+ (,1 1/,1( 2
Citation:
Pinar Caglayan Aksoy, The Right to Recission of the Buyer Who Cannot Return the Defective Good, 33 Banka Huk. Dergisi (2017)
Content downloaded/printed from HeinOnline Tue Nov 28 07:56:00 2017
-- Your use of this HeinOnline PDF indicates your acceptance of HeinOnline's Terms and Conditions of the license
agreement available at http://heinonline.org/HOL/License -- The search text of this PDF is generated from
uncorrected OCR text.
-- To obtain permission to use this article beyond the scope of your HeinOnline license, please use:
Copyright Information
Use QR Code reader to send PDF to
your smartphone or tablet device
AYIPLI MALI AYNEN IADE EDEMEYEN ALICININ SOZLESMEDEN DONME HAKKI*
Yrd. Do9. Dr. Pinar (AGLAYAN AKSOY**
OZET
Sdzlegmeden ddnme hakkim kullanmak isteyen alicimn satim konusu mali teslim aldigi gfinkfl haliyle iade edemedigi durumlarda nasil bir yol izlemnesi gerektigi, Tiirk-Isviqre Hukuku'nda iade imkansizligina yol aqan sebebin ne olduguna gire belirlenmektedir. Alici malda mevcut ayip nedeniyle veya main mflcbir sebep ya da beklenmeyen hal nedeniyle mali aynen iade edemedigi durumlarda ddnme hakkim kullanabilmektedir. Bununla birlikte alici kendi kusuruyla malin aynen iadesini imkansiz hale getirmi$ veya malin $eklini degistirmi$ ya da iiqfincfl kiilere temlik etmisse sizlegmeden ddnme hakkim kullanamamaktadir. Karyllastinnah hukukta alicimn ddnme hakkim kullamp kullanamayacagimn iade imkansizhgimn sebebine gire belirlemnesi elegtirilmektedir. Bunun yerine, bizim de katildigmuz, alicimn her durumda s6zlegmeden ddnme hakkim kullanabilmesi, fakat aynen iade edemedigi edimin degerini saticiya iade etmesi gerektigi g~rtiqi benimsemnektedir.
Anahtar Kelimeler: Satim S6zlegmesi, Ayipli Mal, Mortuus Redhibetur, S~zlegmeden D6nme Hakki, lade Imkansizligi, Bedel Uzerinden lade.
ABSTRACT
In Turkish-Swiss law, the question of whether the buyer can rescind the sales contract if he can not restitute the goods that were delivered to him in the same conditions is dealt with according to what the grounds are for the impossibility of restitution. If the impossibility of restitution is a result of the non-conformity or if the goods have perished as a result of a force majeure or casfortuit, the buyer can avoid the contract. However if the goods have perished because of a faulty behaviour of the buyer or if the buyer has changed the shape of the goods or transferred them to third parties, the buyer can not avoid the contract. In comparative law, the determination of
(*) Bu makale Dergi Editorlhigtine 17.03.2017 tarihinde gdnderilmi olup, 24.08.2017 tarihinde yaylmlamnasi kabul edilmitir. Bu makale yazann yayimanmnamly ytiksek lisans tezinden titretilnitir.
(**) Ihsan Dogramaci Bilkent Universitesi Hukuk Fakiltesi Medeni Hukuk Anabilim Dall Ogretim Uyesi (pinar.caglayanabilkent.edu.tr).
BATIDER/GAGLAYAN AKSOY
the buyer's right of avoidance according to the grounds of impossibility is criticised.
Instead, it is argued that the buyer should be able to avoid the contract no matter what the reason of impossibility of restitution is, but he should make "restitution in value".
Keywords: Sales Contract, Non-Conformity of Goods, Mortuus Redhibetur, Right of Avoidance, Impossibility of Restitution, Compensation of Value.
I. ALICININ SATIM KONUSU MALI TESLIM ALDIGI HALIYLE IADE EDEMEMESI: IADE IMKANSIZLIGI
1. lade Imkinsizligi Kavrami
Bir sdzlegme iliqkisinin kurulugu veya ifasi agamasinda ortaya 9ikan bir durum nedeniyle sdzlemenin gegmie etkili olarak gegersiz olmasi veya sona erdirilmesi halinde, bor9 ilikisinin tasfiye edilmesi gerekmektedir'. Sazley- menin tasfiyesinin konusunu, sdzlegme taraflarmin bu s6zlegme 9ergevesinde birbirlerinden almiy olduklari geyleri karqihkh olarak jade etmeleri olustur- maktadir2. Bu baglamda, bozucu artm gergeklemesi, borglunun sorumlu olmadigi sonraki imkfinsizlik, sdzlemenin hikimsiztigti, yanilma, aldatma ve korkutma nedeniyle sdzlemenin iptal edilmesi ve sdzlemeden ddntilmesi gibi hallerde sdzleme gegmie etkili olarak sona erdikinden, taraflann sdzle- menin ifasi amaciyla yerine getirilmig edimleri karqihkh olarak jade etmeleri gerekmektedir3.
Daha tnce ifa edilmig ve bu nedenle jade edilmesi gereken edimlerin, tasfiye sirasinda sdzleme taraflannin malvarliklannda aynen mevcut oldugu durumlarda bir sorun ortaya 9ikmamaktadir. Bu ihtimalde, sdzlemenin jki tarafi da bu edimleri karqilikh olarak jade ederek sdzlemeden nihai bir ekil- de kurtulmakta ve bu s6zlemenin kurulmasindan dnce mevcut olan duruma
(1) Ayrintili bilgi iginbkz. Buz, V.: Akamete Ugrayan Sdzlegmelerin Tasfiyesi, Prof. Dr Rona Serozan'a Armagan, ed. Doy. Dr. Baki tIkay Engin, Istanbul 2010, (Akamete Ugrayan Sdzlegme), s. 612.
(2) Glasl, D.: Die Rickabwicklung im Obligationenrecht- EinBeitrag zum Vertraglichen Sanktionsystem der Schweiz, Zurich 1992, s. 228; Hartmann, S.: Die Rickabwicklung von Schuldvertrgen, Zirih 2005, Nr. 4 vd.; Buz, Akamete Ugrayan Sdzlegme, s. 614 vd.
(3) Serozan, R.: Sczleme Iliskisinin Gczilmesi: Sdzlegme Geregince Elde Edilmi Edini Geri Verme Yfikimi, Kocayusufpaaoglu'na Armagan, Ankara 2004, s. 195 (Sdzlegme Iliskisinin Gczilmesi), s. 195; Buz, V: Borlunun Tenmerrtidinde Sdzlegmeden Ddmne, Ankara 1998, s. 161; Buz, Akamete Ugrayan Sdzlegme, s. 613.
[Y1l 2017 180
AYIPLI MAL-SOZLE$MEDEN DONME HAKKI
(status quo ante) geri dnilmektedir. Buna karqihk, taraflann sdzlegmenin ge- 9erli olduguna givenerek ifa etmie olduklan edimlerin, tasfiye aninda aynen jade edilemeyecek durumda olmasi da mtimkindir. Tasfiyesi gereken bir sdz- legmede, taraflardan birinin jade etmesi gereken edimi, kendj davrammdan veya kusurundan kaynaklanan bir sebeple ya da kendj davramlariyla higbir baglantisi olmayan bir nedenle (kaza, micbir sebep, ti9tinca kiinin kusuru vs.) aldigi siradaki halinde gekilde jade etmesinin mtimkin olmamasi halinde bir iade imkdnsizlg sdz konusudur4.
lade imkinsizliginin ortaya 9iktigi bu gibi durumlarda, sdzlegme- nin nasil tasfiye edilecegi sorusu ortaya 9ikmaktadir. Tirk-Isvigre Borglar Kanunu'nun genel hikimlerinde sdzlegmelerin tasfiyesinin hangi esaslara tabi olmasi gerektigi ve kapsamimn ne olacagi konusunda genel nitelikli bir hikim bulunmamaktadir5. Bu nedenle, sdzlegmenin tasfiyesi esnasinda taraf- lann birbirinden almiy olduklari edimleri jade edebilecek durumda olmamala- riun, onlann jade borglan izerinde nasil bir etki meydana getirecegi sorunu doktrin tarafindan izuilmeye 9aligilmistir. Doktrinde bu hallerde taraflann jade borcunun kapsamimn sdzlegme hukuku kurallari, sebepsiz zenginlegme ve haksiz zilyedin jade yiktmllugi hikimleri 9ergevesinde belirlenmeye 9ahiildigi gdrilmektedir6.
Tirk- Isvigre Borglar Kanunu'nun genel hikimlerinde jade imkinsizhigi halinde sdzlegmenin nasil tasfiye edilecegine ilijkin bir hikim bulunmamakla birlikte, tzel hikimlerde satim sizlemesinin tasfiyesine iliqkin bir dizenle- me mevcuttur. Cahmamizm konusunu iqte bu hikim olusturmaktadir: Malda mevcut ayip nedeniyle sdzlegmeden ddnmek isteyen aici, mahi teslim aldigi haliyle saticiya jade edemedigi durumlarda, sdzlegmeden ddnebilecek midir?
Bu jade imkansizhigi, aicinin mahi geri verme yfktumligi izerinde nasil bir etki meydana getirecektir?
(4) Inceleme konumuzun diinda kalmakla birlikte, sdzlegme gergevesinde yerine getirilmi olan edimlerin aynen iade edilememesinin sebebi kini zaman da edimin niteliginden kaynaklanmaktadir. Bu konuda bkz. Buz, Akamete Ugrayan Sdzlegme, s. 617; BeckOK- Schmidt, § 346 BGB, Rdnr. 31.
(5) Buz, Sdzlegmeden Ddnme, s. 174.
(6) Glasl, s. 134; Buz'a gOre domne hakkimn kullamlmasimn sizlegmenin gegerliligine etkisiyle ilgili doktrinde ileri simalen garti$lerden higbiri, ifa edilmi olan edimlerin iadesi talebinin kapsamim belirlemek yontinde bir
aziim
getirememektedir: Buz, Szlegmeden Ddmne, s. 161; Buz, Akamete Ugrayan Szlegme, s. 619 vd.C. XXXIII Sa. 3] 181
BATIDER/GAGLAYAN AKSOY
Esas itibariyle, alicinin ddnme hakkim kullandigi durumlarda, sdzley- me gegmie etkili olarak sona erecegi iWin taraflann ifa edilmig olan edimleri karqilikli olarak jade etmeleri gerekmektedir7. Zira ddnme hakkinin asil iglevi sdzlegme incesi duruma dntilmesi, diger bir ifadeyle status quo antenin sag- lanmasidir. Bu 9ergevede, ayiba karqi tekeffil hikimlerine baqvuru gartlannin saglandigi hallerde kendisine taninan ddnme hakkim kullanmayi seven alici ayipli satim konusu mali saticiya jade etmek zorundadir. B6ylece alici da sati- cidan satim bedelini geri isteyebilecektir. Ancak 9ogunlukla alici ayipli satim konusu mali saticiya teslim aldigi ginki haliyle jade edecek durumda olama- yacaktir. Zira alici satim sizlegmesi ile main mulkiyetini iktisap etmistir. Bu nedenle alicinin main izerinde mulkiyet hakkinin kendisine verdigi yetkileri kullanmasi, yani mali igiunci kigiye satmasi, izernde degiviklikler yapmasi tahrip etmesi veya yok etmesi ninde bir engel yoktur. Main alicinin kont- rolinin timiyle diinda olan sebeplerden dtiri teslim alindigi gine nazaran farklilaymi olmasi da ilitimal dfhilindedir. Ite bu hallerde alici bakimindan bir jade imkinsizligi ortaya 9ikmaktadir. Bu durum ddnme hakkinin kullanil- masi bakimindan bazi sorunlann dogumuna yol agacaktir. Ayipli satim konusu mali aynen aldigi ginki gibi degil, elinde kaldigi kadanyla jade edebilen veya hi9 jade edemeyen alici yine de sdzlegmeden ddnerek satim bedelinin tfimiunu saticidan geri isteyebilecek midir? TBK md. 228'e gdre: Aliclya ayzplz olarak devredilmi4 olan satilanin ayzptan, beklenmedik hdlden veya mucbir sebepten dolay; yok olmas; veya agir biyimde zarara ugramas, alicinin stzlegmeden donme hakkin; kullanmasin; engellemez. Bu durumda alic, satilandan elinde ne kalmisa onu geri vermekle yiikaim/dfir Satilan aliclya yflklenebilen bir sebep yflzflnden yok olmugsa veya alici onu baykasna devretmigse ya da bii- mini degiftirmigse alic, ancak degerindeki eksiklik karpliginin saty bedelin- den indirilmesini isteyebilir
(7) Buz, Akamete Ugrayan S~zlegme, s. 616 vd; Buz, S~zlegmeden Dnme, s. 67;
Hellwege, P: Die Rickabwicklung gegenseitiger Vertrage, Hamburg 2004, s. 521; Buz, V:
Rickabwicklung gescheiterter Vertrage, SJZ 111/2015, s. 565 vd. (Buz, Rickabwicklung), s. 566; Honsell, H.: Schweizerisches Obligationenrecht Besonderer Teil (Besonderer Teil), Zurich 2006, s. 104; Serozan, R.: S~zlegmeden Dnme, Istanbul 2007 (Serozan, Dnme), s.
502 vd; BeckOK-Schmidt, § 346 BGB, Rdnr. 1, 30; Kahveci, N.: Taylmr Satmunda Ayiph Mal Nedeniyle Ttiketicinin SOzlegmeden Dnmesi, Ankara 2014, s. 169; Koroglu, E.: 6098 Sayih Tirk Borlar Kanununa Gore Taimr Sati$ Szesmesinin Sona Ermesi, Ankara 2016, s. 205.
[Y1l 2017 182
AYIPLI MAL-SOZLE$MEDEN DONME HAKKI
Caligmamizin
konusunu olusturan TBK md. 228 hikminde, ddnme hakkinin kullanip kullanilmayacaki belirlenirken jade imkinsizligina yol agan sebeplere gdre bir ayrim yapidmistir. Anlan hikme gdre, jade imkinsizligina yol agan durumlardan bazilan jade imkinsizligina ragmen ddnme hakkinin kullanilmasini engellememekte, diger bazi durumlar ise alicinin ddnme hakki- m1 kullanamamasina neden olmaktadir. Kanun koyucunun jade imkinsizligina neden olan halleri bir aynma tutarak bunlann ddnme hakkinin kullanilma- sindaki etkilerini farkli gekillerde dizenlemesindeki iradesini anlayabilmek ijin dncelikle jade imkinsizligina yol agan durumlann tespit edilmesi yerinde olacaktir.2. lade Imkinsizligina Yol Aan Haller
Caemmerer 'e gdre jade imkinsizligi kavramindan, sdzlemenin tasfi- yesinden dnce yerine getirilmig olan edimlerin, "iade borylusunun malvar- liginda ugradig; hukuki veya fili deggiklikler nedeniyle, iade borylusunun iadeyle yiikiimlii oldugu bu edimleri elde ettigi durumlaryla iade edebilmesi- nin miimkiin olmamas;" anlagilmalidir8. Bu tanimdan anlagilacai tizere, jade imkinsizligi TBK md. 136'daki gibi klasik ve teknik anlamda bir imkinsizligi degil, fiili bir engeli ifade etmektedir9. Yazara gdre jade imkinsizhgina yol agan hallei qu gekilde siralamak mflmklndulr: 1) lade imkinsizligina jade ko- nusu malda mevcut bir ayibin yol agmasl, 2) lade konusu edimin bir kaza sonucu yok olmasi veya kIlemesi, 3) lade imkhnsizligina borglunun ku- sur tekil etmeyen bir davraniinin yol agmasi ve 4) lade konusu edimin jade borglusunun kusurlu bir davranii sonucu yok olmasi ve ktilemesjio.
TBK md. 228'e gdre ise, alicinin sdzlemeden donme hakkin; kullan- masina engel olmayan jade imkinsizligi hallei qunlardir: 1) Satim konusu main ayip sebebiyle yok olmasi veya agir bigimde zarara ukramasi, 2) Satim konusu main beklenmeyen hal veya micbir sebep nedeniyle yok olmasi veya agir bigimde zarara ugramasi. Ayni hakmin ikinci fikrasina gdre alicinin sdz- legmeden donme hakkinin kullanilmasinin engellendigi jade imkhnsizligi hal- lei ise qu gekilde siralanmaktadir: 1) Satim konusu malm aliciya yflklenebilen
(8) Buz, SdzlegmedenDdnme, s. 161.
(9) Weber, Art. 82 CISG, N. 6.
(10) Von Caemmerer, E.: "Mortuus redhibetur": Bemerkungen zu den Urteilen BGHZ 53, 144 und 57, 137, Festschrift fur Karl Larenz (1973), s. 627-628.
C. XXXIII Sa. 3] 183
BATIDER/GAGLAYAN AKSOY
bir sebeple yok olmasi, 2) Satim konusu main alici tarafmndan iigunci bir kigiye devredilmig olmasi, 3) Satim konusu main bigiminin alici tarafmndan degistirilmig olmast.
Doktrinde bazi yazarlar, kanunda aikga yer almamakla birlikte malm kaza nedeniyle veya alicinin kusuru nedeniyle kdtulemesi, malm alici tara- findan kullamlmly olmasi ve main hukuki durumunun jade borglusu tarafin- dan degistirilmig olmasi (dmegin haklarla kayitlanmly olmasi) hallerinin de bu hikim TBK md. 228 kapsaminda degerlendirilmesi gerektigini belirtmek- tedir". Bu durumlann gergeklemesi halinde alicinin ddnme hakkini kullanip kullanamayacai da aakida incelenecektir.
Calhymamizda ilk olarak TBK md. 228/f.1'de dizenlenen ve ddnme hakkinin kullanilmasina engel tekil etmeyen jade imkhnsizlhgm hallei incele- necektir. Bir sonraki aamada ise ddnme hakkimnn kullanilmasina engel tekil eden iade imknsizig hallei ortaya konacaktir. lade imkhnsiziigina neden olan hallerin birbirlerinden ayirt edilmesi iWin bu hallerin kavramsal simrla- ri tespit edilmeye 9aliilacaktir. B6ylece jadenin imknsiz oldugu hallerde, bu durumun TBK md. 228'in hangi fikrasi kapsaminda degerlendirilecegi ve ddnme hakkina nasil etki edeceginin saptanmasi mtimkin olacaktir.
II. TBK md. 228/f. 1 HUKMUNUN TARIHI GELISIMI VE KARSILASTIRMALI HUKUKTAKI DURUM
1. TBK md. 228/f. 1 Hfikmfinfln K6keni: Mortuus Redhibetur Ilkesi TBK md. 228/f 1 hukmu, Roma Hukukundaki mortuus redhibetur ku- ralina dayanmaktadir. Bugin yalnizca Tirk-Isvigre Hukuku'nda degil, diger modem hukuk dizenlerinde de iade imknsiziginin iade borcuna etkisini di- zenleyen hikimlerin, bu kuralin kalintisi oldugu belirtilmektedir. Bu nedenle bu kuralin uygulama alanina kisaca deginilmesi yararli olacaktir.
Roma Hukuku'nda actio redhibitoria 'ya baqvuran, yani ddnme hakkini kullanan alicinin, saticidan satim bedelini geri istemesi igin satin almiy oldugu
(11) Giger, H.: Berner Konmentar zum schweizerischen Privatrecht, Bd. VI, Das Obligationenrecht, 2. Abteilung: Die einzelne Vertragsverhaltnisse, 1. Teilband, Kauf und Tausch- Die Schenkung, 1. Abschnitt, Allgemeine Bestimmungen- Der Fahrniskauf, Art 184- 215 OR, Bern 1979, Art. 207 OR, N. 4.
[Y1l 2017 184
AYIPLI MAL-SOZLE$MEDEN DONME HAKKI
kWle veya hayvam saticiya jade edebilecek durumda olmasi gerekiyordu 2. Mortuus redhibetur kuralina gdre, alici, mali teslim aldigi andaki haliyle jade
edemedigi hallerde, kdlenin veya hayvanin ditisini jade ederek sdzlemeden ddnebilmekteydi' 3.
Mortuus redhibetur kurah, Roma Hukukunda jade imkinsizliina ne- den olan her halde tartigmasiz uygulanan bir kural degildi. Bu kuralin yalnizca satim konusu hayvan veya kdlenin kendj ayiplanndan dolayi ortadan kalktigi durumlarda mi yoksa kaza nedeniyle ortadan kalktiklan durumlarda da mi uygulandigi Roma Hukuku'na ilikin kaynaklardan tam olarak anlagilama- maktadir1 4. Hemen belirtelim ki bu tartigma, Roma Hukuku kaynaklarnda mortuus redhibetur kurahnin yalnizca main ayibi nedeniyle ortaya 9ikan jade imkinsizlii hallerine uygulanmasi gerektigine dair simrlayici bir kurala rast- lanmamasindan ileri gelmektedir'5.
Mortuus redhibetur kurah, kWle veya hayvanin kendilerinde mevcut olan ayzplar; nedeniyle ortadan kalktiklan durumlarda tartigmasiz uygulan-
(12) Wagner, G.: Mortuus Redhibetur im neuen Schuldrecht? in Festschrift fur Ulrich Huber zum siebzigsten Geburtstag. Hrsg. v. Theodor Baums u. Johannes Wertenbuch in Gem.
m. Marcus Lutter u. Karsten Schmidt, 2006, s. 593.
(13) Zimmermann, R.: The Law of Obligations: Roman Foundations of a Civilian Tradition, Oxford 1996, s. 332; BK-Giger, Art. 207 OR, N. 7; Kaiser, D.: Die Ritckabwicklung gegenseitiger Vertrage wegen Nicht und Schlechterfitllung nach BGB: Ricktritts, Bereicherungs und Schadensersatzrechts, s. 249; Wagner, s. 595; Honsell, H.: Gefahrtragung und Haftungsprivileg nach § 346 BGB, Festschrift far Eduard Picker zum 70. Geburtstag, herausgegeben von Thomas Lobinger, Tilbingen 2010 (Gefahrtragung), s. 371; Honsell, H.:
Lebendiges Rdmisches Recht, GS Mayer Maly, 2011, s. 225 vd. (Lebendiges), s. 229.
(14) Wagner, s. 593; Honsell, H.AMayer-Maly, T./Selb, W.: Rdmisches Recht, Wien 1987, s. 317, dn. 28. Bu kuralin yalmzca maln ayiplan nedeniyle ortadan kalktigi durumlarda uygulamnasi gerektigi yntinde bkz. Honsell, Die Vertragsverletzung des Verkatufers nach dem Wiener Kaufrecht, SJZ 88/1992, s. 345 vd, (Vertragsverletzung) s. 354; Honsell, Lebendiges, s.
229; Honsell, H: Schuldrechtsmodernisierung in Deutschland, FS Jean Nicolas Druey, Zirich 2002, s. 177 vd., (Schuldrechtsmodernisierung) s. 187 vd. Serozan da mortuus redhibetur kuralimn iade imkinsizlinia maldaki ayibin yol aqtigi hallerin temel alindigi ancak Pandekt hukukgulanmn bu kuralh genisleterek ttim kusursuz iade inikinsizlii hallerine uygulanacak hale getirdikleri gortisinti savunmaktadir: Serozan, Sdzleameden Dcnme, s. 430 bkz. dn. 29, aynca bkz. Serozan, Dnie Hakkimn Simrlar, s. 218.
(15) Zimmermann, s. 333; Jrs , R/Kunkel , W/Wenger, L./Honsell , H./Mayer-Maly, T./Selb, W.: Rdmisches Recht, Wien 1987, s. 317.
C. XXXIII Sa. 3] 185
BATIDER/CAGLAYAN AKSOY
maktaydi' 6. Bu hallerde alici, hayvan veya kdlenin ditisi jade ederek sdz- legmeden ddnebilmekteydi. Mortuus redhibetur ilkesinin satim konusunun kendisinden kaynaklan ayiplar nedeniyle ortadan kalktigi hallerde uygulan- masi, genel olarak ddnme hakkinin iglevi agisindan uygun sonuglar meydana getirmektedir'7. Nitekim satim sizlegmesi hi9 yapilmasaydi, kWle kendisinde bulunan bir ayip, dmegin hastalik nedeniyle zaten 61ecektiyse, kdleye ilikin hasara zaten satici katlanacakti; ayrica satim bedeli de almamil olacakti 8. Satim sdzlegmesi yapildiginda ise satici yine kdlesini ayibindan turfi kay- betmekte ve satim bedelini de aliciya jade etmek zorunda kalmaktadir. Her jki olasilikta da satici in sonug aynidir. Bayka bir deyigle, kdlenin ayibi ne- deniyle ortadan kalktigi hallerde, satim sizlegmesinin yapilmi olmasi satici agisindan farkh bir sonu9 dogurmamaktadir. Gergekten de satici bakimindan kdlenin kendi elinde dimesi veya alicinin elindeyken hastaligi nedeniyle 61- mesinin ekonomik sonucu ayni olacaktir. B6ylece kdlenin kendj ayibi nede- niyle ortadan kalktigi hallerde, alicinin kdlenin 61tistinti geri vererek sdzley- meden dtnmesi ve satim bedelini saticidan geri almasi, actio redhibitoria'nin status quo ante'yi saglama iglevini gergeklestirmi olacaktirl9. Bu nedenle ayiph main ortadan kalkmasi hasanna katlanmak satici bakimindan adaletsiz bir sonu9 yaratmayacaktir.
Bununla birlikte, hayvan veya kdlenin alici nezdinde gergeklegen bir kaza nedeniyle ortadan kalktigi hallerde bu kuralin uygulanip uygulanma- yacaki, yani alicinin hayvan veya kdlenin itistinti iade ederek sdzlegmeden ddntip ddnmeyecegi belirsizdi. Hemen belirtelim ki, bu kuralin hayvan veya kdlenin alici elindeyken bir kazaya maruz kalmalan nedeniyle iade edilme- lerinin mtimkin olmadigi hallerde de uygulandigini belirten yazarlar bulun- maktadir20. Bu g6rA4 kabul edildigi takdirde, hayvan veya kdlenin alicinin nezdjnde gergeklegen bir kaza veya kendj ayibi nedeniyle ortadan kalkmasi sonucu iade edilemedigi hallerde, alici kle veya hayvandan elinde kalani geri vererek jade borcundan kurtulmakta, buna karqihk saticidan tm satim bedelini geri isteyebilecektir. Bu durum, kaza nedeniyle main ortadan kalkti-
(16) Wagner, s. 593; Honsell, Art. 207 OR, N. 1; Honsell, s. 106.
(17) Caemmerer, s. 628; BK-Giger, Art. 207 OR, N. 7; Serozan, Sdzlegmeden Ddnme, s. 431; Honsell, Art. 207 OR, N. 1.
(18) Zimmermann, s. 333; Wagner, s. 593.
(19) Caemmerer, s. 628.
(20) Zimmermann, s. 332; BK-Giger, Art. 207 OR, N. 7; Kaiser, s. 249.
[Y1l 2017 186
AYIPLI MAL-SOZLE$MEDEN DONME HAKKI
gi hallerde, saticinin sdzlemenin tasfiyesi bakimindan daha dezavantajli bir konuma gelmesi sonucunu meydana getirmekteydi. Gergekten de, satim ko- nusu kWle veya hayvanin barindirdiklan ayipla higbir ilgisi olmayan bir kaza nedeniyle ortadan kalkmalari ihtimalinde, kdlenin 61timi alicinin risk alanin- dadir. Zira eger satim sizlemesi hi9 kurulmamig olsaydi, satici satim bedelini alamamyi olmakla birlikte, en azindan kWle veya hayvan biyik ihtimalle hala kendi hikimiyetinde ve yapiyor olacaklardi21. Mortuus redhibetur kuralinin kdlenin kaza sonucunda 61digi hallerde de uygulanmasi, alicinin risk alanin- da gergekleen bir iade imkinsizligi sebebinin yarattigi hasari timtiyle satici-
n omuzlarina yiklemekteydi.
Alicinin bu kuralin kaza hallerinde de uygulandigi durumlarda saticiya kiyasen avantaj elde etmesi, sonralan mortuus redhibetur kuralinin simrlan- dinlmasi ihtiyacini dogurmustu. Bu dogrultuda, mortuus redhibetur ilkesinin alicinin kusurunun bulunmadigi tim iade imkinsizligi hallerinde degil, yal- nizca hayvan veya kdlenin alicinin sdzlemeden ddnmesine sebebiyet veren ayiplari nedeniyle ortadan kalkmalan halinde uygulanmasi gozumu diiunuil- mustu22. Bdylece hayvan veya kdlenin kaza nedeniyle ortadan kalktiklan hal- lerde, alicinin bunlarn 6ilerini iade ederek sizlemeden ddnebilmesine ve iade hasarnmi tmiyle saticiya yikmasina engel olunmak istenmisti.
Roma Hukukunda yalnizca malm kendi ayibi nedeniyle ortadan kalkma hallerine mi yoksa kaza hallerine de mi uygulanip uygulanmayacagi tartigmai olan bu kural, higbir simrlamaya tabi tutulmaksizin Tulrk (TBK md. 228/f.1), Alman (eski BGB §350) ve Isvigre Borglar Kanunlarna (Art. 205 OR) ve Art. 82 CISG hikmine aktanlmistir2 3. Bdylece mortuus redhibetur kurah, satim konusu malm yalnizca maldaki ayip nedeniyle degil fakat kaza nede- niyle ortadan kalktigi hallerde de uygulanmak izere geniletilmig ve alicinin ddnme hakkini kullanmasi ve saticidan satim bedelini geri istemesi mimkin kilmnmistir.
(21) Zimmermann, s. 333. Bu yonum, hayvan veya kle saticimn elinde kalnui olsa da aym hasara ugrayacaklari kaza sebeplerini, drnegin hem alici hem saticlyl etkileyen bir miicbir sebebin gergeklegmesini ihtimal dismda tutmaktadir.
(22) Zimmermann, s. 332; Kaiser, s. 249.
(23) BK-Giger, Art. 207 OR, N. 7; Honsell, Art. 207 OR, N. 1; Honsell, Besonderer Teil, s. 106-107; Honsell, Gefahrtragung, s. 371; Buz, Akamete Ugrayan Sdzlegme, s. 628 vd;
Honsell, Schuldrechtsmodernisierung, s. 187.
C. XXXIII Sa. 3] 187
BATIDER/GAGLAYAN AKSOY
2. Karplaptirmall Hukuktaki Durum
Ayiba karqi tekeffil hikimleri 9ergevesinde ddnme hakkini kullanmak isteyen alicinin kendisine teslim edilmig olan mali jade etmesinin mimkuin ol- madigi hallerde sdzlemenin nasil tasfiye edilecegi konusunda modem hukuk sistemlerin ve uluslararasi metinlere bakildiginda, jade hasarinin aliciya mi yoksa saticiya mi yiklendiginin belirlenmesi bakimindan farkliliklar oldugu gdrilmektedir2 4
Kargilastirmali hukukta, satim konusu main kendisinde mevcut bir ayip nedeniyle bozulmasi, hasara ukramasi, kdtfilemesi veya ortadan kalkmasi hallerinde alicinin ddnme hakkini kullanabilecegi ve elinde kalam jade ederek jade borcundan kurtulacagi konusunda gdrly birligi mevcuttur25. Baqka bir deyigle kargilastirmali hukukta, TBK md. 228/f. 'deki "satlanin ayzptan (...) dolayl yok olmast veya agir biyimde zarar ugramas;" halinde alicinin ddnme hakkini kullanabilmesi kuralina paralel hikimler yer almaktadir.
Yine TBK md. 228/f.1'de yer alan "satlanin beklenmeyen hal veya mucbir sebepten dolay; yok olmas; veya agir bir zarara ugramas;" nedeniyle iadenin imkinsizlaymasi haliyle ilgili olarak ise karilastirmali hukukta farkli dizenlemelere rastlamak muimkindir. Main beklenmeyen hal veya muicbir sebep nedeniyle ortadan kalkmasi veya -Tirk Borglar Kanunu'nda zikredil- memig olmasina karqilik- kdtulemesi ya da degerinin azalmasi sonucunda ddnme hakkinin kullanilmasim muimkin kilan hukuk dizenleri oldugu gibi, bu hallerde ddnme hakkinin kullanilamayacagini dngdren hukuk dizenleri de bulunmaktadir.
Malm beklenmeyen hal veya micbir sebep nedeniyle ortadan kalktigi hallerde alicinin jade borcundan kurtularak ddnme hakkini kullanabilmesi ge- nellikle karilastirmali hukukta eleqtirilmektedir. Zira bu halde jade borglusu aliciya ayipli bir malin teslim edilmig olmasiyla, malin ortadan kalkmasi veya kdtulemesi arasinda illiyet baki bulunmamaktadir26. Calimamizin bu kis-
(24) Bu konuda tilkeler bazinda genel bir gergeve igin bkz. Schwenzer I./Hachem, R Kee, C.: Global Sales and Contract Law, New York 2012, s. 752 vd.
(25) BK-Giger, Art. 207 OR, N. 8; Sandrock, A.: Vertragswidrigkeit der Sachleistung, Berlin 2003, s. 274; Honsell, Gefahrtragung, s. 369.
(26) Rothel, A.: Erman Kommentar zum BGB 12. Aufl., 2008, § 346 BGB, Rdnr. 24;
Honsell, Gefahrtragung, s. 367 vd.; Zuber, R.: Art. 82 CISG, UN-Kaufrecht- CISG Kommentar [Y1l 2017 188
AYIPLI MAL-SOZLE$MEDEN DONME HAKKI
minda, kargilastirmah hukukta main beklenmeyen hal veya micbir sebep ne- deniyle ya da kendi ayibiyla ortadan kalkmasi sonucu iadenin imkinsizlastigi hallerin ddnme hakkina etkisinin nasil dizenlendigi ele alnacaktir.
A- Alman Hukuku
Alman hukukunda jade imkinsizhgmnn ddnme hakkinin kullanilmast- na etkisi 2002 yilindaki Borglar Hukuku reformu incesi ve sonrasinda farkh gekillerde dizenlenmistir. 2002 yilindaki Borglar Hukuku reformundan ince, iadenin mimkin olmamasi hallerinin ddnme hakkina etkisi Alman Medeni Kanunu'nun (BGB) 350-353. maddeleri arasinda dizenlenmekteydi. Bu ii- kumler yalnizca ayiba karqi tekeffil 9ergevesinde alicinin ddnme sahip oldu- Au ddnme hakkina degil, genel olarak ddnme hakkinin sonularmna iliqkindir.
§ 350 BGB'ye gdre, jade borglusunun almim oldugu edimin kaza nedeniyle or- tadan kalkmasi ddnme hakkinin kullanilmasina engel degildi. Alici mali elin- de kaldigi ekliyle jade ederek sdzlemeden ddnme hakkini kullanabiliyor ve saticidan satim bedelinin tamamin geri isteyebiliyordu. Bunun igin saticiya herhangi bir tazminat ddemesi veya ortadan kalkan edimin bedelini ddemesi gerekmiyordu27.
2002 ylinda yapilan reform ile sdzlemesel ve kanunj ddnme hakkinin kullanilmasimnn sonulanm ve taraflann jade borglanmn kapsamnim belirle- yen yeni bir htikim getirilmistir (§ 346 BGB). Bu hikim ddnme hakkinin kullanildigi tm hallerde sdzlemenin tasfiyesine uygulanacak bir hikiumdir.
Baqka bir deyigle § 346 BGB, TBK md. 228 gibi ayiba karqi tekefflul haline minhasir bir hikim degildir. Alman Hukukundaki hdkim gdriie gdre BGB
§ 346'da belirtilen jade imkinsizligi halleri sinirli olarak sayilmamig, jadenin imkinsiz hale geldigi tipik durumlar dizenlenmistir28.
Yeni § 346 BGB hikmi, bor9 ilikisinin tasfiyesinde, ifa edilmig olan edimlerin karqihkh olarak jade edilmesini esas almistir. Buna gdre kural ola-
zum Ubereinkommen der Vereinten Nationen uber Vertrage uber den internationalen Warenkauf von 1980 -Unter Berticksichtigung der Schnittstellen zum intemen Schweizer Recht, Hrsg. V Brunner, Christoph, Bern 2014, Art. 82 CISG, N. 11; Honsell, Lebendiges, s. 229; Honsell, Schuldrechtsmodernisierung, s. 187.
(27) Hellw ege, s. 23; Honsell, Gefahrtragung, s. 363.
(28) Gaier, R.: Mfinchener Konmentar zum BGB, 5. Auflage, MiInchen 2007 (§ 346 BGB), Rdnr. 37; BeckOK-Schmidt, § 346 BGB, Rdnr. 45.
C. XXXIII Sa. 3] 189
BATIDER/CAGLAYAN AKSOY
rak, sdzlemeden ddnildigi hallerde taraflarin birbirinden almiy olduklan edimleri karqilikli olarak aynen jade etmeleri gerekmektedir (§ 346 BGB/f. 1).
Bununla birlikte taraflann birbirlerinden almi olduklari edimleri aynen jade edebilecek durumda olmamalan sdzlemeden ddnme hakkinin kullanilma- sina engel tekil etmemektedir. Onceden ifa edilmig edimlerin aynen iadesi herhangi bir nedenle gergekletirilemediginde kural olarak edimin yerine bu edimin parasal karqiligi (Wertersatz/bedel Uizerinden iade) jade edilecektir.
Bu baglamda mali geri veremeyen alici da bu main degerini ddeyerek, yani bedel izerinden jadede bulunarak sdzlemeden ddnebilecektir. § 346 BGB/f 2'ye gdre, jade edilmesi gereken edimin niteligi geregi aynen iadesi mimkuin degilse veya jade edilmesi gereken edim tfiketilmis, temlik edilmig, haklarla kayitlanmig ya da bigimi degistirilmigse veya kdtileqmi ya da ortadan kalk- miysa, jade borglusu bedel izerinden jadede bulunarak sdzlemeden ddnebi- lecektir.
lade borglusu kural olarak bedel fizerinden jadede bulunarak sdzleme- den ddnebilmekle birlikte, § 346 BGB/f 3'de belirtilen bazi jade imkinsizhgi hallerinde, bedel izerinden jadede de bulunmaksizin sdzlemeden ddnerek saticidan satim bedelini geri isteyebilmektedir. Bu hallerde jade edilmesi ge- reken edimin jadesinin imkinsiz hale gelmesinin riski jade alacaklisina ytik- lenmektedir. § 346/f 3 BGB'ye gdre, 1) sdzlemeden dtnilmesini gerektiren eksiklik ilk olarak jade borglusunun mali ilemesi veya geklini degistirmesi esnasinda29 ortaya 9ikmisa; 2) jade alacaklisinin kendisi malm kItuleme- si veya ortadan kalkmasindan sorumluysa ya da jade imkinsizligi zaten jade alacaklisi nezdjnde de meydana gelecektiyse; 3) jade borglusu kendi islerinde gdsterdigi dzeni gdstermesine ragmen jadesi gereken edim bozulmug veya or- tadan kalkmiysa, jade borglusu bedel izerinden jade ie ytikimlti olmaksizin sdzlemeden dtnerek satim bedelini geri isteyebilecektir.
Yukarida yapilan genel nitelikte aqiklamalardan sonra, TBK md.
228/f 1'de dizenlenmig olan malin kaza veya kendisinde mevcut olan ayip nedeniyle ortadan kalktigi hallerde, § 346 BGB htikmfi 9ergevesinde alicinin
(29) Sz konusu maddede sadece isleme ve $ekil degistirmeden bahsedilnit olmakla birlikte maln taketilmesi bakimndan da bu hakmin kiyasen uygulanmasi gerektigi belirtilmektedir. Bkz. Faust, s. 481; Doll, Y: Ruckgewahrstdrungen beim Ricktritt, Tabingen 2011, s. 210 vd.
[Y1l 2017 190
AYIPLI MAL-SOZLESMEDEN DONME HAKKI
bedel uzerinden iade ile yukumlu olup olmadiki konusunun biraz daha ayrin- tilh olarak aqiklanmasi yararli olacaktir.
a- Satim Konusu Malm Ayip Sebebiyle Ortadan Kalkmasi Veya Ktlegmesi
§ 346 BGB'de, satim konusu main kendi ayibi nedeniyle ortadan kalktiki hallerde alicinin donme hakkimn kullanip kullanamayacakmna iliqkin aqik bir duzenleme yer almamaktadir. Malm kendi ayibi nedeniyle ortadan kalkmasi sonucunda meydana gelen iade imkinsizhgimnn donme hakkimnn kullanmilmasmna etkisi onceki BGB'de de duzenlenmemisti. Alman Huku- kunda malm kendi ayibi nedeniyle ortadan kalktiki hallerin alicinin donme hakkinin kullanmilmasmndaki etkisinin agikga duzenlenmemig olmasi doktrinde eleqtirilmektedir. Wagner 'e gore uzeninde neredeyse tun hukuk duzenleninin mutabik olduku, "malm ayibi nedeniyle ortadan kalkmasi halinde alicinin iade borcundan kurtularak sozlemeden donebilecegi" kuralinin agikga htik- me baklanmamly olmasi, yeni BGB'nin danmeye ilikin duzenlemesinin ek- siklennden biridir30. Bu duruma ilikin baqka bir duzenleme olmadigmndan, main kendisinde mevcut bir ayip nedeniyle ortadan kalktiki durumlarda da § 346/f 1 BGB hiikmti pergevesinde iadesi imkinsizlayan edimin bedelinin iade edilmesi gerekmektedir. Oysa karqilastirmahl hukukta ve Alman Hukuku'nda hikim grA4, olmasi gereken hukuk bakimindan malm kendi ayibi nedeniyle ortadan kalktiki hallerde alicinin maldan elinde kalam jade ederek sozleme- den donebilmesi kuralinin kabul edilmesi ynindedir 31.
Doktrinde birgok yazar, ayip nedeniyle ortadan kalkma olgusunu § 346/f 3 BGB hfikmtiyle getirilen bedel tizerinden iadenin istisnalan kapsa- minda degerlendirmeye ve baylece alicyi bedel tizerinden jade ytikimlti- liinden kurtarmaya gahmmilardir. § 346/f 3/b. 2 BGB'ye gore "edimin ortadan kalkmasi veya kotulegmesinin jade alacaklisina isnat edilebildigi hallerde", jade borglusu bedel uzerinden jade ile ytikimilti olmayacaktir. Bu hukumde jade konusu edimin ortadan kalkmasinin veya kotulegmesinin sati- ciya isnat edilebilir olmasi teknik anlamda kullanilmamistir. Iade alacakisinin sizlemeye aykin davranarak edimin ortadan kalkmasina veya kotulegmesine
(30) Wagner, s. 607.
(31) Honsell, Gefahrtragung, s. 4 vd.; MuI-Ko/Gaier, § 346 BGB, Rdnr. 51; Hellwege, s. 56; Doll, s. 222 dn. 67'de zikredilenyazarlar.
C. XXXIII Sa. 3] 191
BATIDER/CAGLAYAN AKSOY
sebebiyet verdigi hallerde, jade borglusunun bedel izerinden jade yiktimlulu- Aui ortadan kalkacaktir32. Main kendi ayibi nedeniyle ortadan kalktigi haller de, ortadan kalkmaya saticinin (iade alacaklismnn) sorumlu oldugu ayipli ifa kapsammndadir. Bu nedenle satim konusu mal kendisinden kaynaklanan ayip nedeniyle ortadan kalkar veya ktfileir ise BGB § 346/f. 3/b. 2'ye gdre alici (iade borglusu) bedel flzerinden jade yapmaksizmn sdzlemeden ddnebilecek ve satim bedelini geri alabilecektir. Alicinin bu hikme gdre bedel tizerinden iade yfikimlulguinden kurtulmasimnn sebebi, main ortadan kalkmasinin jade alacaklisinin (saticinin) risk alanmndan kaynaklanmyor olmasidir33. Main ayip- i olmasinda jade alacaklhsi saticinin aynca kusurlu olmasi part degildir. Bu- rada dnemli olan malin kendisinden kaynaklanan bir ayp nedeniyle ortadan kalkmasi veya kdttileqmesidir34.
Doktrinde bazi yazarlar malm kendi ayibi nedeniyle ortadan kalkmasi halinin BGB § 346/f 3/b. 2'deki istisna kapsammnda degerlendirilmesi gd- rtiaini kabul etmemektedirler35. Zira bu htikme gdre jade konusu edimin kdttilemesi veya ortadan kalkmasinin jade alacaklhsmna isnat edilebildigi hallerde, bedel izerinden jade yiktimltiftikti ortadan kalkacaktir. 0 halde BGB § 346/f 3/b. 2'ye gdre bedel izerinden jade yikimltiigi yalnizca jade imkinsizlmgindan jade alacaklhsimnn sorumlu oldugu hallerde ortadan kalka- caktir. Burada jade imkinsizlmgindan jade alacaklhsimnn sorumlu olmasmndan, iade alacaklhsimnn malm kdttilemesi veya ortadan kalkmasinda bir kusuru bu- lunmasi gerektigi anlagilmahldir. 0 halde ancak satici malin ayipli olmasinda kusurluysa alici bedel izerinden jade yikfimltiftitinden kurtularak sdzle- meden ddnebilecektir. Buna gdre, satim konusu maldaki ayiptan saticinin da sorumlu tutulamadigi hallerde alicinin bedel izerinden jade yikimitimtigi siz konusu olmaya devam edecektir.
(32) Boels, R.: Der Ricktritt vom Vertrag trotz Rickgabeunmglichkeit, Hamburg 2008, s. 119; Rothel, § 346 BGB, Rdnr. 22; ilVt-Ko/Gaier, § 346 BGB, Rdnr. 51; Gruneberg, C: Palandt Birgerliches Gesetzbuch, 60. Auflage, Minilh 2001, N. 12; Faust, s. 480; Hellwege, s. 56. Bu hakmin uygulama alam yalmzca ayipli mal teslim edilmesiyle simrli degildir. Malm ksitulegmesiveya ortadankalkmast riskinin, sdzlegmede iade alacakhsimntistlenmi$ oldugu aglk veya Ortlu bir risk oldugu durumlarda, iade borlusu bedel izerinden iade yikiniltligunden kurtulmaktadir. Bkz. Muia-Ko/Gaier, § 346 BGB, Rdnr. 51.
(33) Rothel, § 346 BGB, Rdnr. 22.
(34) Boels, s. 120; Rothel, § 346 BGB, Rdnr. 22.
(35) Boels, s. 93.
[Yil 2017 192
AYIPLI MAL-SOZLE$MEDEN DONME HAKKI
b- Satim Konusu Malm Beklenmeyen Hal veya Micbir Sebep Sonucunda Ortadan Kalkmasi veya Kdtulemesi
Alman Hukuku'nda main kaza sonucunda ortadan kalkmasi veya kd- tulemesi nedeniyle iadesinin imkinsiz hale gelmesi halinde hasara kimin katlanacagi hususu 2002 reformundan dnce § 350 BGB hikmuinde dizen- lenmekteydi. § 350 BGB hikmui Roma Hukuku'ndaki mortuus redhibetur kuralim esas alan bir dizenleme niteligini taqimaktaydi. Anilan hikme gdre malin kaza nedeniyle ortadan kalktigi hallerde jade borglusu alici maldan elin- de kalam jade ederek sdzlemeden ddnebilmekteydi. Yani alicinin jade borcu sona ermekte ve jade hasanna satici katlanmaktaydm. Bu hikim satim sdz- lemesinin kurulmasiyla aliciya gegmie olan hasann tekrar saticiya gegmesi sonucunu dogurdugu iin Tirk ve Isvigre Hukuklanndakine benzer nedenlerle eleqtirilmekteydi36.
2002 yilinda ytirtirlti-e giren Yeni Alman Medenj Kanunu, jade konusu edimin beklenmeyen hal veya micbir sebep nedeniyle ortadan kalktigi hal- lerde jade hasanna jade alacaklhsimnn katlanmast esasim ortadan kaldirmayi amaglamistir. § 346/f 2 BGB'ye gdre jade borglusu, malin ortadan kalktigi veya kdtuletigi hallerde iadesi imkinsizlayan edimin degerini jade ederek sdzlemeden ddnebilecektir. Bu hikme gdre, malin ortadan kalkmasi veya kuItulemesine jade borglusunun bir davramimnin mi micbir sebebin mi yoksa uguncu bir kiginin kusurlu davramimmn mi yol agtigi dnem taqimamaktadir37. Buna gdre, jade konusu edimin beklenmeyen hal veya micbir sebep nedeniyle ortadan kalktigi durumlarda da alici bedel izerinden jadede bulunarak sdz- lemeden ddnebilecektir. 0 halde, malin beklenmeyen hal veya micbir sebep nedeniyle ortadan kalkmasi halinde jade hasan, bedel izerinden jade ytikim- ltiltigi dngrlmesi suretiyle jade borglusuna ytiklenmig olmaktadir38.
Yukarida belirttigimiz tizere, § 346/f 2 BGB hukmunde ifa edilen be- del flzerinden jade, mutlak bir kural degildir. § 346/f 3 BGB'de jade bor9- lusunun bedel flzerinden jade yflkulmluflflgunuln ortadan kalktigi bazi haller dizenlenmistir. Bu istisnalardan biri de § 346/f 3/b. 2 BGB'de dulzenlenen
(36) Wagner, s. 595; Buz, Sdzlegmeden Ddmne, s. 179; Caemmerer, s. 631-632; Miu- Ko/Gaier, § 346 BGB, Rdnr. 35; Honsell, Gefahrtragung, s. 363 vd.
(37) Doll, s. 162.
(38) Rothel, § 346 BGB, Rdnr. 11; Mu-Ko/Gaier, § 346 BGB, Rdnr. 36; Doll, s. 161 vd.
C. XXXIII Sa. 3] 193
BATIDER/CAGLAYAN AKSOY
ve iade borglusu nezdinde gergekleen jade imkinsizliginin, edimin jade ala- caklisinin elinde olmasi ihtimalinde de gergekleeceki duruma i1ikindir39. Esas itibariyle bu durum Alman Hukukunda "kaza" olarak nitelendirilmekte- dir40. Bu nedenle sdz konusu hikim satim sdzlemesine uygulandiinda, jade imkinsizlii satim konusu mal saticinin elinde olsaydi da meydana gelecek- tlyse, main iadesi kaza nedeniyle imkinsizlaymly sayilacaktir41. Kaza halinde alici S 346/f 3/b. 2 BGB'ye gdre bedel tizerinden jade borcundan kurtulacak ve sdzlemeden ddnebilecektir. Yani jade hasanna yine satici katlanmly ola- caktir42.
(39) lade iniknsizligimn iade alacaklisimn elinde de meydana gelecegi dumnnlarda, bedel izerinden iadenin istisna tutulmasi dcnme hakkimn temel islevi olan status quo antenin saglanmasina da hiznet etmektedir. Zira, hasarin iade alacaklisimn nezdinde de gergeklegecegi duminlarda, iade alacaklisi (satici), mali iade borglusuna (ahclya) hiq teslim etmeni olsaydi da mal aym hasara maruz kalacaktir. Bu nedenle iade iniknsizligimn iade alacaklisi nezdinde de aynen gergeklegecegi dunimlarda, iade alacaklisi (satici) bakrnundan mahn iade borglusuna (aliciya) teslim edilmi olmasiyla edilmemi olmasi arasinda bir fark olmayacaktir. Bu hallerde alicimn iade borcundan kurtulmasi, sdzleamenin kunmlmani$ olmasina kiyasla satici iin bir dezavantaj yaratmayacaktir. Ayrintili bilgi igin bkz. Grothe, Beck'sher Online-Konunentar, Hrsg. Bamberger/Roth, Munchen 2007, (BeckOK-Grothe), § 346 BGB, Rdnr. 51; Doll, s. 270.
(40) BeckOK-Grothe, § 346 BGB, Rdnr. 51; Alman Hukukunda BGB § 346/f. 3/b.2'de dizenlenen dunmu "dar anlamda kaza" ve § 346/f. 3/b. 3 BGB'de dizenlenen duninu "geni$
anlamda kaza" biiminde bir aynma tabi tutarak inceleyen yazarlar da bulumnaktadir. Ayrintili bilgi igin bkz. Boels, s. 138. Bu hikntin kaza kavraiyla bir aflalilmayacagi grtiti iin bkz.
Doll, s. 230.
(41) BGB § 346/f. 3/b. 2'deki istisnamn uygulamnasi iin iade jnikinsizligimn alici ye satici nezdinde mutlaka aym sebepten kaynaklamnasi gerekmemektedir. Mahn iadesi aiicimn nezdinde sel nedeniyle imkhnsiz hale gelini$ fakat saticimn nezdinde deprem nedeniyle iadesi imkhnsiz olacaktlysa, bu dunum da § 346/f. 3/b. 2 BGB kapsaminda degerlendirilecek ve iade hasarina yine satici katlanacaktir. Buna kargihk, satim konusu mal deprem bolgesinde ikamet eden iade borglusunun elindeyken deprem nedeniyle ortadan kalkmi fakat iade alacakisimn elinde ortadan kalkmayacaktlysa, iade borlusu alici bedel itzerinden iade sommlulugundan kurtulamaz. § 346/f. 3/b. 2 BGB'ye gOre bu halde kaza sdz konusu degildir. Satim konusu mal aiicimn elinde mticbir sebep nedeniyle ortadan kalknug olsa dahi, eger saticimn elinde de bir $ekilde ortadan kalkmayacaktlysa, kazadan sdz edilemeyecektir. 0 halde satim konusu mal aiicimn elindeyken bir nicbir sebebe manuz kalmasi nedeniyle ortadan kalkarsa, alici yine de bedel itzerinden iade yapmak zonmnda kalacaktir. Boels'e gOre bu hiktim bakimundan aym zarann yalmzca satici nezdinde degil; fakat baska bir varsayimsal alici nezdinde de gergeklegecek olmasi onem taimiaktadir: Boels, s. 135.
(42) Grtineberg, § 346 BGB, Rdnr. 13a.
[Yil 2017 194
AYIPLI MAL-SOZLE$MEDEN DONME HAKKI
Bedel tizerinden jade yikumluluginin bir istisnasi da jade borglusunun kendi islerinde gdstermi oldugu
6zeni
(diligentia quam in suis) gdstermig olmasina ragmen main aynen jadesinin imknsiz4 3 hale gelmesidir. Bu 9erge- vede, § 346/f. 3/b. 3 BGB hikmti esas alindigmnda, alici aypli satim konusu mali korumak ve muhafaza etmek igin kendi ilerinde gdstermig ozeni gds- termig olmasina ragmen mal ortadan kalkmly veya kdtileqmise44, alici bedel ulzerinden jade yikumlulgunden kurtulmaktadmr. BGB § 346/f. 3'de kusur kavrammna yer verilmemekle birlikte alici kendi ilerinde gdsterdigi dzeni45 gdstermedigi takdirde, bedel fizerinden jade ile ytikulmlu olacaktir.§ 346/f 3/b. 3 BGB hukmi 9ergevesinde jade borglusu alici, tedbirli bir malikin kendj menfaatlerini korumak igin alacagi koruma 6nlemlerini alma- yi ihmal ettigi takdirde, kendi ilerinde gdstermi oldugu 6zeni gdstermemig olacaktir46. Kiinin kendi ilerinde gtsterdigi dzeni temel alan bu subjektif
(43) Htikmiin lafzina gOre iade borlusu yalmzca maln ortadan kalkmas veya koulegmesi hallerinde kendi i$lerinde gosterdigi Ozeni gostermi$ oldugunu kamtlayarak bedel tizerinden iade borcundan kurtulacaktir. Buna kar$ilhk, iade borlusunu, diger iade imkhnsizlklanmn sdz konusu oldugu hallerde, Ornegin malin kullamlmasi halinde, malm ortadan kalkmast halinde olacagindan daha zor bir dunmma sokmak igin herhangi bir neden yoktur. Bu nedenle iade borglusunun kendi ilerinde gosterdigi Ozeni gdstennesine kar$thk maln ortadan kalkmast veya kittileamesi dmmnda bir iade imkhnsizhgi meydana geldigi hallerde de ahcmn bedel itzerinden iade ytikimtiltigtinden kurtulmast gerekmektedir: Rothel,
§ 346 BGB, Rdnr. 26.
(44) Her ne kadar hiktimde yalmzca maln kittileamesi veya ortadan kalkmas ifadeleri kullamldlysa da, malin temik edilmesi, ttiketilmesi ve benzeri iade imkansizlklan bakrundan da uygulanmasi 6ntinde bir engel yoktur. Mi!-Ko/Gaier, § 346 BGB, Rdnr.
(45) Kendi ilerinde gosterdigi Ozen kriteri, 2002 degiikligi Oncesi BGB bakrundan kusurdan ne anlaglmast gerektigine ilikin bir teori olarak ele ahnmaktayken, 2002 degiikligi sonrasinda bedel izerinden iadeyi ortadan kaldiran bir durum olarak ditzenlenmistir. § 346/f. 3 B GB'de bahsi gegen kiinin kendi ilerinde gosterdigi Ozen kriterinin "diligentia quam in suis"
olarak anlaglmasimn mtinkiin olmadigi gOrtisti iin ise bkz. Doll, s. 287 vd.
(46) Belirtmek gerekir ki, domne hakki sahibinin ddnmeye yol agan durumunbilincinde olmasimn § 346 BGB/f. 3/b.3'te yer alan istisna hikmtintin uygulanmasi bakrundan bir etkiye sahip olup olmadipg tartimmahdir. Bir gOrtiie gOre, bu hatkmiin iade borglusunun sozleameden ddmneye yol agan sebebi kendi ihmali nedeniyle bilmedigi duruimlarda uygulanmamasi gerekmektedir. Eger iade borlusu, sozleameden ddmnesine yol agan sebebin farkinda oldugu veya farkmnda olmasi gerektigi agamaya gelmise, bundan boyle baskasimn malvarliginda yer alan bir $eyi idare ettiginin farkindadir. Bu nedenle artik "kendi ilerinde" gosterdigi Ozenden
bahsedilemez. Dolayislyla alicimn donme hakkina yol agan dunimun bilincinde olmast halinde,
C. XXXIII Sa. 3] 195
BATIDER/CAGLAYAN AKSOY
6zen kriteri, yalnizca jade borglusunun satim konusu malla kargilastirilabilir nitelikteki malvarligi degerleri bakimindan sdz konusu olabilecektir. Baqka bir deyigle, alici, kendisine ait olan ve satim konusu malla kargilastirilabilecek nitelikte bir malvarligi dekeri bakimindan gdsterdigi dzen ve dikkati, satim konusu mal bakimindan gdstermemig ve main aynen jade edilmesi imkinsiz hale gelmigse main degerini jade etmek zorunda kalacaktir47. Bu durum kigi- nin kendi islerinde gdsterdigi dzeni gdstermesine ragmen malm kaza nedeniy- le zarara ugradigi hallerde de alicinin bedel izerinden iadeye gerek kalmak- sizin sdzlemeden ddnebilmesi sonucunu dogurur. Diligentia quam in suis 619itti yalnizca alicinin basit ihmalden sorumlu olmadigi anlamina degil, ayni zamanda main kaza nedeniyle ortadan kalkmasi riskini de taqimadgm anlami- na gelir48. Bu da aslinda pratikte dnceki § 350 BGB ve TBK md. 228/fl 'le ayni sonucu meydana getirmektedir49.
B- Fransiz Hukuku
Fransiz Medenj Kanunu md. 1647/f .'e gdre satim konusu malm kendj ayibi nedeniyle ortadan kalkmasi halinde alici sdzlemeden ddnebilmekte ve satim bedelini alicidan talep edebilmektedir.
Fransiz Medeni Kanunu'nda malm kaza nedeniyle ortadan kalkmasi durumu konusunda ise Tirk, Isvigre ve Alman hukuklanndan farkh bir dulzen- lemeye yer verilmistir. Fransiz Medeni Kanunu md. 1647/f 2'ye gdre satim konusu malm kaza nedeniyle ortadan kalktigi hallerde alici ddnme hakki ve
§ 346 BGB/f. 3/b.3'te yer alan istisna haikmi uygulamnayacaktir. Bkz. Ivia-Ko/Gaier, § 346 BGB, Rdnr. 57.
(47) Rothel, § 346 BGB, Rdnr. 30;
MiV-Ko/Gaier,
§ 346 BGB, Rdnr.56; Honsell, Besonderer Teil, s. 107.(48) Aymydnde bkz. Serozan, Dcsnme Hakkimn Simrlan, s. 217; Honsell, Gefahrtragung, s. 364; Faust, s. 486; Doll, s. 270; Honsell, Schuldrechtsmodernisierung, s. 188.
(49) Boels'e gOre Alman Hukukundaki bu hukum "geni$ anlamda kaza" kavranmm dizenlemektedir. Bu gergevede eger alici kendi iglerinde gosterdigi Ozeni gostermi olmasina ragmen meydana gelen iade inkfnsizlgim engelleyememisse, hasarin donme hakkimn kullamlmasina aypli mal teslim etmi$ olmasi nedeniyle sebebiyet vermi olan saticlya gegmesi egyamn dogasina uygun diiecektir, Boels, s. 139. Baska bir deyi$le alici mala kendi i$lerinde gosterdigi Ozeni gosterni oldugu stirece, main ortadan kalkmasindan veya kittlegmesinden sorumlu tutulamayacaktir. Bu nedenle yeni BGB haiik lerine gOre alici eski § 351 BGB'dekinden daha avantajl bir konumdadir. Zira § 346 BGB hakmti ergevesinde azaltilnug bir Ozen 1gtuii getirilmistir. Aynca bkz. Boels, s. 141; Wagner, s. 602.
[Y1l 2017 196
AYIPLI MAL-SOZLESMEDEN DONME HAKKI
hatta bedel indirimi hakkini dahi kullanlamamaktadir 50. Bu gergevede Fran- siz Hukuku'nda mahn beklenmeyen hal (casfortuit) nedeniyle ortadan kalkti- Ai durumlarda, iade hasanna alici katlanacaktir.
Fransiz Medeni Kanunu'nda malm kaza nedeniyle ortadan kalktiki hal- lerde alicinin donme hakkimn kullanamamast kurahnin benimsenmig olmasi doktrinde eleqtirilmektedir. Doktrinde bazi yazarlar, satim konusu mahn kaza nedeniyle veya alicinin kusurlu bir davramqi sonucunda ortadan kalkt~im hal- lerde de bedel uzerinden iade ytkiml1tilhi~intin yerine getirilmesi gartlyla al- cinin sizlemeden donebilmesinin gerektigini savunmaktadirlar 51.
C- Viyana Satim SIzlegmesi (Convention on Contracts for the International Sales of Goods)
Yukarida ortaya koydugumuz duzenlemelerden farkh olarak, CISG'de iade imkinsizhgl 52 halleri tek tek sayimak suretiyle bunlarmn donme hakki- n kullanmilmast uzerindeki etkileri belirlenmemistir. CISG md. 82'ye gore, alicinin donme hakkimn (rescission of conractlavoidance) kullanabilmesi igin, satim konusu mali biiyiik 01tide teslim aldiki koqullarda geri verebilecek du- rumda olmasi gerekmektedir53. Bu gergevede, Viyana Satim Sozlegmesinde satim konusu mahn aynen iadesinin mdmkun olmamasi hali genel olarak
(50) BK-Giger, Art. 207 OR, N. 8; Wagner, s. 597.
(51) Aynntilibilgi iginbkz. Hornung, s. 130.
(52) CISG anlanundaiadeinidnsizligl"teslimaling~olanmallann"i adeedilememesini ifade ettiginden, ahcimn dnme hakkim kullandiginda aym tirdeki farkli mallan iade etmesi soz konusu olamaz. Aksi halde ahclya spekilasyonda buluma hakki tammnin olurdu. Bkz.
Fountoulakis, C.: Madde 81-84, Milletlerarasi Mal Satimine Iliskin Sozlegmeler Hakkinda Birlegmi$ Milletler Antlaymasi (Viyana Satim Sozleamesi) Serhi, ed. Ingeborg Schwenzer ve Pinar Qaglayan Aksoy, Istanbul 2015, Art. 82 CISG, N. 5; AMi-KOlHuber, Art. 82 CISG, N. 3; Weber, Art. 82 CISG, N. 6; Enderlein, F. Maskow, D.: International Sales Law, Oceana Publications 2002, Art. 82 CISG, Nr. 2.2.
(53) CISG'e gore sozleameden domne amnda main bWiyik 1ilide teslim alinan kogullarda geri verilebilir olup olmadigi 6nemlidir. Alici sozleameden domne hakkim kullandiktan sonra malda meydana gelen esasli degigiklikler sozleameden domne hakkimn kullamlnmasina etki etmez. Stiphesiz bu dunimda ortaya glkan zarann alici tarafindan tazmin edilmesi gerekmektedir. Ferrari, Art. 82 CISG, Rdnr. 2; Magnus, U.: Staudinger BGB Wiener UN-Kaufrecht (CISG), Sellier- de Gruyter 2005 (Staudingerlagnus), Art. 82 CISG, N. 15;
AMu-KOHuber, Art. 82 CISG, N. 6; Weber, Art. 82 CISG, N. 1; Zuber, Art. 82 CISG, N. 6;
Huber, s. 212. Aksi gortite: EnderleinlMaskow, Art. 82 CISG, Nr. 1.3.
C. XXXIII Sa. 3] 197
BATIDER/GAGLAYAN AKSOY
ddnme hakkinin kullanilmasina bir engel olarak dizenlenmistir. Diger bir ifadeyle satim konusu main -biyik dlide teslim alindigi ginki durumun- da54- saticiya jade edilmesi, sdzlemeden ddnme hakkinin kullanilmasinin 6n koquludur55. Bu 9ergevede, gdre malm degerini artiran veya degeri izerinde bir etki meydana getirmeyen dekiviklikler sdzlemeden ddnme hakkinin kul- lanilmasina engel tekil etmemektedir 56.
Hemen belirtelim ki, alicinin satim konusu mali biyik d19ide aldigi gulnkul durumunda saticiya jade edemedigi hallerde sdzlemeden ddnme hakki- m1 kullanamayacak olmasi, mutlak bir kural degildir. CISG md. 82/f 2'de sayl- lan ip durumda, jade borglusu alici mali biyfk d19ide teslim aldigi gulnkul ko- qullarda jade edememesine ragmen sdzlegmeden ddnebilmektedir. CISG md.
82/f 2'de57 yer alan ilk istisna, main alicinin teslim aldigi gulnkul koqullarda iade edilmesinin alicinin bir davranii veya ilimali olmaksizin imkinsizlastigi hallere iliqkindir. Ikinci istisna, ayiba karqi tekefflil hikimlerine baqvuru garti olan muayene kilfetinin yerine getirilmesi sirasinda malm ortadan kalkmasi veya kItulegmesi halidir. Son olarak mal ticari hayatin olagan akii iinde yeniden satilmly veya alicinin ayipli ifanin farkina vardigi veya farkina var- masi gereken zamandan dnce kullanlmig ya da gekli dekistirilmise, alici mali aynen jade edememesine karqilik sizlegmeden ddnebilecektir.
Doktrinde hakli olarak igaret edildigj iizere Viyana Satim Sdzlemesi'nde alicinin mali jade edemedigi hallerde sdzlegmeden ddnme hakkini kullanama- masi kuralina getirilen istisnalann genig 9apta dizenlenmig olmasi, adeta istis- nalan kural haline getirmig ve alicinin 9oku halde jade borcundan kurtularak
(54) Malda meydana gelen degigikligin Onemli/esash bir degigiklik olup olmadigimn objektif esaslara gOre belirlemnesi gerekmektedir. Staudinger/Magnus, Art. 82 CISG, N. 6;
Ferrari, Art. 82 CISG; Rdnr. 7; Mvia-KO/Huber, Art. 82 CISG, N. 4; Zuber, Art. 82 CISG, N. 5.
(55) Venturi, S.: Commentaire Romand, Chevenoz. Werro, Code des Obligations Art.
1-529, s. 1101.
(56) Staudinger/Magnus, Art. 82 CISG, N. 8; Ferrari, Art. 82 CISG, Rdnr. 6.
(57) CISG md. 82/f.2'de yer alan istisnalar simrlay1cl olarak sayllnm olup kiyas yoluyla genisletilmesi mulmikun degildir. Bkz. Ferrari, Art. 82 CISG, N. 8.
(58) Bir mahkeme kararinda, alicimn kendisine teslim edilen kablolari muayene etmek amaghi galatirmasi sonucunda kablolarda md. 82(2) (b)'de belirtildigi gibi bir ortadan kalkma veya kittilegme meydana gelmeni, tersine degerini artirm bile olsa bu haiim uygulanacak ve alici sozlegmeden ddnebilecektir. Bkz. CLOUT case No. 235 [Bundesgerichtshof, Germany, 25 June 19971.
[Y1l 2017 198
AYIPLI MAL-SOZLE$MEDEN DONME HAKKI
sdzlemeden ddnebilmesine yol agmitir59. Bunun sebebi, dnemli bir borca aykirilikla sdzlemeyi ihlal eden saticinin, main ortadan kalkmasi halinde ri- zikoyu aliciya nazaran daha genig 9apta taqimasi gerektiginin diginilmesidir.
CISG md. 82/2/a'ya gdre "satim konusu mal alicinin fiil veya ihmalin- den kaynaklanmayan nedenlerle ortadan kalkarsa" alicinin mali biyik d19ide teslim aldigi ginki koqulda jade edememesine ragmen sdzlemeden ddnmesi muimkindir. Main kendi ayibi nedeniyle ortadan kalktigi durumlarda da ali- cinin fiili veya ihmali bu ayiba yol agmaktadir60. Bu nedenle main kendi ayibi nedeniyle ortadan kalktigi hallerde alici sdzlemeden ddnebilecek ve saticidan satim bedelini geri isteyebilecektir. Madde metninde aikga belirtilmemekle birlikte, alicinin main tamamen ortadan kalkmadigi hallerde maldan elinde kalani saticiya jade etmesi gerekecektir.
Bu dizenlemenin amaci, main ortadan kalkmasina saticinin sdzleme- ye aykiri davraniinin (ayipli mal teslim etmis olmasinin) sebebiyet verdigi hallerde, jade hasanna bu aykinliga sdzlemeye aykin davranarak sebebiyet veren saticinin katlanmasini saglamaktir61. Bdylece satici main sdzlemeye aykiri dzellikler taqimasinin sonucu olarak ortaya 9ikan risklere de katlanmly olacaktir.
CISG md. 82/2/a'ya gdre, main alicinin aldigi ginki koqullarda jade edilmesinin alicinin bir davranii veya ihmali olmaksizin imkinsizlastigi durumlarda alici sdzlemeden ddnebilmektedir. Satim konusu main micbir sebep veya beklenmeyen hal nedeniyle ortadan kalktigi durumlarda, alicinin kendi filli veya ihmalinden kaynaklanan bir jade imkinsizligi sdz konusu de- gildir. Bu gibi durumlarda main ortadan kalkmasi alicinin hdkimiyet ve etki 9evresi diinda gergeklemigse ve bu sonug alici in dngrilebilir veya tn- lenebilir degildir. 0 halde CISG md. 82/2/a'ya gdre malm micbir sebep veya beklenmeyen hal nedeniyle ortadan kalktigi durumlarda alici sdzlemeden ddnme hakkini kullanabilecek ve jade hasarina satici katlanacaktr62. CISG
(59) Benzer gortite bkz. Hornung, R/Fountoulakis, C.: Konunentar zum Einheitlichen UN-Kaufrecht, 5. Aufl., Minih2008, Art. 82, N. 10; Boels, s. 153; Staudinger/Magnus, Art. 82 CISG, N. 16; Weber, Art. 82 CISG, N. 2; Enderlein/Mvaskow, Art. 82 CISG, Nr. 1.2.
(60) Hornung/Fountoulakis, Art. 82, N.13; Boels, s. 22; Ferrari, Art. 82 CISG, N. 10;
Mvi-KO/Huber, Art. 82 CISG, N. 14; Weber, Art. 82 CISG, N. 17; Zuber, Art. 82 CISG, N. 10.
(61) Hornung/Fountoulakis, Art. 82, N. 10; Boels, s. 126.
(62) Hornung/Fountoulakis, Art. 82, N.10; Staudinger/Magnus, Art. 82 CISG,
C. XXXIII Sa. 3] 199
BATIDER/QAGLAYAN AKSOY
md. 82/2/a hukmunde yer alan istisnalarin son derece genig gaph olmasi ne- deniyle bu duzenleme de TBK md. 228'e paralel sonuglar ortaya glkmasina neden olmaktadir6 3.
D- Hukukun Yeknesaklaptiridmasini Dizenleyen Diger Metinlerdeki Durum
PECL'a (Principles ofEuropean Contract Law/Avrupa Sjzlegme Huku- ku Prensipleri) gare64, iadenin imkinsiz hale geldigi durumlarda da alici soz- lemeden donme hakkini kullanabilecektir. Aynen iadenin yapilamadigi du- rumlarda, bedel uzerinden iade esasi benimsenmistir. PECL md. 9: 309'a gore sozlemenin sona ermesiyle ifa ettigi edimi geri alamayan taraf (...) edimin karqi taraf iWin degeri oraninda makul bir bedel talep edebilir. Belirtmek ge- rekir ki, mahn kaza nedeniyle ortadan kalkt~im durumlarda iade hasanna iade borglusunun katlanmast gerektigi hususu bugun artik kabul edilen bir esas olmasina ragmen, bu hususa PECL'da aikga yer verilmemig olmasi doktrinde eleqtirilmektedir65.
PICC'de (Principles of International Commercial Contracts/Ulus- lararasi Ticari Sjzlegme Prensipleri) de aynen iadenin mumkun olmadigi durumlara ilikin ayn bir hukum yer almaktadir. PICC md. 7.3.6(1)'e gore, aynen iadenin uygun olmadigi veya makul olmadigi hallerde, uygun olduku takdirde66 bedel uzerinden iadede bulunularak sozlemeden donulebilecektir.
Burada edimin yerine odenecek olan bedel, ifanmn degeri kadar olacaktir. Bu gergevede, maln ayibi nedeniyle ortadan kalktigi durumlar dimnda, iade borg- lusu alicinin mahn degerini jade ederek sozlemeden donebilecegi sonucuna varmak mumkundur.
N.21; Ferrari, Art. 82 CISG, N. 10; Mi-KO/Huber, Art. 82 CISG, N. 14; Boels, s. 136, 152;
Weber, Art. 82 CISG, N. 18; Zuber, Art. 82 CISG, N. 11. CISG md. 82 haikmi, sizlegmeden donme halinde yalmzca saticimn malm kaza veya micbir sebep riskini tayldigi risk dagilnu mekanizmasimnbir pargast olarak degerlendirilmektedir. Bkz. CLOUT case No. 422 [Oberster Gerichtshof, Austria, 29 June 1999], Unilex.
(63) Bkz. Honsell, Vertragsverletzung, s. 354.
(64) Yeknesaklastirma projeleri hakkmnda aynntill bilgi igin bkz. Aksoy, H. C:
Impossibility in Modem Private Law, Switzerland 2014, s. 93 vd.
(65) Bkz. Zimmermann, Restitutio, s. 722.
(66) lade inkansizligmn sebebinin temeli saticimn olmadigi tim durumlarda, alicimn bedel izerinden iadede bulunmas "uygun" olacaktir. Bkz. Honsell, Lebendiges, s. 230.
[Y1l 2017 200
