• No results found

BESCHOUWING >. v V. * * 3N0UWKEURIGE VAN DE KOEY-POKSKENS. ^ W.% v -fs j *. fi. w *- ; -* «.* V' ' ' ~. f* - w ' i* r * 1. : ;.** * ^ ". * *.. *«.

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2022

Share "BESCHOUWING >. v V. * * 3N0UWKEURIGE VAN DE KOEY-POKSKENS. ^ W.% v -fs j *. fi. w *- ; -* «.* V' ' ' ~. f* - w ' i* r * 1. : ;.** * ^ ". * *.. *«."

Copied!
84
0
0

Bezig met laden.... (Bekijk nu de volledige tekst)

Hele tekst

(1)

3N0UWKEURIGE

^ W .% v -fs j *. fi •

BESCHOUWING

> . • v V . * ’ *

VAN DE

w *- ■ ; -* « •• .* V' ' ' ~ . f* - w ' i* r * 1

•y ,/ t , 7 ..i". . .

: ;.**■* ^ " . ’ • * * .. *«. w

KOEY-POKSKENS.

(2)

'.V* yf *“ * •

V' i V i J.

*

"X

“• 1'

S,.-

■ -4.

*: Sl’üi '4

C!

: : fU':7

0vcxeewk<?o«i$i<j' uiefc "Se ^et ww "Den

I /$

^u£iuó l y Hef) ik twee apkukóefa

i- 4 4 'i , . ÏT VV>. J ,-'f t j.-y ( I vV\ \

/ • . * > - - P '' ' • *-'~

van c)tfc ^exk^keu ~2oeti ftexuótcii ui

Si:'! if i „•• i

J 4 V! i'ft ill

>OV c

tuxUotiacPe oek-jaef: tk vexwitit^ Dua een

v !l S-,'. S^.4€iW'

lecjefijk "Dat "De a^Dxukaefé ^ t)ie "Doox uty.

uiet geteekeut ^yti > veer. o weg te juffen

aewjteti wxDew ^ ew 7)at wiew 7)e vexkoopexa

/Jfv •■'v

Dex jefve ja£ CefiaitDefew iwgevofqe "De Iwew-

gewiede ^eL

,“ï

•<.

S137&TE 8 ._ ^_. j

.on

(3)

VAN DE

KOEY-POKSK.ENS;

Opgesteld door J. Jaequemfns , ten verzoeke van den Heer Graef De Chauvelin , Prefect van het Depar¬

tement der Leye, die dit werksken heeft doen onder¬

zoeken , en vervolgens doen zenden aen alle de Meyers van het Departement om medegedeeld te worden aen de Pastoors, aen de Genees-hecren en aen de Leer-meesters.

GEND, BY A. B. STÉVEN.

1809.

(4)
(5)

Naschrift van eenen brief over de ver¬

zending van dit TVerksken aen alle de Meyers van ons Departement, door den Prefect, M.r Chauvelin

(i).

» Du 20 Avril 1810,

' Le

Préfet du Département de la

Lys , A Messieurs les Maires,

M.R Jaequemyns de Thielt, Monsieur, ayant exposé les avantages de la pratique de la Vaccine dans un ouvrage écrit en idiöme du pays, ouvrage qui a re^u fap- probation des personnes les plus éclairées, j ai pensé qu il serait avantageux de joindre cette instruction a celles que je vous ai déja fait parvenir sur eet objet a différentes épo¬

ques. Jai en conséquence fait envoyer un exemplaire de eet ouvrage a chacun des Maires du Département. Le prix modique de i franc

5

o centimes en sera prélevé sur les fonds des dépenses imprévues de 1810,

(i ) Zie » Recueil des Acles de

la

Préfecture du Departement de

la Ly$. 1810.

» Bladz.

88.

(6)

et versé, sur mandat des Maires que jau- torise a eet effet, par le Secrétaire de la Commune, au Secrétariat de chaque Sous- Préfecture.

Cet ouvrage pouvant servir efficacement a détruire toute espèce de préjugés qui peuvent exister encore contre lusage de la Vaccine, je vous invite a le communiquer au Curé, ou Desservant, au Médeein, a la Sage-Femme, a l lnstituteur primaire et aux autres habitans de votre. Commune qui, en y puisant des preuves de reffica- cité de ce préservatif, peuvent en propager la pratique par l influence de leur esprit et de leur exemple.

J’ai Vhonneur de vous saluer, F. Chauvelin. »

/•

(7)

VOORREDE.

Nouwelyks waeren de Koey-poks- Te/is over eenige jaeren lot deze en andere landen overgebragt, of den iver van veéle kundige mannen

teelde wel haest eene menigte van schriften en volledige werken over dezen waeren voorbehoed¬

middel tegen de vreedste mensche- plaeg. Inderdaed, den drift, die men had om de weldaeden van het tegengif der Kinder-pokken te ver¬

spreiden, was zoo hevig dat de druk-pers bynae eiken dag eenige lof-dichten over den wyd-beroemden

Jenner en zyne ontdekkmg uyt-

deelde.

(8)

Y OÓRREDE.

Wanneer de schrandere ouder¬

lingen in hunne overdenk -plaets nog aen de donkere verbaestheyd kwynden, zag men de jonge konst- helden hunne schryj-pen scherpen, Ja, toen de bedaegste mannen eene twyffelagtige uytspraek over de Koey-pokskens deeden , hadden de nieuwe schryvers reeds eene boek- Zael opgetimmerd, in de welke den iver van haere stigters, den luyster van Jenner , en de onfael- baerneyd van de Koey-pokskens, de onslervelyke voór-zitters zyn.

Onder het verloop van 't eerste zeven-jaerig tyd-perk der negen¬

tiende eeuw, heef t men den tempel van eene zoo voort reffelyke dry-

vulcligheyd met de schriften van de agtbaerste leévende Konst-vaders zien vereerlykeii.

Den letterschat nu deze belang¬

volle aengroeying ondergaen heb¬

bende , wie zal het noodig of zelfs

(9)

I

Vóórrede.

vetaemelyk oórdeelen dat eene wag¬

gelende pen ontrent dit gedeelte nog iets aenroere ? zal men in het algemeen niet zeggen dat ’er alreede meer dan te veel verhandelingen over de Koey-pokskens zyn, en dat het gevolgentlyk onnoodig zy hier over nog iets te schiyven zoo men geen voorder nieuws weéte aen den dag te brengen ? dit is waerschyne- lyk het eenstemmig gevoelen. Maer zoo men nogtans de voortbrengsels ter hand néémt waer mede de Vlaenderlingen den Engelschman

f ehandhaeft hebben, zal men wel aest bemerken dat zy , zonder volstrekte uytzondering , alle ge¬

schikt en zelfs alleenlyk verstaen-

baer zyn vóór de Genees- en ileel-

heeren, als ook vóór zekere andere

wel-geletterde persoonen j en niet

voor de jonge lieden of voor de

geéne die, dóór hunne te nouwbe-

paelde kennis, aen deze gelyk zyn .

(10)

Vóórre d e:

Is het niet deze te hoóge en te gelykslachtige volmaektheyd met de welke de Koey-pokskens hier voorge¬

droegen worden, die de naluerlyke voedster is van het blind en ramp¬

spoedig mistrouwen 't geen de tal-ryke eenvoudelingen aen den heyl-deelenden voorbehoed - middel nog bewyzen? deze onbetwistbaere waerheyd niet ohteerende, ziet men het gemeld mistrouwen dus niet gebieden van de laet-ziende elen- delingen eenen middel te bezorgen die de dwaeze wantrouw uyt hunne herssens jaegen moge? laet ons hier toch niet twyjjelen of de redelykheyd schaeme zich van

ons ! . . . . Inderdaed het gebrek i aen een onderrigtende werksken over de Koey-pokskens, 'tgee'n voor de binders zelfs verstaenbaer is , doet zich maer al ie uytdrukkelyk gevoelen. De bemagtigde en zorg¬

vuldige Volks - bestierders zelfs

(11)

Vóórrede.

hebben bemerkt dat onze konst hier haere laetste schuld aen den Staet niet betaeld had; Mr. Mulle, Meyer dezer stad, deed my dit verscheyde reyzen aenmerken y Mynheer De C ha u v el in, Groef va n het Fransch Keyzeriyk, Prefect van dit depar¬

tement, heeft niet min bespeurt dat zyne leegste onderdaenen niet ge- noegzaem, ontrent het tegengif der verwoestende Kinder-pokken, on- derrigt waeren • en dit tot zoo verre dat den gemelden Heer, aen wien ik zoo veel dankbaerheyd als agting en onderdaenigheyd schuldig ben, my door zyne aenmoedigende be¬

gunstiging heeft aengeport om de opstelling van dit fVerksken , waer van ik de onontbeêrlykheyd beweé- zen heb, te onderneémen.

De vrees van myne taek niet be-

hoorlyk te konnen vol voeren zou

by my waerlyk den onderneéming-

lust uytgedooft hebben ; indien ik

(12)

iV

O O K S ï D I,

niet verzekert geweest had dat myne arbeyd-vrugt noyt het streng dag¬

licht zou bereykt hebben, zonder

alvoórens de goedkeuring van zyne

weldoende agtbaerheyd Mr. den

Graef De Chauvelin verworven te

hebben.

(13)

I

NAEM-LYST

^Van "Se Sc&xy vexa "5te in ~dit • ^exlidlten > tol»

’t

3ÏT*

geen ’ex ótaevutg van liet fiy^onSetóte 5

in vex&anöeft a’Ou); aewgeUaefi

Addington. Doussin-Dubreuil.

*

Aikin. Duffour.

Arnal. Dimning.

Arnaud. Fayolle.

Aussaut. F ournier.

Ballhorn. Grubin.

Bickers. Guillotin.

Blanche. Hasson.

f . ff-

Bouriat. Jadelot.

Coppens. Jenner.

Decarro. John Redman Coxe.

De la Roche. Kluyskens.

Demanet. La Condamine.

Dezoteux. Lesage.

(14)

Lesche. Pinel.

Le Roux.

1

Pinet.

Macdonald. Rigal.

Marin. Ring.

Maunoir. Rouger.

Milan. Salmade.

Millon. Saueerotte.

Mongenot. Schwilgué.

Moreau. Simmons.

Moulinier. Stromeyer.

Navieels. Tarbès.

Nicolini. Thornton.

Odier. Thouret.

Pagès. Yalentin.

Parfait. Voisin.

Pascal. Yoltaire.

Pearson. Vrancken.

Pélissot. Woodville.

Peliicot.

(Jiet. Jaequemyns.

(15)

NOUWKEURIGE

BESCHOUWING

VAN DE

KOEY-POKSKENS.

Vr. yy jt zyn Koey-pokskens ?

Ant. Het zyn kleyne witagtige puyst-

jens ofte pokskens die noch pyn noch

gevaer veroorzaeken. Zy koómen te

voórschyn ? op de plaets waer het voort-

planting-vogt van een ander Koey-poksken

vier dagen te voóren is ingeënt ? onder

de gedaente van zeer kleyne ? verhevene 9

(16)

(

2

)

• ; % -v , f i

en roode vlekskens ? die dagelyks aen- groeven om ? den negensten dag naer de inenting 9 kleyne doch volkoómene én schoone pokskens uyt-te-maeken $ de welke plat van gedaente en witagtig van koleur zyn, uytgezondert aen hun mid-

den-punt waer zy een geél ingedrukt stipken hebben, Zy zyn daerenboven op dit tyd-stip met inenting-vogt gevult en gemeenlyk door eenen rooden kring verciert.

De Koey-pokskens blyven deze ge- daente en dit koleur behouden tot den twaelfsten dag; wanneer hun rood krans- ken verdwynt en wanneer zy beginnen te droogen om te veranderen in eene geéle of bruynagtige roof ? die ontrent den vier-en-twintigsten dag afvalt en een kleyn lik-teeken tot gedenkenis naerlaet.

V.

Waerom heeft men aen dezepoks

-

kens den naem van

Koey

-pokskens ge- geéven ?

A

. Om dat zy hunnen oorsprong ver-

(17)

(

3

)

schuïdigt zyn aen pokken die somtyds onder de Koeyen heerschen. Deze oor- sprongelyke Koey-pokken worden voor- naementlyk waergenomen in Engeland y naementlyk in het Graefschap van Glo- cester. Zy vertoonen zich daer op de speénen van de melk-Koeyen , onder de

1

gedaente van blauw- of zwartagtige puys- ten

7'

de welke ? naer eene verzweêring, op meer of min tyd geneézen. Het is met het voortplanting-vogt van deze on- middelyke Koey*pokken ofte

Kowpoac7

gelyk de Engelsche hae^ noemen 9 dat men in ?t begin de menschen heeft geënt j maer in het vervolg hééft men de Koey- pokskens van den eenen mensch tot den anderen voortgeplant.

V.

Waerojii 'worden de Koey-poks

-

\ • ' **

hens aen de menschen ingeënt?

A

. Om hun van de Kinder-pokken

te bevryden. Het is door de inenting

der Koey-pokskens dat men onvatbaer

gemaekt word voor den aenyal der

(18)

C 4 )

. *

Kinder-pokken , eene moordende ziekte waer tegen de Gen *és-kunde 1228 jaeren vrugt- en zege-loos lieéft gekampt. Voor dat de kragt der gelouwerde Koey-poks- kens was ontdekt ? kon men zich vol¬

strekt buyten het bereyk der Kinder¬

pokken niet stellen : alle voorzorg was vruffteloos . den afschrik was het lok-aes

o *

en de geneés-kunde was hier onvermoó- gende

)

zelfs kon de geneeskunde bynae noch troost noch hulp verleenen aen de ongelukkige die ?er alreede van over¬

rompelt waeren. ’Twas met de honderd- jaerige tyd-verwisseling 9 ontrent het begin der negentiende eeuw ? dat de voortplantings-stoffe van de zege-prae- lende Koey-pokskens ons door de En¬

ge lsclie wierd toegezonden. ?T was ook

een weynig voor dit gelukkig tyd-stip

dat de vodrbehoedende-kragt der Koey-

pokskens by de gemelde eerst algemeen

wierd bekent gemaekt.

(19)

V.

JV'at zyn Kinderpokken ?

A

. Het zyn witagtige etterende puysten die veel stank ? pyn , en ook dikmaels de dood veroorzaeken. Zy maeken de jnoorddaedigste ziekte en den onbedaer- lyksten geessel uyt, die eens liet men- sclielyk geslacht heeft op het lyf gespron-

»

gen ( i ). Deze pokken vernielen meer menschen dan de pest ( 2 ) ; waer mede

(1) cc De natmirlyke Kinder-pokken zyn de vrees¬

et lykste ziekte daar \ mensclidom tegen te kampen

cc lieeft : t’elken jaare sleurt zy het achtste gedeelte

cc der bevolking naar het graf, meer dan de helft van

cc \ gene aan hare woede ontsnapt , is gebrekkig of

cc geschonden. » ( Coppens en M. Demanet. )

(2) cc De historiën leveren ons menigvuldige bewy-

cc zen op van de verwoestende kwaadaardigheyd der tc kinderziekte ( Kinder -pokken ), en van de vreese-

cc lyke slagting , die zy in alle landen dikwyls heeft

cc aengeregt. Bekend is de gebeurtenis in Zwcrien

cc voorgevallen , alwaar van 3oo kinderen, door deze

cc ziekte aengetast, 270 gestorven zyn. In het hospitaal

cc der kinderziekte te Londen zyn zedert de jaaren

cc 1746 tot 1760 van 7819 lyders 7 die kinder-pokjes

cc hadden , 1966, dat is ontrent één van de vier , oinge-

(20)

( 6 )

zy zoo veel overeenkoómst hebben , dat verscheytle geleerde mannen haer eene pest noemen. Zy schynen inderdaed ge- boóren te zyn , gelyk alle andere pestag- tige ziekten, onderden brandenden hemel van Africa, doch byzonderlyk te Ethio- piën, het heetste van dit weêreld-deel.

Het is meer dan twaeif honderd jaeren dat de Kinder-pokken haere snevelende

cc komen. In den jaare 1755 woedde deze ziekte

cc geweldig aan de Raap de Goede Hoop; ontrent 1000 cc Europeaaneii en ruim zoo vele slaaven wirden *er

cc door weggerukt; en de besmetting was daar zoo

cc groot

j

dat men geen geld van elkanderen dorst

cc aanraaken en daarom het zelve in bakken met water,

cc die buyten de deur gesteld waaren

,

wierp; en wan-

cc neer het daar eenigen tyd ingelegen had, kwam ^er

cc een slaaf, welke reeds de ziekte gehad had , het

cc zelve schoon afwassehen, en gaf het als dan over.

cc In

\

jaar 1756 deed de kinderziekte te Koppenhagen

cc ii 17 inwooners sneuvelen. Voor omtrent twee jaa-

cc ren (*) sleepte zy te Napels 16000 menschen in

\

cc graf. En welk eene menigte van inwooners zy van

cc tyd tot tyd ons land ontrukt heeft , is genoeg

cc bekend. » ( Bickers. )

(* ) Weézeude het jaer 1768. ( J. )

c

(21)

woede ( i ) , zonder aenzien van geslacht of ouderdom

7

op alle de volkeren van den aerd-bol oeffenen (2). Zy spaeren bynae geenen enkelen sterveling ( 3 ) $ noch het jongste schepsel ? noch de zwangei'e vrouw , noch den bukkenden gryzaerd

7

niemand is oorsprongelyk buy-

(1) cc L’liistoire cle la Médecine nous apprend qu’il

cc y a eu des épidémies varioieuses si meurtrières, que

« des families entières ont été enlevées, des villages

cc dépeuplés , des travanx de manufactures arrétés ,

cc des villes commer^antes ruinées , des provinces dans

cc la désolation, el que quelquefois le cours de la

<c justice a été suspendu. Ou sait que, dans certains

cc pays j la petite vérole est mortelle pour le plus grand

tc nonxbre des liabitans , qu’elle laisse des tracés sou-

cc vent terribles a ceux qu’elle épargne; et , si Ton s’en

cc rapporte a quelques écrivains qui ont rapproché le

cc nombre des morts de cebii des personnes mutilées

cc ou déligurées par cette alïreuse maladie , il faut

cc admettre que le quart du genre bumain est victime

cc de ses eflfets. « ( M. Husson. ) (3) M. Addington.

(?>) cc La Condamine disait avec beaucoup de vérité,

<c que ceiix-la seuls sont ejcempts de la petite vèrole } qui

« Jie vivent pas assez pour Vattendre. » (M. Hussojn, )

(22)

ten liet bereyk van ïiaere

besmettende

vreedheyd ( 1) : die d$ zelve meest vlug- ten worden ?er dikmaels eerst door aen- getast en ’er niet zelden door verslonden.

De Kinder-pokken kondigen zich ge- meenlyk aen ? geduerende de dry eerste

*

dagen ? door magtelooslieyd ? neérslagtig- lieyd ? ontrustheyd

:

vermoeydheyd en

(i) cc La petite yérole fut si contagieusc a Paris en • cc que cette cruelle maladie emporta 20 000 per-

« sonnes dans cette seule vilie. » (Voltaire. )

cc Wat eenen schrik verzeld niet genoegzaem altyd

cc de gene die de Kinder pokken nog niet gehad heb-

<c ben? Nauwelykx heerscht ’er ergens eene besmetting,

cc of geheele huys-gezinnen verwagten met angst het

cc lot dat hun over het hoofd hangt; nauwelykx kan

cc men voor behoude kinderen rekenen, de welke deze

cc schrikkelyke ziekte niet ondergaen hebben, hoe veel

cc vrouwen ziet men door liaer niet weg rukken in de

cc zwangerheyd zelve? Hoe veel duyzende inenschen,

cc welkers aengezigt scheen door den Hemel met

cc schoonheyd begunstigt te zyn, ziet men niet op een cc weynig tyd eerder aen wan - schepsels gelyken ?

cc Andere zyn voor altoos van het aengenaem gezigt

cc berooft : wat al slag-offers ! » ( M. Vrancken. )

(23)

verminderden eét-lust $ door bevangent- aen liet hert en pyn in den ru lenden , buyk 9 ledemaeten en hoofd $ door walging ? braeking , hitte , zwak- heyd ? koorts en stuypen (1) Alles voór- dan het uyterste gevaer : en de

(1) « La petitc vérole soit naturelle soit inoculée,

cc se déclare ordinairement par des conyulsions dans

cc les enfans de toot age. cc Représentez-vous » dit le

cc doctcur Macdonald , « un de ces petits innocens

cc martyrs en proie a cette maladie 7 et couvert d’un

cc ulcère général, prés d’être suFFoqué7 faisant entendre

cc des cris étoufïes par les plus cruelles douleurs ;

« yoyez comme récume sort de ses lèvres ; écoutez le

cc grincement de ses dents; il pousse en deliors une

cc langue horriblement chargée de pustules ! Quelles

cc terribles conyulsions Tagitent ! Ses faibles membres

cc se tordent7 se contournent et menacent de se dislo-

cc quer ; tout son corps se recourbe 7 il s’élève et

cc retombe de nouveau ! .. Ces accés augmentent

cc d;abord7 ils cessent ensuite, mais belas 7 pour revenir

cc ayec plus de yiolence qu’auparavant. . . . Lm Fortune

cc implore du secours , mais envain 7 de nouvelles con-

cc vulsions le saisissent; il écume 7 se débat 7 soupire,

cc soupire encore et meurt dans cette cruelle agonie. » ( M. Thounton. )

(24)

( ÏO )

ongelukkige 7 die den slagt-offer gaen worden ? schynen van liet zelve innerlyk verwittigt te zyn $ want 7 zy voelen zich ontstelt en beangst ? zy springen scliielyk op geduerende den slaep 7 zy zyn gene¬

gen om te zugten, zy beéven en hunne oogen storten traenen. Maer eylaes ! dit is vrugteloos , het traenen vogt kan de hardheyd van het onheyl niet verzagten!

De Kinder-pokken verschynen dus ? rond den vierden dag ? onder de gedaente van kleyne roode vlekken 9 die gemeenlyk gantsch de huyd bezetten en vervolgens overgaen tot groote 7 witte ? pynelyke en met etter gevulde puysten ofte pokken 7 de welke door haere aengroeying ? op dusdaenige wyze het lichaem bedekken dat de eene 7 uyt gebrek aen plaets 7 op de andere schynen te rusten en dat de oogen ?er gantsch van toegezwollen zyn : liet wrelk de verdrukte elendelingen zoo afschrikkende en ysselyk maekt 7 dat

*

hunne beste vrienden zelfs 7 hun niet dan

(25)

(11)

met afkeer naederen ( 1 ). Deze beween- lyke gesteltenis word dan nog meestmaels gepaert door de hevigste koorts y die eiken avond verdobbelt $ door raeskal- ling, brandende hitte , slaeploosheyd en aldermoeyelykste adem-haeling ; door kwyling met ontvelling van den mond , tong en lippen $ door groote pyn in het zwelgen: onvrywilligen afgang en pur- pere of zwarte verrottings-vlekken 5 door volkodmene kragteloosheyd 9 hert-woe-

t 1

lende stuypen, enz. , enz.

ÜSTaer de beklaeglyke schepsels in dezen droeven toestand verscheyde da¬

gen 7 hulpe- en trooste -loos y tegen de dood geworstelt hebben , worden zy ’er nog zeer dikmaels y door verstikking y van mede - gesleépt ( 2 ) $ of word hun

(1) cc Avez vous jamais éprouvé cette espèce d’hor-

« reur qu’on rcssent en voyant un mallieureux enfant cc couvert de la petite-vérole en pl.eine suppuration ? cc 11 faut toute la tendresse d'unc rncre pour y resis- cc ter. » (M. Pelissot, )

(2) cc Le plus souvent entre les quatorzième et

(26)

/

(

1

-)

lyden hier door niet geeyndigt^ dan blyft hun gezugt en gekermsel voorfcdueren tot de pestagtige pokken, naer eene vuyle en stinkende ettering ? droog genoeg zyn geworden, om het zieltodgende lichaem te verlaeten. Hier mede word het ramp¬

en wee-toneel nog niet geëyndigt ; maer de elendige behouden dikmaels 9 van hunnen pok-geessei ? veéle ziekten en

« dix septième jours , sur trois ou quatre person-

cc nes attaquées de la petite vérole , une d’elles

cc trouve le soulagement de scs niaux dans le sein de

« la mort, regardéc alors comme un libérateur 7 loin

cc d’être un objet de terreur et d’elTroi; ou 7 si la

cc nature sort victorieuse de cette épreuve ? combien

cc elle est efïrayante ! Comme tous les os percent a cc travers la peau ! Comme les membres cbancèlent l

cc Quelle inquiétude stempare du malade! Que le corps

cc est maigre ! Que les yeux som languissans ! Comme

cc la peau est livide!

cc Peut-être même rimpitoyable mort n’abandonne-

cc t-elle point encore sa proie , peut-être le malade 7 cc trop-tót félicité sur son rétablissement 7 succombe a cc une longue consomption , ou est dévoré par des ulcê-

cc res rongeurs 7 appelles communément le mal du roi

cc ou écrouelles. » ( M. Thorwtox, )

(27)

( i3 )

ongeneéslyke gebreken , als ziekelyke oogen of volkoomene blindlieyd (1 ) 7 krop-zeer 9 doofheyd ? stomheyd ^ ver- minktlieyd ? en zelfs eene kwyning of eene krankzinniglieyd, voor gantsch het leéven. Of worden de ongelukkige eyn- delyk op liet alderzagtste behandelt ? dan is hunne belooning eene geschondentheyd en mismaektheyd van het lichaem, doch

(i)Ziet hier hoe pynelyk het verlies van ’t gezigt is ; ziet hoe den herugten en ongelukkigen Milton zich daer over heklaegt:

cc . . . Ainsi le cours des ans ramène la helle saison;

« mais hélas elle ne renait plus pour moi. Le spectacle

cc d’iui beau jour 7 celui de 1’aurore et du crépuscule ?

« la vue des flcurs printannières et des roses de 1 eté y

« celle des bergers et de leurs troupeaux 7 la vue

« même de rhomme, image de la divinité , me sont

fc ravis pour jamais. Je suis environné dun nuage

/

« épais et d’une obscurité éternelle ? le doux attrait

« du commerce cle mes semblables est perdu pour

« moi; le livre charmant de la nature ne m’oïTre que

« des pages Manches , ses magniliques ouvrages

« n’existent plus pour moi 7 et les portos du temple de

« la sagesse me sont fermécs. » ( J. )

(28)

C 14 ) '

byzonderlyk van liet acngezigt, \ géén zelfs dikmaels menigvuldige naeden en rimpels belioud : waer door alle de na- tuerlyke en aenlokkende sclioonlieyd , welkers prys van dag tot dag vermeer¬

dert 9 geheel vernietigt word 7 en waer door aen liet schoon geslacht een zyner belang - rykste vermoógens word ont¬

rukt (1 ) !

V. Is het toch mogelyk van dóór de

(i) « Quoique Ion ne doive pas s’attacher unique-

« ment aux qualités pliysiques ; je demande quel est

« le père qui ne sonliaite pas que ses filles possèdent

« une ame pure et sans taclie sous une enveloppe

« ornée de tous les cliarmes de la nature ? N’est-ce pas

« souvent a la première vue que le cceur s’enflamme ,

« et que deux êtres destinés par la Providence a faire

« leur Lonheur mutuel, s’unissent Fu.11 a Fautre par les

« riceuds sacrés de 1 hymen ? Mais lorsque les traits sont

« entièrement défigurés, que le nez se retire endedansy

« que des taches couvrent les yeux, et qu’une cicatrice

if

« hideuse traverse les joues décolorées, les sentimens

« de sensihilité se répriment a la vue des ruines de la

« beauté ; et toutes les idees de mariage disparaissent 7 fc lorqu’elles sont dégagées de tout espèce d’intérêt! » ( M. Thorntou. )

(29)

(

>5

)

Koeypokskens deze schrikkelyke Kin- derpokken te ontgaen ?

A. Ja. Dit lycl geene twyffeling meer.

Die eens een enkel Koey-poksken hééft gehad is voor gantsch zynen leévens-loop van de Kinder - pokken bevryd. Deze waerheyd moet ons vremd schynen? doch niet meer dan veéle andere wonderheden.

V.

Wie heeft de voórbehoedende kragt van de Koeypokskens ontdekt en alge¬

meen verkondigt?

A. Den heer Edouard Jenner

( i ).

Het is dezen berugten man die hier door

«

zyn leéven luyster-ryk 9 zynen naem on- stervelyk ( 2 ) en zynen even-mensch veel

\

(1) Edouard Jenner is geboóren te Berkley , in de Glocestersliire , den 17 mey 1749* ( J. )

(2) cc Jenner est deyenu Fhomme de toutes les na-

cc tions. Comme Hippocrate , il appartient a tous les

<c pays. Son nom vivra éternellement dans la postérité

cc la plus reculée. C’est la génération actuelle quï lui

cc doit une grande rémunération. Puisse-t-elle être

cc digne de Tune des plus belles époques du monde !

cc Puisse la nation francaise, qui sait apprécicr les

(30)

c 16 )

gelukkiger heeft gemaekt. Verscheyde geleerde hebben nogtans voor Jenner op¬

gemerkt dat de koeyen in zekere land- streéken onderworpen waeren aen eene pok-ziekte ^ die de menschen , de welke van de zelve toevalliglyk koómen mede- te-deelen 9 van de natuerlyke Kinder¬

pokken bevryd. Benige hebben dit zelfs als eene wonderheyd bygebragt , en nie¬

mand heeft daer ontrent eenige naervor-

*

schingen of beproevingen gedaen ten eynde eenen zoo heylzaemen voórbe- hoed-middel tot troost van het verdrukt menschdom te doen strekken. Hetschynt dat de Koey-pokskens nae den engelschen Jenner hebben gewagt, om het mensche- lyk geslacht van eene ziekte te bevryden?

die reeds aen ontrent duyzend milloenen beredende weézens het leéven heeft ont¬

rukt.

V. Wat hééft den befaem'den Jenner

« grandes clioses , ne pas trop la diiïerer. » ( M.

Yalektin. )

(31)

( i7 )

gelegentheyd gegeéven om het voórbe- hoedende vermoógen van de Koey-poks- kens te ontdekken ?

A. De samen-koómst van onder-

scheydene vodrdeelige omstandigheden.

Ten jaere 1775 deed men de inenting der natuerlyke Kinder-pokken in het graef- schap van Glocester7 waer de Koey-pok- ken in de lente dikmaels onder de melk- koeyen heerschen, Den heer Jenner, die dan in het gemeld engelsch graefschap te Berkley zyne geboórte-plaets ? de heel¬

kunde oeffende en die gevolgentlyk ook menigvuldige inentingen verrigtte , ondervond by deze gelegentheyd dat ver- scheyde persoonen de Kinder-pokken niet konden aenneémen. De reden hier van wierden hem door zyne naebuerige land¬

bouwers verklaert. De zelve hadden 7 gelyk alle de andere van de daeromlig- gende gewesten 9 van in vroegere tyden opgemerkt dat de geéne 7 die door het melken der koeyen eens van de Kov/poce

(32)

( i8 )

kwamen inede-te-deelen (1) 7 noyt door de Kinder-pokken wierden aengedaen. Hier zag men de inenting der Kinder-pokken en. eene verouderde boere waerneéming elk anderen de hand bieden om den groo*

ten Jenner tot den tempel der Troost- godin te leyden. Jenner vond den middel om de onbedaerlykste pest te ontworte¬

len. Jenner opende eene deur langs de welke den vreedsten menschen-geessel nu van het aerd-ryk moet vlugten. Lang leéve dezen Jenner ! Dat zyne assche on- vergangbaer en zynen naem onsterflyk

zy !

(i) Het waeren byzonderlyk de dienst-maegden 7 die met het melken der koeyen helast waeren, de welke gemeenlyk van de Koey - pokskens aengedaen wierden. Dit gebeurde zoo zy maer de minste ontvel¬

ling of kleuven aen de handen of vingers hadden ; want indien zy dan in aenraeking kwaemen met de pokken der koeyen , zagen zy wel haest eenige Koey- pokskens op liaere handen te voórschyn koómen. Deze gelukkige dienst-lieden wierden dan in het vervolg ge¬

meenlyk verkoózen tot bezorgsters van de geene die door de besmettende Kinder-pokken waeren overvallen, (J.)

(33)

( 19 )

V. JKat hééft den wyd- beroemden Jenner dan verzekert dat de menschen , die van de onrniddelyke Koeypokken hadden medegedeelt, dóór de Kinder¬

pokken niet meer konden aengetast worden ?

A. Zyne eygene onderzoekingen en beproevingen. Den \\eev Jenner van zyne land-bouwers vernomen hebbende wat de reden was dat hy by zekere persoonen door de inenting de Kinder-pokken niet kon te wege brengen 9 spoorde alles naer en bevond dat de menigvuldige men- sclien ? die zelfs ruym vyftig jaeren te voóren deKoey-pokskens onmiddelyk van de koeyen hadden bekoómen ? onder het verloop van zoo veéle jaeren 9 noyt door de Kinder-pokken hadden aengedaen ge¬

weest. Dit voldeed nog niet aen den on- derzoeking-lust van den wakkeren Jenner;

hy wilde zich door verschillige beproevin¬

gen verzekeren. Ten dien eynde deed hy aen de gemelde menschen verscheyde

(34)

(

20

)

inentingen ? met de stoffe van de besmet- ienste Kinder-pokken , hy liet hun daer- enboven ook- verkeeren en slaepen met de geéne die elendiglyk door deze kwaede en besmettende ziekte waeren overvallen.

De inenting en de besme ttings-kragt wae¬

ren zonder uytwerksel: de Kinder-pokken kwamen by niemand van deze te voór- scliyn. Men zag die vernielende pest be¬

teugeld ! Het geluk van ieder beredend schepsel loucli den dapperen Jenner toe.

Hy had den middel gevonden om elk jaer aen agtmael honderd-duyzend menschen de behouding van het dierbaer leéven te schenken !

Jenner opende voorders nog een ruymer veld om zynen proef-lust te verzaeden.

Hy beschouwde den voorbehoed-middel ofte Kov/pox in zynen oorsprong op de speénen van de melk-koeyen, geduerende alle deszelfs onderscheydene tyd-perken.

Naer den aerd dezer onmiddelyke Koey- pokskens rypelyk onderzogt te hebben ?

(35)

(

21

)

<

3

eécl hy aen de menschen inentingen met liet voortplanting-vogt van de zelve , en beproefde liun in liet vervolg ook door de inenting der natuerlyke Kinder-pok- ken : de uytkoómst wierd bezegend !

Het was niet als naer de overplanting der Kowpox versclieyde keeren herhaelt te hebben , dat Jenner eerst de waere voorbehoedende Koey-pokskens aen het menschelyk geslacht mede-deelde. Maer eyndelyk hier in gelukt hebbende ? entte hy veéle andere persoonen met het voort¬

planting-vogt van deze verplantte Koey- pokskens 5 en beproefde laeter of hy hun op geene wyzen kon de natuerlyke Kin¬

der-pokken doen aenneémen : hy zag zyne beproeving wederom bezegenen $ alles wierd geheyligt ! En dit deed zien dat de Koey-pokskens hunne voorbehoe¬

dende kragt niet verliezen , met van den eenen mensch aen den anderen overge¬

plant te worden. Met alle deze proef- neémingen , die menigvuldige keeren

(36)

(

22

)

herhaeld zyn 7 hield Jenner zich 7 tot zyne uyterste verzekering 7 ontrent dry-en- twintig jaeren bezig 7 voor aleer hy den voórbehoed-middel der woedende Kinder¬

pokken aen de genees-kundige weêreld bekent maekte (1).

Nouwelyks had Jenner den voorbehoed¬

middel te Londen aengekondigt of zyne land- en konst - genoóten , de Heeren TFoodville, Pearsoji, Simmons, Ring, Aikin en Addington, booden hem eene ieverige en ondersteunende hand om het tegengif der verwoestende Kinder-pokken

(i) « Lorsque Jenner publia sa découverte, et

« annonca a 1’Europe , d’après ses expériences , le

<c moyen qui faisoit entrevoir la possibilité d'éteindre

« entièrement les causes de la petite vérole, les esprits

« furent peut-être plus surpris qu’atlentifs j lignorance

« sourit ayec mépris 7 Fenthousiasme approuva sans

<c examen ; la Science menie , qui n’est pas toujours

<( exempte de prévention , lorsqu’elle n’est pas dirigée tf par Fesprit pbilosopbique , refusa de croire : et la

« sagesse 9 la raison attendirent et demandèrent pour se

« rendre 3 des expériences confirmatives et des nouveaux

« moyens de preuYes et de conviction.» (M. Moreau.)

(37)

(

*5

.

algemeen bekent-te-maeken ; en op wey- nigen tyd zag men de Koey-pokskens in alle landen verspreyd.

V. Mag een iegelyk zich nu volstrekt verzekert houden dat de Koey-poks*

kens , de menschen vóór altyd van da vreede eri schrikkelyke Kinder» pokken, hevryden ?

A• Zekerlyk ja. Hier aen moet nie¬

mand meer twyffelen : de tal-ryke mil¬

joenen menschen7 aen de welke de Koey- pokskens reeds zyn ingeënt, en die alle bevryd blyven van de Kinder-pokken ? die sedert de ongeloovige menigmael ver¬

drukt hebben, zyn meer dan voldoende om aen eiken redelyken mensch hunne onfaelbaere voorbehoedende kragt te bewyzen.

V. Op wat wyze stellen de Koey- pokskens de menschen in vryheyd tegen,

de Kinderpokken ?

A. Dit is nog onbekent. De geleerdste mannen zelfs konnen dit tot heden niet

(38)

C H )

verklaeren (1). Hier aen is gelukkiglyk niet het minste gelegen , vermits onze onweétendheyd hier ontrent ? het troos¬

tende vermoógen van de Koey-pokskens niet beteugelt (2). Lang zal men de Koey- pokskens verwonderen en nog langer zal hunne werk*wyze ons onbekent zyn.

V. Hoe véél tyd moet men de Koey- pokskens ingeënt zyn om van de Kinder¬

pokken bevryd te weézen ?

A. Ontrent twaelf dagen, de Koey- pokskens schynen niet eerder gantsch hunne votSrbehoedende kragt uytgewerkt te hebben. Tot den elfsten dag naer

(1) « En yain on s’épuiserait en longues discussions

« sur la manière dont la vaccine peut détruire en nous ft laptitude a contracter la petite vérole ; Fexpérience a

« parlé plus éloquemment que le docte étalage de la

<c science. » ( M. Husson. )

(2) « Comme la théorie est inutile pour démontrer

« mie science de fait 7 il ne faut que des exemples de

« Fimpartialité et du hon sens7 pour avoir la convic-

cc tion que la vaccine est le préservatif de la petite-

« vérole. » ( M. Pélissot. )

(39)

C *5 )

de Koey-poks-inenting kan men de Kinderpokken nog door de inenting aen- neémen (1). Indien de Koey-pokskens traegzaemer voortkwamen dan na ge¬

woonte 9 gelyk liet somtyds geschied, dan zou den tyd der vryheyd ook noodzaeke- lyk laeter zyn begin neémen. Men ziet niet dikmaels dat de regelmaetige Koey- pokskens veel laeter door de Kinder¬

pokken worden verzelt. — biet is zeer moeyelyk van bier ontrent iets met zeker-

• i ■

heyd te bepaelen.

V. Kan een iegelyk de Koey -poks- kens aenneémen ?

A. Zekerlyk ja. Alle menschen die noyt de Kinder-pokken hebben gehad ? moógelyks geene andere uytgezondert 9 konnen de Koey-pokskens door de inen¬

ting aenneémen. Daer zyn nogtans zekere persoenen by de welke zy moeyelyk te voórschyn koómen; maer door eene aen-

(i) Woodviile.

(40)

-

(

20

)

houdende herhaeling van de inenting gelukt men doch eens. Men heeft voor¬

beelden waer de Koey-pokskens niet als dóór de achtiende inenting (1) wierden Toortgebragt.

V. Is de inenting der Koey-pokskens nietpynelyk ?

A. Geensins. Zy kan niet het alder- ïninste pynelyk zyn als zy van eenen waeren Heel-meester word gedaen : want hy doet deze ligte konst-bewerking op dusdaenige wyze 9 dat ’er gemeenlyk niet een druppelken bloed door ontlast word, dat de zuygende kinders zelfs hier door hunne moeders borst niet verlaeten , en dat de zelve dikmaels 9 indien zy niet zuygen 9 den voorbehoed - middel toe¬

lachen 9 terwyl hy hun word mede¬

gedeeld

V. JKaer in hestaet de inenting der Koeypokskens ?

(i) John Redman Coxe.

(41)

(

27

)

A. In het voortplanting-vogt onder de gevoellooze opperhuyd te brengen. Om dit te doen word ’er een weynig inenting- vogt van een Koey-poksken op den punt van eene kleyne laet-vlym (lancette) genomen, ten eynde om door een bynae onzigtbaer steéksken gevoert te worden onder de opperhuyd van den geénen die zich voor altyd buyten het bereyk der vreede Kinder-pokken wilt laeten stellen.

Vermits de opperhuyd nouwelyks de dikte heeft van het fyn schryf-papier en 7er by de inenting niet anders dan de zelve geopent word 7 zoo kan hier geen de minste pyn uyt ontstaen.

V. Op wat lichaems-deel worden de Koey-pokskens ingeënt?

A. Op den boven-arm. Alle de welge- vleeschde deelen van het lichaem konnen nogtans gelykelyk tot zetel der Koey- pokskens dienen \ het is alleenlyk voor het gemak van den inenter en van den geénen die zich laet enten 7 dat gemeenlyk

(42)

( 23 )

liet middenste en liet buytenste gedeelte van den eenen of anderen opper-arm Verkoózen word.

V. Hoe véél o ey-pokskens zyn ’ef noodig om vóór altyd van de Kinder¬

pokken bevryd te worden ?

A. Niet meer dan een. Dit enkel Koey- poksken heeft zoo veel kragt als ver- scheyde dnyzende pokskens; daer woor¬

den 7 er nogtans gemeenlyk twee of dry ingeënt ? inaer dit is om zekerder te zyn dat ?er ten minsten een zal voortkoomen.

V. K o ómen ’er niet meer K o ey poks¬

kens voort dan ’er ingeënt worden ?

A. Neen zekerlyk. Noyt koómen ?er meer Koey-pokskens te voórschyn dan ’er worden ingeënt.

V. Zyn ’er geene menschen die de Kinder-pokken gekj'eégen hebben naer zy zich de Koey - pokskens hadden laeten mede-deelen ?

A' In het geheel niet. Soórtgelyke voorbeelden ontbreéken aen een iegelyk;

(43)

(

29

)

alle de ontelbaere menscJien die de waere Koey-pokskens hebben gehad , zyn stand¬

vastig! yk van de Kinderpokken bevryd gebleéven.

V. Hoort men noyt het tegendeel hier Van niet zeggen ?

Dit is zonder twyffel. Zekerlyk hoort men somtyds zeggen dat ’er op de eene of andere plaets menschen zyn die 7 naer de Koey-pokskens gehad te hebben y van de Kinder-pokken aengerand zyn geweest (1). Deze maeren, hoe onegt zy zyn y dweêrschen op weynige dagen eene ongeloofbaere menigte van slegte ydel- lioofden ; ja dit nieuws word gemeeniyk met voldoening langs de ooren ingenomen en spoedig met iever langs den mond uyt- gelaeten. Zulks is niet te verwonderen y de Koey-pokskens moeten op hunnen tyd

(1) « De tels bruits naissent ordinairement dans

« 1’obscurité et ne sont soutenus que par le men-

« songe et limpudence ? et recus par la stupidité. » ( M, Pélissot. )

(44)

C3o)

ook eensaen het volksken tot klap-stoffe dienen.

Zoo men nogtans eenige onderzoekin¬

gen doet ? zal men dit gerugt bynae altyd.

ongegrond bevinden j die men van verre zoo wel hééft weéten te noemen ? zal men op de aengeweézene plaets gemeenlyk niet kennen of ontmoeten. Indien men egter eyndelyk iemand vind die 9 naer de Koey-pokskens gehad te hebben 7 den slagt-offer der Kinder-pokken schynt ge¬

worden te zyn, dan zal men niettemin , ïiaej een nouwkeurig onderzoek , schier altyd bevinden dat de pokken ? die door de onweétende 9 voor Kinder - pokken waeren aenzien ? niet als valsche Kinder¬

pokken ofte water • pokskens zyn ( 1 ).

Het is niet te verwonderen dat de men-

(i) « ComLien de peütes-véroles volantes baptisées

«c naturelles deyraient clianger de nom; faut-il donc

« nous étynner si depuis la découverte de la vaccine on

<( a répété tant de fois que des vaccines ayaient gagnés

« la petite-vérole ? » (M, Pélissot. )

(45)

( 3i )

sclien ? aen wie de Geneés-kunde vremd is y als ook sommige Genees- en heel-hee- ren, wel eens deze water-pokskens voor egte Kinder-pokken aenzien; dewyl de bekwaemste Genees-lieeren zelfs 9 deze twee ziekten somtyds moeyelyk uyt elkan- deren onderkennen (1).

Of men voor het overig eenen byzon- derling mogt ontmoeten ? die de Kinder¬

pokken bekoómt naer hy zich de Koey- pokskens heeft laeten inenten , dit waer ook niet te verwonderen 5 want 9 het is de inenting niet ? maer wel de waere Koey-pokskens, die de menschen van de Kinder-pokken bevryden : wanneer de inenting niet voortbrengt als valsche Koey- pokskens ( wraer mede de onkunde of de

(1) « II existe une petite vérole volante que le ft public ? et souvent les gens de Tart ont prise pour la

« petite vérole véritable , et beaucoup de médecins

« instruits pensent encore que c’est pour avoir con-

« fondu ces deux maladies, que 1’on cite des recidives

« de la petite vérole 7 dont ils contestent la réalité, » (M. Hussok. )

(46)

(

52

)

laf hertigheyd van den inenterde elendige somtyds paeyt) ? dan worden de Kinder¬

pokken in h geheel niet verbannen.

V. Is het tegen den wil van den Schep- per 7iiet dat men de Kinder - pokken

'verbanne ?

A. Neen ? blinden eenvoudeling ! ten minsten niet. Deze vraeg 9 die meer aen de biegt-vaders dan aen de Heel- of geneés- lieeren word gevraegt9 verdient inderdaed geene antwoord ; den waèren roomschen Gods-dienst en de oprechte natuer leeren dagelyks dat den Schepper vergenoegt word wanneer het nuttig Schepsel troost en veyligheyd geniet (1). Laet ons dus herhaelen \ geen de school der Gods- geleerde te Parys vroeger zeyde : “ Ce qui peut étre utile auoc hommes ne 2, peut offenser Dien. „

(i) cc Dieu considère avec plaisir eet être qu’il a

<c créé ? transformant la médiocrité de sa situation

« naturelle en un cliamp de triomplies, et surmontant,

« par ses propres lumières , les inllrmités inséparablcs

« de sa nature. » ( M. Tuorntok, )

(47)

( 35 )

V. Zyn ’er noyt gee/ie menschen Vait de Koey-pokskens gestorven ?

A. Zekerlyk neen. De Koey-pokskens zyn veel le goedaerclig om aen iemand liet leéven te ontrukken$ onder de tal-ryke miiloenen menschen 9 die zich reeds tegen de Kinder-pokken hebben doen in vey- ligheyd stellen , is ’er niemand van den voórbehoed-middel gestorven. Alhoewel de Koey-pokskens noyt iemand konnen benaerdeelen en nog min iemand konnen de dood toebrengen ? maeken zy nogtans de menschen niet onsterffelyk $ eene doo- delyke ziekte kan den sterveling ten allen tyde op het lyf springen en elke uer kan de onverwagte en haestige dood eene leévens-breuk te weégbrengen ? waer van niemand de oorzaek kent (1).

(i) « Quant aux enfans qu’on dit être morls de la

« vaccine, il faut s'entendre et conyenir que ce n’est

« pas la même cliose de mourir après la vaccine ou

« de mourir de la vaccine 5 la question ainsi posée ,

« qu'on fasse constater la nature de la maladie

(48)

C 34 )

V. Verwekken de Koey - pokskens geene aenzienelyke toevallen ofziekelyk*

heden geduerende hunnen loop ?,

^4. Geensins. De Koey-pokskens zyn altyd goedaerdig9 zy doen geene merk- weêrdige toevallen ontstaen (1) en ver*

oorzaeken noch de geringste ziekte noch het minste gevaer (2) j alleenlyk verwek-

ct par des personnes sans intérêt et saus préyention ?

cc quJon cite les morts, qu’on produise les attes-

« tations des pareus ^ des médecins yrais et probcs

cc et 1’objection sera résolue d’elle-même. On devrait

« en semblable cas croire plutot les témoins de ces k morts j que ceux qui n ontpoint vu les malades et

« dont le jugement peut être suspect, par la raison (( qu'ils sont intéressés a diyulguer ces événemens; il

cc faudrait même punir les auteurs de ces faux bruits,

cc quand Fhumanité y est intéressée de si pres. » ( M.

Pélissot. )

(1) cc La marcbe de la vaccine est en général con-

« s tan te et réguliere : elle détermine rarement des

cc accidens locaux. » ( M. Sciiwilgue. )

(2) « La vaccine est toujours par elle-même sans

cc danger ; elle ne produit jamais d’aiïection inquié-

« tante. II n’est mort jusqu'a présent aucun individu y

« par le fait seul de la vaccine. » (M. Hüsson, )

(49)

( 35 )

ken zy ontrent den achtsten of negen¬

sten dag naer de inenting, somtyds maer zeldzaem ? eene ligte gevoeligheyd in de oksel-klieren 7 of wel eene koórtsagtige

/

aendoening 9 die zoo kleyn is dat zy zelfs den eet - lust niet vermindert en het gewoonlyk spel der kinderen niet opschorst. Deze ligte gevoeligheyd der oksel-klieren, deze koórtsagtige be- weéging , als ook eene geringe ont- steéking ofte roodheyd ? die ontrent den zelven tyd somtyds de pokskens omringt ? zyn van geenen duer of gevaer.

De plaetselyke of algemeene uytbottin- gen , die in eenige alderzeldzaemste gevallen de Koey-pokskens verzeilen * zyn noch pynelyk noch gevaerlyk ? en verdwynen gemeenlyk met den tweeden of derden dag.

V. Is de uytbotting, de aengroeying of de uerdrooging vcui de Koey-poks¬

kens niet pynelyk ?

Ten minsten niet. De teederste

(50)

C 36 )

kinders zelfs klaegen daer noyt over ; de Koey-pokskens koórnen ongevoeliglyk te voórscliyn ? groeyen met alle zagtaer- digheyd aen , en geneézen zonder eenige pyn te verwekken. Indien zy nogtans door schrabben of vryven ge tergt wierden 7 dan zou hier door wel eenige pyn ont- staen \ doch niet meer als om te bewy- zen dat zy willen ongehindert |>lyven.

*

V. Konnen de Koey-pokskens ge ene v remde of nieuwe ziekten in het lichaem van den mensch veroorzaeken ?

A. Neen zekerlyk. De Koey-pokskens bevryden de menschen van de moor¬

dende Kinder-pokken ? zonder in het vervolg de alderminste, uytheémsche 7

of

ongekende ziekte te doen ontstaen (i). De menschen die in Engeland over

(i) cc La crainte de perdre la vaccine, de se voir

« ainsi privé des avantages qu’elle promet, n’est ap- cc puyée sur aucuns motifs réels. II en est de raême

cc dun autre danger que I on a cru devoir lui attri- cc buer, celui d’introduire dans le corps humain une

(51)

( h )

vyftig ja zestig jaeren de Koey-pokskens hebben gehad, zyn ten minsten zoo gezond als alle andere) en niemand van hun heeft oyt eenige vremde of nieuwe ziekten gehad ? die het gevolg

of het uytwerksel van de Koey-pokskens zonden konnen zyn.

V. Kan men met de Koey-pokskens ook de ziekten of de Jiatuersgesteltheyd

\van de koeyen niet ontfangen ?

A* Geensins. De ziekten of de natuer- eygenschappen van de koeyen worden noyt met de Koey-pokskens tot de men- schen overgeplant, want dit kan niet geschieden (i)«

« matière qui, étant prise sur un animal (Tune espèce

c< différente , pourrait y développer, par la suite ,

« le germe de maladies inconnues 7 ou sy insinuer

« avec d’autres virus. » (Rapport du comité central de vaccine, êtabli a Paris.)

« La vaccine ne laisse après elle aucune humeur

« maligne. » (M. Thornton.)

(i) « Qffen résultera-t-il 7 disent d’autres 7 pour

« avoir introduit dans le corps humain mie humeur 4

(52)

C 58 )

V.

Konnen de Koeypokskens geene oog-ziekten of eenige andere ongezond¬

heden 'veroorzaeken ?

A. Neen , in geene gevallen. Noyt hebben de Koey-pokskens eenige ziekten aen de oogen of aen andere lichaerns- deelen veroorzaekt (1); en noyt hebben zy de minste ongezondheyd in het lichaem

cc provenant de la yacbe ? Sur quoi est fondee Fob-

cc jection d’avoir pris une fois un atome de matière

cc du pis de la vaclie; faut-il tout se récrier pour

cc cela ? IN’est-elIe pas de tous nos animaux domes-

cc tiques le nioins répugnant, presque le plus utile ?

cc Les médecins les plus recommandables ont con-

cc seilié dans certaines maladies , de respirer Fair

cc des étables a vaches; les femmes qui sont em-

cc ployées a les traire , n’annoncent-elles pas la

cc santé? nous les préférons pour nourrices, et leur

cc teint fleiiri a décidé notre clioix. Que pourrait-il

cc donc résulter de mauvais d\m peu de matière dW

cc animal si bienfaisant introduite dans le corps humain ?

cc On se nourrit tous les jours de son lait, de la

cc crème 7 du beurre et du fromage , et sa cbair est

«c un de nos alimens le plus familier. » (M. Pélissot. )

(i) cc Dans aucun cas ? dit le docteuv O dier 7 la vac-

(53)

8 \

( 39 )

Verwekt (1) : dit moet eiken waeren Genees-en lieel-lieer getuygen. Maer...

wat dwaeze onredelyklieyd overlieerscht het volk ! alie ziekelykheden 9 het zy van de oogen het zy van andere deelen , die zich naer de inenting der Koey-pokskens doen gevoelen , worden aen dezen voorbehoed - middel toege- schreéven (2). De oog*ontsteékingen 7

(( cine 11’a été suivie ni de furoncles, ni dophtalmies ,

cc ni de maux d’oreilles , comrae on en voit souvent

cc a la suite de la petite vérole, tant naturelle quino-

« culée. Elle ne porie dans le sang aucune dépra-

cc vation , ni aucun viee étranger a sa nature ; aussi

cc on na pas remarqué qu’elle fut une cause prédis- tc posante pour aucune maladie , écrit le comité mé-

« dical de Reims. Je n’ai jamais observé, dans le

cc très-grand nombre de vaccinations que j'ai prati- k quées j un seul accident qui ait pu raisonnablement

cc en étre considéré comme une conséquence même

« éloignée. » ( M. ïïussox. )

(1) (( On na observé aucune maladie ou alïection

ct particuliere qubn puisse considérer comme étant

cc la conséquence de la petite vérole des vacbes. »

(3VL Moreau. )

(2) cc S’il plait aux anti-vaccinistcs d miputer a la

(54)

( 4o )

die zoo dikmaels liaeren oorsprong ver- schuldigt zyn aen eene verkeerde be¬

handeling van zekere Kinder-ziekten 7 of de geéne zelfs die de kinders van hunne ouders erven , worden ten allen tyde aen de Koey-pokskens toegeweéten.

De ouders , die hunne kinders alleene- lyk een kwynende leéven hebben kon- nen bezorgen, willen gemeenlyk de be- wyzen van hunne verouderde gebrekke- lykheyd of van hunne gepleegde snood- heyd op den hals van Jennerleggen. Ge¬

lukkig is het voor den wyd-beroemden Jenner dat degerechtigeeer-en dank-bewy- zingen, die de beschaefde volkeren hem zoo ieverig toedraegen , alles vergoeden.

V. Kan men met het in en ting- vogt va?i de Koey-pokskens ook de ziekten

a vaccine tous les accidens qui peuvent arriver a sa

« suite ils auront Lien des faits a citer contr’elle;

« car en préservant de la petite vérole , elle ne ga-

« rantit pas des maladies qui affligent Fespèce liumaine

« et surlout les enfans. » (M, Pelissot. )

(55)

f

(40 ‘

der ongezonde menschen niet ingeënt

O CD

Vt orden ?

A. Neen 9 dit is volstrekt onmoogelyk.

Noyt worden de ziekten van den mensch9 nyt wiens Koey-pokskens het voortplan- ting-vogt word genomen 9 door middel der inenting aen iemand mede-gedeelt (i)* ’T is zeker en waeragtig dat men met de Koey-pokskens geene de minste ziekten kan ontfangen. Het* vogt van

(i) « Une foule de circonstances ont prouvé que

« le virus vaccin ne s'allie avec aucun autre. Dans le

cc grand nombre d’essais faits sur des sujets dartreux,

cc galeux , teigneux, scropbuleux, on a toujours pu

<c prendre intact, et sans aucun mélange , le fluide

cc du bouton vaccin, lequel n’a jamais produit , sur

<c les sujets aux quels on Finoculait , que la vaccine

cc seule et sans aucune complication. Ces essais out

<c été répétés avec le fluide de pustuis vaccinales ,

cc développées a dessein , sur des parties dartreuses ,

cc sur des croütes teigneuses , sur des endroits de

cc la peau couverts de boutons de la gale. Des faits

cc très-nombreux attestent ce résultat, qui a été aussi cc observé par nos correspondans. » ( Rapport du comité central de vaccine établi d Paris. )

(56)

(

42

)

de Koey-pokskens der ongezondste per¬

soenen zelfs is zoo reyn en onbesmet¬

tende als dat yan alle andere menschen (i) ) het mag gevolgentlyk ook met de

(i) « L’objection de la multitude dos manx dont

cc on suppöse qo’est imbu le vaccin eprès plusieurs

cc générations, est dénuée de toute espéce de raison ;

<c elle répugne aux lo:s de da saine pliysiologie 7 a cc Fexpérience de tous les jours. »

cc Nous pouvons mvoquer ponr j répondre , les

cc argumens deé inoculateurs de petite vérole. On sait

cc que le virus variolique, pris sur un in uvidu sero-

cc phuJeiix , dartreux , vénérien , ptliysique, etc. ?

cc ne développe pas urie petite vérole plus terrible

cc que de coutume ; que jamais on n’a vu succéder

cc a cette petite vérole les accidens dépendans de la

cc constitution du sujet sur lequel on a pris les virus*

cc (*) L’expérience a prouvé au contraire qu’une

cc petite vérole d une mauvaise espèce , prise sur le

cc sujet le plus maladif, et portée même sur un corps

cc mal-sain , a produit la petite vérole la plus helle

cc et la plus heureuse, tandis que la matière tirée des

« plus beaux boutons , et prise sur le corps le plus

cc sain , a donné quelqnefois une petite vérole con-

cc fluente et mortelle (-]-), » (M. Hitssotj. )

(*) Traité histovirjue et pratique de 1‘iuoculation f par MM.

P*al'entin et Dezoteux , p. 162.

(f) Lettve du docteur Colladon a Madame de *** 3 p. 20»

(57)

( 45 )

uyterste gerustïieycL \ot de inenting ge- bruykt worden. De Koey-pokskens dee- len noyt mede in eenige ziekten of kwaedzappigheden van het lichaem.

Hunne voortplantings-stoffe vermengelt zich noyt met eenige ongezonde smet¬

stoffen (i). Den dauw-worm? het hoofd¬

zeer 7 het schurft ? het krop- ofte klier- zeer 9 zelfs de.venus-ziekte, niets kan door de Koey-pokskens voortgeplant worden.

V. Zyn de Koey-pokskens niet be¬

smettende ?

A. Ten minsten niet. Het zy dat men standvastiglyk verkeert met de geéne di e de Koey-pokskens hebben , of dat

(i) cc Het koeipokgif vermengt zich met geen.

« andere smetstoffen; en ofschoon het zelve genomen

c< ware uit imand die aan eenige andere ziekte la-

cc boureért, word hier door niet dan de vaccine

cc voortgeplant ; met een woord, de ondervinding^

cc heeft geleerd dat ze in ziekelyke onderwerpen

cc geen de minste veranderingen ondergaet. » ( M.

Kluyskens. )

« 11 est prouvé que le virus vaccin ne se combine K pas avec les autrcs virus. « (M. Duffour. )

(58)

C

44 )

men zelfs hunne ldeederen aendoet en in hun bed slaept 7 noyt zal men door de besmetting van de zelve mede-dcelen (i) : zy worden alleenlyk door de inen¬

ting voortgeplant (2).

Hoe wonderlyk is den voorbehoed¬

middel dien Jenner ons dééd kennen!

Indien de zwangere vrouw weynige dagen voor haer baerens-tyd-stip de Koey-poks-

• kens word ingeënt en dat zy daefen- boven eyndelyk, wanneer de Koey*poks- kens in volle rypheyd zyn? haer nieuw- geboóren wigtje met de borsten voed ; nog zal zy het de Koey-pokskens of de uytwerksels der zelve niet mede-deelen!

V.

JMoógen de Koey-pokskens in-

(1) cc La vaccine ne se communiqué que par ino-

<( culation^ et ne peut se communiquer par les éma-

« nations des vaccines ni par l’attoucliement des lia-

« hits , linge et autres oLjets qui leur ont servi. »

( M. Duffour. )

(2) cc La vaccine .rdest point contagieuse par sim-

* ple contact et par voie d’épidémie; elle ne Test que

« par Tapplication du fluide vaccin sur la peau dé"*

« nuée d’épïderme. » (M. Sciiwilgué. )

Referenties

GERELATEERDE DOCUMENTEN

[r]

Onlangs hebben beide Algemene Besturen van de Milieudiensten Noord-West Utrecht en Zuid-Oost Utrecht de intentie uitgesproken de milieudiensten te laten fuseren. Deze intentie is

De voorbereidingen zijn inmiddels in volle gang en de meeste teams hebben al toegezegd om aan te treden, met dit jaar een oude bekende, het Friese Wijnjewoude Na dit toernooi

Maar als extra beloning hebben zij voor de wedstrijd van VVW 1 tegen Siveo een voorwedstrijd gespeeld tegen elkaar en zijn zij met de spelers van beide eerste elftallen het veld

Maar nog meer ben ik trots op alle mensen die zich met hart en ziel inzetten voor de club, want zonder hen zou ik deze waardering nooit hebben gekregen.. Ik wil dan ook

Door Water, en door Vier, zijn Vyand tegen vliên ? Jacobus vaft geplaatft , wort egter nogh verdreven, Dat menigh braaf Soldaat ellendigh brenght om ’t leven. Nooit Gauler,

• Make sure that the appliance, the power cord and plug do not come in contact with water9. sAfety instructions -

In de regel zullen gemeenten dergelijke afspraken niet in de registratie opnemen, waardoor de door Divosa en CBS gepubliceerde cijfers weliswaar een beeld geven van het aantal