomst’.Tijdens de mixed class room leren beleidsmakers en studenten van elkaar hoe om te gaan met onzekere toekomsten. In gastlezingen van diverse experts en beleidsmakers maken deelnemers kennis met de huidige
“techniques of futuring” zoals scenario-planning, publieke participatie en
ontwerpdenken. Deze editie gingen de verschillende teams aan de slag met de wijk van de toekomst. Voor meer informatie: https://www.uu.nl/en/node/61581/draft
7) Als onderdeel van de mixed classroom gingen studenten, beleidsmakers en
geïnteresseerden een dag op pad met de Coach for Conversation. Deze reed langs 5
‘wijken van de toekomst’ in Rotterdam, Utrecht en Den Haag waar zij interventies testten die zij in teams van beleidsmakers en studenten maakten. Met deze interventies adresseerden zij maatschappelijke vraagstukken die verband houden met de
energietransitie, toegespitst op elke specifieke wijk. De dag werd gefilmd door Marieke Wijnen die een mini-documentaire maakte: https://vimeo.com/259664113
Klik hier: https://vimeo.com/259664113 Kijk voor een verslag van deze dag hier:
https://www.uu.nl/en/research/urban-futures-studio/initiatives/mixed-classroom-17-18 8) Vanuit de UFS zijn er bij andere opleidingen gastcolleges verzorgd over de
verbeelding van de toekomst. Hiermee ontwikkelde de UFS een module die zelfstandig kan worden aangeboden aan studenten en beleidsmakers. Gastcolleges zijn verzorgd door Maarten Hajer, Jesse Hoffman, Wytske Versteeg en Peter Pelzer. Dit resulteerde onder andere in de samenwerking met KNAG (Koninklijk Nederlands Aardrijkskundig Genootschap). Onder leiding van Jesse Hoffman werkte de UFS mee aan een
lesmodule, inclusief een masterclass, over de wijk van de toekomst voor leerlingen uit de eerste en tweede klas van de middelbare school. De maquettes van de 6 finalisten worden tentoongesteld op Places of Hope.
9) In 2017 en 2018 exposeerde de UFS de finalisten van de Post-Fossil City Contest.
Doel van deze wedstrijd was om te kijken of juist deze ‘positieve verbeeldingen’ van de toekomst tot een versnelling en een betere acceptatie van de brede energietransitie zou kunnen leiden. De tentoonstelling stond in het Stadskantoor van Gemeente Utrecht in de zomer van 2017 en in het Atrium van Den Haag in de opvolgende winter. Diverse media besteedden hier aandacht aan (NRC, Trouw, De Correspondent – zie hoofdstuk zes). Vanuit de gemeente Gent is er samen met de UFS een nieuwe Post-Fossil City Contest georganiseerd, speciaal voor deze stad. De vijf finalisten exposeerden in mei 2018 in Gent. Diverse delegaties van het ministerie bezochten de tentoonstelling.
Directeur Anita van den Ende maakte deel uit van de jury.
10) In 2017 en 2018 trad Maarten Hajer op als curator van de expositie ‘Places of
Hope’, een initiatief van het toenmige ministerie van Infrastructuur en Milieu in het kader van Leeuwarden Culturele Hoofdstad 2018. Deze tentoonstelling richt zich op de
verbeelding van een positieve en duurzame toekomst voor Nederland van de toekomst.
De tentoonstelling is van 4 april tot en met 25 november te zien in de Kanselarij in
Leeuwarden. Tijdens de feestelijke opening op 4 april vond een ‘Parade voor de Nieuwe Tijd’ plaats. De tentoonstelling is gericht op een groot publiek en is daarom gratis te bezoeken. Voor meer informatie zie www.placesofhope.nl
Afbeelding 2 expositie Places of Hope. www.placesofhope.nl
10) De expositie Places of Hope wordt gebruikt voor het organiseren van diverse activiteiten. Zo heeft de UFS een aflevering helpen organiseren van de ‘University of Hope’ op het thema ‘voorbij participatie’. Ook in de rest van het jaar blijft de UFS betrokken bij workshops en activiteiten op de expositie gericht op het betrekken van een diverse publiek bij de grote ruimtelijke vragen van deze tijd. In het kader van Places of Hope worden ook twee zgn. ‘ateliers’ georganiseerd over prangende ruimtelijk-
maatschappelijke vragen: de toekomst van het veenweide gebied en nieuwe strategieën voor een ‘zelfbewust Noorden’ van Nederland.
11) In 2017 is gestart met een onderzoeksproject naar potentiele ‘wijken van de toekomst’. Het doel was te verkennen wat er internationaal al gebeurt in wijken die hoge ambities hebben, zodat we daar in Nederland van kunnen leren. Dit heeft geleid tot een database met ongeveer 100 wijken en een boek met de 21 meest spannende
Stellenbosch, Zuid-Afrika. Het onderzoek moet inzicht bieden in de wijze waarop
financiële investeringen in duurzame energie kunnen bijdragen aan het ontwikkelen van nieuwe regionale economieën en het versterken van de democratie, in ontwikkelde en ontwikkelingslanden.
13) Als onderdeel van het onderzoeksthema Research by Design is een systematische analyse gemaakt van deliberatie rond de Energetic Oddysey – zie ook
https://vimeo.com/199825983 - de analyse is verwerkt in een paper. Dit paper door Maarten Hajer & Peter Pelzer (2018) getiteld ‘2050 - An Energetic Odyssey:
Understanding 'Techniques of Futuring' in the transition towards renewable energy’ is in mei 2018 gepubliceerd in het wetenschappelijk tijdschrift ‘Energy Research & Social Science’.
14) Het onderzoek dat Martine de Jong heeft opgezet heeft de naam “Dealing with in- between dynamics” gekregen. Voor dit onderzoek heeft zij een parttime aanstelling bij de UFS en bij organisatieadviesbureau Twynstra Gudde. In dit onderzoek wordt er met name gekeken naar nieuwe werkpraktijken die plaats vinden op het grensvlak van twee of meerdere organisaties. Inzichten uit het onderzoek worden naast publicaties ook gedeeld en verder gebracht in living labs, 9 lezingen, colleges, leerateliers en
masterclasses voor zowel studenten als professionals. Op 5 februari 2018 werd het boek Tweebenig samenwerken gepresenteerd, waarin Martine op haar onderzoek ingaat.
15) De UFS onderzoekt hoe ontwerpwedstijden zoals de Post-Fossil City Contest en exposities over de toekomst mogelijk nieuwe technieken bieden om discussie over wenselijke en plausibele toekomsten mogelijk te maken. De bevindingen van het onderzoek worden gebruik voor workshops met beleidsmakers gericht op de
ontwikkeling van nieuwe, meer verbeeldingsgerichte werkpraktijken. De UFS doet ook naar de impact van de expositie Places of Hope. Onderzocht wordt hoe de
tentoonstelling werkt als instrument voor verbeelding.
In het tweede jaar van het bestaan van de UFS is verder ingezet op tastbaar maken van mogelijke en wenselijke toekomstbeelden en het onderzoeken hoe dit kan werken in concrete interventies. Hierbij draagt de UFS niet alleen bij het ontwikkelen van nieuwe ideeën, maar ook hoe deze nieuwe regelsystemen kunnen worden gevat en gedragen worden door coalities van diverse ‘agents of change’, zoals bedrijven,
woningcorporaties, algemeen publiek, investeerders en de universiteit zelf. De UFS loopt hierbij voorop in het uitvinden van nieuwe vormen van onderzoek en
kennisuitwisseling middels ontwerp, exposities en andere communicatievormen. In de aankomende jaren zal de UFS haar onderzoek voortzetten waarbij continu wordt gezocht naar manieren om diverse groepen te betrekken in het onderzoeksproces.
3. Overzicht lezingen, media & publicaties 3.1 Lezingen en gastcolleges
Maarten Hajer
- Optreden voor RIVM-Academy, leer-werk-traject – 26 september 2017, Soesterberg
- Keynote speech tijdens de The Day of Urban Futures, 27 september 2017, Utrecht University School of Economics
- Gastcollege “sustainable/smart city" - Afdeling Sociale Geografie en Planologie, GEO wetenschappen, 6 oktober 2017, Utrecht
- Lezing ‘Urban Sustainability’ – European Environment Agency, 11 oktober 2017, Copenhagen (drie lezingen)
- De Dag van de Stad – 30 oktober 2017, Utrecht
- Keynote Deltacongres ‘Zin in de toekomst: tijd voor verbeelding’ – 2 november 2017, Leeuwarden
- Leeratelier NSOB, 12 januari 2018
- Introductie op UU sustainability conference, 9 februari 2018
- Lezing voor de GSS-cursus Politics of the Earth (Blok 3), 19 februari 2018 - Pre-event Places of Hope, Pakhuis de Zwijger, 5 maart 2018, Amsterdam - Keynote ‘Planning through unexpected agents of change’, Young Aesop
Conference, 28 maart 2018, Groningen
- Lezing bij bijeenkomst Voorbij de Participatie, duurzame democratie, Leeuwarden 19 april https://placesofhope.nl/programma/a-test- workshop/?platform=hootsuite
- spreker bij de Wetenschapskring, Ministerie IenW, 30 april 2018, Utrecht - Hosten van Lezing Prof. Adrian Parr, Utrecht 17 mei
2018 https://www.uu.nl/en/events/sustainability-meets-humanities
Peter Pelzer
- Lezing Studentencongres Geowetenschappen, 16 mei 2017, Utrecht - Expertlezing Strategen Gemeente Amsterdam, 18 mei 2017, Amsterdam
- Expertlezing Onderzoeksdag Departement Sociale Geografie Geografie, 15 juni 2017, Wolfheze
- Openingslezing Energietransitie, Toekomstbeelden en Omgevingsvisie, 21 juni
- Gastcollege sustainability science, 20 september 2017, Utrecht
- Keynote Betweterfestival i.s.m. Wytske Versteeg, 29 september 2017, Utrecht - Openingslezing sessie Dag van de Stad, 30 oktober 2017, Utrecht
- Expertlezing ICT en Planning voor Finse wetenschappers en professionals, 8 november 2017, Utrecht
- Expertlezing Disruptieve Mobiliteit i.s.m. Thomas Straatemeir, 16 november 2017, Breda
- Expertpanel Sweco, 14 december 2017, De Bilt - Expertlezing Atlot, 27 januari 2018, Ede
- Expertlezing traineepool Gemeente Leiden, 14 februari 2018, Leiden - Gastcurator Post-Fossiel Gent, Digipolis, 13 april 2018, Gent
- Gastcollege De Duurzame Stad, Utrechtse School voor Bestuurs- en Organisatiewetenschappen, Universiteit Utrecht, 9 mei 2018
- Expertinterview Festival Duurzame Mobiliteit, 31 mei 2018, Amersfoort
Jesse Hoffman
- Lezing Techniques of Futuring (International Sustainability Transitions Conference), 20 juni 2017, Gothenburg, Zweden.
- Lezing Techniques of Futuring (Universiteit Utrecht), 13 juli 2017, Utrecht - Lezing Energie en Democratie (Sustainability Institute), 22 augustus 2017,
Stellenbosch, Zuid-Afrika
- Lezing Energie en Democratie (Royal Geography Institute en Institute for British Geographers), 31 augustus 2017, Londen, Verenigd Koninkrijk
- Lezing Vliegveld van de Toekomst (Zomerschool ministerie van Infrastructuur en Milieu), 7 september 2017.
- Design workshop i.s.m. met A/BZ en jury-lid Vliegveld van de Toekomst (Zomerschool ministerie van Infrastructuur en Milieu), 7-8 september 2017.
- Lezing Het Onvoorstelbare Voorstelbaar Maken (Dutch Design week). 27 oktober 2017, Eindhoven
- Lezing de Duurzame Stad (Universiteit Utrecht), 13 november 2017, Utrecht - Masterclass leerlingenwedstrijd de Wijk van de Toekomst (Cloud
Collective/Koninklijke Nederlandse Aardrijkskunde Genootschap), 8 februari 2018, Amsterdam
- Workshop ‘Industry with Negative Emissions’ (Tivoli/Universiteit Utrecht), 9 februari 2018, Utrecht.
- Transdisciplinair Onderzoek (Vrije Universiteit), 16 februari 2018, Amsterdam - Transdisciplinair Onderwijs (Copernicus Instituut voor duurzame ontwikkeling), 22
mei 2018, Amsterdam
Wytske
- Lezing 'The post-fossil city, contesting imaginations', Workshop IMAGINATIONS, INSTITUTIONS AND TRANSITIONS", Universiteit Utrecht, 13 juli 2017
- Lezing ‘Helpt het om te dromen over de toekomst?’, Betweterfestival, 29 september 2017, Utrecht, https://www.youtube.com/watch?v=H2no64FGrkU
Martine
- Lezing aan binnenstadsmanagers vanuit overheden en ondernemers over vormen van samenwerken, 5 okt 2017
- Lezing leerkring gezondheid en ruimte over integrale samenwerking, 11 okt 2017 - Lezing Tweebenig samen werken voor provincie en omgevingsdiensten in
Gelderland rond de omgevingswet, 22 mei 2018
3.2 Media
- Nieuwsuur – 28 mei 2018
Maarten Hajer, TV-interview, NPO 2 https://tvblik.nl/nieuwsuur/28-mei-2018 - Trouw – 27 mei 2018
Ger Groot, Column, ‘In het Amsterdamse stadshart klopt de Gouden Eeuw weer aan de deur’
https://www.trouw.nl/opinie/in-het-amsterdamse-stadshart-klopt-de-gouden-eeuw- weer-aan-de-deur~aef472d0/
Trouw – 26 mei 2018-06-30
De nieuwe groene coalitie in Amsterdam neemt het voortouw: de auto krijgt er minder ruimte. Wie volgt?
https://www.trouw.nl/groen/de-nieuwe-groene-coalitie-in-amsterdam-neemt-het- voortouw-de-auto-krijgt-er-minder-ruimte-wie-volgt-~aa6bf7a1/
- NLmagazine – 22 mei 2018
Esther Bijlo, artikel, ‘Places of Hope: we moeten weer zin in de toekomst krijgen’
https://www.trouw.nl/groen/places-of-hope-we-moeten-weer-zin-in-de-toekomst- krijgen~a72f5215/
- Het NRC – 26 april 2018
Maarten Hajer, opinie, ‘Kom uit het laboratorium en werk aan het goede leven’
https://www.nrc.nl/nieuws/2018/04/26/kom-uit-het-laboratorium-en-werk-aan-t- goede-leven-a1600755
- Innovatie-Estafette – 16 april 2018
Maarten Hajer, interview, ‘Innovatie spreekt Maarten Hajer’
https://youtu.be/cxolBlhnEg0 - Linked-In – 5 april 2018
Casper Ferwerda, persoonlijke verslag, De toekomst in beweging, met en zonder brommer.
https://www.linkedin.com/pulse/de-toekomst-beweging-met-en-zonder-brommer- menno-bakker/
- Stadszaken.nl – 5 april 2018
Nieuwsbericht, ‘Places of Hope biedt perspectieven voor de grote fysieke opgaven’
http://www.stadszaken.nl/ruimte/openbare-ruimte/1495/places-of-hope- onderzoekt-de-grote-opgaven/
- Omroep Friesland – 4 april 2018
Nieuwsbericht, ‘Places of Hope geopend met Parade door Leeuwarden’
https://www.omropfryslan.nl/nieuws/802220-places-hope-geopend-met-parade- door-leeuwarden
- Architectenweb – 29 maart 2018
Ronnie Weessies, artikel, Places of Hope biedt perspectieven voor grote opgaven https://architectenweb.nl/nieuws/artikel.aspx?ID=42202
- Parool - 17 maart 2018
Geert ten Dam, column, “Wijk van de Toekomst”
- Wijmakennederland.nl – 21 maart 2018 Jeroen Niemans, blog, ‘Kijkdoor de Toekomst’
https://wijmakennederland.nl/bijdrage/kijkdoor-de-toekomst/
- Vers Beton, 5 maart 2018
Teun van den Ende, artikel, ‘Waar is de verbeelding in de Rotterdamse politiek?’
https://versbeton.nl/2018/03/waar-is-de-verbeelding-rotterdamse-politiek- onderschat-de-kracht-van-beeld/
- DUBmagazine, 10 januari 2018
Ivar Pel, interview, ‘De toekomstverbeelding van Jesse Hoffman en Peter Pelzer’
https://www.dub.uu.nl/nl/de-werkplek/de-toekomstverbeelding-van-jesse-hoffman- en-peter-pelzer
- RoMagazine – 4 januari 2018
Wytske Versteeg, Jesse Hoffman en Peter Pelzer, blog, ‘Wat verbeelding voor de ruimtelijke ordening kan doen’
http://romagazine.nl/wat-verbeelding-voor-de-ruimtelijke-ordening-kan-doen/18374
- Stadszaken – 3 januari 2018
Wytske Versteeg, Jesse Hoffman en Peter Pelzer, blog, ‘Wat verbeelding voor de ruimtelijke ordening kan doen’
http://www.stadszaken.nl/ruimte/openbare-ruimte/1316/verbeelding-en-ruimtelijke- ordening
- OneWorld – 27 december 2017
Janno Lanjouw, reportage, ‘Honger naar Postfossiele verbeelding’
https://www.oneworld.nl/powerswitch/buurt/honger-naar-postfossiele-verbeelding/
- Energeia Nieuws – 18 december 2017
Peter Pelzer, Wytske Versteeg, Jesse Hoffman en Maarten Hajer, opiniestuk: ‘Kom eens met wat beters dan gasloze wijken’
https://energeia.nl/energeia-artikel/40063203/kom-eens-met-wat-beters-dan- gasloze-wijken
- Volkskrant Magazine – 16 december 2017
Cow & Co, deelnemers aan de PFCC in Beeld van de Week
- Stad en Co – 15 november 2017
Annemieke van Bentem, blog, ‘Hoe klinkt de stad in 2040”
https://stadenco.nl/live/hoe-klinkt-de-stad-in-2040 - AgendaStad – 14 november 2017
Irene Bronsvoort, blog, ‘Dag van ontmoeting en verbeelding’
https://agendastad.nl/category/blogs/
- SERmagazine – September 2017
Interview, ‘Energietransitie vraagt verbeelding’
- CityLab – 25 augustus 2017
John Metcalfe, artikel, ‘The Fossil-Fruel-Free Cities of the future sure look weird’
https://www.citylab.com/environment/2017/08/the-fossil-fuel-free-cities-of-the- future-sure-look-weird/537963/
- NAW Magazine voor gebiedsvernieuwers– Augustus 2017
Maarten Hajer, interview, Smeltende poolkappen zijn geen fake-nieuws https://issuu.com/bpd-nl/docs/naw-59-september-2017
- DUBmagazine – 3 juli 2017
Eva de Koeijer, interview, ‘De Post-Fossil City tentoonstelling : ‘Het probleem staat te vaak centraal, niet de oplossing’
https://www.dub.uu.nl/nl/nieuws/de-post-fossil-city-tentoonstelling-‘het-probleem- staat-te-vaak-centraal-niet-de-oplossing’
- Lichtkogel – Nr 2. 2017
Maarten Hajer, interview, ‘Klimaatneutraal: een nieuw tijdperk begint’
https://staticresources.rijkswaterstaat.nl/binaries/lichtkogel-klimaatneutraal_tcm21- 123380.pdf
3.3 Publicaties
Susanne Potjer en Maarten Hajer (2017) Learning with Cities, Learning for Cities.
https://www.uu.nl/sites/default/files/essay-urbanfuturesstudio-12juli-web.pdf
Susanne Potjer, Maarten Hajer en Peter Pelzer (2018) Learning to experiment https://www.docdroid.net/99DbF6c/research-urbanfuturesstudio-web-def-1.pdf Maarten Hajer and others (2019) The Weight of Cities.
http://www.resourcepanel.org/reports/weight-cities
Maarten Hajer en Peter Pelzer (2018) 2050—An Energetic Odyssey: Understanding
‘Techniques of Futuring’ in the transition towards renewable energy.
https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2214629618300732
3.4 Twitter
