3.1 Treden
Waar moet men rekening mee houden?
• de dikte van de treden bedraagt meestal 35 tot 45 mm, uitzonderlijk 55 mm;
• de vezelrichting van het hout loopt evenwijdig met de voorkant van de trede;
• de eerste trede steekt vaak voorbij de trappaal uit.
De treden en de stootborden worden op volle dikte in de trapbomen en trap- palen ingewerkt. Deze inkepingen in de trapbomen en trappalen noemen we de nesten. De minimum nestdiepte bedraagt 10 mm, in de trapindustrie 12 mm of 15 mm.
Deze nesten worden uitgefreesd:
• met de bovenfreesmachine. Dit gebeurt met een handbovenfrees met be- hulp van een mal of een trappenfrees met geleidingsmal;
• met de CNC-bovenfreesmachine.
3 Constructie van de trapdelen
Alleen de treden worden in de trapbomen genageld (geniet/geschoten) of geschroefd, de stootborden niet.
De nageling van treden met binnen/buitenbomen:
• bij binnenbomen: 7-8 cm lengte, ronde kop, 2-3 mm doorgedreven en opgestopt met kneedbaar hout of vaste was;
• bij de buiten(muur)bomen: 7-8 cm lengte platte kop;
• de vastzetting van de treden aan midden- of tussenbomen komt later aan bod.
De nageling van de bomen aan de treden gebeurt door middel van voorge- boorde gaatjes in de nesten.
Dit kan manueel: bij het op lengte zagen van de treden, zagen we een stukje afvallengte van ongeveer 20 mm, maken het iets kleiner in omtrek, boren er drie gaatjes in, leggen dit afvalrestje in de nesten en weten precies waar de voorgeboorde gaatjes moeten komen (dit kan ook met een malletje uit een stukje plaathout).
Dit kan ook machinaal: met de CNC-bovenfreesmachine maken we een voorboring met de CNC-boorunit.
Paul Delcour
Nesten
TIP
De verankering gebeurt bij gesloten trappen eenmaal in de wel en tweemaal in de aantrede. De verankering gebeurt bij open trappen tweemaal in de trede.
Het schroeven van de treden en de binnenbomen gebeurt als volgt:
• (onzichtbaar) schroeven; de schroeven worden in dit geval weggestopt achter een massief houten tapje dat dezelfde houtsoortrichting en hout- soortkleur bezit als de bomen;
• onzichtbaar schroeven; dit is hetzelfde als hierboven, maar gebeurt on- deraan de trede. De draadrichting van het tapje is gelijk aan de draadrichting van de trede.
Paul Delcour
Verankering van de treden
Paul Delcour
Verankering van de treden
3.2 Stootborden
verticale stootborden bij trappen met wel
Aan de onderkant van de trede wordt een groef gefreesd. De afstand van de tredeneus tot de voorkant van het stootbord is gelijk aan de wel.
De diepte van de groef bedraagt minimum 10 mm, in de trapindustrie 12 of 15 mm (dit geldt ook voor de diepte van de nesten voor de tre- den).
De dikte van de groef is afhankelijk van het stootbord:
• stootborden in dik plaathout van 10 of 12 mm en massieve stootbor- den van 15 mm dik worden ingewerkt onder aan de trede. Alleen de plaathouten stootborden worden verankerd in de groef onder aan de treden;
• 20 mm dikke massieve stootborden komen met een bastaardtand in de groef onderaan de trede. Aan de achterkant van de treden komen alle stootborden tegen de treden. De verankering gebeurt met nagels of schroeven.
Alleen bij zeer brede trappen, vanaf 110-130 cm, worden treden en plaathouten stootborden opgespannen, bovenaan te beginnen.
Paul Delcour
Constructie van stootborden en opspannen treden
massieve stootborden bij trappen zonder wel
We spreken over massieve stootborden waarbij de voorkant verticaal of schuin geprofileerd is. Bij de schuine profilering ontstaat er zo opnieuw een wel van 20 tot 30 mm.
Onder aan de treden wordt een groef gefreesd waarin de stootborden met tand of losse veer komen.
De stootborden worden ofwel achteraan gewoon tegen de treden ver- ankerd, ofwel komen ze in een sponning aan de treden of de stootbor- den gefreesd. Omwille van de afwerking worden de voegen ertussen meestal van voegontduikingen voorzien.
3.3 Trappalen met trapbomen
De trapbomen worden met een ± 20 mm dikke pen in de trappalen in- gewerkt. Wanneer de dikte van de trappalen groter is dan de trap- boomdikte, wordt de trapboom op volle dikte minimum 10 mm diep in de trappalen ingewerkt (in de trapindustrie is de volhoutse inwerking gelijk aan een nestdiepte van 12 of 15 mm).
Waarom kiest men voor de volhoutse inwerking? Door de grote afmetingen van de trappalen is er meer werking in het hout mogelijk; in- dien de trappaal krimpt, dan komen de schouderingen niet open.
Wanneer de dikte van de trappalen en de bomen gelijk is, kunnen we de bomen niet volhouts inwerken. Dan komt er alleen een ± 20 mm dikke pen aan de bomen.
constructie hoofdtrappaal met trapboom
constructie eindtrappaal met trapboom
Paul Delcour
Constructie van hoofdtrappaal en trapboom
Paul Delcour
Constructie van eindtrappaal en trapboom
het opsluiten van de trappalen met de trapbomen
Het opsluiten van de trappalen met de trapbomen kan op 3 manieren:
• minder en minder voorkomend is het opsluiten met nagels met ronde kop 2-3 mm doorgedreven en opgestopt met kneedbaar hout of vaste was;
• opsluiten met schroeven, weggestopt achter een massief houten tapje dat dezelfde houtdraadrichting en houtsoortkleur bezit als de palen;
• vroeger sloot men op met een trekpen; een trekpen is een houten tap die de trappaal door trekspanning tegen de schouderingen van de boom trekt. De gaten in de paal en de gaten in de pennen van de boom worden verschillend geboord, zodat men bij het inslaan van de trekpen een goede aansluiting krijgt.
Paul Delcour
Opsluiten trappaal – trapboom met nagels
Paul Delcour
Opsluiten trappaal – trapboom met schroeven
Paul Delcour
Opsluiten trappaal – trapboom met trekpen
3.4 Welstuk met trapboom
bovenkant trapboom komt gelijk met verdiepingsvloer
De bovenkant van de trapboom komt gelijk met de verdiepingsvloer waar de trap eindigt. Een belangrijk detail is hier dat het welstuk, na het plaatsen van de trap, aangepast kan worden aan de verdiepingsvloer om daarna definitief geplaatst te worden.
het voorhout van de trapboom komt boven het welstuk
De bovenkant van de trapboom komt boven de verdiepingsvloer waar de trap eindigt.
Paul Delcour
Constructie welstuk met trapboom
Opmerking:
• bij een trap tussen twee muren is in beide gevallen de lengte van het wel- stuk gelijk aan de trapbreedte;
• wanneer de trap aan de ene zijde vrij staat, m.a.w. wanneer er een balustrade voor komt, is in beide gevallen de lengte van het welstuk gelijk aan:
• de trapbreedte + het gedeelte van de trappaal buiten de breedte van de trap bij trappalen dikker dan de bomen;
• de trapbreedte bij trappalen en bomen met gelijke dikte.
Paul Delcour
Constructie welstuk met eindtrappaal
3.5 Trapbomen
De bomen moeten voldoende dik zijn om de gewichtsbelasting die op de trap uitgeoefend wordt te kunnen opvangen. Bovendien moet de verbinding tussen de treden en de bomen zo uitgevoerd worden dat de krachten op de treden door de bomen kunnen worden opgenomen. De dikte van de bomen bedraagt minimum 35 mm.
Rechte bomen worden meestal uit één stuk gemaakt. Als dit niet mogelijk is, worden de stukken in de breedte met tand en groef of met de vingerlas ver- gaard en gelijmd of in gelijmd-gelamelleerd hout uitgevoerd.
De constructie is afhankelijk van het type van draagstructuur:
3.5.1 Gesloten trappen trap met ingefreesde bomen
Teck / Puurs
Gesloten trap met ingefreesde nesten
Paul Delcour
Trapboom met ingefreesde nesten
Luc Steels / Belsele
Uitgekeepte trapbomen
Paul Delcour
Constructie treden bij uitgekeepte trapbomen
trap met uitgekeepte bomen
Paul Delcour
Uitgekeepte trapbomen
3.5.2 Open trappen
trap met ingefreesde bomen
Luc Steels / Belsele
Open trap met ingefreesde nesten
Vermeulen / Meulebeke
Open trap met uitgekeepte bomen
Paul Delcour
Uitgekeepte trapbomen open trap met uitgekeepte bomen
trap met centrale boom
3.6 Leuning met trappalen
Sterk geprofileerde leuningen worden tussen de twee trappalen genageld of geschroefd.
Eenvoudige rechthoekige of vierkante vormen van leuningen, eventueel met afrondingen, worden minimum 10 mm volhouts in de trappalen ingewerkt en genageld (in de trapindustrie is dit gelijk aan 12 of 15 mm nestdiepte).
Paul Delcour
Open trap met centrale boom
Paul Delcour
Constructie leuning met trappaal
METALEN
STEUNPLAAT
Complexe leuningen komen in een andere module aan bod.
Smet / Zulte
Balusters
Smet / Zulte
Hoofdtrappalen
3.7 Balusters
Balusters kunnen zeer uiteenlopend zijn van vorm en afwerking. Meestal hebben ze een rechthoekige of ronde doorsnede.
Enkele mogelijkheden:
• gedraaide balusters (hout…) met ronde of rechthoekige basis (hout) wor- den ingewerkt in de leuning en de trapboom;
• gedraaide balusters (hout) met vierkante basis worden in de leuning en de trapboom ingewerkt op ongeveer 5 tot 10 mm. Balusters zitten met een deugel- of deuvelverbinding in een lat die over de binnenboom zit (en- veloppe). Bovenaan zit de leuning over die lat.
Zo kunnen we een vullingconstructie over de binnenboom plaatsen en achteraf de leuning erboven op monteren. Die “enveloppe” wordt niet in- gewerkt in de trappalen.
Balusters zitten op hun juiste plaats door tussenlatjes in de lat die bovenop de binnenboom wordt geplaatst (“enveloppe”). Bovenaan zit de leuning over die lat. De tussenlatjes worden niet in de trappalen inge- werkt;
Paul Delcour
Constructie balusters
Paul Delcour
Constructie balusters
• balusters met rechthoekige basis van ± 60 tot 100 mm of van 22 tot 45 mm worden in de leuning en de trapboom ingewerkt op ± 5 tot 10 mm diepte.
Paul Delcour
Constructie balusters
Paul Delcour
Constructie balusters
Paul Delcour
Constructie balusters
3.8 Profilering van de tredeneuzen
Door een profilering aan de tredeneus te geven bepaal je onmiddellijk het tredevlak (mooiste zijde en hartkant boven).
Voor de treden wordt er meestal kwartiers- of half (vals) kwartiershout ge- bruikt zodat de treden zo weinig mogelijk trekken of krimpen.
Voor de massieve stootborden gebruikt men meestal kwartiershout, voor dezelfde reden als hierboven. Iedere trede krijgt een neusprofiel door af- schuining of afronding om het afsplinteren van de scherpe hoek bovenaan de tredeneus te vermijden.
Paul Delcour
Vormen van tredeneuzen
Het uitzicht van de trap wordt ook in mindere mate bepaald door de neusprofilering. Een klassieke trap krijgt een sterk geprofileerde neusvorm, vroeger met een wellatje om de neusprofilering te verzwaren.
Een hedendaags profiel is bv. een afronding, die met een CNC- boven- freesmachine volledig geautomatiseerd kan uitgevoerd worden.
Opmerking:
sterk geprofileerde tredeneuzen komen soms tussen de trapbomen. De nesten worden dan minder breed uitgefreesd en de tredeneus wordt met een paneelzaag volgens de nestdiepte uitgezaagd.
Paul Delcour
Volledig ingefreesde tredeneuzen
Paul Delcour
Niet-ingefreesde tredeneuzen
3.9 Houten bloktrede
Vroegere uitvoeringen
• Wanneer de hoofdtrappaal op de grond staat, is de hoofdtrappaal ter hoogte van de bloktrede volgens de nestdiepte kleiner en steunt hij op de vloer. De binnenboom en de hoofdtrappaal zijn volgens de nestdiepte in de bloktrede ingewerkt. Klossen zorgen voor de versteviging van de paal en van de in het verstek rondlopende stootborden. Om het kopshout van de bloktrede onzichtbaar te maken, kan er een koplat geplaatst worden.
• Wanneer de hoofdtrappaal op de bloktrede staat, zijn de binnenboom en de hoofdtrappaal volgens de nestdiepte in de bloktrede ingewerkt. Een raamwerk zorgt voor de ondersteuning van de bloktrede en van de in het verstek rondlopende stootborden.
Paul Delcour
Vroegere uitvoering bloktrede
Hedendaagse uitvoeringen
• massieve stukken van dezelfde houtsoort en dikte als de treden worden aan elkaar gelijmd en vormen zo de blok onder de trede. De vorm, eventueel met gebogen voorkant en gebogen uiteinde aan de hoofdtrap- paal, wordt gefreesd. Daarop wordt de trede verankerd met daarbovenop de hoofdtrappaal en binnenboom. Het eerste stootbord komt achteraan tegen de bloktrede;
• massieve stukken van een minderwaardige houtsoort worden aan elkaar gelijmd en vormen zo de blok onder de trede. De eventueel gebogen vorm wordt gefreesd. Daarrond wordt een schilfineer van een aantal mm dikte met daarop een fineer van dezelfde houtsoort als de trap op de blok ge- lijmd.
Paul Delcour
Hedendaagse uitvoering bloktrede
3.10 Oorzaken van en voorzorgen bij het kraken van een trap
Het kraken van een trap komt voor bij brede trappen doordat de massieve stootborden gekrompen zijn. Er ontstaat dan een speling tussen de boven- kant van het stootbord en de onderkant van de groef in de trede.
Wanneer we dan de trap oplopen of afdalen, buigen de treden een beetje door, zodat er in de nesten tussen de treden en de trapbomen wrijving ontstaat.
Dit verschijnsel noemen we het kraken van de trap.
Bij smalle trapbreedtes komt het kraken van een trap zelden voor. Bij een grotere trapbreedte dan ± 1 m, zijn voorzorgen tegen het kraken noodzake- lijk.
Welke voorzorgen kunnen we nemen:
• Wanneer de trap onderaan zichtbaar is, worden de plaathouten stootbor- den aan de bovenzijde 1 tot 2 mm in de lengte rond gemaakt.
De treden met de bijbehorende stootborden worden dan opgespannen en genageld. De trede met bijbehorend stootbord wordt met de bovenkant naar onder opgespannen met aan de uiteinden twee plaathoutdiktes eron- der, zodat de trede 1 tot 2 mm in de lengte kan doorgespannen worden (zie p. 75).
Het stootbord wordt naar de trede toe aangespannen en dan vastge- nageld. We moeten hierbij letten op de haaksheid. Op deze manier krijgt de trede zeker steun in het midden van de trapbreedte.
• Wanneer de trap onderaan zichtbaar is, worden de massieve stootborden voorzien van sierkraaklatten (zie p. 75).
Wanneer de trap onderaan onzichtbaar is, wordt de onderzijde van de trap met een multiplex-, triplex- of gipskartonplaat afgewerkt en worden er eenvoudige kraaklatten van ongeveer 60 tot 20 mm geplaatst.
Deze kraaklatten worden vastgenageld aan de achterkant van onderliggende treden en schuin tegen de ondersteunende treden.
De krimprichting in de lengterichting van de kraaklatten is te verwaarlozen zodat de treden door deze kraaklatten goed ondersteund blijven.
Teck / Puurs
Rechte steektrap
Paul Delcour
Opspannen van een trede en een plaathout stootbord zonder kraaklatten
Paul Delcour
Opspannen van een trede en een massief stootbord met kraaklatten
3.11 Bekleding van de onderkant van een trap
De onderkant van een trap kan bekleed worden. Daarvoor komen verschil- lende materialen in aanmerking:
• multiplex,
• harde spaanplaat,
• zachte spaanplaat,
• bepleistering,
• planchetten,
• plafondtegels in samengesteld hout.
Paul Delcour
Bekleding onderkant trap
