Bibliografie van illegale en clandestiene bellettrie
samengesteld door Dirk de Jong
bron
Dirk de Jong (red.),Het vrije boek in onvrije tijd. Bibliografie van illegale en clandestiene bellettrie.
Interbook International, Schiedam 1978
Zie voor verantwoording: http://www.dbnl.org/tekst/jong012vrij01_01/colofon.htm
© 2007 dbnl / erven Dirk de Jong
[Voorwoord door Prof. Mr. H. de la Fontaine Verwey]
Bibliografische werken kan men een noodzakelijk kwaad noemen. Immers, is er afschrikwekkender lectuur te bedenken dan eindeloze reeksen van boektitels, waarbij dus de signalementen van duizenden boeken, die men tòch niet lezen kan,
opgestapeld worden? Van ‘lectuur’ kan eigenlijk nauwelijks sprake zijn, want wie beschikt over voldoende aandacht of uithoudingsvermogen om dergelijke werken geheel door te lezen?
Dit neemt niet weg, dat bibliografieën noodzakelijk zijn. Zij geven een zo volledig mogelijke opsomming van de geschriften, die in een bepaald land, een bepaalde taal, een bepaalde periode of over een bepaald onderwerp het licht gezien hebben.
Zij zijn dus onmisbare hulpmiddelen voor wie concrete inlichtingen over boeken wenst, maar ook voor wie zich oriënteren wil over een bepaald facet van het letterkundig leven in ruime zin. Maar iets anders dan een min of meer gebrekkig hulpmiddel kan een bibliografie niet zijn, ook al omdat het gewoonlijk meer op de volledigheid der geboden gegevens aankomt dan op de critische bewerking ervan.
Bovendien zullen dergelijke werken, vooral de nationale bibliografieën, d.w.z. de opsommingen van alle boeken in een bepaald land verschenen, dikwijls van zo grote omvang worden, dat het practisch onmogelijk is van deze werken een ander gebruik te maken dan voor het beantwoorden van concrete vragen. Een enkele maal heeft men getracht een bibliografie leesbaar te maken door het inlassen van amusante opmerkingen, maar dit is tenslotte een vervalsing van het genre. Werkelijk leesbaar is een bibliografie slechts in een hoogst zeldzaam geval. Dit is bij
uitzondering mogelijk wanneer het gaat om een reeks van titels, die alleen door hun vermelding en door hun onderlinge samenhang reeds zonder commentaar een duidelijk beeld oproepen van een bepaalde cultuurperiode of een geestelijke activiteit.
Het werk van de Heer de Jong, dat hierbij geboden wordt, is zulk een zeldzame vogel in de bibliografische volière. In wezen is het een stukje nationale bibliografie, maar wie het ter hand neemt, zal tot zijn verwondering bemerken, dat in deze simpele, op 't eerste gezicht misschien afschrikwekkende vorm een uiterst boeiend beeld geboden wordt van het Nederlandse geestesleven tijdens de bezetting. Een stukje nationale bibliografie: immers, hier vindt men met de grootste zorg
bijeengegaard de volledige gegevens omtrent alle werken van letterkundige aard, die niet in de ‘officiële’ bibliografie van die dagen vermeld staan: de boeken in het verborgene gedrukt. De opsporing en de beschrijving van deze categorie van boeken, uit welke periode of welk land ook, zij het uit de hervormingstijd of de Franse revolutie, geldt van oudsher als de hogeschool van de bibliografische voltigeerkunst.
In tegenstelling tot de speurders naar clandestiene drukken uit vervlogen perioden heeft de samensteller van deze bibliografie het voorrecht gehad, dat hij de
beschreven periode zelf als ‘boekenman’ en bibliograaf actief heeft meegemaakt.
De nasporingen, toen begonnen, heeft hij na de bevrijding terstond voortgezet. Over de hoeveelheid speurzin en geduld, die nodig geweest is om dit resultaat te bereiken, moet men niet gering denken. Niemand anders dan de Heer de Jong was tot deze arbeid in staat en voor deze uiterst welkome aanvulling op onze nationale bibliografie (men zou dit boek kunnen noemen ‘wat niet in Brinkman staat’) moeten wij hem uiterst dankbaar zijn.
Doch zoals gezegd, ondanks de strenge beperking tot zuiver bibliografische gegevens geeft dit boek nog veel meer. Het weerspiegelt getrouw en in al zijn facetten het nationale letterkundige leven tijdens de bezetting, toen de vrije Nederlandse schrijvers zich, ondanks het optreden van de bezetter en zijn handlangers, uiten wilden, toen de vrije Nederlander zelf zijn lectuur wilde kiezen en vindingrijke geesten ervoor zorgden, dat die lectuur gedrukt werd. Er is in onze letterkundige geschiedenis wellicht geen periode aan te wijzen, waarin de litteratuur zulk een even brede als diepe werking gehad heeft. Men kan zelfs zeggen, dat de letterkunde een der krachten geweest is, die het volk weerbaar gemaakt en tot verzet gebracht hebben. Niet in directe zin: slechts een klein gedeelte van de hier beschreven boeken zijn van opstandige aard en staan in rechtstreeks verband met het verzet; ook niet in nationale zin: juist in die dagen
greep men gaarne naar wat kwam van over andere grenzen dan die in het Oosten;
zelfs niet in actuele zin: immers, de klassieke en exotische litteraturen zijn hier ruimschoots vertegenwoordigd. Desondanks moet getuigd worden, dat nooit tevoren de letterkunde zo opstandig, zo nationaal en zo actueel geweest is als tijdens de jaren van de bezetting; dat de kracht van de poëzie als menselijke levensuiting zelden zo sterk gevoeld is als in die jaren toen niet alleen de jongeren, die haar tot dusver nauwelijks kenden, in kerker en kluis actief haar bevrijdende werking beleefden, maar ook aan talloos velen, voor wie zij een gesloten boek gebleven was, haar betekenis geopenbaard werd. Misschien mag men zeggen, dat de Duitse occupatie nuttig geweest is om ons Nederlanders duidelijk te maken, dat de litteratuur
‘une occupation inutile’ en daarom van onschatbare waarde is.
H. de la Fontaine Verwey
[Voorwoord door Gerrit Kamphuis]
De titel van deze bibliografie zou de titel kunnen zijn van een studie, die nog geschreven zal moeten worden. Ongeduldigen hebben beweerd, dat de periode van onderdrukking en verzet, die nu reeds een tiental jaren achter ons ligt, al te gauw en te gaarne werd vergeten, dat het beschamend is een nog steeds ontbreken te moeten constateren van een standaarduitgave der verzetspoëzie, enz.
Zijn deze verwijten billijk? Het zal goed zijn te bedenken, dat zelfs (of moet ik zeggen: juist?) een studie als de bovengenoemde, over een onderwerp dus uit een zo recent verleden, niet in haast te schrijven is. Zowel het verzamelen van materiaal als het ordenen en beschrijven daarvan eisen veel tijd. De snel levende mens van heden mag dan al (en inderdaad niet ten onrechte) bang zijn, dat het nog betrekkelijk kort achter hem liggende en door hem zelf zo intens beleefde verleden al te spoedig in de herinnering terugwijkt, wie de reconstructie van dat verleden beproeft, of zelfs maar van een enkel aspect daarvan, zal al gauw ontdekken, dat eigen vroegere belevenis en activiteit wel van grote waarde is bij de terugblik, maar slechts
aangevuld door veel studie kan leiden tot het grotere geheel, dat hij zich voorstelde.
Dit nu kost, als gezegd, veel tijd. Men zou hierover met enig recht Vondel kunnen nazeggen: ‘Dees' langzaamheid past grote zaken’.
Het is dan ook geen wonder, dat de Heer Dirk de Jong eerst thans, dertien jaar na de bevrijding, zijn zo uiterst zorgvuldig bewerkte bibliografie der illegale en clandestiene letteren uit de periode 1940-1945 in druk kan doen verschijnen.
Het plan voor de uitgave van dit boek dateert reeds van kort na de bevrijding.
Maar de uitwerking, zoals die thans voor ons ligt, verschilt door allerlei oorzaken aanmerkelijk van de oorspronkelijke opzet.
Reeds tijdens de bezetting kwam het voornemen op om, zodra de
bevrijding een feit zou zijn geworden, een zo volledig mogelijke tentoonstelling te organiseren van wat er aan illegale en clandestiene literatuur in ons land was verschenen. In de eerste helft van april 1945, die periode van honger en hoop, welke in het bijzonder de bewoners der grote steden zo lang zal heugen, besprak Prof.
Dr. N.A. Donkersloot, toenmaals voorlopig voorzitter der Federatie van
Beroepsverenigingen van Kunstenaars, met mij de mogelijkheden van het realiseren van een dergelijke tentoonstelling. En reeds enkele weken na de bevrijding, op woensdagavond 23 mei, werd in de Amsterdamse Universiteitsbibliotheek de eerste vergadering van het werkcomité ter voorbereiding gehouden. Behalve Prof.
Donkersloot (voorzitter) en ondergetekende (secretaris) maakten van dit comité in zijn eerste opzet deel uit mejuffrouw H. Tielrooy (2e secretaresse) en de heren Mr.
H. dela Fontaine Verwey en H. van der Bijll (resp. bibliothecaris en conservator van genoemde Universiteitsbibliotheek; de laatste fungeerde als penningmeester van het comité), G. Lubberhuizen (directeur van de uitgeverij ‘De Bezige Bij’), Reinold Kuipers en Jhr. W.J.H.B. Sandberg (directeur van het Stedelijk Museum).
Tijdens deze vergadering reeds werd besloten een gedenkboek van de tentoonstelling te laten verschijnen. Dit zou, behalve een bibliografie van de clandestiene en verzetsliteratuur, ook bijzonderheden bevatten over de
tentoonstelling, benevens de teksten der voordrachten en lezingen, die zouden worden gehouden, o.a. door Dr. K. Heeroma, Jac. P. Romijn, Chr. Leeflang en ondergetekende. De tentoonstelling ‘Het Vrije Boek in Onvrije Tijd’ werd op 27 juni door de dichter Martinus Nijhoff geopend in het Stedelijk Museum en duurde tot 12 augustus. Het ‘Feestcomité Amsterdam ter viering van de bevrijding der hoofdstad uit Duitse druk’ zegde bij monde van zijn secretaris, de Heer Ben Groenier, een garantie toe van f 2.000,-. Aangesproken behoefde deze echter niet te worden, want de belangstelling was, ondanks de toen nog uitermate gebrekkige verkeersmiddelen tengevolge waarvan voor velen in den lande Amsterdam bijna onbereikbaar was, boven verwachting groot: in die zes weken werd een bezoek genoteerd van 14.270 personen. De expositie leverde zelfs een klein batig saldo op, dat thans mede de uitgave van dit boek mogelijk maakt.
Hoewel de toen tentoongestelde boeken, prenten en curiosa de
grootste verzameling op dit gebied vormden, die ooit is bijeengebracht (er werden voordien enkele en nadien vele van dergelijke tentoonstellingen in verschillende plaatsen van ons land georganiseerd), kon zij toch allerminst volledig heten. Blijkens de gids voor deze expositie waren de inrichters zich daarvan ook zeer goed bewust.
Zij zegden een uitvoerige bibliografie toe, maar konden niet vermoeden, dat het nog zo lang zou duren, voor deze het licht zou zien.
Thans, nu het zo ver is, heeft het weinig zin het oorspronkelijke plan te handhaven.
Omtrent de opzet en indeling der tentoonstelling kan men uitvoerige gegevens vinden in het bovengenoemde gidsje. Van de redevoeringen en lezingen zijn de teksten deels verloren gegaan, deels gepubliceerd in tijdschriften. Alleen van de toen gemaakte foto's der expositie zijn er in dit boek enkele opgenomen. Het belangrijkste deel van het toen ontworpen gedenkboek, de bibliografie, vindt men echter hierna afgedrukt, omvangrijker en vollediger, dan deze in die tijd had kunnen worden samengesteld. Want in het laatste halfjaar van de oorlog en ook nog een tijdlang daarna waren de communicatiemiddelen zo gebrekkig, dat ons land (nog afgezien van het feit, dat in eerstgenoemde periode een gedeelte bezet een gedeelte bevrijd was) wel scheen uiteengevallen in een aantal min of meer zelfstandige gemeenschappen, die van elkaars activiteiten niet of zeer slecht op de hoogte waren.
Door de enthousiaste en onvermoeibare ijver en speurzin van de Heer De Jong is pas in de loop der jaren de fragmentarische kennis, die aanvankelijk op dit terrein bestond, o.a. ook ten opzichte van de anoniemen, pseudoniemen en dateringen, gecompleteerd kunnen worden tot een geheel, dat de onmisbare grondslag vormt voor elke studie, die over het verzet der schrijvers zal worden opgezet. Ook de auteurs van werken over andere aspecten der geschiedenis van deze periode zullen in dit boek veel van hun gading kunnen vinden. Zo draagt dan dit werk het zijne bij om voor het nageslacht de gedachte levend te houden aan een periode, die van zo ingrijpende betekenis is geweest voor het geestesleven van ons volk.
Gerrit Kamphuis
Verantwoording
Sprak men in de eerste oorlogsjaren in het algemeen van illegale literatuur, later kwam men tot de overtuiging dat er onderscheid gemaakt diende te worden - zoals dat ook in de ondertitel van deze bibliografie tot uiting komt - tussen illegale en clandestiene literatuur.
Wanneer men tracht de grenzen te trekken tussen deze beide groepen, dan moet vooropgesteld worden dat zij beiden het ideaal van de vrijheid in het algemeen en die van onze letterkunde in het bijzonder gediend en hoog gehouden hebben.
Illegaal waren het proza en de poëzie die rechtstreeks gericht waren tegen de bezetter en zijn trawanten. Clandestien daarentegen was de ‘normale’ literatuur die geschreven en uitgegeven werd door auteurs en uitgevers, die zich niet wensten te onderwerpen aan de door de bezetter gestelde voorwaarden. De voornaamste daarvan waren: het lidmaatschap van de in 1942 ingestelde kultuurkamer en de vergunning voor het gebruik van papier, waarmede de censuur door een
achterdeurtje werd binnengehaald. Een kleine, aparte groep tenslotte vormt het werk van de auteurs van Joodsen bloede en van de Duitse deserteurs.
Er is naar gestreefd een zo volledig mogelijke beschrijving van de tot deze groepen behorende werken te geven. Niet opgenomen werden de clandestiene herdrukken van reeds voor de oorlog verschenen proza en poëzie. Evenmin werden opgenomen de talrijke afzonderlijk-verschenen, meestal getypte of gestencilde, gedichten en liedjes. Zij zullen een plaats vinden in een compleet ‘geuzenliedboek’, tot de samenstelling waarvan Gerrit Kamphuis en ik inmiddels van het Ministerie van onderwijs, kunsten en wetenschappen de opdracht ontvingen. Daarentegen werden wel opgenomen enkele uitgaven die niet tot de bellettrie behoren - maar die ook nergens elders een onderdak zouden kunnen vinden - en die uit-
gaven, die tijdens de jaren 1944 en 1945 geheel gereed gemaakt werden, maar die pas in de eerste maanden na de bevrijding verschijnen konden.
Met betrekking tot de titelbeschrijvingen zij opgemerkt dat hieraan de volledige tekst van het titelblad ten grondslag ligt. De hieraan toegevoegde aanvullingen, verbeteringen, enz. werden tussen haakjes geplaatst. Daarna volgt de volledige, ongewijzigde tekst van het colofon, indien aanwezig. Alleen de veel voorkomende zinsnede aan het eind: ‘Dit exemplaar is No....’ werd meestal weggelaten. In de daarna volgende aantekeningen vindt men de gegevens, die noch in de
titelbeschrijving noch in het colofon een plaats konden vinden.
Tenslotte is het mij een oprechte behoefte mijn dank uit te spreken aan allen die door hun inlichtingen daadwerkelijk medewerkten aan de samenstelling van deze bibliografie.
Dirk de Jong
[Boeken]
1. Aafjes, Bertus [Lambertus Jacobus Johannes Aafjes]:
Bij de prent. [Gedicht met een tekening van C.A.B. Bantzinger. Leiden, Jan Vermeulen. 1943]. Folio. Plano.
Colophon. ‘Bij de prent’ werd geschreven door Bertus Aafjes in December 1943 voor C.A.B. Bantzinger, en mèt de prent gedrukt in een kleine oplage als
Nieuwjaarsgroet 1944 voor de vrienden en bekenden van....
Aantekening. Er bestaan exemplaren waarin aan het slot van het colophon de naam van Bertus Aafjes, die van Chr. v.d. Weije [pseudoniem van Albert Perdeck]
of die van C.A.B. Bantzinger met inkt is ingevuld. Gedrukt door Drukkerij J.W.
Dubbelaar te Leiden.
2. Aafjes, Bertus [Lambertus Jacobus Johannes Aafjes]:
De ark. [Gedicht. Met tekeningen van] Piet Worm. ['s-Graveland, G.W. Breughel.
1942]. Folio. Plano.
Aantekening. Gedrukt op de handpers en met de hand gekleurd door Piet Worm.
De gehele oplage van 150 exemplaren is door dichter en tekenaar gesigneerd. Zie ook het volgende nummer.
3. Aafjes, Bertus [Lambertus Jacobus Johannes Aafjes]:
De ark. [Gedicht. Met tekeningen van] Piet Worm. [2e druk. Alkmaar, Piet Worm.
1943]. Folio. Plano.
Aantekening. Gedrukt door de uitgever naar originele lithografieën. Deze exemplaren zijn niet gesigneerd. Zie ook het vorige nummer.
4. Aafjes, Bertus [Lambertus Jacobus Johannes Aafjes]:
De laatste brief. [Gedicht. Met linoleumsneden van Agg. J.D. Veen. Zaandijk, Klaas Woudt. 1944]. Folio. Plano.
Colophon. ‘De laatste brief’ van Bertus Aafjes (uit ‘Het gevecht met de Muze’, verschenen bij A.A.M. Stols) werd als rijmprent uitgegeven in de herfst van '44; de oplage was 100 genummerde exemplaren. De linoleumsneden zijn van Agg. J.D.
Veen, de druk is van de handpers uit d'Oude Zoutkeet.
5. Aafjes, Bertus [Lambertus Jacobus Johannes Aafjes]:
De tooverfluit. Vrij bewerkt naar Des Knaben Wunderhorn [door Ludwig Achim von Arnim und Clemens Brentano]. Verlucht met vignetten van J.F. Doeve. Amsterdam, Uitgeverij Contact. [1943]. 8o,IV, 112 blz. Gekartonneerd.
Colophon. Des Knaben Wunderhorn, verzameld door Clemens Brentano en Achim von Arnim, verscheen oorspronkelijk in drie delen in 1806-1808. Deze bloemlezing, vertaald door Bertus Aafjes in 1940 en 1941, is in het jaar 1943 gezet uit de
‘Romulus’, gedrukt bij Joh. Enschedé en Zonen te Haarlem, en gebonden door J.
Brandt & Zoon te Amsterdam. De oplage bedraagt 5000 exemplaren; hiervan zijn 4875 exemplaren gedrukt op houtvrij offsetpapier en 125 exemplaren op geschept Hollandsch papier, waarbij de teekeningen met de hand zijn gekleurd, genummerd
I-CXXV.
6. Aafjes, Bertus [Lambertus Jacobus Johannes Aafjes]:
Dichters van later tijd. [Gedicht met] houtsnede van Will H. Tweehuysen. [Leiden], De Molenpers [Jan Vermeulen]. 1945. Folio. Plano.
Aantekening. Gedrukt door Drukkerij J.W. Dubbelaar te Leiden in een oplage van 500 exemplaren. De houtsnede werd van het blok gedrukt. Slechts ongeveer 300 exemplaren vermelden de naam van de dichter en van de illustrator. Herdrukt in Bertus Aafjes: Gedichten. (Amsterdam 1947).
7. Aafjes, Bertus [Lambertus Jacobus Johannes Aafjes]:
Elf sonnetten op Friesland. [Leiden], Molenpers [Jan Vermeulen]. 1944. 8o. 16 blz.
Colophon. Deze bundel sonnetten werd geschreven te Terband in Juli 1944 als een hommage aan Friesland en zijn bewoners, in het bijzonder aan hen die het mij door hun gastvrijheid mogelijk maakten in tijden als deze de Muze niet ontrouw te worden.
Aantekening. Gedrukt bij de Leidsche Handelsdrukkerij J. Karstens te Leiden in een oplage van 500 exemplaren. De bundel werd opgenomen in Bertus Aafjes:
Gedichten. (Amsterdam 1947).
8. Aafjes, Bertus [Lambertus Jacobus Johannes Aafjes]:
Gerrit Achterberg, de dichter van de sarcophaag. Aanteekeningen bij zijn poëzie.
[Met portret, vignet en bandtekening door C.A.B. Bantzinger. 's-Gravenhage], Mansarde Pers [(Bert Bakker, C.A.B. Bantzinger en F. Tamminga). 1943]. 8o. 32 blz. Gebonden.
Aantekening. Deze, uitgebreide, herdruk van een artikel, dat verscheen in Criterium (jaargang 1. 1940, blz. 632-641), werd in een oplage van 600 exemplaren door F.
Tamminga te 's-Gravenhage gedrukt. Gebonden door H.v. Rijmenam te 's-Gravenhage. Na de oorlog opgenomen als inleiding bij Gerrit Achterberg's
‘Cryptogamen’. ('s-Gravenhage 1946).
9. Aafjes, Bertus [Lambertus Jacobus Johannes Aafjes]:
Het bultig mannetje. [Das buckliche Männlein]. Gedicht. Vrij naar ‘Des Knaben Wunderhorn’ [door Ludwig Achim von Arnim und Clemens Brentano]. Met teekeningen van Piet Worm. ['s-Graveland, G.W. Breughel. 1942]. Folio. Plano.
Aantekening. Gedrukt op de handpers en met de hand gekleurd door Piet Worm.
De gehele oplage van 150 exemplaren is door dichter en tekenaar gesigneerd. Het oorspronkelijke gedicht is te vinden in ‘Des Knaben Wunderhorn’ (gesammelt von L.A. von Arnim und C. Brentano). Anhang: Kinderlieder. Blz. 54-55. Zie ook het volgende nummer.
10. Aafjes, Bertus [Lambertus Jacobus Johannes Aafjes]:
Het bultig mannetje [Das buckliche Männlein]. Gedicht. Vrij naar ‘Des Knaben Wunderhorn’ [door Ludwig Achim von Arnim und Clemens Brentano]. Met teekeningen van Piet Worm. [2e druk. Alkmaar, Piet Worm. 1943]. Folio. Plano.
Aantekening. Gedrukt door de uitgever naar originele lithografieën. Deze exemplaren zijn echter niet gesigneerd. Zie ook de aantekening bij het vorige nummer.
11. Aafjes, Bertus [Lambertus Jacobus Johannes Aafjes]:
In het Atrium der Vestalinnen. Een fragment. Amsterdam, A.A. Balkema. 1945. 8o. 8 blz.
12. Aafjes, Bertus [Lambertus Jacobus Johannes Aafjes]:
Kleine katechismus der poëzie. Amsterdam, A.A. Balkema. [1944]. 8o. 16 blz.
Colophon. Deze Kleine Katechismus der Poëzie door Bertus Aafjes is in 100 exemplaren op Ossekoppapier van Van Gelder Zonen gedrukt.
Aantekening. Gedrukt door J.F. Duwaer & Zonen te Amsterdam. Het vignet werd getekend door Jan Bons.
13. Aafjes, Bertus [Lambertus Jacobus Johannes Aafjes]:
Omne animal. [Gedichten. Met] tekeningen [van] C.A.B. Bantzinger. ['s-Gravenhage, Mansardepers (Bert Bakker, C.A.B. Bantzinger en F. Tamminga)]. 1944. 4o. 64 blz.
Colophon. Omne Animal, bevattende een bloemlezing uit de gepubliceerde en ongepubliceerde gedichten van Bertus Aafjes, verlucht met tekeningen van C.A.B.
Bantzinger, werd gedrukt in de zomer van 1944. De gedichten werden gezet uit de Excelsior Schrijfletter van de L[ettergieterij] A[msterdam] en gedrukt op Simili Japon in een oplage van 275 exemplaren, genummerd van 1-275.
Aantekening. Gedrukt door F. Tamminga te 's-Gravenhage. Gebrocheerd door H. de Koningh te 's-Gravenhage. De bundel werd opgenomen in Bertus Aafjes:
Gedichten. (Amsterdam 1947).
14. Aafjes, Bertus [Lambertus Jacobus Johannes Aafjes]:
Per slot van rekening. Gedichten. [Amsterdam, G.A. van Oorschot. 1944]. 8o. 20 blz.
Colophon. De verzen in dezen bundel werden, (het vers ‘In het rampjaar’
uitgezonderd), geschreven vóór Mei 1940, doch niet opgenomen in ‘Het gevecht met de muze’ en ‘Het zanduur van de dood’ waarin zij naar datum thuis hoorden.
Zij worden alsnog ‘Per slot van rekening’ gepubliceerd.
Aantekening. Gedrukt in een oplage van 300 exemplaren. De bundel werd opgenomen in Bertus Aafjes: Gedichten. (Amsterdam 1947).
15. Aafjes, Bertus [Lambertus Jacobus Johannes Aafjes]:
Peter-Kersen-Eter. [Met tekeningen van Piet Worm. Alkmaar, Piet Worm. 1943]. 8o. 20 blz.
Colophon. ‘Peter-Kersen-Eter’ is een vers dat genomen werd uit ‘De Vrolijke Plantkunde’. ‘De Vrolijke Plantkunde’ maakt deel uit van ‘De Vrolijke Leesles-serie’
voor kinderen, welke serie voorts nog bevat: ‘De Vrolijke Dierkunde’, ‘De Vrolijke Aardrijkskunde’, ‘De Vrolijke Vaderlandse Geschiedenis’ in drie delen en ‘Het Vrolijke Beroepenboek’. Deze leesles-serie zal in de toekomst verschijnen bij de Uitgeverij
‘De Gulden Pers’ te Amsterdam. Zij werd op rijm gezet door Bertus Aafjes en geïllustreerd door Piet Worm onder het motto: Dit werd gemaakt in fraaie vorm Door Bertus Aafjes en Piet Worm. Van deze apparte [sic] uitgave van het vers
‘Peter-Kersen-Eter’ werden naar originele litho's gedrukt en met de hand gekleurd 50 exemplaren.
Aantekening. Gedrukt en gekleurd door de uitgever.
16. Aafjes, Bertus [Lambertus Jacobus Johannes Aafjes]:
Verzen en vrouwen. Gedichten. [Met 6 tekeningen van Arya Plaisier. Amsterdam, Arya Plaisier. 1944]. 4o. 28 blz.
Colophon. Deze gedichten van Bertus Aafjes werden gekozen, geschikt en met tekeningen getooid door Arya Plaisier tot eigen genoegen, voor enkele harer vrienden en voor den dichter. Er werden zes exemplaren gedrukt: 3 op frans Ingres d'Arches (grijs) en 3 op Ingres van Van Gelder (grijs), alle zes gesigneerd door de schilderes.
A.D.MCMXLIV.
17. Aalderink, Hans [Hendrikus Jan Aalderink] [en] Henny G. Mey:
5 jaar bezet. In duizend penseelstreken en wat waterverf. Met tekst van H.G. Mey Senior. Utrecht, IJsselstein. [Utrecht, Hans Aalderink]. 1945. 8o. 30 bladen.
Aantekening. In de oorlogsjaren getekend en kort na de bevrijding uitgegeven.
Getypt en gebonden in enkele exemplaren.
18. Aan den Engelbewaarder van mijn ontvoerder.
[Door Oscar Huf. Met tekening van I. Spreekmeester. Amsterdam, Christofoor.
1944]. 8o. 4 blz.
Colophon. Gedrukt en met de hand verlucht, uitsluitend door onderduikers, werd dit werkje in weerwil van honger, koude en mannenjacht door 'tK.S. uitgegeven voor een bijzonder doel.
Aantekening. In een oplage van 1000 exemplaren gedrukt door Drukkerij H.J.
Koersen & Zn. te Amsterdam. ‘Christofoor’ was het illegale orgaan van vooruitstrevende Rooms-Katholieken.
19. Aan Max J. Friedländer. 1867-5 Juni-1942.
Aangeboden door enkele vrienden en bewonderaars van zijn werk. [Met portret en afbeeldingen]. 's-Gravenhage, [A.A.M. Stols]. 1942. 8o. 120 blz.
Aantekening. Gedrukt in een zeer kleine oplage door N.V. Drukkerij Trio te 's-Gravenhage. Bevat bijdragen van N. Beets. V. Bloch, J.W. Frederiks, H.E.v.
Gelder, J.G.v. Gelder, H. Gerson, A. Heppner, G. Hulin de Loo, H.A. Tels, Corn.
Veth, A.B. de Vries, H. van de Waal en A. Welcker.
20. Aan onze gesneuvelden.
[Gedicht door Franciscus Ignatius Max (Frans) Schneiders. Met tekening van Piet Gertenaar. Leiden, F.I.M. Schneiders. 1943]. Folio. Plano.
Aantekening. Gedrukt in een oplage van 1000 exemplaren door Drukkerij H. Buis te Leiden.
21. Achtentwintig sonnetten.
[Uitgezocht, en met handgekleurde tekeningen verlucht, door Klaas Woudt]. Zaandijk, J. Heijnis Tsz., Sint Nicolaas 1943. 8o. 64 blz. Gebonden.
Colophon. Deze bundel, waarin de oorspronkelijke spelling van de sonnetten werd gevolgd, werd met de hand gezet uit de halfvette Plantijn, gedrukt op echt Oud-Hollands papier in een oplaag van twee exemplaren en geïllustreerd in de herfst van het jaar '43
Aantekening. Gedrukt door Klaas Woudt te Zaandijk. Bevat sonnetten van Aafjes.
Boutens, Campert, Kloos, Kool, Marja, Morriën, Nijhoff, Roland Holst-v.d. Schalk, Slauerhoff, Stuiveling, Vasalis, Verwey en Werumeus Buning.
22. Achterberg, Gerrit:
Eurydice. [Utrecht, Het Spectrum]. 1944. 8o. 36 blz.
Colophon. Eurydice, een bundel gedichten van Gerrit Achterberg werd gezet uit de Lutetia van J. van Krimpen. De oplage blijft beperkt tot 275 exemplaren, gedrukt op met de hand geschept papier, genummerd vanIt.e.m.XXV, niet in den handel, en 26 t.e.m. 275 bestemd voor den handel.
Aantekening. Gedrukt bij de Flakkeesche Drukkerij J. & M. Boomsma te Middelharnis. In 1946 verscheen bij dezelfde uitgever een herdruk.
23. Achterberg, Gerrit:
Huis. Ode. Teekeningen van C.A.B. Bantzinger. ['s-Gravenhage], Mansarde Pers [(Bert Bakker, C.A.B. Bantzinger en F. Tamminga). 1943]. 4o. 12 blz.
Colophon. De colophoon wordt na den oorlog verstrekt.
Aantekening. Gedrukt in een oplage van 75 exemplaren door F. Tamminga te 's-Gravenhage. C.A.B. Bantzinger tekende ook het vignet. Het gedicht verscheen oorspronkelijk onder de titel ‘Ode’ in Gerrit Achterberg: Dead end ('s-Gravenhage 1940) en werd na de oorlog opgenomen in Gerrit Achterberg: Cryptogamen.
('s-Gravenhage 1946).
24. Achterberg, Gerrit:
Kleine kaballistiek voor kinderen. [Gedicht. Met tekeningen van G.A. Kuiper. Yerseke, A. Th. Mooij]. 1944. Folio. Plano.
Colophon. Rijmprent bij een gedicht van Gerrit Achterberg. Januari 1944.
Aantekening. Gedrukt in een kleine oplage door Drukkerij E.Th. Zoeteweij te Yerseke.
25. Achterberg, Gerrit:
Colophon. In opdracht van ‘In agris occupatis’, als tweede nummer in de Volière-reeks gedrukt en verlucht door H.N. Werkman, in een oplaag van 110 exemplaren, welke niet in den handel komen. De exemplaren werden genummerd
I-Xen 11-110. Die vanI-Xzijn gesigneerd door den dichter.
Aantekening. Werd opgenomen in Gerrit Achterberg: Existentie. ('s-Gravenhage 1946).
26. Achterberg, Gerrit:
Morendo. Gedichten. [Leiden, De Molenpers (Jan Vermeulen). 1944]. 8o. 32 blz.
Colophon. Deze eerste druk van ‘Morendo’ werd in Mei 1944 gezet uit de Genzsch-Antiqua van Friedrich Bauer en gedrukt in een oplage van 500 exemplaren.
Tien genummerde en door den dichter gesigneerde exemplaren werden gedrukt op ‘Register’ papier.
Aantekening. Gedrukt door de Leidsche Handelsdrukkerij J. Karstens te Leiden.
De luxe exemplaren werden gebonden in donkerblauw linnen. Aan het eind van de bundel een ‘Verantwoording’ van Jan Vermeulen met betrekking tot de keuze der gedichten. Deze bundel werd in zijn geheel opgenomen in Gerrit Achterberg: Oude cryptogamen. (Amsterdam 1951).
27. Achterberg, Gerrit:
Reiziger ‘doet’ Golgotha. Een gedicht met teekeningen van C.A.B. Bantzinger.
['s-Gravenhage], Mansarde Pers [(Bert Bakker, C.A.B. Bantzinger en F. Tamminga).
1943]. 4o. 12 blz.
Aantekening. Gedrukt door F. Tamminga te 's-Gravenhage in een oplage van 750 exemplaren. Het omslagvignet werd eveneens door C.A.B. Bantzinger getekend.
Het gedicht werd opgenomen in Gerrit Achterberg: En Jezus schreef in 't zand.
('s-Gravenhage 1947).
28. Achterberg, Gerrit:
Sintels. Gedichten. [Bussum], Bayard Pers [F.G. Kroonder]. 1944. 8o. 32 blz.
Colophon. Deze bundel werd in het voorjaar van 1944 gedrukt, in een beperkte oplaag voor vrienden en bekenden van den auteur en den uitgever van de Bayard Pers, met de Weiss Antiqua letter op Hollandsch Text. Vijftig exemplaren, genummerd van 1-50, verschenen op Boston Text en werden door den dichter gesigneerd.
Aantekening. Tekenaar van het omslagvignet was Fons Montens. In een oplage van 500 exemplaren gedrukt door Drukkerij J. van der Schaaf te Amsterdam.
Typografische verzorging van Joh. H.v. Eikeren. Een aantal gedichten uit deze bundel werd opgenomen in Gerrit Achterberg: Oude cryptogamen. (Amsterdam 1951).
29. Ad tabulam pictam.
(Sonnettenkrans). [Door Lod. v. Focken Bosch (pseudoniem van Louis Tiessen).
Amsterdam, in eigen beheer. 1944]. Folio. 8 bladen.
Aantekening. Gestencild door de dichter in een oplage van 30 exemplaren.
30. Adama van Scheltema, C[arl] S[teven]:
Vrede. [Gedicht. Met tekening van Karel Booden]. Amsterdam, De Bel-Pers.
['s-Gravenhage, M.H. Groenendaal Jr.]. 1945. Folio. Plano.
Aantekening. Gedrukt door de uitgever op de pers van de Boterfabriek Brinkers te Zoetermeer in een oplage van 300 exemplaren. Het gedicht werd ontleend aan de bundel van C.S. Adama van Scheltema: Zingende stemmen. (Rotterdam 1916).
31. Aerde, Rogier van [pseudoniem van Adolf Josef Hubert Frans van Rijen]:
De stem in de woestijn. Met penseeltekeningen van Frans Hamer. Amsterdam, Urbi et Orbi. [1943]. 8o. 400 blz. Gebonden.
Aantekening. Gedrukt door N.V. Drukkerij C.A. Spin & Zoon te Amsterdam en gebonden door N.V.v.h.J.G. Pulle te Leiden. De band werd eveneens getekend door Frans Hamer. Bij dezelfde uitgever verscheen in 1947 een herdruk.
32. Air triste.
[Door Jan Naaijkens. Met illustraties van de dichter. Amsterdam, in eigen beheer.
1944]. 4o. 4 blz. [Sous-marindruk. No. 1].
Colophon. Gedicht, gesneden en gedrukt door J. Naaijkens. Aobelli 44.
Blommestein en G. Lubberhuizen)]. 1944. 8o. 4 blz.
Colophon. Printed in secret in the office of the Busy Bee, somewhere in occupied Holland. Edited for the benefit of victims of german oppression.
Aantekening. Gedrukt in een oplage van 1000 exemplaren door H. de Koningh te 's-Gravenhage (kleurendruk) en F. Tamminga te 's-Gravenhage (zwartdruk).
34. Alleen de wind is vrij.
Zes Chinese gedichten. [Door Anthony (Anthonie) Bosman. Noordeloos], Odyssea Pers [Anthony Bosman]. 1945. 8o. 8 blz.
Colophon. Alleen de wind is vrij werd gezet, gedrukt en verspreid in het voorjaar 1945 in een oplaag van 175 exemplaren, genummerd vanItotXVen van 16 tot 175.
De eerste kwamen niet in de handel.
Aantekening. Gedrukt door de Drukkerij Fa. P. van Essen & Zn. te Molenaarsgraaf.
35. Alleluia.
[Met verluchting van H.N. Werkman. Heerenveen, De Blauwe Schuit (F.R.A. Henkels en H.N. Werkman). 1941]. 4o. 4 blz.
Colophon. De schippers van De Blauwe Schuit en haar meester-drukker H.N.
Werkman wenschen U een gezegend Paschen 1941. De tekst voor dezen
Paaschgroet werd ontleend aan een oud-nederlandsch Paaschlied uit Ootmarsum.
Aantekening. Gedrukt door H.N. Werkman te Groningen in een oplage van 60 exemplaren.
36. Als ge wat ouder wordt....
[Savoir viellir. Gedicht door Albert Couvreur. Vertaald door Hendrik Louis Dinger.
Met tekening en vignet door Thijs Mauve. Amsterdam, H.L. Dinger. 1944]. Folio.
Plano.
Colophon. Dit rijm is een vrije vertaling van een niet uitgegeven Fransch gedichtje
‘Savoir viellir’, dat mij door den Belgischen auteur, wiens voornaam in deze coupletten verborgen ligt, ter hand werd gesteld. L.P.Aantekening. Gedrukt in een oplage van 100 exemplaren door N.V. Drukkerij Trio te 's-Gravenhage.
37. Als gij wist 't gemis...
[Gedicht door Gerard James Dirk Goudriaan. Leiden, in eigen beheer. 1943]. 8o. Plano.Aantekening. In enkele exemplaren gedrukt en gesigneerd door de dichter.
38. Alweer een dag....
Een gedicht, in de maand Maart annoMCMXLVgeschreven [door Klaas Woudt], verlucht met een kopergravure [door R.H. van Rossem]. Uitgegeven bij d'Oude Zoutkeet [Klaas Woudt], aan de Lagedijk 158 te Zaandijk. 1945. 8o. 14 blz.
Gebonden.
Colophon. De oplage van dit boekje bedraagt slechts enkele exemplaren: één daarvan is het eigendom van Siet Amesz te Enschedé, voor wie het vers werd geschreven; een ander is van den illustrator R.H.v. Rossem te Zaandam en het derde exemplaar is het eigendom van Klaas Woudt te Zaandijk, die het vers schreef, het met de hand zette uit de Plantijn-letter en het drukte op de handpers van de Zoutkeet.
39. Amersfoort, Piet van [pseudoniem van Jan Willem Jacobs]:
Gedachten zijn vrij! Gedichten. [Omslagtekening door Joh. van Hell. Amsterdam], Uitgave van ‘Blauwe Lucht’ [J. Kooijman]. 1945. 8o. 32 blz.
Colophon. De dichtbundel ‘Gedachten zijn vrij!’ werd in de maand April van het jaar 1945 uitgegeven door ‘Blauwe Lucht’ in een oplage van 375 exemplaren.
Aantekening. Gedrukt door Drukkerij Rustenburg te Amsterdam. Een zevental dezer gedichten werd opgenomen in Jan W. Jacobs: Strijd om vrijheid. (Amsterdam 1945).
40. Amsterdam's haven verwoest.
[Gedicht door Gerrit Kamphuis. Met tekening van Marten Toonder. Utrecht, De Bezige Bij (Ch.E. van Blommestein en G. Lubberhuizen). 1944]. Folio. Plano.
[D.A.V.I.D.-reeks. No. 2].
Colophon. Deze prent is nummer twee in deD.A.V.I.D.-reeks en werd in het najaar van 1944 op een met de
hand voortbewogen pers van de ondergrondsche drukkerijD.A.V.I.D. gedrukt in een oplage van 775 van 1-750 en vanI-XXVgenummerde exemplaren. Het is een uitgave van De Bezige Bij.
41. Ankie is jarig.
[Verhaal voor kinderen door Willy Wiechman (pseudoniem van Bea Etty Polak-Biet).
Met foto's van Samuel (Sem) Presser. 's-Gravenhage, W. Polak. 1943]. Oblong 8o. 20 blz.
Aantekening. Deze eerste druk werd in twee kleuren gedrukt in een oplage van 10.000 exemplaren door Drukkerij Planeta te 's-Gravenhage. Gebrocheerd door Drukkerij W.K. Vermeulen te 's-Gravenhage.
42. Ankie is jarig.
[Verhaal voor kinderen door Willy Wiechman (pseudoniem van Bea Etty Polak-Biet).
Met foto's van Samuel (Sem) Presser. 2e druk. 's-Gravenhage, W. Polak. 1944].
Oblong 8o. 20 blz. Gekartonneerd.Aantekening. In een grote oplage gedrukt door Drukkerij Planeta te 's-Gravenhage en gekartonneerd door Drukkerij W.K. Vermeulen te 's-Gravenhage. Van deze herdruk werden 200 luxe exemplaren op ivoorcarton gedrukt.
43. Antipholus van Ephesus [pseudoniem van Johannes Aloysius Antonius (Jan) Engelman]:
Ballade van de waarheid. Tekening van Antipholus van Siracuse [pseudoniem van Fedde Weidema]. Gedrukt ter gelegenheid van het elfde lustrum van deK.S.V.
‘Veritas’ Utrecht, 30 Mei 1944. [Utrecht,K.S.V. ‘Veritas’ Utrecht. 1944]. Folio. Plano.
Aantekening. In een kleine oplage gedrukt door J. Hendriks te Utrecht.
Typografische verzorging van Charles Nypels. Ter gelegenheid van de tentoonstelling
‘Het vrije boek in onvrije tijd’ in het Stedelijk Museum te Amsterdam (Juli 1945) werd deze rijmprent in een genummerde oplage herdrukt met het volgende colophon:
‘De ballade van de Waarheid door Antipholus van Ephesus, voor het eerst gedrukt ter gelegenheid van het elfde lustrum van de K.S.V. Veritas te Utrecht, 30 Mei 1944, werd in Juli 1945 herdrukt op de ondergrondsche pers in het Stedelijk Museum te Amsterdam, naar aanleiding van het feit dat het gemeentebestuur van Amsterdam
44. Antique.
[Poème en prose d'Arthur (Jean Arthur) Rimbaud. Ecrit à la main par Susanne Heynemann. Avec un dessin de Giovanni Costetti. Utrecht, G.M. van Wees. 1944].
4o. 8 blz.
Colophon. Antique, poème en prose d'Arthur Rimbaud, a été écrit à la main par Susanne Heynemann, illustré par Giovanni Costetti, achevé d'imprimer en 1944 en 75 exemplaires pour G.M. van Wees et ses amis.
Aantekening. Gedrukt door Schotanus & Jens te Utrecht. Alle exemplaren zijn door calligrafe en tekenaar gesigneerd. Het oorspronkelijke gedicht komt voor in Rimbaud's bundel ‘Les illuminations’. (Paris 1886).
45. Aphorismen van de minne.
Verzameld [en geïllustreerd] door A[be] J[ohannes] Kuipers. [Groningen, Abe J.
Kuipers. 1945]. 8o. 8 blz. [De Merelreeks. No. 2].Colophon. Deze Aphorismen, verzameld, opgemaakt en met een houtsnede door Abe Joh. Kuipers, werden in Februari 1945 in een oplage van 100 genummerde exemplaren gedrukt.
Aantekening. Gedrukt door Drukkerij De Waal te Groningen.
46. Arme boertje, 't.
[Spel voor kinderen. Met tekeningen van Lescha (pseudoniem van Leo Schatz).
's-Gravenhage, W. Polak. 1943]. Oblong 8o. 16 blz.
Aantekening. Gedrukt in een oplage van 10.000 exemplaren door Drukkerij Westerlaan te Berlikum.
47. Arp, [Hans]:
Rire de coquille. [Poèmes. Avec dessins de Sophie H. Taeuber-Arp]. Amsterdam, [A.F.W. Vordemberge-Gildewart]. 1944. 8o. 16 blz.
Colophon. le présent ouvrage a été tiré, par les soins de l'éditeur
vordemberge-gildewart sur les presses de l'imprimerie j.f. duwaer & fils s.a.
amsterdam. le tirage a été limité à 100 exemplaires: 25 exemplaires sur papier barchem green, numérotés de 1 à 25, et
75 exemplaires sur papier hollande van gelder, numérotés de 26 à 100.
Aantekening. Oorspronkelijke uitgave. Typografische verzorging door de uitgever.
48. Ascensus ad inferos.
[Door Friedrich Robert August Henkels en Simon Vestdijk. Met omslagtekening van H.N. Werkman. Groningen, De Blauwe Schuit (F.R.A. Henkels en H.N. Werkman).
1942]. 4o. 4 blz.
Colophon. Dit kloosterlijk avontuur te Sint-Michielsgestel werd gedrukt en verlucht door H.N. Werkman in een oplage van 50 exemplaren. Voor het binnenwerk werden de archieven van het Seminarie georganiseerd, zooals dat in Brabant heden ten dage heet. In Nov. 1942 geschonken aan de vrienden van De Blauwe Schuit.
Aantekening. De inleiding en het eerste sonnet zijn van F.R.A. Henkels; het antwoord-sonnet is van S. Vestdijk.
49. Atlantic Charter.
[Utrecht], The Busy Bee [(Ch.E. van Blommestein en G. Lubberhuizen). 1944]. 4o. 16 blz. [Documents humains. No. 3].
Colophon. The Atlantic Charter, a joint declaration of the President of the United States and the Prime Minister of Great Britain, first published August 12th 1941, has been printed in secret in the office of the Busy Bee, somewhere in occupied Holland, this being the third volume of the series Documents humains. The edition has been limited to 100 copies on Simili Japon paper.
Aantekening. Gedrukt door F. Tamminga te 's-Gravenhage.
50. Auden, W[ystan] H[ugh]:
Vier gedichten. Vertaald door C[ornelis] Buddingh'. [Dordrecht], Semaphore Pers [Anthony Bosman]. 1945. 8o. 16 blz.
Colophon. Deze Vier Gedichten van W.H. Auden, in de vertaling van C. Buddingh' werden in het voorjaar 1945 voor de Semaphore Pers, gezet uit de Hollandsche
Mediaeval, gedrukt ter perse van Drukkerij G. Stolk te Dordrecht, in een oplage van 275 genummerde exemplaren, waarvan de eerste 25, genummerd vanItotXXVniet in de handel kwamen. De overige werden genummerd van 26 tot 275.
Aantekening. De oorspronkelijke teksten der eerste drie gedichten (Horend van oogsten; Hier sta ik; De zes kreupele bedelaars) werden voor het eerst gepubliceerd in Auden's bundel ‘Look stranger’ (London 1936), waar zij te vinden zijn onder de nummers 7, 17 en 24. In W.H. Auden: Collected shorter poems 1930-1944 (London 1950) kregen de eerste twee resp. de titels: Paysage moralisé en The Malverns;
het derde gedicht, waarvan de beginregel luidt: O for doors to be open and an invite with gilded edges, kreeg ook in deze verzamelbundel geen titel. De oorspronkelijke tekst van het vierde gedicht (Reis naar IJsland) vindt men in W.H. Auden and Louis MacNeice: Letters from Iceland (London 1936), waar de titel luidt: Journey to Iceland.
A letter to Christopher Isherwood Esq. Het werd onder deze titel ook opgenomen in W.H. Auden: Collected shorter poems 1930-1944. (London 1950).
51. Baaren, Theo[dorus Petrus] van:
Versteend zeewier. Met 4 tekeningen van Hans van Norden. Utrecht, De Odyssee-Pers. 1941. ['s-Graveland, G.W. Breughel. 1943]. Oblong 8o. 36 blz.
Gebonden.
Colophon. ‘Versteend zeewier’, gedichten van Theo van Baaren werd gedrukt voor de Odyssee-Pers te Utrecht en kwam October 1941 gereed in een oplaag van 270 exemplaren. Hiervan zijn 20 exemplaren gereserveerd voor uitgever, auteur en zijn vrienden (genummerd vanI-XX). De overigen zijn genummerd van 21-120 en werden door den auteur gesigneerd en van 121-270. De tekeningen van Hans van Norden zijn in de eerste 120 exemplaren met de hand gekleurd.
Aantekening. Gedrukt door N.V. Koch & Knuttel te Gouda.
52. Babylon herhaald.
[Door Bert Voeten (Lambertus Hendrikus Voeten). Gedichten. Met omslagtekening van Tine Louw. 's-Hertogenbosch, in eigen beheer. 1944]. 4o. 12 blz.
Colophon. ‘Babylon herhaald’ werd op stencil afgedrukt in den zomer v.h.
bevrijdingsjaar 1944 in een
oplage van 60 genummerde exemplaren, met handgetekenden omslag.
Aantekening. Door enkele vrienden van de dichter gestencild op het Bureau van de Prijsbeheersching te 's-Hertogenbosch. Voor de 2e druk, zie nummer 888.
53. Babylon, Frans [pseudoniem van Franciscus Gerardus Jozef Obers]:
Jeugdalbum. [Deurne, in eigen beheer. 1944]. 8o. 76 blz.
Colophon. De bundel sonnetten ‘Jeugdalbum’ werd voor eigen rekening gedrukt in een oplage van 100 exemplaren, die niet in de handel verkrijgbaar zijn, maar door de dichter gesigneerd verspreid onder vertrouwden in eigen kring.
Aantekening. Gedrukt door Drukkerij Gebr. Nies te Deurne. Een kleine keuze uit deze bundel, aangevuld met enkele andere gedichten werd na de oorlog onder dezelfde titel herdrukt. (Helmond 1945).
54. Bach, Johann Sebastian:
Passio Christi. Edidit Prof. Dr. T. van Doorn [pseudoniem van Louis Michael (Lou) van Strien]. Illustravit Albrecht Dürer. Prodiit in ‘Camera Obscura’, Iraenapoli, in tempore belli. [Amsterdam, F. Hoes. 1943]. 4o. 70 blz. Gebonden in halfperkamenten band.
Colophon. Hier eindigt de tekst van de Passio Christi, welke werd gedrukt op de eigen pers door Laurens Jansz. Coster. De letter en de initialen zijn eveneens van Laurens Jansz. Coster. Het bindwerk werd verzorgd door Albertus Magnusz. De teekening op de band is van Fra Angelico. De oplage bleef beperkt tot 250 exemplaren, van welke 50 exemplaren niet in den handel kwamen.
Aantekening. Gedrukt door N.V. ‘De IJsel’ te Deventer. Gebonden door
N.V.v.h.J.G. Pulle te Leiden. Typografische verzorging door Joh. H. van Eikeren.
55. Bakker, Bert [Lambertus Jozef Bakker]:
Bij de geboorte van Michiel Jan Steinmetz. Versiering van Henk Krijger.
['s-Gravenhage, in eigen beheer]. 1943 [1944]. Folio. Plano.
Aantekening. In een oplage van 50 exemplaren gedrukt door F. Tam minga te 's-Gravenhage.
56. Bakker, Bert [Lambertus Jozef Bakker]:
Het landschap. [Gedicht. Met tekening en titelvignet door C.A.B. Bantzinger.
's-Gravenhage, Tababa-pers (Bert Bakker). 1944]. 4o. 4 blz.
Colophon. Dit gedicht Het Landschap van Bert Bakker werd geschreven in Februari 1944 en gezet met de Garamond. Titelvignet en teekening zijn van C.A.B. Bantzinger, die alle exemplaren met de hand kleurde. Het werd gedrukt als eerste en eenige uitgave van de Tababa-pers op Haesbeek Oud-Hollandsch. De oplage bedraagt 40 exemplaren, genummerd van 1-40. Ze werden vervaardigd op de handpers en bleven uitsluitend gereserveerd voor de vrienden van dichter en teekenaar, die elk exemplaar van hun handteekening voorzagen.
Aantekening. Gedrukt door F. Tamminga te 's-Gravenhage.
57. Bakker, Bert [Lambertus Jozef Bakker]:
Voor Saskia Thomas. Versiering van Henk Krijger. ['s-Gravenhage, in eigen beheer.
1943]. Folio. Plano.
Aantekening. Gedrukt in een oplage van 50 exemplaren door F. Tamminga te 's-Gravenhage.
58. Bakker, Bert [Lambertus Jozef Bakker], en Barend de Goede:
Quatre mains. Gedichten.Toegestelde drukproef. 's-Gravenhage, D.A. Daamen's Uitgeversmaatschappij N.V. [1944]. 8o. 60 blz.
Colophon. ‘Quatre mains’ bevat een keuze uit de gepubliceerde en nog niet verschenen gedichten van Bert Bakker en Barend de Goede, geschreven tusschen 1932-1943. De uitgave zal na den oorlog worden verzorgd door D.A. Daamen's Uitgeversmaatschappij, 's-Gravenhage. Ze werd gezet uit de Benedictine en er werden voorloopig slechts vijf-en-twintig exemplaren, bij wijze
van drukproef, getrokken op de persen van Drukkerij J. van Boekhoven te Utrecht.
Aantekening. Gedrukt in een oplage van 250 exemplaren.
59. Bakx, Pieter [pseudoniem van Wilhelmus Johannes Maria Antonius Asselbergs]:
Prieel in Troje. Balladen. [Verlucht met houtsneden door Theo Mijdrecht (pseudoniem van Thijs Mauve). Utrecht], De Bezige Bij [(Ch.E. van Blommestein en G.
Lubberhuizen). 1944]. 8o. 20 blz. [Quousque tandem. No. 11].
Colophon. Prieel in Troje, Balladen door Pieter Bakx, verlucht met zeven houtsneden van Theo Mijdrecht is het elfde deel in de reeks Quousque Tandem welke tot stand komt door de welwillende medewerking van Nederlandsche schrijvers en illustratoren. Het boek werd gezet uit de Bodoni-letter en in het verborgene gedrukt op Simili-Japonpapier in een oplage van 525, van 1-500 en vanI-XXV
genummerde exemplaren. De laatsten zijn ter beschikking van de uitgeverij gebleven.
Aantekening. Gedrukt door de Utrechtsche Typografen Associatie en gebrocheerd door F.H. Danner te Utrecht. Het gedicht ‘Herkenningsteeken’ werd opgenomen in Anton van Duinkerken: Tobias met den engel (Utrecht 1946), terwijl ‘Straf over Orpheus’ een plaats vond in Anton van Duinkerken: Verzen uit St Michielsgestel.
(Utrecht 1946).
60. Ballade van de bruiloftskinderen.
[Door Friedrich Robert August Henkels. Met omslagtekening door H.N. Werkman.
Heerenveen, De Blauwe Schuit (F.R.A. Henkels en H.N. Werkman). 1942]. 4o. 8 blz.
Colophon. Gedicht van Ds. F.R.A. Henkels, als gijzelaar gevangen te St.
Michielsgestel, en voorgelezen op de bruiloft van Kees Klooster en Tiny Koops in de goede stad Groningen, den 22sten Juni 1942. Gedrukt en verlucht door H.N.
Werkman in een oplage van 15 exemplaren voor bruiloftsgangers en vrienden van De Blauwe Schuit.
61. Ballade voor een gevangen dichter.
[Door Friedrich Robert August Henkels. Met omslagtekening en ver-
luchting door H.N. Werkman. Heerenveen, De Blauwe Schuit (F.R.A. Henkels en H.N. Werkman). 1943]. 4o. 4 blz.
Colophon. Gedicht van F.R.A. Henkels voor zijn vriend S. Vestdijk, op diens verjaardag 17 October 1942, in gevangenschap te St. Michielsgestel. Gedrukt en verlucht in October 1943 door H.N. Werkman in een oplage van 30 exemplaren.
62. Ballade voor Herbert.
[Door Friedrich Robert August Henkels. Met tekeningen van H.N. Werkman.
Heerenveen, De Blauwe Schuit (F.R.A. Henkels en H.N. Werkman). 1942]. 4o. 4 blz.
Colophon. Deze ballade werd geschreven door F.R.A. Henkels in St. Michielsgestel voor de tweede verjaardag van zijn kleine zoon Herbert op 27 November 1942.
Gedrukt en verlucht door H.N. Werkman in een oplage van 25 exemplaren, waarvan enkele beschikbaar zijn voor vrienden van De Blauwe Schuit.
63. Ballade van ons bloed.
[Gedicht door Franciscus Ignatius Max (Frans) Schneiders. Met tekening van Piet Gertenaar. Leiden, F.I.M. Schneiders. 1943]. Folio. Plano.
Antekening. Gedrukt in een oplage van 1000 exemplaren door Drukkerij H. Buis te Leiden.
64. Ballade van de ter dood veroor deel den.
[Door Yge Herman Foppema. Met tekening van Marten Toonder. Utrecht, De Bezige Bij (Ch.E. van Blommestein en G. Lubberhuizen). 1945]. Folio. Plano.
[D.A.V.I.D.-reeks. No. 4].
Colophon. Deze prent is de vierde uitgave in deD.A.V.I.D.-reeks en werd in het voorjaar van 1945 op een met de hand voortbewogen pers van de ondergrondse drukkerijD.A.V.I.D. gedrukt in een oplage van 775 van 1-750 en vanI-XXV
genummerde exemplaren. Zij werd uitgegeven door De Bezige Bij.
Aantekening. Deze ballade werd opgenomen in Yge Foppema: Spijkerschrift Mei 1940-Mei 1945. (Amsterdam 1945).
65. Ballade van de twee olmen.
[Ballade à propos de deux ormeaux qu'il avait. Gedicht van Paul Marie Verlaine.
Vertaald door Simon Vestdijk. Met omslagtekening en verluchting door H.N.
Werkman. Heerenveen, De Blauwe Schuit (F.R.A. Henkels en H.N. Werkman).
1942]. Folio. 4 blz.
Colophon. ‘Ballade des deux ormes qu'il avait’ [sic] van Paul Verlaine werd in het nederlandsch overgebracht door S. Vestdijk en opgedragen aan Julia
Henkels-Klooster. Gedrukt en verlucht in een oplage van 20 exemplaren door H.N.
Werkman in Augustus 1942, waarvan enkele exemplaren beschikbaar zijn voor vrienden van De Blauwe Schuit.
Aantekening. Het oorspronkelijke gedicht is opgenomen in Verlaine's bundel
‘Amour’. Deze vertaling werd herdrukt in S. Vestdijk: Thanatos aan banden.
(Amsterdam 1948).
66. Ballade van het water en het land.
[Gedicht door Franciscus Ignatius Max (Frans) Schneiders. Met tekening van Piet Gertenaar. Leiden, F.I.M. Schneiders. 1943]. Folio. Plano.
Aantekening. Gedrukt in een oplage van 1000 exemplaren door Drukkerij H. Buis te Leiden.
67. Balzac, Honoré de:
De baldadige vertelsels byeengegaert in de abdyen van Touraysne ende ondeugenderwyse in het licht gegeven, tot vermaeck der Pantagruélisten ende geene anderen. [Contes drolatiques]. Overgeset in de dietsce spraecke door den sinjeur A[drianus] M[ichiel] de Jong. Verlocht met 162 printen van Gustave Doré, 22 hantgecoleurde cierletters ende vignetten mitsgaeders een in koper gegraeveert portret van den auteur door den plaetsnyder Hub. Levigne. Nieuwelyckx geprint door Aelderick Strengholt aen de Leytsche Gracht te Amstelredamme anno Domini
MCMXLI. [Amsterdam, A.J.G. Strengholt's Uitgeversmaatschappij N.V. 1943]. 4o. 234 blz. Gebonden.
Colophon. Dit boek werd uitgegeven door A.J.G. Strengholt's
Uitgeversmaatschappij N.V. aan de Leidschegracht te Amsterdam in 500 genummerde en door den bewerker A.M. de Jong gesigneerde exemplaren. De oorspronkelijke teekeningen zijn van Gustave Doré. De Maastrichtsche
schilder-graveur Hub. Levigne ontwierp de sierletters en vignetten, die later door Jaap Pronk met de hand werden gekleurd. Hij graveerde het portret van De Balzac in koper, waarvan de afdrukken door den plaatsnijder zelf zijn gesigneerd. Hubert Levigne ontwierp ook den band.
Aantekening. Gedrukt door Drukkerij C. Haasbeek te Alphen aan den Rijn en gebonden in leder of perkament door H. van Rijmenam te 's-Gravenhage.
68. Bartelson, Henk:
De dans met het leven. [Utrecht, H.J. Aalderink. 1945]. Oblong 8o. 19 bladen.
Colophon. Henk Bartelson werd 25-5-'26 te Utrecht geboren. Hij bezocht daar de Chr. Lagere School, waarna hij overging naar de Litt. Economische H.B.S. aan de Asch v. Wijckskade. In 1942 ontstonden zijn eerste, meestal natuur-lyrische verzen, die hun eindpunt vonden in het religieuze vers: Avondgebed. Allengs kwam daarna de kentering. Van een bepaalde richting is momenteel weinig sprake. Enkel speelt de herinnering in vele verzen een belangrijke rol. Deze bundel kwam tot stand in Maart en April van 't jaar 1945 te Utrecht; werd geïllustreerd en verzorgd door Hans Aalderink. Getypt door Alb. G. Wind. Gebruikt werden P. Proost papieren: Heros 1233 malchiet groen en Metalloid H 7150 rood koper voor de band. Pandora 8252½ naturelgeel voor de schutbladen.
Aantekening. In ongeveer 5 exemplaren getypt. Het exemplaar dat zich in de bibliotheek der Rijksuniversiteit te Utrecht bevindt, is getiteld: Eerste bedrijf. Behalve dit verschil in titelblad (een vrijheid die de uitgever zich veroorloofde) is in het colophon van dit exemplaar ook vermeld dat het werd getypt door Marti van Groen.
69. Bastiaanse, Frans [Wilhelm Ange François Bastiaanse]:
Beeld en stroom. [Gedichten. Utrecht, Jac. P. Romijn. 1943]. 8o. 24 blz.
[Schildpad-reeks. No. 10].Colophon. De voorafgaande verzen zijn geschreven tusschen 1911 en 1936 en werden ter gelegenheid van den 75-sten verjaardag van den dichter gepubliceerd in de Schildpadreeks in een oplage, uitsluitend bestemd voor vrienden en verwanten van dichter en uitgever. De bundel werd gezet uit de Benedictine en gedrukt op Oud-Hollandsch papier in den zomer van 1943.
Aantekening. Gedrukt in een oplage van ongeveer 150 exemplaren door J. Pasman te Zuilen. Alle exemplaren werden gesigneerd door de dichter.
70. Baudelaire, Charles:
Conseils aux jeunes littérateurs. [La Haye, A.A.M. Stols]. 1944. 8o. 24 blz.
Colophon. Cette fantaisie de Charles Baudelaire a été achevé d'imprimer avec les caractères ‘Lutetia’ par Claude Sézille à Paris pour le compte de l'éditeur Pierre Mangart à Rosières (Picardie). Le tirage est limité à 150 exemplaires sur papier de Hollande numérotés de 1 à 150.
Aantekening. Verscheen voor het eerst in ‘L'esprit public’ van 15 avril 1846.
Gedrukt door N.V. Drukkerij Trio te 's-Gravenhage.
71. Baudelaire, Charles:
Douze poèmes. Les fleurs du mal. [Enluminé de dessins et de lettrines à la plume et au pinceau per C.A.B. Bantzinger]. La Haye, D.A. Daamen S.A. 1939. [1943]. 4o. 36 blz.
Justification du tirage. Ce recueil, contenant un choix des Fleurs du Mal de Charles Baudelaire, a été enluminé de dessins et de lettrines à la plume et au pinceau par C.A.B. Bantzinger. Il a été édité par la maison d'édition D.A. Daamen S.A., La Haye, et imprimé par J. van Boekhoven, Utrecht. La composition du texte, sauf les lettrines, a été faite avec le caractère italique de E.R. Weiss. Il a été tiré de la présente édition cinq cents exemplaires, dont quatre cent quatre-vingt-
quinze sur papier de Hollande, numérotés de 6 à 500, les numéros 6 à 30, hors commerce, ont été réservés aux amis du dessinateur et de l'éditeur. Il a été tiré cinq exemplaires, numérotés de I à V, dont deux exemplaires destinés au dessinateur, deux exemplaires à l'éditeur et un exemplaire à Mme Dieuwke Aalbers-Kollewijn, qui en a fait les reliures à la main. Les exemplaires numérotés de I à V et de 6 à 30 ont été signés par le dessinateur.
Aantekening. Bevat de gedichten: Le mauvais moine; Don Juan aux enfers; Parfum exotique; Le balcon; Causerie; A une passante; Les aveugles; Le possédé; Hymne;
Les promesses d'un visage; Allégorie; La mort des amants.
72. Baudelaire, Charles:
Le vin. Cinq poëmes choisis dans Les Fleurs du Mal. Avec des compositions en tailledouce par Jeanne Bieruma Oosting. Amsterdam, [A.A. Balkema]. 1943. Folio.
32 blz. [Vijf Ponden Pers].Colophon. Imprimé en 55 exemplaires, d'après l'édition critique établie par Jacques Crépet et Georges Blin (Paris, José Corti, 1942), par.
Joh. Enschedé en Zonen à Haarlem en Romanée de 16 sur papier Ossekop de Van Gelder Zonen, avec cinq compositions en tailledouce par Jeanne Bieruma Oosting pour l'agrément des bibliophiles du 5 lb.
Aantekening. De etsen werden gedrukt door Roelofssen en Huebner te
Amsterdam. Typografische verzorging door Jan van Krimpen. Bevat de volgende gedichten: L'âme du vin; Le vin des chiffonniers; Le vin de l'assassin; Le vin du solitaire: Le vin des amants.
73. Bede.
[Enkele strofen uit een spel door Chris Dekker. Maastricht, Maarten N. Engelman.
1944]. 8o. 8 blz.
Colophon. Dit geschenk werd gedrukt door Anselm voor enkele vrienden bij gelegenheid van de 22ste verjaardag van Chris. Er bestaan 7 exemplaren op Ingrespapier en 7 exemplaren op Haesbeek-papier.
Aantekening. Gezet, gedrukt en gebrocheerd door Anselm [Maarten N. Engelman]
in de Kloosterdrukkerij te Bemelen (L.). Op het omslag staat als titel: Een bede.
