Is dit een geprinte versie?
Dan is die enkel geldig als ze overeenstemt met de elektronische versie op QDMS. 1/10
Overlijden patiënt Werkafspraak
Contactpersoon
[Contactpersoon]Geldig vanaf
[Geldig vanaf]Referentie
[Documentreferentie]Versie
[Emmaüs versie]Inhoud
1 Toepassingsgebied ... 1
2 Termen en definities ... 2
3 Werkwijze ... 2
3.1 Algemeen ... 2
3.2 Vaststellen van overlijden ... 3
3.3 Verpleegprocedure ... 3
3.3.1 Te verwittigen ... 3
3.3.2 Lijktooi ... 4
3.3.3 Familie ... 5
3.3.4 Mortuarium ... 6
3.3.5 Administratie ... 7
3.4 Transfer overledene ... 7
3.4.1 Ophalen overledene ... 7
3.4.1.1 Begrafenisondernemers met overeenkomst ... 7
3.4.1.2 Begrafenisondernemers zonder overeenkomst ... 8
3.4.2 Indien overledene niet vrij is ... 9
3.5 Aandachtspunten volgens geloofsovertuiging ... 9
3.5.1 Katholiek ... 9
3.5.2 Islam ... 9
3.5.3 Jodendom ... 9
4 Verantwoordelijkheden en bevoegdheden ... 9
5 Documentatie ... 10
6 Zoektermen ... 10
1 Toepassingsgebied
Wie moet deze werkafspraak toepassen?
Fysieke eenhe(i)d(en): verpleegeenheid, onthaal,
Functie(s): arts, verpleegkundige, zorgkundige, medewerker onthaal, sociaal werker
Op welke patiënten- of medewerkersgroep moet ze toegepast worden?
Overleden patiënt die niet hebben laten weten hun lichaam te willen schenken aan de wetenschap.
Opgelet: er bestaat een afzonderlijke procedure “Overleden baby”.
2 Termen en definities
ADT-BTR Funeral support bvba = berging - thanatopraxie - reconstructie Centrum voor Gerechtelijke Geneeskunde
BO= begrafenisondernemer ZB= zorgboulevard
3 Werkwijze 3.1 Algemeen
Het AZ Sint-Maarten beschikt niet over een vergund mortuarium waardoor een overledene maximaal 24 uur, na vaststelling van het overlijden, in het ziekenhuis mag verblijven. De overledene dient zo snel mogelijk naar een funerarium gebracht te worden.
De overledene verblijft max 3u op de kamer. (ziekenhuishygiëne)
Bij overlijden van een gehospitaliseerde patiënt worden alle afspraken via de verpleegeenheid geregeld; bij ambulante patiënten die overlijden neemt de eenheid Spoedgevallen de verpleegprocedure op zich.
De keuze van begrafenisondernemer (BO) komt toe aan de nabestaanden. De aangeduide BO dient de overledene binnen de 16u na vaststelling van het overlijden te komen ophalen.
Indien binnen de 16 uur na overlijden geen begrafenisondernemer werd
aangeduid, contacteert een medewerker van ‘Onthaal en inschrijvingen ZB’ ADT- BTR om de overledene naar het stedelijk funerarium over te brengen of toch naar het funerarium van een begrafenisondernemer indien ADT-BTR hiervoor ondertussen de opdracht kreeg van betrokken begrafenisondernemer.
BO die gecontacteerd wordt door de familie en het vervoer zelf uitvoert, neemt onmiddellijk contact met het onthaal van het ziekenhuis op 015 892038 om door te geven wanneer ze de overledene zullen komen ophalen, om te vermijden dat ADT-BTR onnodig wordt ingeschakeld door het onthaal, ook als het interval van maximaal 16u zou worden overschreden.
Er mag geen enkele overledene rechtstreeks op de eenheid afgehaald worden. Begrafenisondernemers komen dus NIET op de verpleegeenheden!
(Uitzondering mogelijk bij lichaamsschenking aan de wetenschap) Schematische voorstelling proces:
Is dit een geprinte versie?
Dan is die enkel geldig als ze overeenstemt met de elektronische versie op QDMS. 3/10
3.2 Vaststellen van overlijden
De verantwoordelijke (assistent) arts stelt het overlijden vast en vult onderstaande documenten in.
Bij onduidelijkheid raadpleeg toolset voor verantwoordelijke beddenwacht.
o attest Formulier III C of D (personen jonger dan 1 jaar) OPGELET alleen origineel document, nooit een kopie
SAP nr 12794
o Formulier medisch attest overlijden N065
o Indien nodig: attest vervoer van overledene naar het buitenland F0745 Deze documenten zijn standaard in voorraad op elke verpleegeenheid.
Bij lichaamsschenking aan de wetenschap zie werkafspraak lichaamsschenking aan de wetenschap.
3.3 Verpleegprocedure 3.3.1 Te verwittigen
De verpleegkundige verwittigt:
• De familie (indien niet aanwezig)
Indien de familie niet te bereiken is, dient de sociale dienst, de huisarts of de politie verwittigd te worden.
• ‘Onthaal en inschrijvingen ZB’:
o 1stekeer: direct na overlijden
o 2e keer: bij transport van overledene naar mortuarium pat overlijdt
•vaststelling arts + documenten
•communicatie onthaal
•lijktooi
•controle pat ID
•transport
mortuarium door VP
pat in mortuarium
•documenten blijven bij overledene
•communicatie onthaal
•familie contacteert BO
•>16u in mortuarium:
onthaal contacteert ADT-BTR
ophalen overledene
•BO/ADT-BTR rijden naar leveranciersingang (achterzijde ziekenhuis) Toegang bareel en ziekenhuis met
trajectbadge in hun bezit.
•Interne route volgen en aanmelden aan onthaal ZB, ontvangst toegangsbadge
"Mortuarium", invullen register IN.
•check pat. ID bij ophaling door BO/ADT-BTR
•BO/ADT-BTR terug naar onthaal, teruggave toegangsbadge
"Mortuarium", invullen register UIT + pat ID check
•Vertrek BO/ADT-BTR
• De behandelend arts indien niet aanwezig
(bij overlijden tijdens de nacht; de arts de ochtend nadien verwittigen)
• WZC
• Verwijzende afdeling van het psychiatrisch ziekenhuis (PZ)
• Bij overlijden op spoed contacteert de onthaalmedewerker van spoed ‘Onthaal en inschrijvingen ZB’.
Het Onthaal en inschrijvingen ZB verwittigt:
De huisarts
Bij overlijden op spoed verwittigt de spoedarts de huisarts.
ADT-BTR bij verblijf >16u in mortuarium (eerst informeren op verpleegafdeling)
De medewerker ‘onthaal en inschrijvingen ZB’ noteert de gegevens in het overlijdensregister.
3.3.2 Lijktooi
De verpleegkundigen verzorgen de lijktooi op de kamer van de patiënt.
Hou hierbij rekening met de geloofsovertuiging. Probeer op voorhand bij de patiënt en/of familie te bevragen welke de geloofsovertuiging is en welke 'religieuze' symbolen zij wensen aan te brengen bij de overledene.
Zie Aandachtspunten volgens geloofsovertuiging
Is dit een geprinte versie?
Dan is die enkel geldig als ze overeenstemt met de elektronische versie op QDMS. 5/10 Indien de familie dit wenst, kunnen zij meehelpen met de lijktooi.
1. Neem proper bedlinnen
2. Patiënt scheren (indien nodig)
3. Patiënt wassen met zeep (niet afspoelen).
4. Verwijder alle sondes, katheters en drains. Een PEG-sonde of een supra-pubische sonde afklemmen.
5. Druk de insteekplaatsen goed af en plaats een proper verband.
6. Verzorgen van handen en nagels 7. Haar kammen
8. Ogen sluiten (nat kompres erop kan helpen) 9. Incontinentiemateriaal aandoen
10. Tracheostomie afkleven.
11. Kledij aandoen.
Bij een verwacht overlijden dit best op voorhand met de familie overleggen.
Vraag eventueel aan de familie zelf om de trouwring af te nemen, kan een afscheidsritueel zijn.
12. Tandprothese inbrengen en mond sluiten.
Kinsteun: SAP nr 6962
13. Overledene in lijkzak (SAP nr 2183) leggen en rits sluiten tot midden patiëntidentificatieklever aanbrengen op de lijkzak
14. ID-bandje controleren + aanlaten
15. Bed afwerken met proper linnen (bovenlaken en kussensloop) Plaats eventueel hoofdsteun onder hoofdkussen.
16. Oppervlakkige opruiming van de kamer (rust brengen in de kamer) 17. Belet-lichtje laten branden
18. Eventueel symbolen aanbrengen ifv geloofsovertuiging van de overledene.
19. Familie uitnodigen om terug naar de kamer te komen, tijd geven om te groeten en afscheid te nemen
Persoonlijk gerief van patiënt door/samen met familie inpakken
3.3.3 Familie
Condoleer de familie en geef hen de kans om hun verdriet te uiten.
Stel een ruimte, telefoon en koffie beschikbaar.
Afscheid nemen kan tot max 3u na overlijden. Enkel op de kamer, niet in mortuarium van het ziekenhuis.
Informeer de familie en overhandig informatiekaartje.
o het AZ Sint-Maarten beschikt niet over een eigen mortuarium o keuzevrijheid begrafenisondernemer
De familie beslist zelf naar welk funerarium de overledene wordt gebracht.
o Deze overbrenging naar het funerarium dient te gebeuren binnen de 16u na het overlijden en dit conform de wettelijke reglementering.
o Indien de overbrenging niet binnen de 16u na overlijden kan gebeuren wordt de overledene overgebracht naar het stedelijk funerarium. Hiervoor doet het ziekenhuis beroep op de dienstverlening van ADT-BTR.
Overhandig persoonlijke bezittingen van de overledene o Identiteitskaart
o Eigendommen, kledij,…
o Waardevolle voorwerpen: ontvangstformulier invullen en laten tekenen door familie. Dit document aan het verpleegdossier toevoegen.
o Indien er geen familie aanwezig is worden de persoonlijke bezittingen tijdelijk bewaard op de verpleegeenheid (eventueel in kluis).
Indien deze niet opgehaald worden contacteer de sociale dienst.
De sociaal werker bezorgt cash geld van de overledene zonder verwanten aan de dienst facturatie.
3.3.4 Mortuarium
De overledene moet binnen de 3u na overlijden naar het mortuarium van het ziekenhuis gebracht worden.
Bij het lichaam van de overledene moeten volgende stukken bewaard blijven:
o 2 patiëntidentificatieklevers (1 voor identiteitscontrole door BO/ADT- BTR aan onthaal).
o De ingevulde documenten blijven ten allen tijde bij het lichaam
attest Formulier III C of D (personen jonger dan 1 jaar)
formulier medisch attest
o Prothesen die eigendom zijn van de overledene
o Persoonlijke bezittingen van de patiënt dienen op de verpleegafdeling rechtstreeks aan de familie van de overledene overgedragen te worden.
In geval de nabestaanden toch wensen dat sommige items bij het lichaam blijven, bv. juwelen, dient formulier "verklaring persoonlijke bezittingen bij overledene" ingevuld te worden.
Overbrenging naar het mortuarium o Leg een laken over het lichaam
o Breng de overledene (in bed) naar het mortuarium Route 958.
Gebruik de dichtstbijzijnde transport- of ziekenlift die tot het kelderniveau rijkt.
o Verbed de overledene in de autopsieruimte en installeer, eventueel mbv de tillift, de overledene op een schaal.
Opgelet: leg de overledene op de correcte manier op de
opbaartafel, met het hoofd aan de juiste zijde. Indien niet correct geïnstalleerd, dreigt het tafelblad te kantelen. Zie hiervoor
instructies geafficheerd in het mortuarium.
o Lijkzak niet sluiten
o Controleer ID-bandje en patiëntidentificatieklever.
o Controleer ID op overlijdensdocumenten en leg deze op de lijkzak.
o Breng de overledene naar de koelruimte.
o Informeer medewerker onthaal en inschrijvingen ZB over deze transfer.
Is dit een geprinte versie?
Dan is die enkel geldig als ze overeenstemt met de elektronische versie op QDMS. 7/10
3.3.5 Administratie
De verpleegkundige noteert
• In patiëntendossier:
o datum en tijdstip van overlijden
o naam, datum en tijdstip van de geïnformeerde personen
• Ontslagregistratie “overlijden” in KWS
3.4 Transfer overledene
Zie ook Taken onthaalmedewerkers na overlijden van een patiënt
Indien er geen familie is, er geen familie bereikbaar is, de familie niet kan beslissen, de overbrenging niet binnen de 16u na overlijden kan gebeuren, wordt de overledene door ADT-BTR naar de stedelijke begraafplaats gebracht.
3.4.1 Ophalen overledene
Er wordt onderscheid gemaakt tussen begrafenisondernemers die frequent overledenen ophalen in AZ Sint-Maarten en deze die zelden of uitzonderlijk een overledene ophalen.
De eerste groep betreft de begrafenisondernemers regio Mechelen. Uitzonderlijke ophaling betreft dan o.a. overledenen uit een andere regio die door een BO uit betrokken regio worden opgehaald, bv een patiënt uit Brugge die na een verkeersongeval overlijdt op IZ, wordt opgehaald door een BO uit Brugge.
3.4.1.1 Begrafenisondernemers met overeenkomst
Met de regionale begrafenisondernemers die frequent overledenen ophalen in AZ Sint- Maarten, wordt een overeenkomst (SLA) afgesloten. Zij beschikken dan ook over één of meer badges die hen toelaat zelfstandig het ziekenhuis te betreden en volgende procedure moeten volgen. Deze procedure wordt ook steeds ter plaatse toegelicht aan de BO en het te volgen traject wordt ook gegidst vooraleer ze een badge krijgen.
Volgende procedure geldt ook voor de firma ADT-BTR (cf. vervoer naar het stedelijk funerarium indien de overledene niet werd opgehaald binnen de 16u), alsook voor de vervoersfirma’s met overeenkomst die in opdracht van een begrafenisondernemer vervoer verzorgen.
1. De BO/ ADT-BTR parkeert zich thv leveranciersingang.
BO/ADT-BTR rijdt nooit aan langs de hoofdingang van het ziekenhuis. Er worden badges ter beschikking gesteld door het ziekenhuis die toegang geven tot de aanrijroute leveranciers (bareel te openen met badge), de achteringang ziekenhuis en verder naar het onthaal ZB.
2. BO/ADT-BTR meldt zich aan bij het onthaal en inschrijvingen ZB
3. De medewerker ‘onthaal en inschrijvingen ZB’ controleert de identiteit van BO/ADT-BTR (naam overledene, naam BO/ADT-BTR, eventueel ID-kaart).
4. Beiden controleren administratief de identiteit van de overledene met de eigen gegevens.
5. Overlijdenregister wordt ingevuld en getekend.
6. Medewerker ‘onthaal en inschrijvingen ZB’ verstrekt trajectbadge mortuarium. Er wordt ook een routebeschrijving naar mortuarium meegegeven.
7. In het mortuarium controleert BO/ ADT-BTR de identiteitsgegevens van de op te halen overledene op de overlijdensdocumenten, op het ID-bandje en op de patiëntidentificatieklever op de lijkzak.
8. BO/ ADT-BTR scheurt 1 van de 2 patiëntidentificatieklevers af.
9. BO/ ADT-BTR deponeert het laken in de linnenzak, laat het mortuarium proper achter, dooft het licht en sluit het mortuarium zorgvuldig af
10. Na overbrengen van de overleden in de lijkwagen begeeft BO/ ADT-BTR zich terug (te voet) naar het onthaal ZB. BO/ADT-BTR:
a. overhandigt de patiëntidentificatieklever van de meegenomen overledene.
Op basis van deze wordt de identiteit gecontroleerd. Deze sticker wordt in het overlijdensregister gekleefd.
b. geeft de trajectbadge terug.
c. vult het overlijdensregister verder in.
11. De balie verwittigt de eenheid dat de patiënt is afgehaald (indien gevraagd).
3.4.1.2 Begrafenisondernemers zonder overeenkomst
Begrafenisondernemers die geen overeenkomst hebben, beschikken ook niet over een badge. Om echter trouw te blijven aan het principe “vrije keuze” door de familie, wordt ook hen toegang verleend tot het ziekenhuis, maar dan onder begeleiding van de supervisor. Het betreft hier dus een zeer uitzonderlijke situatie. Volgende procedure wordt dan gevolgd:
1. De BO meldt zich eerst aan bij het onthaal ZB.
2. Het onthaal belt naar de supervisor die zich naar het onthaal ZB begeeft.
3. De medewerker ‘onthaal en inschrijvingen ZB’ controleert de identiteit van BO (naam overledene, naam BO, eventueel ID-kaart).
4. Beiden controleren administratief de identiteit van de overledene met de eigen gegevens.
5. Overlijdenregister wordt ingevuld en getekend.
6. De BO krijgt een leveranciersbadge aan het onthaal, wordt wegwijs gemaakt om te parkeren thv leveranciersingang. Daar wordt hij binnengelaten door de
supervisor.
Medewerker ‘onthaal en inschrijvingen ZB’ verstrekt dus GEEN trajectbadge mortuarium. De toegang tot het mortuarium wordt verleend door de supervisor met de supervisiebadge.
7. BO overhandigt de leveranciersbadge aan de supervisor. Ter info: de BO kan het domein verlaten zonder leveranciersbadge: de bareel opent automatisch in het buitenrijden.
8. In het mortuarium controleert BO met de supervisor de identiteitsgegevens van de op te halen overledene op de overlijdensdocumenten, op het ID-bandje en op de patiëntidentificatieklever op de lijkzak.
9. Supervisor scheurt 1 van de 2 patiëntidentificatieklevers af.
10. Supervisor deponeert het laken in de linnenzak, laat het mortuarium proper achter, dooft het licht en sluit het mortuarium zorgvuldig af.
11. Supervisor begeeft zich terug naar het onthaal ZB:
a. overhandigt de patiëntidentificatieklever van de meegenomen overledene.
i. Op basis van deze wordt de identiteit gecontroleerd. Deze sticker wordt in het overlijdensregister gekleefd.
b. vult het overlijdensregister verder in.
12. Supervisor levert de leveranciersbadge in aan het onthaal.
13. De balie verwittigt de eenheid dat de patiënt is afgehaald (indien gevraagd).
Is dit een geprinte versie?
Dan is die enkel geldig als ze overeenstemt met de elektronische versie op QDMS. 9/10
3.4.2 Indien overledene niet vrij is
Indien de overleden niet vrij is (omwille van gewelddadige dood, na misdaad of ongeval) noteert de verpleegkundige dit in het verpleegdossier en op de
overlijdensdocumenten die steeds bij het lichaam blijven.
De BO is op deze wijze op de hoogte van het beslag bij ophaling van de overledene. De BO mag voorlopig geen lijktooi uitvoeren en dient via de zonale politie de verdere onderrichtingen van het parket af te wachten.
3.5 Aandachtspunten volgens geloofsovertuiging
Ongeacht de geloofsovertuiging wordt aan de familie aangeboden om afscheid te nemen van de overledene, en dat binnen de tijdslimiet van 3 uur.
3.5.1 Katholiek
• De handen worden in bidhouding op het lichaam gelegd.
• Kruisbeeld, palmtakje en wijwater of kwispel, led-kaars en groetkaart op het nachtkastje plaatsen.
• De groetkaart kan door de verpleging gebruikt worden om met de familie te bidden. De kaart mag aan de familie meegegeven worden.
De groetkaart kan worden besteld B0213AV.INDD.
3.5.2 Islam
• Contacteer de intercultureel bemiddelaar.
• Belang van goede afspraken met familie om het lichaam klaar te maken voor transfer.
• Geen lijktooi.
• Lichaam afdekken met een laken
• Uitvoering van rituele wassing is in het AZ Sint-Maarten niet toegestaan.
3.5.3 Jodendom
Het lichaam wordt met een wit laken afgedekt. Aan het lichaam wordt niets gedaan (niet kleden, geen autopsie,).
4 Verantwoordelijkheden en bevoegdheden
• De behandelende arts is verantwoordelijk voor: vaststellen van overlijden en invullen van de overlijdensaktes.
Indien deze niet aanwezig is valt dit onder de verantwoordelijkheid van de aangeduide arts van beddenwacht.
• Verpleegkundige van de eenheid is verantwoordelijk voor het naleven van de afspraken bij overlijden van een gehospitaliseerde patiënt zoals beschreven in deze procedure.
o informeren en opvang van familie o informeren van WZC en onthaal o vlot verloop van de lijktooi o vervoer naar het mortuarium
o uitvoeren van de nodige administratie.
• Medewerker onthaal is verantwoordelijk voor:
o Informeren van de huisarts
o contacteren van ADT-BTR na 16u overlijden
o invullen overlijdensregister samen de begrafenisondernemer/ADT-BTR
• Begrafenisondernemer en ADT-BTR zijn verantwoordelijk voor het naleven van de afspraken zoals beschreven in de procedure.
5 Documentatie
6 Zoektermen
Eindzorg
