N I E U W S B R I E F
Nummer 3 2014
ProDemos is het ‘Huis voor democratie en rechtsstaat’. ProDemos legt uit wat de spelregels zijn van de democratie en de rechtsstaat en laat zien wat je zelf kunt doen om invloed uit te oefenen - in de gemeente, de provincie, het land en Europa.
I N D I T N U M M E R : Grondwetverschillen in de wereld
PAG2 • Nacht van de Dictatuur Heilstaat
PAG3
• Een integer raadslid: Robin Hood of heilig boontje?
PAG4 • ‘Als je in de gevangenis zit, ben je niet rechteloos’
PAG5 • Scholieren spelen voor rechter - Lesmateriaal
PAG6 • Vragenuurtje
PAG7 • Agenda
PAG8
HOEZO ‘RECHTSSTAAT’?
In dictaturen wordt geregeerd op basis van willekeur in plaats van volgens de wet.
Tijdens de Nacht van de Dictatuur, en op
vele andere manieren, besteedt ProDemos
aandacht aan het belang van een sterke
rechtsstaat voor een gezonde democratie.
Grondwetverschillen in de wereld
DEAR LEADER – NOORD-KOREA VAN BINNENUIT BESCHREVEN
Noord-Korea is een bizarre staat. Dit blijkt eens te meer uit de indrukwekkende memoires van Jang Jin-sung. Als dichter voor de staat werkte Jang in het hart van de Noord-Koreaanse propagandamachine. Hij heeft niks te klagen - luxeartikelen en goed voedsel zijn volop beschikbaar, iets wat voor de normale Noord-Koreaan onbereikbaar is. Toch besluit hij, nadat de
wreedheden van het regime hem steeds duidelijker worden, te vluchten. Met gevaar voor eigen leven, en dat van zijn familieleden, maakt hij de lange tocht naar Zuid-Korea via China.
Jang Jin-sung slaagt er met Dear Leader in om een aangrijpend verhaal over het leven in Noord-Korea en het verlangen naar vrijheid te vertellen. Ook worden de immense propaganda- en indoctrinatiepraktijken op overtuigende wijze blootgelegd – iets wat in Noord-Korea geen grenzen kent, hoe zwaar de bevolking er ook onder lijdt.
De Nederlandse vertaling van Dear Leader, ‘Over de grens’, komt uit handen van hoogleraar
Koreaanse studies Remco Breuker en verschijnt dit najaar. Tijdens de Nacht van de Dictatuur zal Breuker ingaan op de situatie in Noord-Korea aan de hand van de onthullingen van Jang Jin-sung.
Recensent: Justin Verhulst
Een grondwet kan van land tot land sterk verschillen. In onderstaande infographic ziet u welke grondrechten wel/niet zijn opgenomen in de grondwet van:
Voor alle vijf de landen geldt:
- Politici mogen niet vervolgd worden voor uitspraken die ze als politicus doen.
- De vrijheid van meningsuiting is grond- wettelijk beschermd.
De doodstraf is verboden.
Nederland, Frankrijk, Noorwegen
Juryrechtspraak is mogelijk.
Verenigde Staten, Noorwegen Er is een dienstplicht.
Noorwegen, Noord-Korea
Het homohuwelijk is toegestaan.
Nederland, Frankrijk, Noorwegen
2 3
4 4
5
1 Nederland 2 Frankrijk 3 Noorwegen
4 de Verenigde Staten 5 Noord-Korea
1
ProDemos
■
Debat met oud-minister Joris Voorhoeve en rechter van het Joegoslavië-tribunaal Alphons Orie over hoe de internationale gemeenschap omgaat met dictaturen.
■
Filosoof Ad Verbrugge ontleedt het sociaal contract (manier waarop mensen samenleven) in dictaturen.
■
Schrijver Kader Abdolah geeft zijn blik op het leven in Iran.
■
Indrukwekkende, persoonlijke verhalen van een vluchteling uit Congo en een fotograaf die een jaar in Birma woonde.
■
Debat over Eritrea: Nederland heeft onlangs een grote stroom gevluchte Eritreeërs ont- vangen. Waarom ontvluchten zij dit land? In hoeverre is de dictatuur er nog te vinden?
Met Eritrea’s voormalig ambassadeur bij de EU Andebrhan Welde Giorgis en journalist en vluchteling Habtom Yohannes.
■
Hoe goed kan jij leven in een dictatuur? Test het in het DictatuurLAB.
■
Laat je indoctrineren door Chinese en Noord- Koreaanse propaganda.
Humanity House
Ervaar hoe het is om als vluchteling te leven of doe de dictatoriale Pubquiz.
Museum De Gevangenpoort
Ex-gevangenen en veroordeelden vertellen over hun eigen zwart balkje, onleesbaar ervaringen tijdens een rondleiding door de Gevangenpoort.
Met Midden-Oostenverslaggever Rena Netjes, PvdA-prominent Sander Terphuis en Zeynep Husna Killi uit Turkije.
Nutshuis
Live performance en film ‘The Red Chapel’ over twee Deens-Koreaanse komieken die voor een culturele uitwisseling naar Noord-Korea vertrek- ken en schaamteloos voor propagandadoeleinden worden ingezet.
Stadhuis van Den Haag
Nieuw dit jaar: speciale dictatuurroute door de World Press Photo-tentoonstelling in het Atrium van het Stadhuis van Den Haag.
De Nacht van de Dictatuur duurt van 20.00 – 01.00 uur. Kaarten kosten €10,00 in de online voorverkoop en €12,50 aan de deur (incl. een consumptie). Studentenkorting: €2,50.
Meer weten?
Kijk op www.nachtvandedictatuur.nl
of www.facebook.com/nachtvandedictatuur.
fijne
Op vrijdag 12 september voeren censuur, onvrijheid en absolute macht de boventoon tijdens de Nacht van de Dictatuur. Tijdens deze nacht zijn er lezingen, films, rondleidingen en debatten over het leven in een dictatuur op verschillende plaatsen in Den Haag:
heilstaten
heilstaat promotie
onderwijzen
bronnen
Nacht van de Dictatuur
Heilstaat
Ontwerp: Carrie Zwarts
Stel: Je bent raadslid en jouw gemeente wil een vakantiepark bou- wen, vlak naast jouw huis. Je fractie is voor, maar persoonlijk zie jij dat vakantiepark liever gaan dan komen… Hoe zorg je ervoor dat je je eigen belang niet meeneemt in je overwegingen als raadslid?
Deze casus maakte tijdens de vierde dag van de ProDemos ZomerRaad de valkuil der integriteit voor raadsleden duidelijk. Raadsgriffiers Hans Scherpenzeel (gemeente Goes) en Ina Middelkamp (gemeente Westerveld) gaven de aanwezige pas geïnstalleerde raadsleden de gouden tip: besef dat je meerdere belangen hebt (nevenfuncties, familiebanden, eigen belang) en ga na welk belang voor
jou (als raadslid) het zwaarst weegt. Houd dit belang voor ogen.
Een raadslid in de zaal merkt op: ‘Kiezers hebben ons gekozen en verwachten dat wij hun belangen behar- tigen. Je moet dus stemmen wat je hebt beloofd aan je kiezers’. Daar kunnen cursusleiders Scherpenzeel en Middelkamp het alleen maar mee eens zijn. Maar hoe maak je je beloftes op de beste manier waar? De definitie van integriteit, ‘de wijze van handelen die aan alle gerechtvaardigde belangen het meest recht doet’, is in de praktijk op meerdere manieren te inter- preteren. Ben je dan een integer raadslid als je zelf alle regels keurig opvolgt en zo het goede voorbeeld geeft? Of getuigt het Robin Hood-achtig overtreden van een regel juist van moreel besef en maakt dat een raadslid integer? De meningen in de zaal verschillen.
‘Integriteit blijft een lastig onderwerp’, concluderen Scherpenzeel en Middelkamp. ‘Maar het bewust zijn van je belangen én transparant zijn over die belangen tegenover je kiezers en je eigen fractie helpen je al een eind op weg.’
Een integer raadslid: Robin Hood of heilig boontje?
Foto: Rixt Riemersma Foto: Rixt Riemersma
ZomerRaad gemist? Lees het na!
De ZomerRaad voor (nieuwe) raadsleden vond plaats van maandag 21 t/m donderdag 24 juli bij ProDemos in Den Haag. Iedere dag werd een ander thema behandeld:
Maandag: Versterk je positie als raadslid Dinsdag: Decentralisatie en gemeentefinanciën Woensdag: Samenspel tussen politiek en media Donderdag: Integriteit, bestuursrecht en strafrecht
Lees het volledige verslag met de bijbehorende
presentaties van de sprekers en ander verdiepings-
materiaal terug op www.prodemos.nl/zomerraad.
Het Bajesboek –
handboek voor gedetineerden
Het Bajesboek bevat een beschrijving van de (weinige) rechten en (vele) plichten van mannen en vrouwen die korter of langer in een huis van bewaring of gevangenis moeten verblijven. Het Bajesboek behoort al sinds 1982 tot de meest uitgeleende boeken in de gevangenisbibliotheken.
Mr. Hettie Cremers is advocaat in ’s-Hertogenbosch en co-auteur van Het Bajesboek. We stelden haar de volgende vragen:
Waarom heeft u Het Bajesboek geschreven?
‘Ik ben gevraagd door professor De Jonge om mee te schrijven aan dit boek. Ik vond het een hele eer. Al jaren maak ik me sterk voor de rechtspositie van gevangenen. Het gaat om behoorlijk wat burgers die ook gewoon rechten hebben. De beschaving van een samenleving is af te meten aan hoe zij omgaat met de kwets- bare groepen. Wij wijzen weleens met ons vin- gertje naar andere landen, maar aan ons regime en onze rechtsstaat valt ook nog heel wat te verbeteren. Het Bajesboek kan daarbij helpen.’
Wat is het grootste misverstand over gevange- nen en gevangenissen?
‘Gevangenen moeten niet zeuren, maar brom- men. Dat lijkt nu de maatschappelijke tendens.
Ik hoor wel eens de vergelijking met de zorg.
“Gevangen hebben het beter dan onze oude- ren”, zegt men dan. Ik kan u verzekeren dat dat écht niet zo is. Er is nu sprake van een grote versobering in het gevangenisregime. Gevan- genen moeten veel meer in hun cel zitten en er zijn veel minder activiteiten. De resocialisatie van de gevangenen lijdt hieronder. En dat ter- wijl resocialisatie zo belangrijk is om recidive te voorkomen.’
Welke zaken komen veel voor in het penitentiair recht?
‘Dat zijn vooral zaken over het regime. Gevangenen komen in opstand tegen de versoberingen en de beperking van het verlofregime. Als hun straf erop zit moeten ze weer gaan meedraaien in de samenleving. Daar moeten ze dan wel goed op
voorbereid zijn. Te vaak worden ze nu buiten de deur gezet: succes! Er zijn bekende geval- len van zedendelinquenten die nadat ze uit de gevangenis komen van hot naar her gaan. Ze worden vogelvrij verklaard. Een collega heeft dat wel eens een heksenjacht genoemd.’
Waarom heeft u gekozen voor dit vakgebied?
‘Soms zeggen mensen wel eens: “Mens, waar maak je je druk over?” Het is geen sexy onder- werp. Ik ben een van de laatste der Mohikanen.
De Raad voor de Rechtsbijstand vergoedt niet alle kosten die ik maak en dat maakt het heel lastig om dit werk nog uit te
voeren. Toch ga ik door. Als je in de gevangenis zit, ben je niet rech- teloos. Dat vind ik belangrijk.’
‘ Als je in de gevangenis
zit, ben je niet rechteloos’
Een van de klassen die van dit aanbod gebruik heeft gemaakt is VWO-4 van het Montaigne Lyceum uit Den Haag. De zeventienkoppige klas nam een kijkje achter de schermen bij de rechtbank Den Haag.
Eerst zelf aan de slag
Ter voorbereiding krijgen ze eerst uitleg over de gang van zaken in een rechtbank. Theorie gaat bij ProDemos hand in hand met de praktijk. Daarom mogen de scholie- ren na deze korte instructie zelf plaatsnemen op de stoe- len van de rechters, de officier van justitie, de verdachte, de getuigen, het slachtoffer en natuurlijk de advocaat.
Het Montaigne Lyceum krijgt een spannende zaak voor de kiezen: een man die op straat een vrouw heeft geslagen. De drie ‘rechters’ (het is een ‘meervoudige kamer’) maken kennis met de complexheid van het beroep: de ‘officier van justitie’ eist zes maanden voorwaardelijk, de ‘advocaat’ houdt een denderend pleidooi voor vrijspraak vanwege persoonlijke om- standigheden en het ‘slachtoffer’ ziet het liefst een levenslange celstraf voor de ‘verdachte’. Het is aan de rechters om een juiste afweging te maken.
Een echte rechtszaak
De leerlingen hebben nu zelf gezien hoe complex een zaak kan zijn. Tijd om eens te kijken bij een echte politierechterzitting. Een man heeft vernielingen in het centrum van Den Haag aangericht en gestolen uit een supermarkt. Deze zaak is niet minder indrukwekkend:
60 uur werkstraf (onvoorwaardelijk) is de uitkomst.
Daarbovenop komt nog de schadevergoeding voor de betrokkenen. ‘Een zware straf’, vinden de inmiddels deskundige jongeren, ‘zeker gezien de heftige persoon- lijke omstandigheden van de verdachte.’
De leerlingen hebben vandaag ervaren dat het precieze taalgebruik, het kostuum en de plechtige omgeving nodig zijn om tot een onafhankelijk oordeel te komen.
Een oordeel dat genoegdoening geeft aan het slacht- offer maar waarbij rekening wordt gehouden met de omstandigheden en het verbetertraject van de dader.
Ook een gratis gastles over de rechtbank?
Wilt u ook met uw klas een bezoek brengen aan de rechtbank, voorafgegaan door een gratis gastles van ProDemos? Kijk op: www.prodemos.nl/rechtbank
Scholieren spelen voor rechter
Ingewikkeld taalgebruik, vreemde kostuums en een plechtige omgeving: welkom bij de rechtbank! Tenminste, dat is hoe veel scholie- ren over de rechtbank denken vóór ze er op bezoek zijn geweest. ProDemos biedt scho- lieren een gratis gastles over de rechtbank in voorbereiding op het bijwonen van een echte politierechterzitting.
Lesmateriaal
WERKVORMEN OVER RECHTSSTAAT
Op zoek naar activerende werkvormen over rechtsstaat? Laat leerlingen zelf nadenken over mogelijke oplossingen voor conflicten en laat ze ervaren wat het betekent om in een rechtsstaat te leven. Met tien activerende werkvormen kunt u op een eenvoudige en aantrekkelijke manier in de klas aandacht besteden aan verschillende aspecten van de rechtsstaat.
Ook nieuw!
ProDemos maakte in opdracht van de SER ook een werkvormen- boekje over de over- legeconomie. Met daarin werkvormen over onderhandelen, cao’s en meer. De werkvormen sluiten aan bij eindter- men van de vakken maatschappijleer en economie (havo-vwo).
TIEN WERKVORMEN OVER
DE RECHTSSTAAT
TIEN WERKVORMEN OVER DE OVERLEGECONOMIE
U kunt de werkvormenboekjes bestellen via www.prodemos.nl/webshop
Foto: Saskia Panchoe
Beste ProDemos,
Waarom hebben wij in Nederland geen juryrechtspraak?
ProDemos is vóór burgerparticipatie, zijn jullie dan ook vóór burgers die rechtspreken?
Vriendelijke groet, mw. F. Th. van der G.
Beste mevrouw Van der G.,
Nederland hoort bij de landen die hun rechtssysteem hebben ingericht volgens de principes van ‘civil law’. ‘Civil law’ wortelt in het Romeinse recht. In dit stelsel wordt het recht opgeschreven in wetboeken en spreken professionele rechters recht. Alleen tijdens de Franse bezetting van 1811-1813 kende Nederland juryrechtspraak.
Als neutrale organisatie neemt ProDemos geen standpunt in over juryrechtspraak.
Er zijn verschillende argumenten te noemen voor en tegen rechtspraak door burgers, ook wel lekenrechtspraak genoemd.
Voor:
- democratie gaat over meer dan stemmen, ook deelname van burgers aan maatschappelijke instituties (dus ook de rechtspraak) is belangrijk
- Nederlandse rechters worden niet democratisch aangesteld en vormen geen afspiegeling van de maatschappij
- afwisselende lekenrechters houden professionele rechters scherp en voorkomen routinematige beslissingen
- om te kunnen beslissen of een verdachte een misdrijf heeft gepleegd is geen speciale deskundigheid vereist die alleen beroepsrechters zouden hebben
- het taalgebruik in de rechtszaal zal begrijpelijker worden - burgers zelf (mee) laten beslissen voorkomt onvrede bij
rechterlijke dwalingen
- de meeste westerse democratieën hebben een vorm van lekenrechtspraak en uit onderzoek blijkt dat de ervaringen overwegend positief zijn
Tegen:
- leken zijn geen partij voor gewiekste officieren van justitie en advocaten
- rechtspreken is meer dan alleen kennis van goed en fout;
het is ook kennis van de wet en de ervaring of een bepaalde strafmaat toereikend is of niet
- rechtsprocedures duren nog langer omdat uitleg aan leken tijd kost
- leken zullen minder dan rechters geneigd zijn verzoeken om nader onderzoek in te willigen
- lekenrechters zijn eerder vooringenomen ten opzichte van verdachten, stellen zich minder objectief op
- door gebrek aan kennis en ervaring durven leken alleen maar heel voorzichtig te oordelen, blijkt uit onderzoek - invoeren van lekenrechtspraak betekent een ingrijpende
wijziging van het strafprocesrecht en er zijn hoge kosten mee gemoeid
Met vriendelijke groet,
Walter Jansen, informatiespecialist ProDemos
Zelf een vraag stellen? Mail naar info@prodemos.nl, stuur een tweet naar @ProDemos, bel 070-7570270 of kom langs bij onze balie in het Bezoekerscentrum, Hofweg 1 in Den Haag (openingstijden: werkdagen, 09.30 –17.00 uur).
Informatiespecialist Walter Jansen van ProDemos geeft antwoord op uw vragen op het gebied van politiek, democratie, rechtsstaat en de Europese Unie.
Deze keer een vraag over onze rechtspraak.
Vragenuurtje
Bestel of download ze gratis op:
Illustratie: W.S. Gilbert
Wat is een democratie?
Wat is rechtspraak?
Wat is een dictatuur?
GRATIS BOEKJES OVER DEMOCRATIE, RECHT EN DICTATUUR
ProDemos is het ‘Huis voor democratie en
rechtsstaat’. Maar wat is een rechtsstaat
eigenlijk? Hoe werkt de rechtspraak in
Nederland? Wat houdt democratie in? En
wanneer is een land een dictatuur? Op
deze vragen geven onze gratis boekjes
antwoord.
C O L O F O N
Deze Nieuwsbrief is een uitgave van ProDemos en verschijnt 4x per jaar.
D I T N U M M E R : Redactie: Afd. Communicatie • Basisvorming: kruit.nl •Lay-out: Addy de Meester • Druk: Ten Brink • ProDemos • Hofweg 1H • 2511 AA Den Haag • T (070) 757 02 00 • info@prodemos.nl •
ProDemos op internet: prodemos.nl •
www.twitter.com/ProDemos • Facebook:Pimp de troonrede!
Op Prinsjesdag leest koning Willem-Alexander de troonrede voor, met daarin de regeringsplannen voor het komende jaar.
Maar wat moet er volgens jóu gebeuren?
Heb jij een interessante visie of een idee voor Nederland?
Schrijf dan een alternatieve troonrede en maak kans op een dagje lobbyen voor jouw plan/visie in de Tweede Kamer.
De beste drie troonredes zullen worden voorgelezen tijdens het Politiek Café van donderdag 18 september.
Troonredes kunnen worden ingestuurd vóór 10 september via: debat@prodemos.nl. Voor meer informatie en voorwaarden: www.prodemos.nl/pimpdetroonrede
Lezingenreeks over de doe-democratie
Hoe democratisch is de doe-democratie? Gaat de lokale democratie veranderen door de participatiesamenleving, en zo ja, hoe? ProDemos organiseert in het najaar een reeks lezingen over de doe-democratie. De lezingen zijn gericht op beleidsmakers, professionals, politici en andere geïnteresseerden.
20 oktober: Historische duiding door hoogleraar Nederlandse geschiedenis Piet de Rooy 27 oktober: Analyse van de ontwikkelingen door
hoogleraar sociologie Paul Dekker
17 november: Praktijkvoorbeelden van de doe-democratie 24 november: Staatsrechtelijke analyse door Joop van
den Berg, emeritus hoogleraar Nederlandse politiek en parlementaire geschiedenis 1 december: Visie op de toekomst door minister Plasterk
3 september Debat in Nieuwspoort:
over de onrust in het Midden-Oosten
6 september Museumnacht: thema ‘Royaal’12 september Nacht van de Dictatuur (zie pag. 3) 13 september Dag van de Democratie, door het hele land
18 september Politiek Café: Pimp de troonrede!20 september Salon Vrouwen en democratie
20 september Europees Film Festival: film ‘Desert Flower’
1 oktober Debat in Nieuwspoort
3 oktober Training burgerschap voor (v)mbo-docenten 16 oktober Politiek Café: voor kroegtijgers met inhoud!
15-18 oktober NECE-conferentie in Wenen: Europees netwerk voor burgerschapseducatie
20 oktober Lezing over de doe-democratie 27 oktober Lezing over de doe-democratie 5 november Debat in Nieuwspoort
17 november Lezing over de doe-democratie
20 november Politiek Café: voor kroegtijgers met inhoud!
24 november Lezing over de doe-democratie 1 december Lezing over de doe-democratie Kijk voor alle activiteiten op www.prodemos.nl/agenda
Waan je een staatshoofd bij ProDemos
Museumnacht Den Haag
Op het Binnenhof is het letterlijk een dooie boel tijdens de Museumnacht. Open de jacht op historische figuren die, speciaal voor jou, rechtstreeks uit het graf zijn opgestaan.
Naast deze vossenjacht pakken we royaal uit met een koninklijke etiquettecursus, les in Hofdansen, op de foto gaan als koning(in) en nog veel meer.
Kaarten bestel je via: www.museumnachtdenhaag.nl
Agenda
Foto: Hollandse Hoogte • Bewerking: ProDemos
Foto: Bart van Vliet
