Programma 13 december 2018
1 Inloop met koffie/thee 14:00-14:30 Allen
2 Welkom en opening 14:30-14:40 Enduris
3 Presentatie resultaten en werkwijze werkgroep 14:40-15:30 D-Cision
4 Koffie/theepauze 15:30-15:50 Allen
5 Vragen en discussie 15:50-16:30 Allen
6 Vervolg 16:30-16:45 Allen
7 Afsluiting en borrel 16:45-18:00 Allen
1
ONTSLUITINGSSTUDIE
SCHOUWEN-DUIVELAND EN THOLEN
EINDPRESENTATIE PROJECTGROEP
Stephan Aerts (Enduris) Abe van Dam (Stedin) Ruben van Dinteren (TenneT)
Peter Kwakman (TenneT) Jaap Moerland (Enduris) Robert van der Peet (Stedin)
Jos Meeuwsen (D-Cision)
Presentatie projectgroep: handen op elkaar
3
Ruben van Dinteren (TenneT) is niet afgebeeld.
Planning
Ontwikkeling aandeel hernieuwbare energie in energiemix
5
2020 14% doelstelling
6,6%
“It’s a tough climb.”
Ontwikkeling SDE+ subsidie beschikkingen
Contouren concept Klimaatakkoord: in 12 jaar tijd enorm presteren!
7
Jaar Wind op zee [GW]
Wind op land [GW]
Zon PV [GW]
Totaal [GW]
2018 1,0 3 3 7
2021 2,4 4,2 7 ±14
2024 4,5 5,5 12 ±22
2027 6,6 6,8 17 ±31
2030 11,5 8 22 ±41
+7 +8 +9 +10
Zon PV : wind op land ≈ 2,5 : 1
Ontwikkeling belasting versus duurzaam vermogen 22
3
2018 3 Bron: KCD TenneT 2016
1
7
2021 2,4
2024 4,5
12
2027 6,6
17
11
2030 4
6
7
8
Gebied en taakstelling projectgroep
9
Op zoek gaan naar die oplossing met … o de laagste maatschappelijke (spijt)kosten
o die nodig is om de verwachte initiatieven te faciliteren
o in de regio’s Schouwen-Duiveland, Tholen en de omliggende ring van 150 kV stations
Snelle opkomst aangevraagde aansluitcapaciteit zon PV op land
1% van 148 km2 (1,22 x 1,22 km)
Inventarisatie klantvragen
Bijzonderheden
o Gemeente Schouwen-Duiveland wil geen extra wind op land meer toestaan.
o Prognoses voor Tholen ambitieus dankzij duidelijk gemeente beleid.
o 200 MW op Tholen ≈ 150 hectare ≈ 1,22 bij 1,22 km ≈ 1% van landoppervlakte gemeente Tholen.
o Op Tholen is de transportbehoefte het grootst terwijl de beschikbare
transportcapaciteit daar het kleinst is
Bestaande en toekomstige knelpunten 50 kV noordring
Bestaande capaciteitsknelpunten
o 50 kV verbindingen naar Tholen o 10 kV velden Zierikzee (hal is vol)
o 150 kV velden Bergen op Zoom (station is vol)
o …
Toekomstige capaciteitsknelpunten
o Alle 50 kV verbindingen 50 kV noordring o Trafocapaciteit 50/10 kV Tholen (invoeding) o Trafocapaciteit 50/10 kV Zierikzee (invoeding) o Trafocapaciteit 50/10 kV Oosterland (invoeding) o Trafocapaciteit 50/10 kV Kruiningen (belasting) o 10 kV velden Tholen (hal is vol)
o 10 kV velden Oosterland (hal is vol)
o Belastbaarheid 10 kV installatie Tholen (45 MVA) o Belastbaarheid 10 kV installatie Zierikzee (45 MVA)
o …
Bestaande kwaliteitsknelpunten
o Geoxideerde olie in 50 kV verbinding Gse-Zrz1 o Hoge concentraties gassen in kabel Gse-Zrz2
o …
Toekomstige kwaliteitsknelpunten
o 50 kV oliedruk kabels
o 50 kV waterkabels (impact van falen zeer groot) o 50 kV COQ installaties
o 10 kV installatie Zierikzee (onderhoudbaarheid)
o …
Bestaand Toekomstig
Risicoprofiel: “Zekere risico’s bestaan niet, dat zijn gewoon bestaande problemen.”
13
VRIJWEL ONMO- GELIJK
ONWAAR-
SCHIJNLIJK MOGELIJK WAAR-
SCHIJNLIJK GEREGELD JAARLIJKS MAANDE-
LIJKS DAGELIJKS PERMANENT
VEILIGHEID KWALITEIT DUURZAAMHEID ECONOMIE IMAGO STAKEHOLDER RELATIE
Nooit eerder van gehoord in
industrie (< 0,0001/jr)
Wel eens van gehoord in
industrie (> 0,0001/jr)
Meerdere malen binnen industrie (> 0,001/jr)
Wel eens gebeurd binnen DNWB
B.V.
(> 0,01/jr)
Meerdere malen gebeurd binnen DNWB B.V.
(> 0,1/jr)
Een tot enkele malen per jaar binnen DNWB
B.V.
(> 1/jr)
Een tot enkele malen per maand
binnen DNWB B.V.
(>10/jr)
Een tot enkele malen per dag binnen DNWB
B.V.
(>100/jr)
Een tot enkele malen per dag binnen een regio van DNWB B.V.
(>1000/jr)
CATA-
STROFAAL Meerdere doden
> 10.000.000 vbm, marktfacilitering > 1
maand uitval
> 350.000 ton CO2
Schade groter dan:
€ 5.000.000
Internationale commotie,
> 30.000 KV klachten of
> 1.000 GV klachten
Actieve tegenwerking V L M H ZH O O O O
ERNSTIG
Ongevallen met dodelijke afloop of zeer
ernstig letsel
1.000.000 tot 10.000.000 vbm, marktfacilitering 1 week tot 1 maand uitval
35.000 tot 350.000 ton CO2
Schade van:
€ 500.000,- > € 5.000.000
Nationale commotie, 3.000-30.000 KV klachten of 100-1.000
GV Klachten
Passieve tegenwerking V V L M H ZH O O O
BEHOOR- LIJK
Ongevallen met ernstig letsel met verzuim
100.000 tot 1.000.000 vbm, marktfacilitering 24 uur tot 1 week uitval
3.500 tot 35.000 ton CO2
Schade van:
€ 50.000,- > € 500.000
Regionale commotie, 300-3.000 KV klachten of
10-100 GV Klachten
Geen actieve steun V V V L M H ZH O O
MATIG
Ongevallen met lichte verwonding met
verzuim
10.000 tot 100.000 vbm, marktfacilitering 4- 24
uur uitval
350 tot 3500 ton CO2
Schade van:
€ 5.000,- > € 50.000
Lokale commotie, 30- 300 KV klachten of 1-10
GV klachten
Verminderde actieve
steun V V V V L M H ZH O
KLEIN
Ongevallen met gering letsel / EHBO zonder
verzuim
1.000 tot 10.000 vbm, marktfacilitering 1-4 uur
uitval
35 tot 350 ton CO2
Schade van:
€ 500,- > € 5.000
Niet openbare commotie, 3-30 KV klachten of 1 GV Klacht
Bespreekpunt en handhaving actieve
steun V V V V V L M H ZH
VERWAAR- LOOSBAAR
Ongeval zonder letsel (hinder)
100 tot 1.000 vbm, marktfacilitering < 1
uur uitval
< 35 ton CO2
Schade kleiner dan:
500,-
Interne commotie, minder dan 3 KV
klachten
Beperkte invloed, handhaving actieve
steun V V V V V V L M H
VEILIGHEID KWALITEIT DUURZAAMHEID ECONOMIE IMAGO STAKEHOLDER RELATIE
V V ZH V ZH H
0 k€/jaar 0 k€/jaar 5.000 k€/jaar 0 k€/jaar 5.000 k€/jaar 500 k€/jaar CAPACITEITSTEKORT IN 50 KV NOORDRING
Als gevolg van de energietransitie ontstaat er binnen enkele jaren een tekort aan elektrische transportcapaciteit
voor het aansluiten van nieuwe wind- en zonneparken op de eilanden Schouwen-Duiveland en Tholen
RISICO
ZEER HOOG
10.500 k€/jaar
*) 100 MW PV • 800 uur/jaar = 80 GWh/jaar
Vermeden CO2uitstoot: 80 miljoen kWh/jaar • 500 gr/kWh = 40.000 ton/jaar
*)
Bron: Risicomatrix Enduris
Afwegen beheersmaatregelen
Evenwicht In balans Beheers
kosten
Overbezorgd Risico mijdend
Inefficiënt
Overmoedig Risico zoekend Onverantwoord
Risico Beheers Risico
kosten
Beheers kosten
Risico
Met een kanon op een
Met een proppeschieter een olifant tegemoet
Scenario’s
1. Contouren concept Klimaatakkoord en uitwerking in CE Delft-rapport leidend
– Laag: 49% CO2 reductie in 2030 – Midden: 55% CO2 reductie in 2030 – Hoog: Extra CO2reductie in 2030
2. Aansluiten bij geplande ontwikkelingen in het gebied
3. Scope gericht op 2040 ruim 20 jaar vooruit kijken/plannen
15
Zon PV : wind ≈ 2,5 : 1
Ontwikkeling van Zon PV is bepalend voor het netontwerp!
Integratie van klantvragen in scecario’s
250
300
225
Opmerkelijk
o In 4 v/d 6 regio’s overtreffen nieuwe klantvragen het hoogste scenario
17
Ontwikkeling productiecapaciteit in Zeeland
870
500
Max. vraag in MW (≤ 150 kV) Aanbod in MW (≤ 150 kV) Aanbod in MW (380 kV) 1400
1400
Zeeland
West-Brabant Zuid-Holland Zuid
IJmuiden Ver (50%)
Borssele I t/m IV
Sloecentrale
2000
Export 225
Ontwerp alternatieven gebaseerd op: 100% PV + 25% wind op land
Pontwerp Pmax, wind
Pmax, zon
Pmax, totaal
Pmax,wind= 100 MW Pmax,zon = 250 MW
Pontwerp= 275 MW (250 +0,25•100)
o Pmax,totaal: 333 MW(121%•Pontwerp)
o # uren overbelasting: 16 uur/jaar (0,18% van 8.760) o Max. # aaneengesloten uren overbelasting: 5 uur o Totaal opgewekte energie: 509 GWh
o Geleverde energie boven Pontwerp: 0,9 GWh (0,18%)
o Zon PV en wind op land zijn vrijwel mutueel exclusief
o Transporten gebaseerd op extrapolaties van gemeten 15 minuten waarden over 2015
• Windpark Haringvlietdam
• Zonnepark Klepperstee
Verband tussen vermogen, afstand en gangbaar spanningsniveau
1 2 5 10 20 50 100 200 500 1.000
1 10 5
2 50
20 100 200 500 1.000
Afstand [km]
Vermogen [MW]
1.600A ≈ 400 MW
150 kV
50 kV 800A ≈ 12,5 MW
800A ≈ 25 MW
1.200A ≈ 100 MW
10 kV 20 kV 30 kV 1.000A ≈ 50 MW
19
Transportvraagstuk Schouwen-Duiveland en Tholen
Alternatieven
# Scenario Bijzonderheden Richting
0 Niets doen Geen optie Z
1 Upgraden bestaande 50 kV infra. Volledige 50 kV oplossing Z
2 Mdh-Otl 50 & Tln-Rll 150 Deels 50 kV en deels 150 kV oplossing N & ZO 3 Mdh-Otl 150 & Otl-StA 50 Deels 50 kV en deels 150 kV oplossing N 4 Mdh-Otl 150 & Tln-Rll 150 Oosterland-Zierikzee op 50 kV N & ZO 5 Mdh-Otl 150 & Tln-Rll 150 Oosterland-Zierikzee op 20 kV N & ZO 6 Mdh-Otl 150 & Tln-Rll 150/380 Zie 5, extra aansluiting op Rilland 380 kV N & ZO 7 Mdh-Dsr 150 & Tln-Rll 150 Zie 5, maar Dreischor i.p.v. Oosterland N & ZO 8 Mdh-Otl 150 & Tln-BoZ/Dtl 150 150 kV ringsluiting Dinteloord-Bergen op Zoom N & O 9 Otl-Ovm 150 & Ovm-Dtl 150 Alles naar Dinteloord/Roosendaal O 10 Otl-BoZ 150 & Tln-BoZ 150/380 Alles naar “Europese elektrische snelweg” O
Ovm: Oud-Vossemeer
Beoordeling alternatieven
Long list
Short list
0.
…
1.
….
2.
…
3.
….
4.
…
Kwalitatieve beoordeling
Brons Zilver Goud
2 1 3
… …
Kwantitatieve beoordeling
Alternatieven
21
Kwalitatieve beoordeling: indicatieve investeringskosten
Dure waterkruisingen
180 160
Dure waterkruisingen
180 160
Uitkomsten kwalitatieve beoordeling
23
Kwalitatieve beoordeling 1. Upgraden bestaande infra 2. Mdh-Otl50 & Tln-Rll150 3. Mdh-Otl150 & Otl-StA50 4. Mdh-Otl150 & Tln-Rll150 5. Mdh-Otl150 & Tln-Rll150 6. Mdh-Otl150 & Tln-Rll150/380 7. Mdh-Dsr150 & Tln-Rll150 8. Mdh-Otl150 & Tln-BoZ/Dtl150 9. Otl-Ovm150 & Ovm-Dtl150 10. Otl-Kkt150 & Tln-Kkt150 & BoZ380
Indicatieve kostenraming L K L K J K L J K J
Haalbaarheid qua planning K K K K K K K K K L
Toekomstvastheid L L L K K J K K K J
Oplossen bestaande knelpunten J J J J J J J J J J
Introductie nieuwe middenspanning J J J J J J J J J J
TOTAAL K J K JJ JJJ JJJ J JJJ JJ JJJ
Nader onderzoek Nee Nee Nee Nee Ja Ja Nee Ja Nee Ja
*) Alternatief 6 valt af vanwege te hoge investeringskosten (> € 160 miljoen)
*)
Alternatief 5: eindbeeld behorend bij scenario Hoog*)
Otl50
66 kV 50 kV
10 kV Bestaande infrastructuur
150 kV
20 kV
Tln150
2x300 14 km 380 kV
Rll150 2x300
17 km Mdh150 1x300
18 km
Otl150
0,5 km 0,5 km
Gvt150
4 km
Otl20
Zrz10 4x100
2x40 9 km
Otl10 Tln10
4x100
2x40 8 km
Otl50
66 kV 50 kV
10 kV Bestaande infrastructuur
150 kV
20 kV
Tln150
1x300 6 km 380 kV
BoZ150 2x300
17 km Mdh150 1x300
18 km
Otl150
Otl20
1x300 15 km Dtl150
Wdt150 0,5 km 0,5 km
4 km Gvt150
0,5 km
Zrz10 4x100
2x40 9 km
Otl10
4x100
Tln10 2x40 8 km
Alternatief 8: eindbeeld behorend bij scenario Hoog*)
25
*) In geval van realisatie zal worden gekozen voor een gefaseerde aanleg, d.w.z. starten met “transformatoren op steel”
en vervolgens uitbouwen naar een volwaardig 150 kV station mits noodzakelijk.
Alternatief 10: eindbeeld behorend bij scenario Hoog*)
66 kV 50 kV
10 kV Bestaande infrastructuur
150 kV
20 kV
225
380 kV
BoZ380
Kkt150
Otl150 2x300 23 km 1,0 km
Otl10 2x40
9 km
4x100
Otl20 Tln10
4x100
2x40 11km Tln20
0,5 km 2 km
4x100 0,5 km
Kwantitatieve beoordeling: investeringsprognose scenario Hoog
27
Brons
o NCW’s (IRV=3,6%)
o Min. max. spijt
o De Bayes
o TOTAAL
Totaal beoordeling
Laag Midden Hoog
Alternatief NCW [M€] NCW [M€] NCW [M€] Ranking
5. Mdh-Otl150 & Tln-Rll150 136,1 137,0 140,4 3
8. Mdh-Otl150 & Tln-BoZ/Dtl150 128,3 129,2 131,8 2
10. Otl-Kkt150 & Tln-Kkt150 & BoZ380 117,4 118,3 122,7 1
Minimum 117,4 118,3 122,7
Alternatief Laag Midden Hoog Ranking
5. Mdh-Otl150 & Tln-Rll150 18,7 18,7 17,6 3
8. Mdh-Otl150 & Tln-BoZ/Dtl150 10,9 10,9 9,1 2
10. Otl-Kkt150 & Tln-Kkt150 & BoZ380 0,0 0,0 0,0 1
20% 60% 20%
Alternatief Laag Midden Hoog Ranking
5. Mdh-Otl150 & Tln-Rll150 3
8. Mdh-Otl150 & Tln-BoZ/Dtl150 2
10. Otl-Kkt150 & Tln-Kkt150 & BoZ380 1
Aantal punten per alternatief per methode NCW De Bayes MMS Totaal
5. Mdh-Otl150 & Tln-Rll150 3 3 3 9
129,6 119,0
Minimale maximale spijt (MMS) Scenario
De Bayes
137,5
Alternatief 10: Otl-Kkt150 & Tln-Kkt150 & BoZ380
Voorkeursalternatief
66 kV 50 kV
10 kV Bestaande infrastructuur
150 kV
20 kV
225
380 kV
BoZ380
Kkt150
Otl150 2x300 23 km 1,0 km
Otl10
Zrz10 2x40 9 km
4x100
Otl20 Tln10
4x100
2x40 11km Tln20
0,5 km 2 km
4x100 0,5 km
29
Beheersmaatregelen versus risico
Risico positie:
10,5 M€/jaar Beheers-
kosten:
7 M€/jaar
WACC-waarde: 4%
Afschrijvingstermijn: 40 jaar
Investeringssom van circa € 140 miljoen komt overeen met circa € 7 miljoen per jaar.
factor 20
Bijkomende voordelen voorkeursalternatief
o Inpassing in open overwegend agrarisch landschap
o Geen verdringing/verlegging van transporten in bestaande 150 kV netten o Hoogste score op toekomstvastheid (t.o.v. andere alternatieven)
o Volop uitbreidingsmogelijkheden
o Directe ontsluiting op Europese elektrische snelweg
o Creatie van extra 150 kV velden in omgeving Bergen op Zoom
300 m
200 m
2000 m Hoekmast
Groeimodel alternatief 10 voor scenario Midden
Otl20 2x100
2021 Midden 2024 Midden
2x100
Tln20
3x100
Zrz10 2x40 9 km
Otl10 Otl150
2x100 2x100
Tln20
Tln10 2x40 11 km Kkt150
BoZ380
2x500
2x300 23 km
1 km
2x100 2 km 0,5 km
2x500
2x300 23 km
1 km
2x100 2 km 0,5 km Kkt150
BoZ380
0,5 km
0,5 km
Groeimodel alternatief 10 voor scenario Midden
33
2027 Midden
148 93
2030 Midden
188 120
3x100
Tln10 2x40 11 km 3x100
Zrz10 2x40 9 km
Otl10
3x100
Zrz10 2x40 9 km
Otl10
Otl150 Otl150
2x100
Tln20
Tln10 2x40 11 km Kkt150
2x500
2x300 23 km
1 km
2x100 2 km 0,5 km
Kkt150 2x500
2x300 23 km
1 km
3x100 2 km
0,5 km
BoZ380 BoZ380
0,5 km 0,5 km
Groeimodel alternatief 10 voor scenario Midden
2033 en verder Midden
4x100
Zrz10 2x40 9 km
Otl10 Otl150
3x100
Tln10 2x40 11 km Kkt150
2x500
2x300 23 km
1 km
3x100 2 km
0,5 km BoZ380
Gtb380
Rll380
0,5 km
Programma 13 december 2018
1 Inloop met koffie/thee 14:00-14:30 Allen
2 Welkom en opening 14:30-14:40 Enduris
3 Presentatie resultaten en werkwijze werkgroep 14:40-15:30 D-Cision
4 Koffie/theepauze 15:30-15:50 Allen
5 Vragen en discussie 15:50-16:30 Allen
6 Vervolg 16:30-16:45 Allen
7 Afsluiting en borrel 16:45-18:00 Allen
35
Vragen en discussie
…
…
Zijn de prognoses van productiecapaciteit van wind op zee, wind op land en zon PV realistisch? Zie volgende dia.
…
…
Hadden we dit niet al veel eerder kunnen voorzien?
…
…
Klimaattafels: lobbyen voor mogelijkheid om voorinvesteringen in tarieven te verwerken?
…
…
Ontwikkeling belasting versus duurzaam vermogen 22
3
2018 3
PV op land Wind op land
Wind op zee Bron: KCD TenneT 2016
1
7
2021 2,4
2024 4,5
12
2027 6,6
17
11
2030
37
4
6
7
8
Vervolg
Groen licht voor uitwerken investeringsvoorstellen
Opstellen van een gezamenlijk plan van aanpak incl. planning
Gesprekken starten over verdeling investeringskosten
Verkennen van planologische inpassing i.s.m. gemeenten
• Mogelijke locatie(s) voor een nieuw 380/150 kV station Kijkuit (Bergen op Zoom)
• Mogelijke locatie(s) voor een nieuw hoogspanningsstation Tholen
• Uitbreidingsmogelijkheden 50 kV station Oosterland onderzoeken
• Tracering 150 kV kabels tussen beoogde stationslocaties
Voorbereiden aankoop van percelen grond
‘Noodmaatregelen’ voorbereiden en waar nodig toepassen
• Tijdelijk N-1 opofferen i.c.m. afspraken met nieuwe klanten
• Invoering van congestiemanagement
Afsluiting en borrel
39
Kwalitatieve beoordelingscriteria
o Indicatieve investeringskosten o J: <160 M€ of 3 goedkoopste
o K: >160 & <180 M€
o L: >180 M€
o Haalbaarheid qua planning
o J: infrastructuur op tijd gereed om alle aanvragen te kunnen faciliteren o K: infrastructuur binnen 5 jaar gereed
o L: infrastructuur pas na 5 jaar gereed o Toekomstvastheid
o J: Ontsluiting op 380 kV niveau (geen verschuiving van knelpunten op lagere netvlakken) o K: Ontsluiting op 150 kV niveau (mogelijke verschuiving van knelpunten op 150 kV niveau)
o L: Ontsluiting op 50/66 kV niveau (kans op terugkerende investeringen in extra transportkabels is hoog) o Oplossen bestaande knelpunten
o J: bestaande en toekomstige capaciteitsknelpunten worden opgelost.
o K: bestaande en toekomstige capaciteitsknelpunten worden gedeeltelijk opgelost.
o L: bestaande en toekomstige capaciteitsknelpunten worden niet opgelost.
o Introductie nieuwe (20 kV) middenspanning
