Seksuele gezondheid van mensen met een LVB

(1)

Seksuele gezondheid van mensen met een LVB

Marieke Reijmers

Seksuoloog NVVS/Supervisor NVVS Master - Psycholoog SKJ

Gezondheidswetenschapper www.intimiteit.nl

POAG 27 oktober 2020 www.intimiteit.nl

(2)

Waar gaan we het over hebben

• Seksuele gezondheid

• Gezonde/normale seksuele ontwikkeling

• LVB: specifieke kenmerken en aandachtspunten

• Voorwaarden seksuele gezondheid LVB

o Eigen normen en waarden

o Bespreekbaar maken seksualiteit (wie, wat en hoe?) o Eigen mogelijkheden en grenzen (PLISSIT)

o Informatie (voorlichtingsmateriaal, interventies, methodiek)

Praktijkvoorbeelden

(3)

Seksuele gezondheid (SG)

• Toestand van fysiek, emotioneel, mentaal en sociaal seksueel welbevinden (⁼ bio-psycho-

sociaal) en niet alleen de afwezigheid van ziekte, dysfunctie of gebrek (def. ^WHO)

• Hoofddoel van de seksuoloog: bevorderen van SG voor iedereen d.m.v. seksuologische

wetenschap. “Sexology is a tool for achieving sexual health!” ^(WAS)

(4)

Voor iedereen?!

(5)

Universal Declaration of Sexual Rights

(WAS, 1999)

• Recht op seksuele gezondheid en plezier

• vereist een positieve en respectvolle attitude m.b.t. seksualiteit en seksuele relaties

• voor iedereen de mogelijkheid om plezierige en veilige seksuele ervaringen te hebben,

zonder dwang en geweld!

(6)

Seksualiteit is..

• Alles wat het geslachtsverkeer betreft

~ Van Dale.nl

• Alle gedragingen en gevoelens die te maken hebben met je eigen lichaam en dat van een ander en die dat speciale (spannende, opgewonden, prettige) gevoel bij jezelf of bij die ander veroorzaken

~ Sanderijn van der Doef (kleine mensen, grote gevoelens)

(7)

Wanneer is iets een seksueel probleem?

Wat is (ab)normaal c.q. (on)gezond?

• Seksuele seksuele beleving, lijdensdruk: wie heeft waar last van en waarom? (bio-psycho-sociaal)

➢ systeem (partner, ouders, begeleiders, slachtoffers? )

• Invloed verwachtingen:

• mythes, misvattingen, m.b.t. hoe seks werkt; wat

“normaal” is, etc.

• Invloed maatschappelijke normen en waarden:

groepsdruk, beeldvorming media, wetgeving, religie, cultuur, tijdgeest, etc.

(8)

Veranderde normen en waarden

(9)

Seksuele Ontwikkelingstaken

• Symbiose => waar begin en eindig ik?

• Verschil: ik en de ander

• Jongen of meisje?

• Lust en beheersing

• Autonomie en intimiteit

• …

(10)

Seksuele ontwikkeling

• Fasen

• Normatieve lijst

• Foldermateriaal

(11)

Kernbegrippen

• Genderidentiteit en Genderrol

• Seksuele respons

• Seksueel script

• Trapsgewijze carriere

• Seksuele interactie competentie

(12)

Seksuele ontwikkeling

Onafhankelijke ontwikkelingslijnen, geleidelijke integratie tijdens adolescentie

(13)

Seksuele interactiecompetentie

(14)

(15)

Seks onder je 25e anno 2017

1995-2005: toename seksueel actieve jongeren Seksuele trapsgewijze interactiecarriere 2017:

• Eerste tongzoen?

• Voelen, strelen?

• Elkaar bevredigen?

• Eerste coitus en/of orale seks?

(16)

Seks onder je 25e anno 2017

1995 - 2005: toename seksueel actieve jongeren gestabiliseerd

Seksuele trapsgewijze interactiecarriere 2012 -> 2017^:

• Eerste tongzoen: 14,4 -> 15,8

• Voelen, strelen: 15,2 -> 16,5

• Elkaar bevredigen: 16,3 -> 17,6

• Eerste coitus en/of orale seks: 17,1 -> 18,6/18,2

(17)

MEDIANE LEEFTIJDEN EERSTE ERVARINGEN

BRON SEKS ONDER JE 25^E (RUTGERS, EN SOA AIDS NEDERLAND, 2017)

14,0 14,5 15,0 15,5 16,0 16,5 17,0 17,5 18,0 18,5 19,0

2012 2017

(18)

ERVARING MET SEXTING

(% JONGEREN DIE DIT IN DE AFGELOPEN 6 MAANDEN MEEMAAKTEN)

0 5 10 15 20 25 30

Iemand stuurde mij een naaktfoto of seksfilmpje van zichzelf

Iemand vroeg mij om een naaktfoto of seksfilmpje van mezelf

Eigen naaktfoto of seksfilmpje aan iemand gestuurd Een naaktfoto of seksfilmpje van iemand anders

verstuurd

Iemand maakte een naaktfoto of seksfilmpje van mij Iemand liet een naaktfoto of seksfilmpje van mij aan

anderen zien

Iemand deelde een naaktfoto of seksfilmpje van mij met anderen

Jongens Meisjes

Was 6% van de jongens

en 4% van de meisjes in 2012

(19)

Seks onder je 25

^e

☺

• Minder vroege starters

• De meeste jongeren genieten van seks

• Tolerantere attitude t.o.v. seks zonder liefde en homoseksualiteit

• Lichte daling seksuele grensoverschrijding

• Goed beschermd tegen zwangerschap en eerste keer (ook) met condoom

(20)

Seks onder je 25e 

• Matige seksuele kennis

• Na eerste keer vaak geen condoom meer

• Speciale aandacht:

o Jongste groep

o Etnische achtergrond

o Streng christelijke/islamitische jongeren o Homo-en bi seksuele jongeren

o Negatieve jeugdervaringen

o Opleidingsniveau => 2019 onderzoek VSO

(21)

Wat is er nodig voor een gezonde seksuele ontwikkeling?

(22)

Een veilige basis..

(23)

Voorwaarden gezonde/normale seksuele ontwikkeling

• Intacte seksuele anatomie

• Liefdevolle aanraking, veilige hechting

• Positieve voorbeelden relationeel gedrag

• Positieve boodschappen seks en intimiteit

• Mogelijkheden om seksuele gevoelens te ontdekken en uiten

• Afwezigheid geweld, trauma

(24)

Een gezonde ontwikkeling?

1. Yuri (2) slaapt graag bij zijn naakte ouders in bed, lekker tegen de warme borsten van zijn moeder

2. Esther (13) heeft haar ouders nooit naakt gezien en over seks wordt thuis niet gesproken, dat is voor als je getrouwd bent.

3. Mohammed (17) kijkt elke dag porno en masturbeert minstens 2 keer per dag

4. Josine (15) wil Jos genoemd worden en heeft wel vriendjes en vriendinnetjes gehad. Nu is ze verliefd op een transjongen. Haar ouders vinden het lastig.

(25)

LVB & Seksualiteit

• Ontwikkelingsleeftijd;

• Discrepantie niveau’s van functioneren

• Comorbiditeit

• Afwijkend seksueel gedrag

• Minder kennis, minder vaardigheden

• Handelingsverlegenheid

• Beperkt weerbaar

(26)

Bevorderen seksuele gezondheid

• Zicht hebben op ontwikkelingsniveau

• Op maat

• Systeem betrekken

• Hoe concreter hoe beter

(27)

Bespreken van seksualiteit

• Wie begint?

• Woordgebruik

• Ondersteunend materiaal

(28)

PLISSIT MODEL

Permission

Limited information Specific suggestions Intensive therapie

(29)

(30)

beleving

Bio-Psycho-Sociaal model

(31)

(32)

Dylan 17 jaar ASS en LVB

• Moeder heeft voorwerpen (haarborstel, colaflesje) op zijn kamer gevonden met sporen van ontlasting eraan.

• Ze trof hem laatst half naakt achter de computer.

• Dylan blijkt met kinderen te chatten en vraagt daarbij of ze net als hij, hun ontbloot onderlijf willen laten zien.

(33)

Vlaggensysteem

Beoordelen seksueel gedrag

• Is dit seksueel gedrag normaal (0-18 jaar)?

• Hoe ‘normaal’ of ‘ afwijkend’ is het?

• Hoe kan ik erop reageren?

• Aanleren van spelregels

(34)

Criteria: normaal/gezond?

1. Wederzijdse toestemming: kind stemt in bij volle bewustzijn; het begrijpt waar het ja tegen zegt en wat de gevolgen kunnen zijn 2. Vrijwilligheid: er is geen sprake van (subtiele) druk, dwang,

manipulatie, beloning, chantage, etc.

3. Gelijkwaardigheid: de betrokkenen zijn even oud, sterk en slim 4. Leeftijd adequaat: Gedrag is passend bij de (ontwikkelings-)leeftijd 5. Context adequaat: Gedrag is niet storend of choquerend

(gedragsregels, privacy)

6. Zelfrespect: Het kind loopt door eigen gedrag geen schade op; er is geen (risico op) psychische/emotionele/lichamelijke schade

(35)

Betekenis vlaggen

Aanvaardbaar seksueel gedrag

Voldoet aan alle criteria

Licht grensoverschrijdend seksueel gedrag

bijv. kleine afwijking van norm, niet helemaal passend, weinig dwang, onaangenaam ervaren maar zonder angst

Ernstig grensoverschrijdend seksueel gedrag

bijv. eenmalig ingrijpend of herhaaldelijk minder ingrijpend seksueel contact onder dwang, onveilige context, sprake van angst .

Zwaar grensoverschrijdend seksueel gedrag

bijv. herhaaldelijk ingrijpend rood gedrag, zedendelict met ernstige gevolgen, zware dwang, dreiging geweld

(36)

Voorbeeld

jongetje en meisje (beide 4) spelen doktertje..

Ze logeren bij elkaar en hebben veel pret bij het bekijken en aanraken van elkaars

geslachtsdelen

Midden in de klas.. er staan kinderen te kijken Het meisje heeft de jongen gezegd dat ze hem slaat als hij niet meedoet. Hij was bang.

Het meisje doet dit regelmatig, ondanks

herhaaldelijk adequaat optreden van de juf.

(37)

REACTIE

Situatie bekijken/beluisteren, benoemen en bevestigen of bewust niet reageren

Personen met situatie confronteren en

benoemen en verbieden met uitleg. Herstellen of bemiddelen en maatregelen aankondigen indien het gedrag herhaald wordt

Als bij rood + straf of maatregel opleggen met uitleg. Situatie voorkomen in de toekomst:

handelingsprotocol

Situatie benoemen en begrenzen en uitleggen waarom. Bij kleine kinderen alleen even afleiden

(38)

Reactie op Dylan

• Balans tussen veiligheid/toezicht en experimenteerruimte

• Duidelijk, directief, expliciet en concreet

• Regels en afspraken over (solo)seks, internet en contact met anderen

• Wanneer, wat, waar en hoe?

✓Visueel, picto’s, stappenplan

✓Per situatie (contextblindheid, moeite met generaliseren)

(39)

Balans zoeken

Bescherming Ruimte

Veiligheid Gelegenheid

Grenzen Ervaringsleren

Toezicht Vertrouwen

(40)

Informatie

www.rutgers.nl

(41)

(42)

Samengevat

Wetenschappelijke kennis en informatie m.b.t. (voorwaarden/criteria)

“gezond/normaal” seksueel gedrag en seksuele ontwikkeling +

Basisvaardigheid: seksualiteit bespreekbaar maken, zowel met kind/jongere als met systeem

+

Positieve attitude: seksuele gezondheid als recht voor iedereen, professioneel hanteren van eigen normen en waarden

=

Bevorderen van Seksuele Gezondheid Dank voor jullie aandacht!